Fizika üzrə Nobel mükafatı laureatlarının siyahısı

Fizika üzrə Nobel mükafatı (isv. Nobelpriset i fysik) — İsveç Kral Elmlər Akademiyası tərəfindən fizikanın müxtəlif sahələri üzrə elm adamlarına təqdim olunan illik mükafat. Bu mükafat Alfred Nobelin 1895-ci ildəki vəsiyyəti əsasında təsis edilmiş beş Nobel mükafatından biridir, hansı ki, fizika sahəsi üzrə insanlığa əlamətdar töhfələr verənlərə təqdim olunur.Nobelin vəsiyyətinə əsasən, mükafat Nobel Fondu tərəfindən idarə olunur və Royal İsveç Elmlər Akademiyası tərəfindən seçilmiş beş üzvdən ibarət komitə tərəfindən verilir. Mükafat Stokholmda 10 dekabr - Alfred Nobelin ölüm ildönümü ilə bağlı illik mərasimdə təqdim olunur. Laureatlar bir medal, bir diplom və illər ərzində dəyişən miqdarda pul mükafatı alırlar.

Laureatlara təqdim olunan mükafat medalının üz hissəsi

Statistika

2023-ci ildən etibarən mükafat 224 şəxsə təqdim edilmişdir. Fizika üzrə Nobel mükafatına ilk dəfə 1901-ci ildə alman fiziki Vilhelm Rentgenə layiq görülmüşdür. Ona verilən mükafat pulunun məbləği 150.782 İsveç kronu təşkil edirdi, 2007-ci ilin dekabr ayında bu məbləğ 7.731.004 İsveç kronuna bərabər idi. Con Bardin bu sahə üzrə mükafatı iki dəfə qazanan yeganə laureatdır (1956 və 1972-ci il). Mariya Küri həmçinin iki Nobel mükafatı qazanmışdır; 1903-cü ildə fizika sahəsi üzrə və 1911-ci ildə kimya sahəsi üzrə.

Uilyam Lorens Breqq 2014-cü ilin oktyabr ayına qədər ən gənc Nobel mükafatı laureatı idi. O mükafatı 1915-ci ildə 25 yaşında ikən qazandı və Fizika sahəsi üzrə Nobel mükafatının ən gənc laureatı olaraq qalmaqdadır.

Beş qadın fizika sahəsi üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür: Mariya Küri (1903), Mariya Göppert-Mayer (1963),Donna Striklend (2018), (2020) və (2023).

1916, 1931, 1934, 1940 və 1942-ci illərdə Fizika üzrə Nobel mükafatı verilmədi. Həmçinin Fizika üzrə Nobel mükafatı 8 dəfə bir il müdətinə təxirə salınıb. Nobel komitəsinin qərarına əsasən 1917-ci ildə heç bir namizədin zəruri kriteriyaya sahib olmaması səbəbi ilə Fizika üzrə Nobel mükafatı verilmədi, ancaq həmin mükafat 1918-ci ildə Çarlz Qlover Barklaya verilmiş və mükafat 1917-ci ilin mükafatı olaraq sayılmışdır. Həmçinin 1918-ci ilin mükafatı 1919-cu ildə Maks Planka, 1921-ci ilin mükafatı 1922-ci ildə Albert Eynşteynə, 1924-cü ilin mükafatı 1925-ci ildə , 1925-ci ilin mükafatı 1926-cı ildə və , 1928-ci ilin mükafatı 1929-cu ildə Ouen Uillans Riçardsona, 1932-ci ilin mükafatı 1933-cu ildə Verner Heyzenberqə və 1943-cü ilin mükafatı isə Otton Şternə təqdim edilmişdir.

