Köhnə Azərbaycan ekzonimlərinin siyahısı — 1940-cı illərə kimi Azərbaycan dilində (həmçinin orta azərbaycanca və qədim azərbaycanca) qeyd olunmuş . SSRİ hökuməti Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini işğal etdikdən sonra Azərbaycan istilahatına aid çox sözlər "internasionalizmlər" ilə əvəz olunur, Lenin tərəfindən başlanan və Stalin tərəfindən güclənən bu hərəkatın ən pik dönəmi 1937–1945-ci illər olur. Ərəb qrafikalı Azərbaycan əlifbasından latın əlifbasına keçmə nəticəsində bir çox istilahlar unudulur və coğrafi istilahata getdikcə ruscadan gələn sözlər çoxalır.[mənbə göstərin]
Adlar
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Afina | آتنە ، آطنە | Atina, Atinə | Orijinal Αθήνα sözündəki θ hərfi rus dilinə Ф şəklində işlənilir, lakin tarixi Azərbaycan yazılarında o səsi t (ت ya ط) əvəz edir |
Afrika | ﴾افریقیّه ﴿افریقیە | İfriqiyyə (İfriqiyə) | XX əsrə kimi |
Albaniya | ارناود لق | Arnaudluq (Arnavudluq) | |
Amerika | ینگی دنیا ، یݣی دنیا | Yeni Dünya (Yenidünya) | |
Amsterdam | مصردام | Mısırdam | XVIII-XIX əslərdə işlənmişdir |
Asiya | اسیا | Asya (Asiya, Asia) | |
آغل ، آغیل | ağıl | ||
Avropa | اوروپا | Avropa (Ovropa, Oropa, O'ropa) | |
Avstriya | نمچە ، نمسە | Nemçə, Nemsə | Orta əsrlərdə bir çox dillərə daxil olmuş slavyan sözüdür. Hərfi tərcümədə němьcь sözünün anlamı "lal" deməkdir (onların slavyan dilində danışa bilmədiyinə görə) və slavyanlar bu sözü bütün almandilli tayfalar üçün işlədirdi, lakin Türk-Ərəb-Fars terminologiyasında bu ancaq Avstriya anlamı verir |
Aysberq | بوز داغی ، بوز طاغی | Buzdağı (Buz dağı) | |
Belçika | بیلجیک | Belcik (Beljik) | |
Bosniya | بوسنه | Bosna | |
Bolqarıstan | بلغار ، بولغار ، بولغارستان | Bulğar, Bulğarstan (Bulğarıstan) | |
Brandenburq | ترنداول | Tırandavul (Tirandavul, Trandavul, Tarandavul) | |
Çexiya | چه | Çeh | |
Efiopiya | حبش ، حبشستان | Həbəş, Həbəşistan | |
Genuya | جَنَويزْ | Cənəviz ~ Gənəviz | |
Xaldeya | کلدان | Kəldan | |
Xorvatiya | خروات | Xırvat | |
İordaniya | أردن | Ürdün | |
İtaliya | ایتالیه | İtaliyə (İtaliyyə, İtalya, İtalyə) | |
Kipr | قبرس | Qıbrıs | |
Kolombo | كلنبو | Kalanbu | |
Kordova (İspaniya) | قرطبہ | Qurtuba | |
Koreya | قورە ، قوری | Qore [K'ore:], Qorey [K'ore:] | |
Korfu | کرفوز | Körfüz | |
Kosovo | قوصوه ، قسوه | Qosova | |
Krit | گريد | Kirid (Girid) | |
Qalileya | جَلِيله ، غلیله | Cəlilə, Qəlilə | |
Latviya | لتونیا | Letoniya (Letonya, Lettoniya, Lettonya) | |
Levant | شام | Şam | |
Leypsiq | لیپسق | Laypsıq | |
Litva | لیتوانیا | Litvaniya (Lituvaniya, Litvanya, Lituvanya) | |
Livan | لبنان | Lübnan | |
Liviya | لِیبِیَا | Libiya | |
London | لوندره | Londra | |
Makedoniya | فلیبه | Filibə | |
Mesopotamiya | جزیره | Cəzirə | |
Monteneqro | قره طاغ | Qaradağ | Bir çox kitablarda Qaradağ gedir. Tək Azərbaycanca yox, ümmumiyətlə, çox dillərdə Monte Negro (Qara Dağ) sözünün hərfi tərcüməsidir: Crna Gora, Черногория, Karadağ və s. |
Niderland | فلمنک | Fələməng (Fələmənk, Fləmənk, Fləməng) | |
Oman | عمان | Ümman | |
Polşa | لہستان ، له | Löhüstan (Lehistan), Löh (Leh) | |
Prussiya | پروسیا ، پروسیه ، پروس | Prussiya, Purusiyə, Purus | |
Portuqaliya | پرتکیز | Portəgiz (Portəkiz, Pörtəgiz, Pörtəkiz) | |
Roma | قزل الما ، روم | Qızıl Alma (Qızılalma), Rum (Urum) | |
Rotterdam | روتردام | Roturdam | |
Saloniki | سلانیك | Səlanik | |
Serbiya | صرف ، صرب | Sırf, Sırb | |
Sevilya | اشبیلیہ | İşbiliyə | |
Siciliya | سچلیا ، چچلیه | Siçiliya (Siçilya), Çiçiliyə (Çiçiliyyə) | |
Slaviya | صقالبه ، صقالبت ، صقالبة | Səqalibə, Səqalibət | |
قارلویچه | Qarloviçə | ||
Stokholm | استوقولم | İstoqolm | |
Sürix | زوریق | Zuruq (Züriq, Zürix) | |
Şkoder | اشقودره | İşqodra | |
Şotlandiya | اسقوچیه | İsqoçiya (Isqoçıya, İsqoçiyə, İsqoçiyyə) | |
Şri-Lanka | سرنديب ، سیلان | Seylan, Sərəndib | |
Ştat | اشتات | İştat | |
Tirren dənizi | دوقه دكزی | Duqa dənizi | |
Tripoli | طرابلس ، طرابلوس | Tırabulus (Trabulus, Tırablus, Trablus, Tarabulus, Tərəbülüs) | |
Tunis | تونس | Tunus | |
Valensiya | بلنسیہ | Bələnsiyə | |
Venesiya | وندیک | Venedik | |
Vulkan | یانار داغ | Yanardağ (Yanar Dağ) | |
Yaponiya | ژاپون | Japon | |
Yunanıstan | یونان | Yunan |
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Brest | برەست | Birest | "Azərbaycan" qəzetində (1918-1920) bir çox yerdə işlənmişdir, XX-əsrə qədər برەست yerinə برست yazılırdı (ە "e"-siz, intəhası tələffüzü eyni idi) |
Minsk | مینسق | Minisq | "Azərbaycan" qəzetində (1918-1920) bir çox yerdə işlənmişdir |
Çin
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
𐰋𐰾𐰉𐰞𐰶 | Beşbalıq | Beşbalıq adı 713-cü ildə Orxon abidələrində qeyd olunub | |
Çin | خطا ، چین | Xita, Çin | |
زيتون | Zeytun | Müsəlman Şərqi yazılarındakı Çinin Zeytun şəhəri Çyuançjou (Quanzhou) ilə eyniləşdirilməsi XIX-cu əsrdə mübahisəli idi, bəzi alimlər Polo və İbn Battutanın bu adı Syamen (Xiamen) limanına dediyini düşünürdü. Amma sonra, Çin tarixi mənbələri bu şəhərin keçmiş statusu və əsrlər boyu yavaş-yavaş çökən limanının əvvəlki mükəmməlliyi qeyd edir | |
خنسای | Xansay | Cəmi ət-Təvarix (XIV əsr), Tarix-i Bənakəti, Nüzhət əl-Qulub (1340-cı illər), Xitaynamə (XVI əsr) kimi kitablarda qeyd olunub | |
قره خواجه | Qaraxoca (Qara Xoca) | Yuan sülaləsi və Min sülaləsi vaxtlarında "Halahezhuo" (哈拉和卓) [Halahıcuo] və indiki uyğurca adı Qaraxocadır | |
Quançjou | خانفو | Xanfu | Qədimi mənbələrdə Xanfu olaraq qeyd olunub |
İnin | قولجا ، غولجا | Qulca | qazaxca və uyğurca İnin (Yíníng) şəhərinin yerli adı, deyilənə görə Orxon abidələrində qeyd olunub. Kökü Mancur dilində "uhulca" sözündən gəlir və Altay dağ qoyunu və ya Arxar deməkdir |
