Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Mp4 Mp3 Axtar Yukle
  Video Axtar Yukle
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  1-11 Sinif Derslikler Yukle
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.

Economic Freedom of the World

  • Məqalə
  • Müzakirə

Economic Freedom of the World — Kanadada yerləşən Freyzer İnstitutu tərəfindən nəşr olunan və dünyada ölkələrin iqtisadi azadlıq səviyyəsini qiymətləndirən illik hesabat və araşdırma kitabı.[2] İlk dəfə 1996-cı ildə dərc olunmuş bu hesabat bu günə qədər hər il yenilənir və geniş beynəlxalq təsirə malikdir.[3]

Economic Freedom of the World
Orijinalın dili ingilis dili
Ölkə
  •  Kanada
Orijinalın nəşr ili 2016[1]
ISBN-13 978-0-88975-408-9

Economic Freedom of the World hesabatı dünyanın müxtəlif ölkələrində iqtisadi azadlıq səviyyəsini ölçmək üçün hazırlanmışdır. Bu indeks aşağıdakı beş əsas kateqoriya üzrə qiymətləndirmələr aparır:[4]

  1. hökumətin ölçüsü
  2. hüquqi sistem və əmlak hüquqları
  3. sərbəst ticarət
  4. pulun sabitliyi
  5. tənzimləmə (əmək bazarı, kredit və biznes sahəsində)

Bu komponentlərə əsaslanaraq ölkələrə 0-dan 10-a qədər bal verilir, daha yüksək bal daha çox iqtisadi azadlıq deməkdir.[5]

Mündəricat

  • 1 Tarixi
  • 2 Tədqiqat
  • 3 2019 illik hesabatda 2017 reytinqləri
  • 4 Tənqidi
  • 5 İstinadlar

Tarixi

Hesabatın yaradılması Nobel mükafatı laureatı Milton Fridman və digər klassik liberal iqtisadçılar tərəfindən təşviq edilmişdir.[6] İdeya ondan ibarət idi ki, iqtisadi azadlıq insan rifahı və inkişafı ilə sıx bağlıdır və bu sahədə dəqiq ölçmələr aparılmalıdır. Hesabatın nəticələri siyasətçilər, iqtisadçılar, media və akademiklər tərəfindən tez-tez istifadə olunur. Araşdırmalar göstərir ki, iqtisadi azadlıq səviyyəsi yüksək olan ölkələrdə gəlir səviyyəsi, rifah və həyat keyfiyyəti daha yüksək olur.[7]

Hesabat Freyzer İnstitutu tərəfindən hazırlansa da, dünyanın müxtəlif ölkələrindən 100-dən çox tədqiqat institutu ilə əməkdaşlıq edilir. Azərbaycanda bu sahədə fəaliyyət göstərən iqtisadi tədqiqat mərkəzləri də araşdırmaların nəticələrindən istifadə edir.[8]

Tədqiqat

 
Dünyanın İqtisadi Azadlığı ilə müəyyən edilmiş iqtisadi azadlığı göstərən qrafiklər və müxtəlif digər göstəricilər. Qırmızı rəngdə olan göstəricilər iqtisadi azadlığı az olan ölkələri, yaşıl zolaqlar isə daha çox olanları göstərir.

Araşdırmalar göstərir ki, iqtisadi azadlıq yüksək olduqda aşağıdakı göstəricilər də daha yüksək olur:[9]

  • adambaşına düşən orta gəlir
  • əhalinin ən kasıb 10 faizinin gəliri
  • ömür uzunluğu
  • savadlılıq səviyyəsi
  • körpə ölümü göstəricisinin aşağı olması
  • təmiz su mənbələrinə çıxış imkanları
  • korrupsiya səviyyəsinin aşağı olması