Laureatlar

İl Şəkil Laureat Ölkə Əsaslanma Ref
1901   Vilhelm Rentgen Almaniya İmperiyası "Sonralar onun adını daşıyan Rentgen şualarının kəşf edilməsində göstərdiyi fövqaladə xidmətlərinin tanınması üçün"
1902   Hendrik Lorens Hollandiya "Maqnetizmin radiasiya fenomeni üzərindəki təsiri ilə əlaqəli həyata keçirdikləri tədqiqatları ilə fövqaladə xidmətlərinin tanınması üçün"
  Piter Zeyeman Hollandiya
1903   Antuan Anri Bekkerel Fransa "Təbii radioaktivliyi kəşf etdiyinə görə"
  Pyer Küri Fransa "Professor Antuan Anri Bekkerel tərəfindən kəşf edilən radiasiya fenomeni üzərində birgə tədqiqatlarına görə"
  Mariya Küri Polşa
1904   Con Uilyam Strett Böyük Britaniya "Ən əhəmiyyətli qazların sıxlığının araşdırılması və bu tədqiqatalarla əlaqəli olaraq arqonu aşkar etməsinə görə"
1905   Filipp Lenard Avstriya-Macarıstan
Almaniya İmperiyası 		"Katod şüaları üzərində həyata keçirdiyi tədqiqatlarına görə"
1906   Cozef Con Tomson Böyük Britaniya "Gazlardakı elektrik keçiriciliyi üzərində nəzəri və eksperimental tədqiqatlarına görə"
1907   Albert Maykelson ABŞ
Polşa 		"Optik həssaslıq qurğularına və onların vasitəsi ilə həyata keçirilən spektroskopik və metrologik tədqiqatlarına görə"
1908   Qabriel Lipman Fransa "İnterferensiya fenomeni əsasında rənglərin fotoqrafiq olaraq yenidən hasil etmə metoduna görə"
1909   Qulyelmo Markoni İtaliya Krallığı "Radioteleqrafın inkişafında verdikləri töhfələrinə görə"
  Karl Braun Almaniya İmperiyası
1910   Yan Van-der-Vaals Niderland "Qazların və mayelərin vəziyyət tənliyi üzrə tədqiqatlarına görə"
1911   Vilhelm Vin Almaniya İmperiyası "İstilik şualanmalarını tənzimləyən qanunlarla əlaqədar kəşflərinə görə"
1912   Nils Dalen İsveç "Qaz akkumulyatorlarının mayak və buylarla kombinasiyasında istifadə edilən avtomatik klapan ixtirasına görə"
1913   Heyke Kamerlinq Onnes Niderland "Maddənin aşağı tempereturdakı xüsusiyyətlərinə dair tədqiqatlarına görə. Bu tədqiqatlar əsasında maye heliumun istehsalı mümkün olmuşdur"
1914   Maks fon Laue Almaniya İmperiyası "Rentgen şüalarının kristallar tərəfindən diffraksiyasını kəşf etdiyinə görə hansı ki, Rentgen şüaları spektroskopiyasının inkişafında mühüm addım atmışdır"
1915   Uilyam Henri Breqq Böyük Britaniya "Rengen şüaları vasitəsi ilə kristalların quruluşunun analiz edilməsindəki tədqiqatlarına görə hansı ki, rentgen kristalloqrafiyasının inkişafında mühüm addım atmışlardır "
  Uilyam Lorens Breqq Avstraliya
Böyük Britaniya
1916 Mükafat verilməyib
1917   Çarlz Qlover Barkla Böyük Britaniya "Elementlərdəki rentgen şüualanma xarakteristikasını kəşf etdiyinə görə"
1918   Maks Plank Almaniya İmperiyası "Enerji kvantının aşkar edilməsi ilə fizikanın inkişafına göstərdiyi xidmətlərə görə"
1919   Yohannes Ştark Almaniya "Kanal şüalarındakı dopler effektini və elektrik sahələrindəki spektral cizgiləri kəşf etdiyinə görə"
1920   İsveçrə "Nikel-polad xəlitələrindəki anomaliyaları kəşf edərək fizikada həssas ölçmələrə verdiyi töhfələrə görə"
1921   Albert Eynşteyn Almaniya
İsveçrə 		"Nəzəri fizikaya verdiyi töhfələrə görə və xüsusi ilə fotoelektrik effekti kəşf etdiyinə görə "
1922   Nils Bor Danimarka "Atomların strukturu və yaydığı radiasiya ilə əlaqəli tədqiqatlarda göstərdiyi xidmətlərinə görə"
1923   Robert Milliken ABŞ "Elementar elektirik yükü və fotoelektrik effektə dair tədqiqatlarına görə"
1924   İsveç "Rentgen spektroskopiyası sahəsindəki tədqiqat və kəşflərinə görə"
