Xomyaklar

Xomyaklar
Xomyaklar
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Klad: Olfactores Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Klad: Eugnathostomata Klad: Teleostomi Klad: Euteleostomi Klad: Xoanlar Klad: Rhipidistia Klad: Tetrapodomorpha Klad: Eotetrapodiformes Klad: Elpistostegalia Klad: Stegocephalia Sinifüstü: Dördayaqlılar Klad: Reptiliomorpha Klad: Amniota Sinif: Məməlilər Klad: Theriimorpha Klad: Theriiformes Klad: Trechnotheria Klad: Cladotheria Klad: Prototribosphenida Klad: Zatheria Klad: Tribosphenida Yarımsinif: Vəhşi heyvanlar Klad: Euteriyalar İnfrasinif: Plasentalılar Maqndəstə: Boreoeutheria Dəstəüstü: Euarxontoqlireslər Klad: Gliriformes Klad: Glires Klad: Simplicidentata Dəstə: Gəmiricilər Yarımdəstə: Myomorpha Fəsiləüstü: Siçankimilər Fəsilə: Siçancıqlar Yarımfəsilə: Cricetinae
Beynəlxalq elmi adı
	Cricetinae G.Fisch.Waldh., 1817[…];
ITIS	632545
NCBI	10026
FW	91459

Xomyaklar və ya Hamsterlər — yeddi cinsdə təsnif edilmiş 19 növü əhatə edən Cricetidae fəsiləsinə mənsub olan gəmiricilər.^[3]

Xomyakların hekayəsi 1930-cu ildə Suriya Yəhudi Universitetinin zoologiya kafedrasının müəllimlərindən biri olan^[4] professor İsrail Aharuninin dişi xomyak və onun 12 körpəsini Suriya yaxınlığında yerləşən bir şəhərdən tapıb götürməsi ilə başlamışdır. Eyni universitetdə işləyən Dr. Ben Menahem bu balalardan iki dişi və bir erkək götürərək onları cütləşdirmişdir. Beləliklə də, insan əli ilə hazırlanmış olan birinci xomyak balaları əldə edilmişdir. Dr. Menahemə məxsus olan bu xomyak ailəsi müasir dövrdə bütün dünyada mövcud olan əhliləşdirilmiş xomyakların əcdadı hesab olunur.^[5]

Yaşayış sahələri

Xomyaklar Avropa və Qərbi Asiyada yerləşən kənd təsərrüfatı sahələrində və ya çöllərdə özlərinin yerin altında qazdıqları mürəkkəb yuvalarında yaşayırlar. Yuvalarında otlarla örtülmüş olan otaqları və qış üçün hazırladıqları qidalarını saxladıqları anbarları vardır. Onlar adətən meyvə, tərəvəz və taxılla qidalandıqları üçün bəzən kənd təsərrüfatı sahələrinə zərər verə bilirlər. Digər tərəfdən, onlar bayquş, şahin, qaraquyruq gəlincik və gəlincik kimi heyvanlar tərəfindən və həmçinin də insanlar tərəfindən ovlanırlar.^[6]

Xüsusiyyətləri

Hamsterin dərisi bədəninə tam yapışmamış olub elastik və yumşaq bir struktura malikdir. Onun dərisi adətən bədəni üçün çox böyük olan paltar kimidir. Gözləri parlaq və tam yuvarlaq, ayaqları isə tutmaq və yapışmaq üçün tam müvafiqdir. Buna görə də onlar yaxşı dırmaşmağı bacarırlar. Ön ayaqlarında dörd, arxa ayaqlarında isə beş barmaqları mövcud olur. Quyruğunun uzunluğu 1 sm-dən azdır və kütdür. Uzun tüklü növlərində quyruq tamamilə tüklərin altında gizlənmişdir. Onların uzunluğu 15-20 sm, çəkiləri isə təxminən 200 qram olur. Xomyaklar hər şeyi yeyən canlılardırlar. Bununla belə, əhliləşdirilmiş növləri ümumiyyətlə arpa, yulaf və buğda kimi quru qidalarla qidalanırlar. Qızıl xomyaklar üçün gündə təxminən 15 qram qida kifayət etdiyi halda, cırtdan xomyaklar üçün gündə təxminən 8 qram qida kifayət edir. Onlar həmişə verilən yeməyi yemək əvəzinə, bəzən onun bir hissəsini saxlaya bilərlər.^[7]

Yaşayış formaları

Xomyaklar təxminən iki il yaşayırlar. Rəngləri görə bilmədikləri kimi, uzağı görmə qabiliyyəti də çox inkişaf etməmişdir: digər tərəfdən, qoxu bilmə qabiliyyətləri və xüsusilə eşitmə hissiyatları çox yaxşı inkişaf etmişdir. Xomyakları digər gəmiricilərdən fərqləndirən ən maraqlı xüsusiyyət isə onların yanaqlarında mövcud olan kisələrdir. Xomyaklar qidalarını bu kisələrə yığır və yuvalarına apararaq saxlayırlar. Bu kisələr yanaqdan başlayır və çiyində bitir. Hər bir xomyak öz kisəsində bədən həcminin yarısı qədər qida daşıya bilər.^[8]^[9]

İstinadlar

↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2004.
↑ Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0
↑ Poor, Allison. "Cricetinae (hamsters)". Animal Diversity Web (ingilis). 18 aprel 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 noyabr 2021.
↑ Fritzsche, Peter. Hamsters : everything about selection, care, nutrition, and behavior. Hauppauge, NY: Barron's Educational Series. 2008. ISBN 978-0-7641-3927-7. OCLC 174138864.
↑ Barrie, Anmarie. 1995. Hamsters as a New Pet. T.F.H. Publications Inc., NJ ISBN 0-86622-610-9.
↑ Patricia Pope Bartlett. The Hamster Handbook. Barron's Educational Series. 2003. səh. 113. ISBN 978-0-7641-2294-1.
↑ "Hamster Bakımı Nasıl Yapılır". Hayvanlar Nasıl (türk). 13 iyun 2018. 20 yanvar 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 yanvar 2021.
↑ "ADW: Cricetinae: INFORMATION". 2015-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-05.
↑ Fox, Sue. 2006. Hamsters. T.F.H. Publications Inc.

Ədəbiyyat

Шимкевич, Владимир Михайлович. Хомяки // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.

Vikilüğətdə xomyak mövzusuna dair məlumatlar var.

Animal Diversity Web: Cricetinae

[_92257bd67568a9db-1] Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2004.

[_d84c74b98bfa7249-2] Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0

[3] Poor, Allison. "Cricetinae (hamsters)". Animal Diversity Web (ingilis). 18 aprel 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 noyabr 2021.

[4] Fritzsche, Peter. Hamsters : everything about selection, care, nutrition, and behavior. Hauppauge, NY: Barron's Educational Series. 2008. ISBN 978-0-7641-3927-7. OCLC 174138864.

[Barrie-5] Barrie, Anmarie. 1995. Hamsters as a New Pet. T.F.H. Publications Inc., NJ ISBN 0-86622-610-9.

[6] Patricia Pope Bartlett. The Hamster Handbook. Barron's Educational Series. 2003. səh. 113. ISBN 978-0-7641-2294-1.

[7] "Hamster Bakımı Nasıl Yapılır". Hayvanlar Nasıl (türk). 13 iyun 2018. 20 yanvar 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 yanvar 2021.

[8] "ADW: Cricetinae: INFORMATION". 2015-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-05.

[Fox-9] Fox, Sue. 2006. Hamsters. T.F.H. Publications Inc.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]