Mancuriya | ماچین | Maçin | |
Pekin | خان بالق | Xanbalıq | Çinin Türk-Monqol tayfaları hökuməti (Yuan sülaləsi) vaxtında belə adlanıb |
Şandonq | 𐱁𐰦𐰆𐰭 ⁚ 𐰉𐰞𐰶 | Şantunbalıq | Qədim Azərbaycan (Türk) mənbələrində bu şəhər Şantuŋbalıq kimi ilə qeyd olunub, Şantuŋ isə həmin şəhərin yerləşdiyi vilayyətin adıdır |
Sincan-Uyğur Muxtar Rayonu | شرقی تركستان | Şərqi Türkistan | ərazinin tarixi adı |
Tibet | 𐱅𐰇𐰯𐰇𐱅 ⸰ تُبُتْ | Tüpüt | Qədim türk dilində bu məkanın adı Tüpüt (𐱅𐰇𐰯𐰇𐱅) olaraq tanınırdı. Bu sözün qədim türkcə 𐱅𐰇𐰯𐰇 (töpö/töpü/tüpü - təpə) sözündən gəlməsi ehtimal olunur.Mahmud Qaşqarlının məşhur Divanü Lüğat-it-Türk kitabında Qaraxanlı türkcəsində eyni qədim türk dilindəki kimi Tübüt (تُبُتْ) olaraq qeydə alınıb, lakin həmin əlifbada olmadığına görə P hərfinin işlənməməsini qeyd etmək olar. |
Tzin imperiyası | چین ماچین | Çinimaçin | |
Tyanşan | تَݣری طاغ ⸰ 𐱅𐰭𐰼𐰃 ⁚ 𐱃𐰍 | Tanrı dağ (Tanrıdağ, Tanrıdağı, Tanrı dağı) |
Tarix boyu Ermənistan hökumətləri yaşayış məntəqələrin adlarını rəsmi olaraq dəyişsə də, Azərbaycan hökuməti Qərbi Azərbaycanın tarixi şəhərlərinin orijinal adlarını işlədir (bax Ermənistanın adları dəyişdirilmiş şəhərlərinin siyahısı)
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
İrəvan | روان ، اروان ، ایروان | Rəvan, İravan (İrəvan) | |
Eçmiədzin | ئۆچ مُؤَذِّن | Üçmüəzzin (Üç Müəzzin) |
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Fransa | فرنگستان | Firəngistan (Frəngistan) | |
Korsika | قورسوغه | Qursuğa | Piri Rəisin xəritəsində Korsika adası Cəzirət Qursuğa deyə qeyd olunmuşdur |
Marsel | مارسلیه | Mərseliyə | bir çox şərq mənbələrində |
Nitsa | نیسه | Nisə | köhnə xəritələrdə |
رحمت الله | Rəhmətüllah | orijinal adı Rəhmətüllah olub | |
Tulon | تولون | Tulun | |
Tuluza | تولوشہ ، تولوز | Tuluz, Tuluşa (Tuluşə) | |
Tur | بلاط الشهداء | Bəlatüşşühəda (Bəlat əş-Şəhada) | 10 Oktyabr 732 tarixindəki döyüş ilə əlaqədər müsəlmanlar tərəfindən verilən ad |
Gürcüstan
1936-ci ildə SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığı (НКВД) və Mərkəzi İcra Komitəsinin (ЦИК СССР) sənədinə görə Gürcüstan SSR-nin yaşayış məntəqəsinin adları bütün sovet xalqlarının dillərində gürcü dilindəki adının transkripsiyası olmalıdır. Bir çox yaşayış məntəqələrinin adlarına sadəcə "İ" hərfi əlavə olunub.
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Abastumani | اباسوبان | Abasuban, Abbas-Tuman (Abbastuman) | Şəhər 1595 tarixli Dəftər-i Müfəssəl-i Vilayət-i Gürcüstan-da "Abasuban" (اباسوبان) olaraq yazılmışdır, daha sonra Abbas-Tuman (Abbastuman) kimi qeyd olunurdu, bunun səbəbi Şah I Abbasın Kartli və Katexiyaya yürüşlərindən sonra Şah Abbasa məsxərə qurulması ola bilər. 1936-ci ildə gürcüsayağı Abastumani kimi adlandırılıb |
Anakliya (Redut-Kali) | ردوت قلعه | Redutqala | Tarixi Redutqalaya aid dağıntılar indiki Anakliyada və Kulevidə tapılır (aralarında 15 km məsafə var) |
بغدادی | Bağdadi | 1940-ci ilə qədər Bağdadi adı ilə tanınırdı, sonra rusca Mayakovski (Маяковский) adlandırıldı; 1990-cı ildə gürcüsayağı Bağdati (t harifi ilə) adlandırıldı | |
Batumi | باطوم | Batum | |
Bolnisi | Чорук-Кемерли | Çörük Qəmərli | Çörük Qəmərli adı ilə salınıb, lakin 1817-1819-cu illərdə Russsiya İmperiyası Katarinenfeld olaraq dəyişdi, daha sonra Sovet vaxtında 1921-ci ildə Lüksemburq oldu və 1944-cü ildə gürcü dilində Bolnisi adlandırıldı |
Dmanisi | Башкечид | Başkeçid | 1947-ci ildə Başkeçidin adını gürcü dilində Dmanisi qoydular |
Xaşuri | Bəytaxı | tarixi adı Bəytaxtı olub | |
Kazbek dağı | قازبک طاغ | Qazbək dağı (Qazbəy dağı) | köhnə Azərbaycan orfoqrafiyasına görə "bəy" sözü "bək" (بک) olaraq yazılırdı |
Kobuleti | چوروک صو ، چورک صو ، چوریک صو | Çürüksu | |
(Redut-Kali) | ردوت قلعه | Redutqala | Tarixi Redutqalaya aid dağıntılar indiki Anakliyada və Kulevidə tapılır (aralarında 15 km məsafə var) |
Kutaisi | ﴾کوتایس ﴿کتایس | Kutayis (Kütayis) | |
Qardabani | قره تپه ، قره يازى | Qaratəpə, Qarayazı | 1947-ci ilə iki adla Qaratəpə və Qarayazı kimi tanınırdı |
Marneuli | ساربان ، بورچالی | Sarvan, Borçalı | 1929-cu ilə kimi Sarvan və 1947-ci ilə Borçalı olub, sonra Gürcülər gürcü dilində ad verdilər |
آلتون قلعه | Altınqala | Osmanlının Çıldır vilayətinin bir qalası (1717-1730) | |
Poti | فاش | Faş | Şərqi Qara dənizdəki quldurluq halının bitməsi üçün xaraba halda olan Faş qalası 26 iyul, 1579-cu ildə yenidən inşa edildi. 1858-ci ildə şəhər liman statusu almışdır |
Tsalka | بارْمَقْسِز | Barmaqsız | 1932-ci ildə Barmaqsız adını Tsalka (Цалка) olaraq dəyişdirdilər |
قازبک | Qazbək (Qazbəy) | köhnə Azərbaycan orfoqrafiyasına görə "bəy" sözü "bək" (بک) olaraq yazılırdı | |
Suxumi | صوقوم قلعه | Suqumqala | |
Tbilisi | تفلیس | Tiflis | |
Telavi | قره جه لر | Qaracalar | |
Tetritskaro | Ағбулаг | Ağbulaq | 1940-ci ildən sonra Ağbulaq gürcü dilində Tetritskaro adlandırıldı |
Hindistan
Britaniya imperiyasından azadlıq əldə edən Hindistan etnik cəhətdən həssas addəyişmə siyasətini aparır (və bu yalnız yaşayış məntəqələrinə aid deyil, həmçinin küçə adları, simvolikalar və s.). Partiyası (BJP) 1990-cı və 2001-ci illərdə Əhmədabad şəhərini Karnavati olaraq və Allahabad şəhərini Prayaqrac olaraq dəyişdi. Prayaqrac adının qəbul edilməsindən sonra BJP rəsmisi bildirib: "Bu gün BJP hökuməti Əkbərin etdiyi səhvi nətər lazımdı düzəltdi". 2018-ci ildə Övrəngabad şəhəri Çhatrapati Sambhaci Naqar və Osmanabad şəhəri Dharaşiv olaraq dəyişdirildi. Maharaştra ştatının rəisi Uddhav Thackerey 2020-ci ildə qeyd etdi ki, bunların səbəbi «islami» adlardan hindu adlarına keçməkdir.