1925   Almaniya "Elektronun atom üzərində təsirini tənzimləyən qanunları aşkar etdiklərinə görə"
  Almaniya
1926   Jan Batist Perren Fransa "Maddənin dəvamsız strukturuna dair tədqiqatlarına və xüsusi olaraq da sedimentasiya balansını kəşf etdiyinə görə"
1927   Artur Kompton ABŞ "Adını daşıyan kompton effektini kəşf etdiyinə görə"
  Böyük Britaniya "Yoğunlaşmış buxarda yüklənmiş zərrəciklərin yollarının görülməsini mümkün edən metoduna görə"
1928   Ouen Uillans Riçardson Böyük Britaniya "Termoelektron fenomeni üzərindəki tədqiqatlarına və xüsusi ilə də onun adını daşıyan Riçardson qanununu kəşf etdiyinə görə"
1929   Lui de Broyl Fransa "Elektronlarının dalğa xasiyyətini kəşf etdiyinə görə"
1930   Hindistan "İşığın səpilməsi ilə əlaqəli tədqiqatlarına və adı verilən Raman saçılmasını kəşf etdiyinə görə"
1931 Mükafat verilməyib
1932   Verner Heyzenberq Almaniya "Kvant mexanikasının əsəsını qoymasına və hidrogenin allotropik formalarını kəşf etdiyinə görə"
1933   Ervin Şredinger Avstriya "Atom nəzəriyyəsinin yeni produktiv formalarını kəşflərinə görə"
  Pol Dirak Böyük Britaniya
1934 Mükafat verilməyib
1935   Ceyms Çedvik Böyük Britaniya "Neytronu kəşf etdiyinə görə"
1936   Avstriya "Kosmik radiasiyanı kəşf etdiyinə görə"
  Karl Deyvid Anderson ABŞ "Pozitronu kəşf etdiyinə görə"
1937   ABŞ "Eksperimental olaraq elektronların kristallar tərəfindən diffraksiyasını kəşf etiklərinə görə"
  ABŞ
1938   Enriko Fermi İtaliya Krallığı "Neytron radiaktik şüalanması səbəbi ilə yaranan yeni radioaktiv elementlər ilə əlaqəli tədqiqatlarına və ləng neytronların təsiri altında nüvə reaksiyalarını müəyyən etməsinə görə"
1939   ABŞ "Siklotronun ixtirası və təkmilləşdirilməsinə və xüsusi ilə də yeni radioaktiv elementlərin alınması kimi onunla əldə olunan nəticələrə görə"
1940 Mükafat verilməyib
1941
1942
1943   Otto Ştern ABŞ
Almaniya 		"Molekulyar şüa metodunun təkmilləşdirilməsində göstərdiyi xidmətlərinə və protonun maqnetik momentini kəşf etdiyinə görə"
1944   İsidor Ayzek Rabi ABŞ
Polşa 		"Atom nüvəsindəki maqnetik xüsusiyyətləri qeydə almaq üçün inkişaf etdirdiyi rezonans metoduna görə"
1945   Volfqanq Pauli Avstriya "İstisna prinsipini kəşf etdiyinə görə, həmçinin Pauli prinsipi olaraq da adlandırılır"
1946   Persi Bricmen ABŞ "Yüksək təyziq meydana gətirən cihazın ixtirasına və yüksək təyziq fizikasına verdiyi töhfələrinə görə"
1947   Böyük Britaniya "Üst atmosfer fizikasına dair tədqiqatlarına və xüsusi ilə də adını daşıyan Eplton qatını kəşf etdiyinə görə"
1948   Patrik Blekett Böyük Britaniya "Vilsonun bulut kamerası metodunu təkmilləşdirdiyinə, bununla birlikdə nüvə fizikası sahəsində və kosmik radiasiyaya dair kəşflərinə görə"
1949   Hideki Yukava Yaponiya "Nüvə qüvvələri ilə bağlı nəzəri tədqiqatlarının əsasında mezonların mövcudluğunu təxmin etdiyinə görə"
1950   Böyük Britaniya "Növə proseslərini öyrənmək üçün təkmilləşdirdiyi fotoqrafiq metoda və bu metod əsasında mezonlarla əlaqəli kəşflərinə görə"
1951   Böyük Britaniya "Süni şəkildə sürətləndirilmiş atom hissəcikləri vasitəsi ilə atom nüvəsinin transmutasiya edilməsinə dair öncül tədqiqatlarına görə"
  Böyük Britaniya (İrlandiya)
1952   Feliks Blox İsveçrə
ABŞ 		"Nüvə maqnit həssaslığı ölçmələri üçün təkmilləşdirdikləri yeni metdodlara və bu metodlarla əlaqəli kəşflərinə görə"
  Edvard Mills Parsell ABŞ
1953   Frits Çernike Niderland "Faza-kontrast metoduna və xüsusi ilə faza-kontrast mikroskopunun ixtirasına görə"
