Teleostomi (yun. teleios, "tam" + stoma, "ağız") — çənəli onurğalılar (Gnathostomata) infrafilumunun bir kladıdır. Bu klad, bütün canlı sümüklü balıqları (Osteichthyes) və dörd ətraflı onurğalıları (Tetrapoda) ehtiva edir.[1]
| Teleostomi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
|
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Teleostomi |
||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
|
||||||
| ||||||
Teleostomi üzvləri aşağıdakı xüsusiyyətlərlə xarakterizə olunur:
- Terminal ağız: Ağız, başın ön ucunda yerləşir və qidalanma üçün daha uyğunlaşmışdır.
- Hava kisəsi: Teleostomilərin əcdadlarında, udlaqdan inkişaf edən və müxtəlif funksiyaları yerinə yetirən bir və ya iki hava kisəsi var idi. Bu hava kisələri, bəzi balıqlarda üzmə kisəsi kimi istifadə olunur, digərlərində isə ağciyər kimi inkişaf etmişdir.[2]
- Mobil premaksilla: Üst çənənin ön hissəsində yerləşən premaksilla sümüyü, qidalanma zamanı daha effektiv bir şəkildə istifadə edilə bilər.
- Endokondral sümüklər: Teleostomilərin skeleti, əsasən, qığırdaqdan sümüyə çevrilən endokondral sümüklərdən ibarətdir.
Teleostomi kladı, iki əsas qrupa ayrılır:
- Actinopterygii (Şüaüzgəcli balıqlar): Bu sinif, bütün şüaüzgəcli balıqları əhatə edir. Şüaüzgəcli balıqlar, ən müxtəlif və ən çox sayda olan onurğalı qrupudur.
- Sarcopterygii (Ətliüzgəcli balıqlar): Bu sinif, dörd ətraflı onurğalıları (Tetrapoda) və onların ən yaxın balıq qohumlarını əhatə edir. Ətliüzgəcli balıqlar, əzələ və sümüklərdən ibarət olan üzgəclərə malikdirlər.
Teleostomi, təxminən 420 milyon il əvvəl, Silur dövründə ortaya çıxmışdır. Bu qrup, sürətlə şaxələnərək müxtəlif formalar yaratmışdır. Devon dövründə, ilk dörd ətraflı onurğalılar (Tetrapoda) Teleostomi içindən inkişaf etmişdir.
- ↑ Near, T.J.; Eytan, R.I.; Dornburg, A.; Kuhn, K.L.; Moore, J.A.; Smith, W.L.; Berenbrink, M.; Friedman, M.; Pollard, D.A. "Resolution of ray-finned fish phylogeny and timing of diversification". Proceedings of the National Academy of Sciences. 109 (34). 2012: 13698–13703. Bibcode:2012PNAS..10913698N. doi:10.1073/pnas.1206625109. PMC 3427055. PMID 22869754.
- ↑ Zhu, M.; Yu, X.; Ahlberg, P.E.; Choo, B.; Lu, J.; Qiao, T.; Qu, Q.; Zhao, W.; Jia, L.; Zhu, Y. "Fossil fishes from China provide first evidence of dermal pelvic girdles in osteichthyans". Nature. 459 (7249). 2009: 950–954. Bibcode:2009Natur.459..950Z. doi:10.1038/nature07971. PMID 19525925.