Əhalinin ən kasıb 10 faizinin ümumi gəlirdəki payı isə həm iqtisadi cəhətdən azad, həm də azad olmayan ölkələrdə eyni səviyyədə qalır. Ən çox iqtisadi azadlığa sahib ölkələrin ilk beşdəbirində yaşayan insanların orta gəliri 23,450 ABŞ dolları, 1990-cı illərdə illik iqtisadi artım tempi isə 2.56% olmuşdur. Ən az azad olan ölkələrin beşdəbir qrupunda isə bu göstəricilər müvafiq olaraq 2,556 dollar və -0.85% olmuşdur. Ən azad olmayan ölkələrdə əhalinin ən yoxsul 10 faizinin orta gəliri 728 dollar olduğu halda, ən azad ölkələrdə bu rəqəm 7,000 dollardan çoxdur.

Əlavə olaraq, ən azad ölkələrdə insanların orta ömür uzunluğu, azad olmayan ölkələrə nisbətən 20 il daha yüksəkdir.

Freyzer İnstitutu və The Heritage Foundation tərəfindən ölçülən iqtisadi azadlıq göstəriciləri daha yüksək şəxsi məmnuniyyət (xöşbəxtlik) ilə güclü əlaqəyə malikdir. Həmçinin, iqtisadi azadlığın münaqişələrin və zorakılıqların qarşısının alınmasında mühüm rol oynadığı sübut olunmuşdur. Tədqiqatlara əsasən, iqtisadi azadlıq zorakı münaqişələrin qarşısını almaqda demokratiya göstəricisindən 54 dəfə daha təsirlidir.

İqtisadi azadlığın ətraf mühitin vəziyyətinə ya müsbət, ya da neytral təsir göstərdiyi müəyyən olunmuşdur. Bu sahədə daha vacib anlayışlardan biri Kuznets əyrisidir. Ətraf mühitin sağlamlığına dair bir çox göstəricilər (su və hava çirkliliyi kimi) tərs U formasında dəyişir. İqtisadi inkişafın erkən mərhələlərində ətraf mühitə az önəm verildiyi üçün çirklilik artır. Lakin inkişafın müəyyən bir səviyyəsindən sonra (xüsusilə orta təbəqə formalaşdıqdan sonra) insanlar təmiz mühitə daha çox önəm verməyə başlayır və bu, çirklilik səviyyəsinin azalmasına səbəb olur.[10]

Yüzlərlə resenziyalı məqalə indeksdən istifadə etmişdir və iqtisadi tədqiqatlarda, siyasi elmlərdə və ekoloji tədqiqatlarda istifadə olunmuşdur. Dünyanın İqtisadi Azadlıq İndeksi daha uzun bir dövrü əhatə etdiyi üçün iqtisadi azadlığın digər ölçülərindən daha geniş istifadə edilmişdir. 2016-cı ildə hesabata 412 müstəqil tədqiqat jurnalında istinad edilmişdir. 2016 və 2017-ci illərdə Free Malaysia Today və National Review hesabata istinad etmişdir.

2019 illik hesabatda 2017 reytinqləri

 
2019-cu il İllik Hesabatından 2017-ci il məlumatlarına əsasən ölkələrin icmal indeks xallarını göstərən xəritə
 >8  7.5–8  7–7.5  6.5–7  6–6.5  5.5–6  5–5.5  <5  Məlumat yoxdur

Aşağıda 2019-cu il İllik Hesabatına əsaslanan 2017-ci il üçün ölkələrin reytinqləri verilmişdir.[11] 2017-ci ildə Honq Konq və Sinqapur müvafiq olaraq birinci və ikinci yerdə idi; Növbəti ən yüksək bal toplayan ölkələr Yeni Zelandiya, İsveçrə, Amerika Birləşmiş Ştatları, İrlandiya, Birləşmiş Krallıq, Kanada, Avstraliya və Mavrikidir. Ən aşağı bal toplayan ölkələr İraq, Konqo Respublikası, Misir, Suriya, Konqo Demokratik Respublikası, Anqola, Əlcəzair, Sudan, Liviyadır.[12]