1954   Maks Born Almaniya "Kvant mexanikasına dair fundamental tədqiqatlarına və xüsusi ilə dalğa funksiyasının statistik şərhinə görə"
  Valter Bote Almaniya "Təsadüf metoduna və bununla əlaqəli kəşflərinə görə"
1955   ABŞ "Hidrogen spektrumundaki incə struktura dair kəşflərinə görə"
  ABŞ
Almaniya 		"Elektronun maqnetik momentinə dair həssas təsbitlərinə görə"
1956   Con Bardin ABŞ "Yarımkeçiricilər üzrə tədqiqatlarına və tranzistor effektini kəşf etdiklərinə görə"
  Volter Hauzer Bratteyn ABŞ
  Uilyam Bredford Şokli ABŞ
1957   Çin Resbublikası "Bərabərlik qanunlarına dair tədqiqatlarına görə. Bu tədqiqatlar əsasında elementar hissəciklərlə əlaqəli mühüm kəşflər edilmişdir "
  Çin Resbublikası
1958   Pavel Çerenkov SSRİ "Çerenkov effektini kəşf və şərh etdiklərinə görə"
  İlya Frank SSRİ
  İqor Tamm SSRİ
1959   Emilio Gino Segre İtaliya
ABŞ 		"Antiprotonu kəşf etdiklərinə görə"
  Ouen Çemberlen ABŞ
1960   ABŞ "Qabarcıq kamerasının ixtirasına görə"
1961   ABŞ "Atom nüvələrindəki elektron səpilməsinə dair qabaqcıl tədqiqatlarına və bununla da nükleonların strukturunu açıqlayan kəşflərinə görə"
  Almaniya "Qamma radiasiyasının rezonans absorbasiyasına dair tədqiqatlarına və adını daşıyan Mössbauer effektini kəşf etdiyinə görə"
1962   Lev Landau SSRİ "Yoğun maddə fizikasına və xüsusi ilə maye heliyuma dair qabaqcıl nəzəriyyələrinə görə"
1963   Yucin Viqner Macarıstan
ABŞ 		"Xüsusi ilə kəşf etdiyi fundamental simmetriya prinsiplərinə və bu prinsiplərin tətbiqi vasitəsi ilə atom nüvəsi və elementar hissəciklər nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrə görə"
  Mariya Göppert-Mayer ABŞ "Nüvə qabığının strukturu ilə əlaqəli kəşflərinə görə"
  Almaniya
1964   SSRİ "Kvant elektronikasına dair fundamental tədqiqatlarına görə. Bu tədqiqatlar əsasında mazer-lazer prinsipinə əsasən oskilatorların və elektron gücləndiricilərin konstruksiyası mümkün olmuşdur."
  Aleksandr Proxorov SSRİ
  ABŞ
1965   Riçard Feynman ABŞ "Kvant elektrodinamikasına dair fundamental tədqiqatlarına və bu tədqiqatların elementar hissəciklər fizikasında yaratdığı dərin təsirlərə görə"
  ABŞ
  Yaponiya
1966   Fransa "Atomlardakı Hertz rezonansını tədqiq etmək üçün kəşf və təkmilləşdirdiyinə görə "
1967   ABŞ
Almaniya 		"Nüvə reaksiyaları nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrə və xüsusi ilə ulduzlardaki enerji istehsalı ilə əlaqəli kəşflərinə görə"
1968   Luis Alvares ABŞ "Data analizi və hidrogen qabarcıq kamerasının istifadə texnikasının təkmilləşdirməsi vasitəsi ilə hissəciklər fizikasına verdiyi töhfələrə və çoxlu rezonans halının kəşfinə görə"
1969   ABŞ "Elementar hissəciklərin təsnifatına və onların qarşılıqlı təsirlərinə dair töhfələrinə və kəşflərinə görə"
1970   İsveç "Maqnetik-hidrodinamikaya dair fundamental kəşflərinə və tədqiqatlarına və plazma fizikasının müxtəlif sahələrindəki məhsuldar tətbiqlərinə görə"
  Lui Neel Fransa "Qatı hal fizikasında əhəmiyyətli tətbiqlərə yol açan və dair fundamental kəşflərinə və tədqiqatlarına görə"
1971   Dennis Qabor Macarıstan
Böyük Britaniya 		"Holoqrafik metodu kəşf və təkminləşdirdiyinə görə"
1972   Con Bardin ABŞ "Birgə olaraq təkmilləşdirdikləri ifratkeçiricilik nəzəriyyəsinə görə, həmçinin BKŞ-nəzəriyyəsi olaraq da adlandırılır"
  ABŞ
  ABŞ
1973   Yaponiya "Yarımkeçiricilər və ifratkeçiricilərdəki tünelləmə fenomeni ilə əlaqədar eksperimental kəşflərinə görə"