Hindistan mədəniyyəti etnik və dini qrupların əsrlər boyu bir-bir ilə sülh içində yaşamaqda idi, lakin Hindistan şəhərlərinin və yerlərinin adlarının dəyişdirilməsi kimi hadisələr bu qruplar arasında əsas gərginliyi üzə çıxarır. Bu, ən asan şəkildə millətin müsəlman və hindu əhalisi arasında ziddiyyətli maraqlar və tarixi şərhlər vasitəsilə nümayiş etdirilir. Hindu millətçi partiyası Bharatiya Canata Partiyasının (BJP) siyasətdə hindu millətçiliyinin artan tendensiyası nəticəsində müsəlmanlarda və başqa hindlərdə müsəlman keçmişlərinə qorxu və nifrət yaradır. Bu məyusluğa səbəb olan mühüm hadisələr arasında Feyzabad rayonunun adının Ayodhya rayonu (hinduizmin müqəddəs şəhəri) adlandırılması daxildir.
Hindistanın dəyişən imici ilə yanaşı, onun tarixi tədricən müsəlman deyil, hindu irsini əks etdirən adlarla yenidən yazılır. Hindistanlı müəllif Puşpa Sundar yazır: “Addəyişdirilmələrin arxasında duran məqsəd, istər əvvəllər, istərsə də indi edilir, digərinin etdiyi yaxşılığın və pisin hökm sürən yaddaşını silməkdir və eyni zamanda, cari dövrün şərh etdiyi kimi, tarixə böyük təsir göstərməkdir”. O, oxucuları nəsillərin dəyərləri və münasibətləri dəyişdikcə tarixin yenidən yazılmasının arxasında duran əxlaqı nəzərdən keçirməyə sövq edir. Bu hadisələr müsəlman olan Hindistan vətəndaşlarını öz barədə «ikinci sort» düşüncəsini yayır və bu Hindistanın dünyəvi, çoxkonfessiyalı bir millət olması iddiasına zidd görünür.
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
فیض آباد محلی | Feyzabad mahalı | ||
Benqaliya | بنگاله | Bengalə | |
Benqal körfəzi | بنگاله کورفزی | Bengalə körfəzi | |
Çennai | مدراس ، مَدرَس | Mədrəs | |
Dehli | شاه جہان آباد ، شاه جهان آباد | Şahcahanabad (Şah-Cahan-Abad) | |
Hindistan | هند | Hind | Köhnə dildə Hindistan ərazisi üçün sadəcə Hind (هند) sözü işlənirdi |
Karnataka | میسور و حیدرآباد | Məysur və Heydərabad | 1956 ildə Hindu millətçiləri tərəfindən ştatları yeni yenidən qurma nəticəsində müsalman əhalili Heydərabad ştatı Andhra Pradeş və Məysur arasında bölünür, bunun mənası müsəlmanları deorqanizasiya etmədir. 1973-cü ildə Məysur ştatı müsəlman adına oxşadığına görə adını dəyişdirərək Karnataka edirlər |
ہوشنگ آباد | Hüşəngabad | 2021-ci ilin Mart ayında Hindu millətçilərin addəyişmə siyasəti ilə əlaqəli "müsəlman" adı Hindu adına dəyişdirildi | |
Tamil-Nadu ştatı | مدراس ریاستی | Mədrəs rəyasəti | 14 yanvar 1969-cu ildə Hindu millətçilərinin addəyişmə siyəsətində dəyişdirildi |
Varanasi | بنارس | Bənarəs | Hindu millətçlərin ləhcəsində yazılmağa başladı |
İran
İranda şəhərlərin adını dəyişməsi əsasən 1925-ci ildən hökumətə fars milliyyətçi Pəhləvilərin keçməyi ilə əlaqəlidir, bir çox türkdilli adlar ya başqa farsca sözlə əvəz olunub və ya hərfi tərcümə olunub.