Reytinq Ölkə Xülasə indeksi[13]
1   Honkonq 8.91
2   Sinqapur 8.71
3   Yeni Zelandiya 8.50
4   İsveçrə 8.40
5   ABŞ 8.19
6   İrlandiya 8.13
7   Böyük Britaniya 8.09
8   Kanada 8.08
9   Avstraliya 8.07
9   Mavriki 8.07
11   Malta 7.97
12   Gürcüstan 7.94
13   Çili 7.89
13   Danimarka 7.89
13   Estoniya 7.89
16   Litva 7.88
17   Yaponiya 7.86
17   Lüksemburq 7.86
19   Tayvan 7.85
20   Almaniya 7.82
21   Finlandiya 7.80
22   Çexiya 7.75
23   İslandiya 7.74
24   Latviya 7.73
25   Niderland 7.72
26   Avstriya 7.71
27   Ermənistan 7.70
28   Kipr 7.68
28   Rumıniya 7.68
30   Albaniya 7.67
31   Panama 7.66
32   Norveç 7.62
33   Cənubi Koreya 7.59
34   Qvatemala 7.57
35   İsveç 7.56
36   İspaniya 7.55
37   Bolqarıstan 7.54
38   İsrail 7.53
39   Portuqaliya 7.52
40   Belçika 7.51
40   Slovakiya 7.51
42   Peru 7.49
43   Kamboca 7.44
43   İordaniya 7.44
45   Monqolustan 7.43
46   Kosta-Rika 7.41
46   İtaliya 7.41
48   Uqanda 7.39
49   Botsvana 7.37
50   Bəhreyn 7.35
50   Fransa 7.35
52   Malayziya 7.34
53   Filippin 7.32
54   Macarıstan 7.27
54   İndoneziya 7.27
56   Xorvatiya 7.26
56   Ruanda 7.26
58   Baham adaları 7.25
59   Polşa 7.24
60   Qambiya 7.23
61   Yamayka 7.17
61   BƏƏ 7.17
63   Kabo-Verde 7.16
63   Salvador 7.16
65   Honduras 7.16
65   Seyşel adaları 7.16
67   Sloveniya 7.15
68   Qazaxıstan 7.10
69   Qətər 7.07
70   Keniya 7.05
70   Uruqvay 7.05
72   Paraqvay 7.03
73   Şimali Makedoniya 7.02
74   Nikaraqua 7.01
75   Livan 6.97
76   Meksika 6.93
77   Dominikan Respublikası 6.92
77   Qırğızıstan 6.92
79   Hindistan 6.91
80   Serbiya 6.89
81   Nigeriya 6.86
81   Tailand 6.86
83   Monteneqro 6.84
83   Zambiya 6.84
85   Beliz 6.78
85   Rusiya 6.78
87   Butan 6.77
87   Tanzaniya 6.77
89   Oman 6.76
90   Fici 6.74
91   Trinidad və Tobaqo 6.70
92   Bosniya və Herseqovina 6.69
92   Mərakeş 6.69
94   Kolumbiya 6.68
95   Laos 6.67
95   Türkiyə 6.67
97   Moldova 6.66
98   Surinam 6.65
99   Belarus 6.64
100   Bruney 6.62
101   Cənubi Afrika Respublikası 6.61
102   Yunanıstan 6.59
103   Qana 6.58
104   Şri-Lanka 6.57
105   Liberiya 6.56
106   Namibiya 6.53
107   Səudiyyə Ərəbistanı 6.52
107   6.52
109   Lesoto 6.50
110   Haiti 6.49
110   Nepal 6.49
112   Barbados 6.45
113   ÇXR 6.42
114   Küveyt 6.41
115   Papua-Yeni Qvineya 6.36
116   Azərbaycan 6.34
117   Qayana 6.32
118   Ekvador 6.28
119   Vyetnam 6.27
120   Braziliya 6.23
121   Toqo 6.21
122   Tunis 6.20
123   Banqladeş 6.18
124   Burundi 6.17
124   Seneqal 6.17
126   Boliviya 6.14
126   Madaqaskar 6.14
128   Mavritaniya 6.11
129   Benin 6.08
130   Burkina-Faso 6.07
131   Malavi 6.06
132   Tacikistan 6.05
133   Şərqi Timor 5.99
134   Kot-d'İvuar 5.97
135   Ukrayna 5.96
136   Mali 5.91
136   Pakistan 5.91
138   Qabon 5.88
139   Qvineya 5.86
140   Kamerun 5.84
140   Yəmən 5.84
142   Niger 5.83
143   Efiopiya 5.72
143   İran 5.72
145   Zimbabve 5.69
146   Argentina 5.67
147   Myanma 5.63
148   Syerra-Leone 5.63
149   Mozambik 5.60
150   Çad 5.42
151   Mərkəzi Afrika Respublikası 5.23
151   Qvineya-Bisau 5.23
153   İraq 5.21
154   Konqo Respublikası 5.08
155   Misir 5.05
155   Suriya 5.05
157   Konqo Demokratik Respublikası 5.00
158   Anqola 4.83
159   Əlcəzair 4.77
160   Sudan 4.67
161   Liviya 4.45
162   Venesuela 2.58