  Ayvar Cayever ABŞ
Norveç
  Böyük Britaniya "Cozefson effekti olaraq da adlandırılan, tunel bariyerinin içindəki ifrat axım fenomeninin xüsusiyyətlərini nəzəri olaraq təxmin etdiyinə görə"
1974   Böyük Britaniya "Radio astrofizikası sahəsindəki öncül tədqiqatlarına görə: Raylın müşahidələri və ixtiralarına, xüsüsən də diyafram sintezi texnikasına və Hyuişin Pulsarların kəşfindəki həlledici roluna görə"
  Böyük Britaniya
1975   Danimarka "Atom nüvəsindəki kollektiv hərəkət və hissəcik hərəkəti arasındakı əlaqəni kəşf etdiklərinə və bu əlaqə əsasında atom nüvəsinin strukturu nəzəriyyəsini təkmilləşdirdiklərinə görə"
  Danimarka
  ABŞ
1976   ABŞ "Yeni növ ağır elementar hissəciklərin kəşf edilməsindəki öncül tədqiqatlarına görə"
  ABŞ
1977   Filip Uarren Anderson ABŞ "Maqnetik və düzənsiz sistemlərin elektronik strukturuna dair fundamental nəzəri tədqiqatlarına görə"
  Böyük Britaniya
  ABŞ
1978   Pyotr Kapitsa SSRİ "Aşağı temperatur fizikasına dair başlıca ixtiralarına və kəşflərinə görə"
  ABŞ "Kosmik mikrodalğa arxa plan şüalanmasını kəşf etdiklərinə görə"
Robert Vudro Vilson ABŞ
1979   ABŞ "Elementar hissəciklər arasındakı birləşdirilmiş zəif qarşılıqlı təsir və elektromaqnit qarşılıqlı təsir nəzəriyyəsinə verdikləri töhfələrə və zəif neytral axını təxmin etdiklərinə görə"
  Əbdus Salam Pakistan
  ABŞ
1980   ABŞ "Neytral K mezonun parçalanmasındaki fundamental simmetriya prinsiplərinin pozulmasını aşkar etdiyinə görə"
  ABŞ
1981   Nikolas Blumberqen Niderland
ABŞ 		"Lazer spektroskopiyasının təkmilləşdirilməsindəki töhfələrəinə görə"
  ABŞ
  İsveç "Elektron spektroskopiyasının təkmilləşdirilməsindəki töhfələrinə görə"
1982   ABŞ "Faza keçidlərindəki kritik fenomeni ilə əlaqəli nəzəriyyəsinə görə"
1983   Hindistan
ABŞ 		"Ulduzların təkəmülü və strukturu ilə əlaqəli fiziki proseslərə dair nəzəri tədqiqatlarına görə"
  ABŞ "Kainatdakı kimyəvi elementlərin formalaşmasına dair nəzəri və praktik tədqiqatlarına görə"
1984   İtaliya "Zəif qarşılıqlı təsirin kominikatorları olan W və Z hissəciklərinin kəşfinə səbəb olan böyük proyektə verdikləri töhfələrə görə"
  Niderland
1985   Almaniya "Kvant Hall effektini kəşf etdiyinə görə"
1986   Ernst Ruska Almaniya "Elektron optikası sahəsindəki fundamental tədqiqatlarına və ilk elektron mikroskopunu dizayn etməsinə görə"
  Almaniya "Skanlama tünel mikroskopunu dizayn etdiklərinə görə"
  İsveçrə
1987   Qərbi Almaniya "Keramika materiallarındakı ifratkeçiriciliyi kəşf etdiklərinə görə"
  İsveçrə
1988   ABŞ "Neytrin şüa metoduna və muon neytrini kəşfi vasitəsi ilə leptonların dublikat strukturunu aşkar etdiklərinə görə"
  ABŞ
  ABŞ
1989   ABŞ "Ayrı-ayrılqda salınmış sahələr metodu ixtirası və bu metodun hidrogen mazeri və atom saatlarında istifadəsinə görə"
  ABŞ
Almaniya 		"İyon tələsi texnikasını təkmilləşdirdiklərinə görə"
  Almaniya
1990   Cerom Fridman ABŞ "Zərrəciklər fizikasında kvark modelinin təkmilləşdirilməsində mühüm əhəmiyyətə malik olan proton, elektron və bağlı neytronların dərin inelastik səpilməsinə dair qabaqcıl tədqiqatlarına görə"
  ABŞ
  Riçard Teylor Kanada
1991   Fransa "Sadə sistemlərdəki düzən fenomenininin, xüsusi ilə maye kristal və polimer kimi maddənin kompleks formalarında da ümumiləşdirilə biləcəyinə dair kəşflərinə görə"
1992   Fransa
Polşa 		"Hissəcik dedektorlarının ixtirası və təkmilləşdirdiyinə və xüsusi ilə multikabelli mütənasib kameraya dair tədqiqatlarına görə"