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Arasbaran | قره داغ | Qaradağ | 1925-ci ildə Rza Şah Əhməd Şah Qacarı taxtdan salıb Pəhləvi sülaləsini quranda Arasbaranın tədricən tənəzzülü başladı. Yeni padşah türk (Azərbaycan) əhalisinə qarşı mədəni və etnik millətçilik və assimilyasiya siyasətini həyata keçirməyə başladı və Qaradağ şəhərinin adını Arasbaran olaraq dəyişdi |
Həştrud | سرسکند | Sərəskənd | Bölgənin Azərbaycan türkcəsində istifadə olunan adı Sərəskənddir. Hazırki rəsmi adı olan "Həştrud" isə farsca "həşt" (səkkiz) və "rud" (çay, axar su) sözlərindən ibarətdir. Şəhərin əsası Teymurilər dövləti dövründə salınıb |
Məhabad | ساوق بلاغ | Soyuqbulaq | Məhabad adı ilk dəfə Birinci Dünya Müharibəsindən sonra, Pəhləvi Rza şahın (1925–1941) dövründə olmuşdur. Bundan əvvəl türkcə soğuq-bulaq sözünün farsca təhrifi olan Savojbolagh kimi tanınırdı |
Məlikan | مَلِکْ کَنْدی | Məlikkəndi (Məlik Kəndi) | Farsca Məlikan kimi tanınan şəhərin adı Qacar süləlasinin vaxtında Məlikkəndi adıyla yaranmışdır |
Miyandoab | قوشاچای | Qoşaçay | Şəhərin Azərbaycan türkcəsindəki adı olan Qoşaçay adı "cüt, iki dənə olan" mənalarını daşıyan "qoşa", və "təbii axar su" demək olan "çay" sözlərindən ibarətdir. Hazırkı rəsmi farsca adı olan Miyandoab adı isə "miyan" (orta, ortasında), "do" (iki), və "ab" (su) sözlərindən ibarətdir |
Nəqədə | سۇلدۇز | Sulduz | Monqol tayfasının şərəfinə Sulduz adı ilə salınıb (yerli əhalə həm də Sundus deyir) |
Puldəşt | عَرَبْلَر | Ərəblər | Şəhərin əski adı Ərəblər olsa da sonradan 1938-ci ildə farslaşdırılaraq Puldəşt adı verilmişdir |
Siyahçeşmə | قره عینی | Qaraəyni (Qara Əyni) | Şəhərin Azərbaycan türkcəsindəki adı olan Qaraeyni adı Azərbaycan türkcəsindəki "qara" (bu söz yer adlarında istər qara rəng, istər "böyük, əzəmətli, [bəzən] uca" mənalarını verir) və ərəbcə "göz, bulaq" mənalarını verən "eyn / əyn" sözlərindən ibarətdir. Lakin şəhərin hazırkı rəsmi farsca adı olan Siyahçeşmə bu şəhərin əsl doğma adının (Qaraeyni) farscaya sözbəsöz tərcümə edilməsiylə yaranıb; belə ki, "qara" sözü "siyah" sözü ilə, "eyni" (bulaq) sözü isə "çeşmə" sözü ilə (hər iki söz xalis fars sözləridirlər) əvəz olunub |
Şahindej | صاین قلعه افشار | Sayınqala Əfşar | şəhərin köhnə adı, Zəncandakı Sayınqala (Sainqala) ilə qarışdırmamaq üçün Əfşar sözü əlavə olunur |
Təkab | تیکان تپه | Tikantəpə | 1938-ci ildə Rza xan Palani Pəhləvinin toponimlərin farslaşdırılması proqramına uyğun olaraq tarixi adı Tikantəpə olan şəhərin adı dəyişdirilərək Təkab olmuşdur |
Üskü | اوشقایا | Üşqaya | yazılışı Üşqaya-dır (Üçqaya deyil), bunun səbəbi "üç" sözü ilə əlaqəsi olmamasıdır |
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Baykonur | باي قوݣور | Bayqonur | Bay və Qonur birləşməsindən |
توپ قراغان | Tüpqarağan (Tüpqırağan, Tüp Qırağan) | ||
Jarkent | جار کند | Carkənd | Car («carçı», «car çəkmək» sözləri ilə əlaqəlidir) və kənd birləşməsindən |
تکه قلعەسی ، تکه | Təkə, Təkə qalası (Təkəqalası) | ||
Petropavlovsk | قزل جار | Qızılcar | Qızıl və Car («carçı», «car çəkmək» sözləri ilə əlaqəlidir) birləşməsindən. Lazar Budaqov 1871-ci ildə qeyd etmişdir |
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Bessarabiya | بوجاق | Bucaq | Bucaq Moldovanın cənubu və Ukraynanın Odessa vilayyətinin qərb hissəsindən ibarət tarixi bölgədir. Lazar Budaqovun lüğətində və 1876-cı ilin Турецкий собеседник kitabında Bessarabiya sözünün tərcüməsi kimi yazılıb |
قاوشان | Qovşan (Qavşan) | Lazar Budaqov lüğətində | |
Kişinyov | قشلانو | Qışlanöv | Lazar Budaqov lüğətində |
Komrat | کومرات | Kömürat (Kömrat) | Komrat adı yerli tatar (qaqauz) dilindən "kömür at" (kömür rəngli at, qara at) ifadəsindən gəlməsi ehtimal olunur və şəhər gerbində həmin at təsvir olunub. Köhnə əlifba ilə کومرات kimi yazıldığına görə bunu bir neçə cür oxumaq olur: Kömürat > Kömrat > Komrat. Bunun haqqında bir xalq sözü var: “...yaşamak erinin saabisi tatarmış, Orumbet Oglu adıymış. Onun bir beygiri Komur at varmış. At yarışmakların çoyunda o ensärmiş. Bu beygirin adını tatar küüyünä koymuşlar...” — "yaşayış yerinin sahibi tatar imiş, adı Or Məhəmməd Oğlu imiş. Onun "Kömür At" adında bir atı var imiş. At yarışlarının çoxunu o udurmuş. Bu atın adını Tatar kəndinə qoymuşlar." |
Moldova | قره افلاق ، قَرَه اَفْلاق ، بوجاق | Qara Əflaq, Bucaq | Tarixi Əflaq (Valaxiya) ərazisinin bir hissəsi olduğuna görə bura əraziyə də Əflaq deyilir, amma dəqiqləşdirmək üçün Qara Əflaq ifadəsi deyilirdi. Bucaq isə Moldovanın cənubu və Ukraynanın Odessa vilayyətinin qərb hissəsindən ibarət tarixi bölgədir |
قزل | Qızıl | 1949 ildə adını dəyişdirdilər |
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Braşov | Barasu | "bara su" sözü Bulğar Türkcəsindən "ağ su" mənası verir | |
Breila | ابرائل | İbrayıl (İbrail) | |
Buxarest | بکرش | Bükrəş (Bükürəş) | |
Curcu | یر گوگی | Yergöyü | avropa mənbələrində Iergogi və Jergiogi kimi qeyd olunurdu, əbcədlə Yergöyü sözü qaydaya görə "yer gögi" (یر گوگی) kimi yazılır |
Bülbül | iki kənddən birləşir: Kiçik Bülbül və Böyük Bülbül; komunnanın köhnə adı Bülbül idi (1968) | ||
İstriya | Qaranəsif | ||
Konstansa | كوستنجه | Köstəncə | yerli dildə adı: yerli qaraçılar, bolqarlar, dombruca tatarları və türklər işlətdiyi şəhər adı Köstəncədir |
Krayova | قره يوه | Qarayuva (Qara Yuva) | osmanlı xəritələrində və yazılarında keçdiyi ad |
Neqru Vode | قره عمر | Qaraömər (Qara Ömər) | 1715-ci ilə Qaraömər adı ilər salınıb Romınca 1926-cı ilə kişi yazılışı Caraomer, yerli türklər Karaömer deyir |
Qaraqoyun | şəhər 1421-ci Qara Qoyun adı ilə salınıb, lakin indiki yerli camaat Qaraqoyum deyir, rumınca yazılışı Caracoium idi | ||
واراد | Varad | ||
Rumıniya | رومانيا | Romaniya (Romanya) | |
ساتمار | Satmar | ||
Sibiu | Sibin (Sebin, Sevin) | Sibin<Sebin<Säbin sözü Bulğar Türkcəsindən "sevin" feilinin mənasını verir | |
Timişoara | طمشوار | Tumuşvar (Tımışvar) | |
مورش بازاری | Mureşbazarı | ||
Transilvaniya | اردل | Ərdəl (Erdəl) | |
Valaxiya | افلاق | Əflaq (İflaq) | |
Yassı | یاش | Yaş |
Rusiya
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Azov | آزاق | Azaq | |
Azov dənizi | آزاق دَݣِزی | Azaq dənizi | |
Anapa | Buğurqala | tarixi adı | |
آق تبه | Ağtəpə | Hacıtərxanlılar tərəfindən "Aqtübə" ("Ağ təpə" yerli ləhcədə Axtüpə kimi səslənir) adı ilə salınıb, ruslar rəsmi Axtubinsk yazıb | |