Tənqidi

Bəzi tənqidçilər hesabatın bazar iqtisadiyyatını üstün tutduğunu və sosial bərabərliyi kifayət qədər nəzərə almadığını bildirirlər.[14] Bundan əlavə, bəzi ölkələrin məlumat çatışmazlığı səbəbindən hesabatda tam əhatə olunmadığı da qeyd olunur.[12]

İndeksin alt komponentləri araşdırılarkən, aşağı vergi səviyyəsinin müsbət təsiri, hüququn aliliyi, siyasi korrupsiyanın azlığı, aşağı inflyasiya və fəaliyyət göstərən mülkiyyət hüquqları kimi amillərin əhəmiyyəti ilə müqayisədə daha çox mübahisə doğurur. İslandiya (#23), Danimarka (#13), Finlandiya (#21) və İsveç (#35) kimi bir sıra Şimali Avropa ölkələrinin geniş rifah dövlətləri mövcuddur ki, bunlar "müdaxilə etməmək" tərəfdarları tərəfindən ciddi şəkildə tənqid olunur. Bildirilir ki, bu ölkələrdə əksər digər ölkələrlə müqayisədə daha az tənzimləmə mövcuddur və "Biznesin Asanlıqla Quraşdırılması İndeksi" (ing. Ease of Doing Business Index) əsasında aparılan tədqiqatlar göstərir ki, biznes tənzimləmələrinin təsiri hökumət xərclərindən daha əhəmiyyətlidir. Qlobal Rəqabətlilik Hesabatı isə iqtisadi artıma təsir edən digər amilləri – infrastruktur, sağlamlıq və təhsili nəzərdən keçirir.

Beynəlxalq Bank (World Bank) hesab edir ki, böyük sərvət bərabərsizliyinə gətirib çıxaran müdaxilə etməmək siyasətləri bu məqsədə (yəni yoxsulluğun azaldılmasına) nail olmaq üçün səmərəli üsul deyil, lakin iqtisadi artımın yoxsulluğun azaldılmasında mühüm əhəmiyyət daşıdığını dəstəkləyir. Bankın fikrincə, bir çox araşdırmaların ümumi nəticələri göstərir ki: iqtisadi artım yoxsulluğun azaldılmasında əsas amildir; prinsipcə iqtisadi artımın özü bərabərsizliyə birbaşa təsir etmir; sərvətin daha bərabər paylanması ilə müşayiət olunan artım, sadəcə artımdan daha üstündür; ilkin gəlir bərabərsizliyinin yüksək olması yoxsulluğun azaldılmasına əngəl törədir; yoxsulluğun özü də yoxsulluğun azaldılmasına maneə yarada bilər və sərvət bərabərsizliyi gələcəkdə daha aşağı iqtisadi artım templərini proqnozlaşdırır. 2011-ci ildə Beynəlxalq Valyuta Fondunun (BVF) "Economic Review" adlı nəşrində çap olunmuş bir məqalədə qeyd olunurdu ki, iqtisadi azadlıq səviyyəsi yüksək və kredit bazarları daha liberal olan ölkələr Qlobal Böhran (ing. Great Recession) dövründə iqtisadi artım baxımından daha çox zərər gördülər. 2014-cü ildə Beynəlxalq Əmək Təşkilatı (ILO) tərəfindən dərc olunan bir işçi sənəddə isə "Əmək Məcəlləsinin Sərtliyi" indeksinin bəzi alt-komponentləri üçün istifadə olunan metodologiyanın faydalı olmadığı bildirilmişdi.[15]