1993   ABŞ "Yeni tip pulsarı kəşf etdiklərinə görə, onların bu kəşfi qravitasiya tədqiqatlarında yeni imkanlar açmışdır"
  ABŞ
1994   Kanada "Yoğunlaşdırılmış maddələri tədqiq etmək üçün neytron səpilməsi texnikasının təkmilləşdirilməsindəki qabaqcıl töhfələrinə" və "neytron spektroskopiyasını təkmiıləşdirdiyinə görə"
  ABŞ "Yoğunlaşdırılmış maddələri tədqiq etmək üçün neytron səpilməsi texnikasının təkmilləşdirilməsindəki qabaqcıl töhfələrinə" və "neytron diffraksiyası texnikasını təkmilləşdirdiyinə görə"
1995   ABŞ "Tau leptonunu kəşf etdiyinə" və "lepton fizikasına verdiyi öncül eksperimental töhfələrinə görə"
  ABŞ "Neytrini aşkar etdiyinə görə" və "lepton fizikasına verdiyi öncül eksperimental töhfələrinə görə"
1996   ABŞ "Helium-3-dəki ifrat axıcılığı kəşf etdiklərinə görə"
  ABŞ
  ABŞ
1997   Stiven Çu ABŞ "Lazer işığı ilə atomların tutulması və soyudulması metodunu təkmilləşdirdiklərinə görə"
  Fransa
  ABŞ
1998   ABŞ "Kvant axıcılığının fraksiyalı olaraq yüklənmiş həyacanlanmalarla yeni formasını kəşf etdiklərinə görə"
  Almaniya
  Çin Resbublikası
ABŞ
1999   Niderland "Fizikada elektrozəif qarşılıqlı təsirin kvant strukturunu aydınlaşdırdıqlarına görə"
  Niderland
2000   Jores Alfyorov Russiya "Yüksək tezlikli sxemlərdə və Optoelektronikada istifadə edilən yarımkeçirici heterostrukturları təkmilləşdirdiklərinə görə"
  Almaniya
  Cek Kilbi ABŞ "İnteqral sxeminin ixtirasındaki roluna görə"
2001   Erik Kornell ABŞ "Qələvi atomların formalaşdırdığı seyrək qazlarda Boz-Eynşteyn yoğunlaşmasını formalaşdırdıqlarına dair uğurlarına və bu yoğunlaşmanın fundamental xüsusiyyətlərinə dair tədqiqatlarına görə"
  ABŞ
  Almaniya
2002   ABŞ "Astrofizikaya verdikləri öncül töhfələrinə və kosmik neytrinləri aşkar etdiklərinə görə"
  Masatoşi Koşiba Yaponiya
  İtaliya
ABŞ 		"Astrofizikaya verdiyi öncül töhvələrinə görə, bu töhfələrin əsasında kosmik X-şüaların mənbəyi kəşf edilmişdir"
2003   Aleksey Abrikosov Russiya
ABŞ 		"İfratkeçiricilik və İfrat axıcılıq nəzəriyyələrinə verdikləri töhfələrinə görə"
  Vitali Ginzburq Russiya
  Entoni Legget Böyük Britaniya
ABŞ
2004   ABŞ "Güclü qarşılıqlı təsir nəzəriyyəsində asimptotik sərbəstliyi kəşf etdiklərinə görə "
  ABŞ
  ABŞ
2005   ABŞ "Optik uyumluluğun kvant nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrə görə"
  ABŞ "Optik tezlik darağı texnikası da daxil olmaqla, lazer əsaslı həssas spektroskopiyanın təkmilləşdirilməsindəki töhfələrinə görə"
  Almaniya
2006   ABŞ "Kosmik mikrodalğa arxa plan şüalanmasının anizotropiyasını və qara cisim formunu kəşf etdiklərinə görə"
  ABŞ
2007   Albert Fert Fransa "Nəhəng maqnitorezistivliyi kəşf etdiklərinə görə"
  Almaniya
2008   Yaponiya "Təbiətdə ən azı üç kuark ailəsinin mövcudluğunu təxmin edən simmetriya qırılmasının mənşəyini kəşf etdiklərinə görə"
  Yaponiya
  Yaponiya
ABŞ 		"Hissəcik fizikasında spontan simmetriya qırılmasının mexanizmini kəşf etdiyinə görə"
2009   Honkonq
Böyük Britaniya
ABŞ 		"İşığı transmissiya edərək optik kommunikasiya sahəsindəki dərin töhfəsinə görə"
  Kanada
ABŞ 		"Yarımkeçirici görüntüləyici dövrəsi (CCD) ixtira etdiklərinə görə"
  Corc E. Smit ABŞ
2010   Rusiya
Böyük Britaniya
Niderland 		"İkiölçülü qrafen materiallarına dair həyata keçirdikləri əhəmiyyətli eksperimentlərinə görə"
  Rusiya
Böyük Britaniya
2011   Sol Perlmutter ABŞ "Uzaq süpernovaları müşahidə edərək kainatın sürətələnərk genişləndiyini kəşf etdiklərinə görə "