Belqorod | آقسرا | Aqsara (Ağsara) | Belqorodun türk dillərinə Aqsara (Ağsara) kimi tərcüməsi Lazar Budaqovun lüğətində qeyd olunmuşdur |
Beslan | بک آصلان | Bəyaslan (Bəy Aslan) [bəslan] | Şəhərin adı yerli müsəlman-osetinlərindən dağaur tayfalı dərəbəy olan Beslan Tulatovun (Беслан Тулатов) adını daşıyır. Bu ad «Bəy Aslan» (بک آصلان) sözlərinin birləşməsidir, qısaldılaraq Bəslan şəklini almışdır |
Blaqodarnıy | سولدوز | Sulduz | Köçəri Monqol-Tatar tayfaları Soldus şəklində deyirdi |
Budyonnovsk | Карабаглы | Qarabağlı | Şəhər Macar adı ilə Xəzərlər tərəfindən salınıb, bu adla Dərbəndnamədə, İbn Bətutə tərəfindən və digər mənbələrdə qeyd olmuşdur; ruslar buranı Starıye Macarı (Köhnə Macarı) qeyd edirdilər. 1799-cu ildə rus çarı fərqli yerlərdən (İran, Dərbənd) erməniləri toplayaraq bu şəhərdə məskənləşdirdi və şəhərə 2 rəsmi ad qoyuldu: Svyatoy Krest ("Müqəddəs Xaç", Св. Крест, Святой Крест, Креста Святого) və Qarabağlı (Карабаглы). Başqa məlumata görə yerli camaat bu şəhəri Qarabağlı deyirdilər, ermənicə adı isə Surb Xaç olmuşdur. Daha sonra ermənilər əsksəriyyətə dönüb və onlara öz erməni məhkəmə sistemini istifadə etməyi icazəsi verilib |
Çeçenistan | چچنیستان ، میچغیز | Çeçənstan (Çeçənistan), Mıçığız | |
Çelyabinsk | چلبى | Çələbi | indiki zaman türk dillərində olan adı (Siləbe, Çiləbe, Çeləbi, Şelepi) və tarixi əsl adı. Rus dili Çelyabı və Çelyaba kimi tələffüz olunurdu. Əslən Başqırd şəhəri kimi salınıb |
Çerkessk | بطال پاشا | Battalpaşa | |
Çervlyonnaya | اوراز قلعه | Orazqala | |
إيمان | İman | 1972-ci ildə | |
Dnepr çayı | اوزی صویی | Özü suyu | |
Don çayı | تن | Tin | |
Endirey | اندیری | Əndirəy (Əndəri) | |
Gelencik | کلنجک | Gələncik | |
Georgiyevsk | گوم قَلْعَه | Gümqala | |
Həştərxan | حاجی ترخان | Hacı Tərxan (Hacıtərxan) | |
Kaluqa | قالوغا | Qaluğa | ən qədimi mənbələrdə Xəzər dilində Xoloqa (oğrular yığnağı) adı ilə keçir, daha sonra rusca Kaluqa (Qaluğa) |
Kama çayı | چولمان | Çolman | |
Qamışlı | yerli adı | ||
Kizlyar | قزلر ، قِزْلَرْ قَلْعَه ، قیزلار قالا | Qızlar, Qızlarqala | |
کؤسْتِک ، کوستک | Köstək | ||
Krasnodar | قوبان | Quban | |
Krasnoyarsk | Кызыл-яр | Qızılyar (Qızıl Yar) | |
Kuban çayı | قومان | Quman | |
Kuma çayı | گومو | Gümü | |
Xurcunoba | adı yerli türk dillərindən (Qaraçay-balkar) Azərbaycan dilindəki eyni mənası ilə xurcun sözündən gəlir, ad öz relyefinə görə verilib | ||
Qolovinka (Soçi) | صو باشی | Subaşı (Su Başı) | |
Qroznı | Суюнчь-кһала | Söyüncqala (Sevincqala) | |
Mahaçqala | انجی قلعه | İnciqala, Unçuqala | Orijinal adı sırf ərəb hərflər ilə (türk ya fars deyil) və hərəkəsiz yazıldığına görə, bu söz fərqli oxuna bilər: Ancıqala, İnciqala, Unçuqala və s.Mirzə Kazım bəy bunu İnci (ing. Inji) kimi oxuyurdu. Rus müəlifləri bu şəhəri un ilə əlaqələndirərək yerlilər tərəfindən adını Unçuqala (rus. Мучная крепость) dediyini qeyd edirdilər və bunun səbəbini bu qalanın Qafqaz mövqesində əsas ərzaq məntəqəsi olduğunu bildirirdilər.Rus İmperiyası vaxtı rusca Petrovsk, Sovet dönəmindən bəri isə Maxaçkala adlanır |
مامای قلعه | Mamayqala | ||
Moskva | مسکو ، مسقو | Məsko (Məskəv, Məskov), Mosqu (Masqo, Mosqov, Masqov) | |
Nalçik | نعلجق | Nalcıq | |
Novorossiysk | صوغوجاق ، صوغوجق | Soğucaq | |
Davud-Otar | köhnə yerli adı Davudotar olmuşdu sonra SSRI qəhrəmanı Nurpaşa Nürəddilovun şərəfinə Nürədilovo qoyuldu | ||
Orenburq | اورنبورغ | Orunburğ | |
Primorsko-Axtarsk | اختر باختر ، اختار باختار | Axtar-Baxtar (Axtarbaxtar, Axtər-Baxtər, Axtərbaxtər) | |
Proxladnı | اوزون قلا | Uzunqala | |
Pyatiqorsk | Бештау | Beşdağ (Beşdağı) | əsl adı (Beştau - beş dağ) rus dilinə tərcümə olunub |
Rusiya | ، Әрәсеј روس ، روسیة | Rus (Urus), Rusiyet (Urusiyyet, Urusiyet, Urusyet, Rusyet), Ərəsey | Russiya köhnə mənbələrdə روسیة (Rusiyet, Urusiyyet, Urusiyet, Urusyet, Rusyet), روس (Urus ,Rus)، Әрәсеј (Ərəsey) kimi qeyd olunmuşdur |
Sankt-Peterburq | ﴾فتيلبورك ﴿فيتيلبورك ، فـتيلبورك | Fitilbörk | XX əsrin əvvəllərinə kimi azərbaycanlılar arasında bu şəhərə Fitilbörk deyilirdi və eyni şəkildə "Molla Nəsrəddin" jurnalında,Cəlil Məmmədquluzadə,Üzeyir Hacıbəyov və s. yazıçıların əsərlərində də görünür |
Saratov | ساری طاغ | Sarıdağ | Sarı dağ sözündən |
Sarov | Сараклыч, Сары Кылыч, Сараклич | Sarıqılınc | həmçinin Rus mənbələrində bu yerdə XIV və ya XVII əsrdə dağıdılmış Sarı Qılınc şəhəri olduğu bildirilir, rus dilində Sarakliç (Сараклич), Sarıklıç (Сарыклыч), Sarı Kılıç (Сары Кылыч) şəkillərində qeyd olunmuşdur, tatar dilində adı Sarıqılıç gedir |
Selenqa | 𐰾𐰠𐰭𐰀 | Seləngə çayı | qədimi mənbələrdə Seləngə adı ilə qeyd olunur |
Sudja | صوجه | Suca | şəhərin adı "Su" və -ca kiçikləndirmə şəkilçisindən əmələ gəlir və türk-tatar mənşəlidir |
Taqanroq | طيغان | Tayğan | |
Tmutarakan | تومان ترخان | Tüməntərxan (Tümən-Tərxan) | |
Tolyatti | Талјант | Talyant | yerli azərbaycanlıların dilində Talyant şəkilində tələffüz olunur |
Ulyanovsk | Синбир, Симбир | Sinbir (Simbir) | |
Verxneuralsk | تال قلعه | Talqala (Təlqala) | |
Volqa | عديل ، آطل | Edil, Atil | |
Volqoqrad | Сара-чин, Сари-су | Sarıçin, Sarısu | həmçinin Sarıçin sözündən rusca Царицин (Sarisin) adlanırmış və qeyd edilir ki Sarı-Su da olar bilər |
Yelets | قره صو | Qarasu (Qara su) | tarixi qaynaqlarda əski alınan türki-tatar yer adları unudulur və indiki zamanda rus adlarına dəyişdirilib: Ağkərman - Belqorod-Dnestrovski, Qarasu - Yelets, Sarqıl - Belaya Veja, Yayıq - Ural, Boqorodskoye |
Yenisey | 𐰚𐰢 | Kəm | |
-ovo, -ova, -yeva, -ovka | اوبا | -oba | Şimali Qafqazdakı yerli müsəlman kəndlərindəki -oba sözü rusca -ova, -yeva, -ovo, -ovka ilə əvəz olunur: Sabunoba - Sabnova, Xurcunoba - Kurcinovo, Dolaqoba - Dolakovo və s. |
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
قورغان تپه | Qurğantəpə | 2018-ci ilə kimi tarixi adı Qurğan-Təpə olub, sonra farsca (tacikcə) ad verilib | |
İstərövşən | اورا تپه | Örətəpə | 2001-ci ilə kimi tarixi adı Örə-Təpə olub, sonra farsca (tacikcə) ad verilib |
یݣی بازار | Yenibazar | 1936-cı ilə kimi tarixi adı Yeni-Bazar olub, indiki adı farscadır (tacikcə) | |
تباشر | Tabaşar (Dağaşar) | şəhərin birinci adı türk mənşəli olub |
Türkiyə
Türkiyədə yerləşən və Azərbaycan dilindəki şəhər adlarındakı fərq bir çox hallarda sadəcə əlifba fərqilə bağlıdır (məsələn: Ankara - Anqara, Tokat - Toxat və s.)