İstinadlar

  1. ↑ http://freetheworld.com.
  2. ↑ Aleksynska, Mariya; Cazes, Sandrine. "Comparing indicators of labour market regulations across databases: A post scriptum to the employing workers debate" (PDF). International Labour Office. Conditions of Work and Employment Series. Geneva. 2014. ISSN 2226-8944. İstifadə tarixi: 27 July 2017. This paper offers a critical overview of labour market regulations' indicators developed by the World Economic Forum, the IMD, and the Fraser Institute. [Abstract]
  3. ↑ Gwartney, James; Lawson, Robert A.; Hall, Joshua C.; Murphy, Ryan; Butler, Robbie; Considine, John; Faria, Hugo J.; Fike, Rosemarie; McMahon, Fred; Montesinos-Yufa, Hugo M.; Stansel, Dean; Tuszynski, Meg. Economic Freedom of the World: 2016 Annual Report. Fraser Institute. Sep 15, 2016. ISBN 978-0-88975-408-9. OCLC 45197922.;
    OCLC 773250104
  4. ↑ "Published Work Using Economic Freedom of the World Research". 2011-05-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  5. ↑ "Cuba After Fidel – What Next?". Voice of America. oktyabr 31, 2009. April 13, 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 13, 2012.
  6. ↑ "Moroccan Liberalization Making Progress". Financial Tribune Daily. April 30, 2017. İstifadə tarixi: 1 May 2017.
  7. ↑ Dolan, Ed. "Quality of Government, Not Size, Is the Key to Freedom and Prosperity". Niskanen Center. April 27, 2017. İstifadə tarixi: 1 May 2017.
  8. ↑ Lawson, Robert A. "Economic Freedom Needed To Alleviate Poverty". July 1, 2002. October 6, 2006 tarixində arxivləşdirilib.
  9. ↑ In Pursuit of Happiness Research. Is It Reliable? What Does It Imply for Policy? Arxivləşdirilib 2011-02-19 at the Wayback Machine The Cato institute. April 11, 2007
  10. ↑ Chapter2: Economic Freedom and Peace Arxivləşdirilib 2008-10-16 at the Wayback Machine, Economic Freedom of the World 2005
  11. ↑ "2019 ANNUAL REPORT: Economic Freedom of the World" (PDF). Fraser Institute. İstifadə tarixi: 9 January 2020.
  12. ↑ 1 2 Berggren, Niclas. The Benefits of Economic Freedom: A Survey (PDF). The Ratio Institute. April 2006. SSRN 888503. June 4, 2007 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
  13. ↑ "The Poverty-Growth-Inequality Link". World Bank.
  14. ↑ "Citations in 2016 Professional Literature of the Fraser Institute's Economic Freedom Research" (PDF). Fraser Institute. 1–36. İstifadə tarixi: 2 April 2017.
  15. ↑ Gwartney, James D.; Lawson, Robert A. The Impact of the Economic Freedom of the World Index (PDF). Mont Pelerin Society. September 18, 2003. September 7, 2003 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Economic_Freedom_of_the_World&oldid=8184190"
Informasiya Melumat Axtar