  Brayan Şmidt Avstraliya
ABŞ
  ABŞ
2012   Fransa "İndividual kvant sistemlərinin ölçülməsinə və manipulyasiyasına imkan yaradan eksperimental metodlarına görə"
  ABŞ
2013   Fransua Enqler Belçika "Atom altı hissəciklərin kütləsinin mənşəyinə dair son vaxtlar CERN-nin Böyük Hadron sürətləndiricisində ATLAS və CSM eksperimentləri ilə təxmin edilən elementar hissəciklərin kəşf edilməsi ilə təsdiq edilən mexanizmləri kəşf etdiklərinə görə"
  Piter Hiqqs Böyük Britaniya
2014   İsamu Akasaki Yaponiya "Səmərəli mavi İşıq diodlarını ixtira etdiklərinə görə"
  Yaponiya
  Yaponiya
ABŞ
2015   Takaaki Kacita Yaponiya "Neytrinlərin kütləyə sahib olduğunu göstərən neytrin yırğalanmasını kəşf etdiklərinə görə"
  Artur Makdonald Kanada
2016   Böyük Britaniya "Topoloji faza keçidlərini və maddənin topoloji fazalarını nəzəri olaraq kəşf etdiklərinə görə"
  Böyük Britaniya
  Böyük Britaniya
2017   Almaniya
ABŞ 		"LIGO detektoruna həlledici töhfələrinə və qravitasiya dalğalarının müşahidəsinə görə"
  ABŞ
  ABŞ
2018   ABŞ "Lazer fizikasına verdiyi əhəmiyyətli töhfələrə", xüsusi ilə "optik maqqaşlara və onların bioloji sistemlərdə tədbiqlərinə görə"
  Fransa "Lazer fizikasına verdikləri əhəmiyyətli töhfələrə", xüsusi ilə "yüksək intensivli, ultra-qısa optik impulslar yaratma metodlarına görə"
  Donna Striklend Kanada
2019   Ceyms Pibls Kanada
ABŞ 		"Kosmologiya üzrə nəzəri kəşflərinə görə"
  İsveçrə "Günəşvari ulduz ətrafında hərəkət edən bir ekzoplanet kəşf etdikərinə görə"
  İsveçrə
2020   Böyük Britaniya "Qara dəlik formalaşmasının ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin sağlam proqnozu olduğunu kəşf etməsinə görə"
  Almaniya "Qalaktikamızın mərkəzindəki ifrat kütləli kompakt obyektin kəşfinə görə"
  ABŞ
2021   Yaponiya
ABŞ 		"Yer iqliminin fiziki modelləşdirilməsi, dəyişkənliyin ölçülməsi və qlobal istiləşmənin etibarlı şəkildə proqnozlaşdırılmasına görə"
Almaniya
  Corco Parizi İtaliya "atomdan planetar miqyaslara qədər fiziki sistemlərdə nizamsızlığın və fluktuasiyaların qarşılıqlı təsirinin kəşfinə görə"
2022   Fransa "dolaşıq fotonlarla olan təcrübələrə, pozulmasının göstərilməsinə və kvant informasiya elminin qabaqcılı olduqlarına görə"
  ABŞ
  Avstriya
2023   (b. 1958) İsveç "Maddədə elektron dinamikasının öyrənilməsi üçün attosaniyəlik işıq impulsları yaradan eksperimental üsullarına görə"
  (b. 1962) Almaniya
(b. 1941) Fransa

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. . Nobel Foundation. 25 October 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 29 October 2008.
  2. . Nobel Foundation. 15 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 October 2008.
  3. . Nobel Foundation. 22 August 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 29 October 2008.
  4. . Nobel Foundation. 5 June 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 29 October 2008.
  5. . . 6 October 2022. 23 May 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 6 October 2022.
  6. . Nobel Foundation. 2 February 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 October 2008.
  7. . . 2021-05-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-10-03.
  8. ↑ . Nobel Foundation. 11 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 January 2019.
  9. ↑ . Nobel Foundation. 7 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 January 2019.
  10. ↑ . Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 23 May 2018.