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Alanya | علائیه | Əlaiyyə (Əlaiyə) | Kalonoros adlı bu qala 1221-ci ildə səlcuq oğuzu sultanı I Əlaəddin Keyqubad tərəfindən fəth edildi və şəhərin adı onun şərəfinə Əlaiyə qoyuldu. 1933-cü ildə Mustafa Kamal Atatürkə gələn teleqraf məktubunda şəhərin adı səhvən Alanya yazılmışdı, Mustafa Kamal bu adı daha gözəl avropasayağı düşünərək 1935-ci ildə şəhəri ziyarət edəndə rəsmi olaraq dəyişdi. (Qafqazdakı tarixi Alaniya ilə heç bir əlaqəsi yoxdur) |
Kayseri | قیصری | Qaysəri (Qeysəri) | |
Sinop | سناب | Sinab | |
Tokat | توقات | Toxat | |
Trabzon | طرابزون | Tırabızon (Tırabzon, Trabızon, Trabzon) |
Ukrayna
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Azov dənizi | آزاق دَݣِزی | Azaq dənizi | |
Bessarabiya | بوجاق | Bucaq | Bucaq Moldovanın cənubu və Ukraynanın Odessa vilayyətinin qərb hissəsindən ibarət tarixi bölgədir. Lazar Budaqovun lüğətində və 1876-cı ilin Турецкий собеседник kitabında Bessarabiya sözünün tərcüməsi kimi yazılıb |
Feodosiya | کفه | Kəfə | |
كيلى | Kili | Monqol-Tatar və daha sonra Osmanlı qalası | |
قل بورن | Qılburun | ||
Kiyev | کييف | Kiyif | |
Krım | قریم | Qırım | |
Oçakov | اوزی | Özü | |
Odessa | خواجه بک ، قوجه بک | Xocabəy, Qocabəy | |
Perekop | اور قپو | Orqapı (Or qapı) | |
کوچک نوغای | Kiçik Noğay | bir çox xəritələrdə | |
Xotın | خوتین | Xotun | yazılışı Övliya Çələbi tərəfindən qeyd edilmiş tələffüzü isə Antonio Çadırğı |
Zmeynıy adası | ایلان آطاسی | İlan adası |
Həmçinin bax
Qeydlər
-
- Çeh, Xırvat, Macar və s. bənzər adlardan sonra adətən "məmləkəti", "dövləti", "vilayəti" kimi sözlər əlavə olunurdu, indiki qaydaya görə bu sözlərə "±stan5" şəkilçisini əlavə etmək olar, amma daha köhnə mənbələrdə bu söz həm ölkə, həm millət, həm dil üçün işlənilirdi (əlavə şəkilçiyə və ya sözə ehtiyac olmadan)
- Köhnə dildə bəzi sözlərin yazılışı və deyilişi fərqli idi, amma transliterasiyada sözlər müasir Azərbaycan dilinin qaydalarına uyğunlaşdırılmışdır, məsələn, "dəŋiz" yerinə "dəniz", söz əvvəli "Ğ" yerinə "Q", birinci hecada "I" yerinə "İ" və s. kimi yazılmışdır.
- 1939-cu ildə Azərbaycan dili kirill əlifbasına keçid etdi və bu səbəblə Avropa ölkələrinin adlarının sonundakı "-ya" (köhnə latın əlifbasında "-ja") şəkilçisi "-ия" (-iya) olaraq dəyişdi: Romanya–Romaniya, Almanya–Almaniya, İtalya–İtaliya və s.
- ی hərfi həm "İ" həm "Y" olduğuna görə Avropa ölkə adlarında latınca "-iya", "-ia", "-ya" fərqi bilinmir (İtaliya–İtalia–İtalya, Rusiya–Rusia–Rusya və s.)
Mənbə
İstinadlar
- . 2024-08-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-08-04.
- The Dartmouth. Archived from on 2018-07-06 and can be viewed on 2018-05-22.
- Walter de Gruyter. 1 Jan 1996. ISBN 978-3-11-020343-1 Archived from 2023-10-05 at the Wayback Machine on 2020-01-03.
- Карманная книга для русских воинов в турецких походах, Санкт-Петербург, 1854
- Белинский В. Г., Полное собрание сочинений 1845–1846
- Amirchanianz, A. Kitabi Müqəddəs (az.). Leypsiq. 1891. 1.
- Azərbaycan Qəzeti. 1918–1920. II Cild. 11 noyabr 1918-ci il, nömrǝ 36 (s.180) Londrada Balfur öz nitqində Britaniya müstəmləkatı miyanında laqəni saxlamaq barəsində demişdir ki: Biz işbu əlaqənin heç bir düşmən tərəfindən kəsilməsinə razı ola bilmərik.
- ↑ "Azərbaycan" qəzeti, 5 may 1919-cu il, nömrǝ 172
- Bolčuda : süŋüšdümiz : qaγanïn : yabγusïn : šadïn : anta ölürtim : elin : anta altïm : otuz yašïma : Besbalïq : tapa : süledim : аltï yolï süŋüšdüm : ... süsin : qop : ölürtim : anta : ičreki ne : kišitin : ... k : yoq boltačï : erti : ...kiši... : uqγalï : kelti : basdïm : Besbalïq : anï üčün : ozdï : otuz artuqï :
- Bosworth, M.S.Asimov-History of Civilizations of Central Asia, Volume 4, Part 2, p.578
- . 2024-09-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-09-09.