  11. ↑ . Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  12. ↑ . Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  13. ↑ . Nobel Foundation. 2 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  14. ↑ . Nobel Foundation. 19 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  15. ↑ . Nobel Foundation. 28 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  16. . Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  17. . Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  18. ↑ . Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  19. . Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  20. . Nobel Foundation. 8 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  21. . Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  22. . Nobel Foundation. 10 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  23. . Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  24. . Nobel Foundation. 22 August 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  25. . Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  26. . Nobel Foundation. 10 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  27. . Nobel Foundation. 17 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  28. . Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  29. . Nobel Foundation. 15 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  30. . Nobel Foundation. 19 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  31. . Nobel Foundation. 20 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  32. . Nobel Foundation. 12 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  33. . Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  34. . Nobel Foundation. 2 November 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  35. . Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  36. ↑ . Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  37. . Nobel Foundation. 24 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  38. . Nobel Foundation. 11 October 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  39. . Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  40. . Nobel Foundation. 15 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  41. ↑ . Nobel Foundation. 16 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  42. . Nobel Foundation. 14 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  43. . Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  44. . Nobel Foundation. 24 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  45. . Nobel Foundation. 30 August 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  46. . Nobel Foundation. 11 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  47. . Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  48. . Nobel Foundation. 15 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  49. . Nobel Foundation. 10 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  50. . Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  51. . Nobel Foundation. 5 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  52. . Nobel Foundation. 17 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  53. . Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  54. . Nobel Foundation. 2 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  55. ↑ . Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  56. ↑ . Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  57. . Nobel Foundation. 14 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  58. . Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  59. . Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  60. . Nobel Foundation. 28 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  61. . Nobel Foundation. 6 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  62. ↑ . Nobel Foundation. 4 November 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  63. . Nobel Foundation. 22 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  64. ↑ . Nobel Foundation. 22 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  65. . Nobel Foundation. 17 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  66. . Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  67. . Nobel Foundation. 18 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  68. . Nobel Foundation. 18 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  69. . Nobel Foundation. 24 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  70. . Nobel Foundation. 4 November 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  71. ↑ . Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  72. . Nobel Foundation. 5 November 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  73. . Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  74. ↑ . Nobel Foundation. 27 June 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  75. . Nobel Foundation. 10 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  76. . Nobel Foundation. 15 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  77. . Nobel Foundation. 14 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  78. . Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  79. ↑ . Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  80. . Nobel Foundation. 26 February 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  81. . Nobel Foundation. 11 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  82. ↑ . Nobel Foundation. 1 August 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  83. . Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  84. ↑ . Nobel Foundation. 13 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  85. . Nobel Foundation. 17 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  86. . Nobel Foundation. 14 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  87. ↑ . Nobel Foundation. 17 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  88. . Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  89. . Nobel Foundation. 11 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  90. ↑ . Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  91. . Nobel Foundation. 18 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  92. . Nobel Foundation. 2 November 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  93. . Nobel Foundation. 22 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  94. . Nobel Foundation. 14 October 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  95. ↑ . Nobel Foundation. 15 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  96. ↑ . Nobel Foundation. 28 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  97. . Nobel Foundation. 12 February 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  98. . Nobel Foundation. 7 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  99. . Nobel Foundation. 11 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  100. . Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  101. ↑ . Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  102. . Nobel Foundation. 19 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  103. ↑ . Nobel Foundation. 24 March 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  104. . Nobel Foundation. 8 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  105. . Nobel Foundation. 24 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  106. ↑ . Nobel Foundation. 24 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  107. . Nobel Foundation. 11 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  108. . Nobel Foundation. 10 August 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  109. ↑ . Nobel Foundation. 8 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2008.
  110. ↑ . Nobel Foundation. 8 October 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 6 October 2009.
  111. . Nobel Foundation. 7 October 2010 tarixində . İstifadə tarixi: 5 October 2010.
  112. . Nobel Foundation. 1 August 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 4 October 2011.
  113. . Nobel Foundation. 11 October 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2012.
  114. (PDF). Nobel Foundation. 8 oktyabr 2013 tarixində (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2013.
  115. . Nobel Foundation. 7 October 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2014.
  116. . Nobel Foundation. 6 October 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 5 October 2015.
  117. . Nobel Foundation. 6 October 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 4 October 2016.
  118. . Nobel Foundation. 13 August 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 3 October 2017.
  119. . Nobel Foundation. 9 February 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 2 October 2018.
  120. . Nobel Foundation. 8 October 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2019.
  121. . Nobel Foundation. 6 October 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 6 October 2020.
  122. . 2021-10-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-10-08.
  123. (PDF). Nobel Foundation. 5 October 2021 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 5 October 2021.
  124. . . 4 October 2022. 4 October 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 6 October 2022.
  125. . Nobel Foundation. 3 October 2023. 4 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 3 October 2023.
  126. . IEEE Journal of Quantum Electronics. 6 (12). 1970. 2023-10-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-10-15.

Xarici keçidlər

Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023