- Versteegh, Kees; Mushira Eid, , Leiden: Brill, 2005, 378 ff, ISBN 978-90-04-14473-6, 9 March 2017 tarixində , İstifadə tarixi: 11 February 2016
- argali: female of Darwin’s sheep; cf. uhulja
- 2018-08-31 at the Wayback Machine taken from 2018-08-31 at the Wayback Machinewebsite, which itself is taken from , a travelogue written by .
- 2024-09-03 at the Wayback Machine by Abdullah Ibrahim. made in 26 Feb, 2020]
- ДРЕВНЕТЮРКСКИЙ СЛОВАРЬ, Ленинград, 1969
- 2022-06-30 at the Wayback Machine qop : etdim : ulamtї : aňїγ yoq : Türük : qaγan : Őtüken : yїš : olursar : elte : buŋ yoq : іlgerü : Šantuŋ : yazїqategi : süledim : Taluyqa : kičig : tegmedim : birgerü : Toquz : Ersenke : tegi : süledim : Tüpütke : kičig : tegmedim : qurїγaru : Jenčü ügüz :
-
Sheila Hollihan-Elliot. . Mason Crest Publishers. 2006. səh. . ISBN 1-59084-880-2.
For most of their history, the Uyghurs lived as tribes in a loosely affiliated nation on the northern Chinese border (sometimes called East Turkestan).
-
William Samolin. . : Mouton & Co. 1964. səh. .
The general boundaries of East Turkistan are the Altai range on the northeast, Mongolia on the east, the Kansu corridor or the Su-lo-ho basin on the southeast, the K'un-lun system on the south, the Sarygol and Muztay-ata on the west, the main range of the T'ien-shan system on the north to the approximate longitude of Aqsu (80 deg. E), then generally northeast to the Altai system which the boundary joins in the vicinity of the Khrebët Nalinsk and Khrebët Sailjuginsk.
- Bazin, Louis; Hamilton, James (1991), “L’origine du nom Tibet”, in Ernst Steinkellner, editor, , pages 9–28.
- 2024-09-07 at the Wayback Machine Map of the Island of Corsica
- . 2024-09-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-09-07.
- Xavier de Planhol; Paul Claval. An Historical Geography of France (illustrated). Cambridge University Press. 1994. səh. 84. ISBN 9780521322089.
- Документ Центрального исполнительного комитета СССР и бюро НКВД 1936 года о переименовании в транскрипцию того времени грузинских городов
- Абастумани // . 1 (65000 nüs.). М: Большая Российская энциклопедия. С. Л. Кравец. 2005. 10. ISBN 5-85270-329-X.
- ↑ Qarapapaqlar və onların XIX əsr hərb tarixi. Müəllif, Hacıyev Fəxri Valeh oğlu. Nəşriyyat, Səda. Nəşr yeri, Bakı. Nəşr ili, 2005. ISBN, 586874-032-7.
- Дманиси // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [ 10 ҹилддә]. III ҹилд: Гајыбов— Елдаров. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1979. С. 488.
- Borçalı toponimləri. Müəlliflər: Mədəd Çobanov və Müşfiq Çobanlı; Elmi redaktorlar: f. e. d. Tofiq Əhmədov, f. e. d. Buludxan Xəlilov, f. e. d. Şurəddin Məmmədli. Əlavələr olunmuş və yenidən işlənmiş dördüncü nəşr. Bakı: "Borçalı" nəşriyyatı, 2012, səh. 135.
- 2023-12-20 at the Wayback Machine Bolus-Bolnisi, Sarvan-Marnauli, Qarayazı-Qardabani, Başkeçid -Dmanisi, Barmaqsız-Tsalka, Ağbulaq-Tetriçkaro, Qaraçöp-Saqareco, Xəzəryurdu-Kaspi, Qara El -Kareli, Telav-Telavi, Səfiabad-Qori, Qaval-Laqodexi, Sığnaq-Siqnaxi, Bəytaxtı-Xaşuri, Tiflis-Tbilisi, Bostandərə-Rustavi Azərbaycan türklərinə məxsus olan adlar gürcü adları ilə əvəzlənib.
- 2023-12-20 at the Wayback Machine Gürcüstanda soydaşlarımız əsasən Tiflis, Marneuli (Sarvan), Bolnisi (Bolus), Qardabani (Qarayazı), Dmanisi (Başkeçid), Salka (Barmaqsız), Tetritskaro (Ağbulaq), Saqareco (Qaraçöp), Kaspi (Xəzəryurdu), Kareli (Qara El), Telavi, (Telav), Qori (Səfiabad), Aqara, Laqodexi (Qaval), Siqnaxi (Sığnaq), Kutaisi, Rustavi, Batum və Xaşuri (Bəytaxtı) kimi şəhərlərdə yaşayırlar.
- ↑ Azərbaycan Qəzeti, 1918, 34-cü nömrə
- Borçalı toponimləri. Müəlliflər: Mədəd Çobanov və Müşfiq Çobanlı; Elmi redaktorlar: f. e. d. Tofiq Əhmədov, f. e. d. Buludxan Xəlilov, f. e. d. Şurəddin Məmmədli. Əlavələr olunmuş və yenidən işlənmiş dördüncü nəşr. Bakı: "Borçalı" nəşriyyatı, 2012, səh. 232.
- Borçalı toponimləri. Müəlliflər: Mədəd Çobanov və Müşfiq Çobanlı; Elmi redaktorlar: f. e. d. Tofiq Əhmədov, f. e. d. Buludxan Xəlilov, f. e. d. Şurəddin Məmmədli. Əlavələr olunmuş və yenidən işlənmiş dördüncü nəşr. Bakı: "Borçalı" nəşriyyatı, 2012, səh. 128.
- Zirvə İnformasiya Mərkəzi. (az.). zim.az. 2016-04-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-04-23.
- Ағбулаг // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [ 10 ҹилддә]. IX ҹилд: Спутник— Фронтон. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1986. С. 216.
- Borçalı toponimləri. Müəlliflər: Mədəd Çobanov və Müşfiq Çobanlı; Elmi redaktorlar: f. e. d. Tofiq Əhmədov, f. e. d. Buludxan Xəlilov, f. e. d. Şurəddin Məmmədli. Əlavələr olunmuş və yenidən işlənmiş dördüncü nəşr. Bakı: "Borçalı" nəşriyyatı, 2012, səh. 125.
- Zirvə İnformasiya Mərkəzi. (az.). zim.az. 2016-04-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-04-23.
- Steven I. Wilkinson Votes and Violence: Electoral Competition and Ethnic Riots in India 2006 Page 23 "The BJP proposed in 1990 and 2001 that Ahmedabad be renamed "Karnavati." Hindu, June 1 1, 2001. Similar proposals have been made to restore Allahabad to "Prayag", as it had been known as before the Mughal era.
- Abishek, Kumar (17 October 2018). "From now on, Allahabad to be Prayagraj". India Today.
- . DNA. 5 February 2022. 5 February 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 24 March 2022.
- . The Indian Express (ingilis). 6 March 2021. 6 March 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 6 March 2021.
- Abrahamian, Ervand (1982). Iran Between Two Revolutions. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. pp. 123–163. ISBN 9780691053424. OCLC 7975938.
- Niknafs, Hojat, (PDF), 2014, 2022-10-21 tarixində (PDF), İstifadə tarixi: 2024-09-05
- ↑ . 2022-09-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-09-05.
- 2023-09-24 at the Wayback Machine Minorsky V. Sulduz (volume 9)
- Official website of Governor of Poldasht county : 2018-04-23 at the Wayback Machine
- . 2024-04-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-19.
- (PDF). 2024-04-18 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2024-04-19.
- ↑ Лазар Будагов, Сравнительный словарь турецко-татарских наречий, Том II, Санкт-Петербург, 1871
- 12 avqust 2024 tarixindən Wayback Machine saytında Anatol EREMIA Toponimia Bugeacului: aspecte și conexiuni interdisciplinare (III) Comrat, oraș în Găgăuzia (din num. trib. tăt. komrat / komürat);
- 21 aprel 2009 tarixindən Wayback Machine saytında s-a putut demonstra că Brasso, devenit apoi Braşov, provine din termenul türcic Barasu, care înseamnă “apă albă”.
- Collectanea z Dziejopisow Tureckich Rzeczy Do Historyi Polskiey Sluzacych. (Collectaneen aus türkischen Geschichtschreibern zur Geschichte Polens)
- Tahir Sezen, Osmanlı yer adları, Ankara, 2017
- Rásonyi, László, (PDF), Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, , 33, 1979: 135, 2022-11-23 tarixində (PDF), İstifadə tarixi: 2024-09-13
- 12 yanvar 2019 tarixindən Wayback Machine saytında 2019-01-12 at the Wayback Machine В разное время Анапа была известна и под другими названиями: греч. Горгиппия, генуэзск. Мапа (или Maparium), тюрк. Бугуркала (см. Бугур).
- {{Webarchive|url=
- http://elib.shpl.ru/ru/nodes/20264-vyp-61-stavropolskaya-guberniya-po-svedeniyam-1873-goda-stavropol-1874#mode/inspect/page/13/zoom/6 Arxivləşdirilib 2016-04-05 at the Wayback Machine Св. Крестъ (по армянски Карабаглы)
- Энциклопедический словарь (rus). 32. Sankt-Peterburq: F. A. Brokgauz, I. A. Efron. 1895. 647.
- Исторические сочинения Дагестана на тюркских языках, Оразаев, 2003
- . 2024-09-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-09-27.
- Г. М.-Р. Оразаев, Исторические сочинения Дагестана на тюркских языках, Махачкала, 2003
- . 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-09-27.
- . 2018-11-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-09-21.
- А. В. Старчевский, Кавказский толмач, Санкт-Петербург, 1891
- Tarixi Dərbəndnamə (s.43)
- 2024-09-02 at the Wayback Machine Dirilən adam, Mir Cəlal «Balşavet köpək uşağı... Bura da sizə Ərəsey-zad deyil ha, onu bilin!»
- 2024-05-02 at the Wayback Machine Molla Nəsrəddin (orijinal nüsxə), Tiflis, 1906, № 12 (s.7 فـتيلبورك)
- 2024-09-01 at the Wayback Machine Molla Nəsrəddin (orijinal nüsxə), Tiflis, 1914, № 19 (s.6 فيتيلبورك)
- 2019-10-31 at the Wayback Machine Peterburq, Sankt-Peterburq… İstər "Molla Nəsrəddin" jurnalında çap edilmiş satirik teleqramlar içərisində, istərsə də yazıçının ayrı-ayrı personajlarının nitqində P. adına (bəzi mənbələrdə "Fitilbörk" şəklində) tez-tez təsadüf olunur.
- 2019-08-19 at the Wayback Machine Ümumiyyətlə, C. Məmmədquluzadənin bədii əsərlərində və felyetonlarında rus və Avropa mənşəli toponimlər üslubi cəhətdən müxtəlif variantlarda verilmişdir. Məsələn, Rusiya/ Ruset/ Rusiyyə; Moskva /Moskov/Məskov ; Peterburq/Petroqrad/Fitilbörk; Firəngistan/Frəngistan/Fransa və s.
- 2019-06-05 at the Wayback Machine Ax gözəl Fitilbörk. Ey yerin behişti. Qurtar bizi bu cəhənnəmdən.
- 2022-03-31 at the Wayback Machine … Əlim hər yerdən üzüldü, başladım Fitilbörk küçələrində hərlənməyə.
- ↑
- Географические названия мира: Топонимический словарь. — М: АСТ. Поспелов Е. М. 2001.
- Словарь современных географических названий. — Екатеринбург: У-Фактория. Под общей редакцией акад. В. М. Котлякова. 2006.
- Коллектив авторов. «Саров — это мы!». — Саров: ООО «Риц», 2009. — 248 с.
- Древнетюркский словарь, Ленинград, 1969 г. (стр. 465) "Seläŋä. Река Селенга"
- Опытъ словаря тюркскихъ нарѣчий (s.478)
- Название свое город получил, по преданию, от рч. Царицы, на берегах которой во времена татарского владычества жила какая-то царица; вероятнее же, что в основании его лежат татарские слова «сари-су» (Желтая река) или «сара-чин» (желтый остров)
- В. В. Радлов, Опыт словаря тюркских наречий, том второй, Санкт-Петербург, 1899 (s. 1202)
- . Новости Таджикистана-ИА «Азия-Плюс». 2013-02-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-01-20.
- Dizionario Italiano e Turco, Milano, 1834
Ədəbiyyat
- Mahmud Kaşğari, Divanü Lüğat-it-Türk, Bağdad, XI əsr
- Alexandre Handjéri, Dictionnaire Français — Arabe — Persan et Turc, Tome Premier, Moscou, 1840
- Alexandre Timoni, Fransızca və Türkcə təkəllüm risaləsi, Paris, 1854
- Mayor İosif Silosani, Mükalimət cədidə, Tiflis, 1856
- Л. М. Лазарев, Турецко-татарско-русский словарь наречий османского, крымского и кавказского с приложением краткой грамматики, Москва, 1864
- Лазар Будагов, Сравнительный словарь турецко-татарских наречий, Том I, Санкт-Петербург, 1869
- Лазар Будагов, Сравнительный словарь турецко-татарских наречий, Том II, Санкт-Петербург, 1871
- Firəngistan məktubları, Monla Abbas, Bağçasaray, 1891
- A. Amirchanianz, Kitabi Müqəddəs yəni əhdi ətiq, 1891
- В. В. Радлов, Опыт словаря тюркских наречий, том первый, Санкт-Петербург, 1893
- В. В. Радлов, Опыт словаря тюркских наречий, том второй, Санкт-Петербург, 1899
- Mirzə Yahya bəy Haqverdi, Mükalimələr ərəbi, farsi, türki və rus, Sankt-Peterburq, 1900
- Coğrafiyayi-töhfeyi nəsuhiyyə; Nəsuh Həsən; tərc. ed. Axund Hacı Məhəmməd Həsən Mövlazadə; Bakı, 1904
- Abbasqulu Xan Sərtib, Rus, Fars, Türk lüğəti, mükaliməsi və əlifbası, Tehran, 1908
- Sultan Məcid Qənizadə, Lüğət Rusi və Türki, Bakı, 1909
- Q. R. Mirzəzadə, Ümumi coğrafiya, Bakı, 1916
- Əli Ağa Şıxlinski, Ruscadan Türkcəyə qısa döyüş sözlüyü, Bakı, 1926
- Coğrafiya; çev. Əsədulla Əbdürrəhimzadə, red. Sami Kamal, Bakı, 1928
- Coğrafiya; çev. Əsədulla Əbdürrəhimzadə, Bakı, 1929
- Coğrafiya, Avropa; çev. S. Məlikov, Bakı, 1929
- Romanya (Rumıniya); Badulesku A., Bakı, 1930
- Bütün dünya dövlətləri; Bakı, 1930
- Kapitalist ölkələrinin coğrafiyası; Bakı, 1933
- Г. М.-Р. Оразаев, Исторические сочинения Дагестана на тюркских языках, Махачкала, 2003