Təhlükədə olan ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Təhlükədə olan Dünya İrsinin siyahısı (ing. List of World Heritage Sites in danger) — 1972-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Elm, Təhsil və Mədəniyyət üzrə ixtisaslaşmış qurumu (YUNESKO) tərəfindən yayımlanan Ümumdünya İrs Konvensiyasının 11.4-cü maddəsinə uyğun olaraq Dünya İrsi Komitəsi tərəfindən tərtib edilmişdir. Siyahının məqsədi beynəlxalq məlumatlılığı artırmaq və təhdidlərə qarşı tədbirlər görməkdir.[1]

Altı və ya daha çox Beş ərazi Dörd ərazi Üç ərazi İki ərazi Bir ərazi
Siyahıya əsasən ümumdünya mədəni və təbii irsin qorunması haqqında Konvensiya çərçivəsində maliyyə yardımının ayrılması ilə Dünya İrs obyektlərinin qorunub saxlanılması üzrə əhəmiyyətli işlərin görülməsi deməkdir.[2]
Obyektin Təhlükədə olan Dünya İrsi Siyahısına daxil edilməzdən əvvəl onun vəziyyətinin qiymətləndirilməsi aparılır və iştirak edən iştirakçı dövlətlə əməkdaşlıqda düzəliş tədbirləri üçün potensial proqram hazırlanır. Yazı haqqında yekun qərar Komitə tərəfindən qəbul edilir. Siyahıdakı əmlaklar üçün komitə tərəfindən Dünya İrsi Fondundan maliyyə dəstəyi ayrıla bilər.[3][4] Mühafizə vəziyyəti hər il nəzərdən keçirilir,[5] komitə sonradan da əlavə tədbirlər tələb edə bilər, obyekt şərtləri ödəmədiyi təqdirdə ya Təhlükədə olan Dünya İrsi Siyahısından və ya Ümumdünya İrsi Siyahısından çıxarılması imkanı nəzərdən keçirilir.[6]
2019-cu ilin iyul ayından etibarən nəsli kəsilmək təhlükəsi altında olan Dünya İrsi siyahısında 53 obyekt (17 təbii, 36 Mədəni) var. YUNESKO-nun məlumatına görə, sadalanan obyektlərin 21-i ərəb dövlətlərində (onlardan 6-sı Suriyada və 5-i Liviyada), 16-sı Afrikada (bunlardan 5-i Konqo Demokratik Respublikasında), 6-sı Latın Amerikası və Karib hövzəsində, 6-sı Asiya və Sakit Okeanda, 4-ü isə Avropa və Şimali Amerikada yerləşir. Nəsli kəsilmək təhlükəsi altında olan təbii obyektlərin əksəriyyəti (12) Afrikada yerləşir.[7][8]
| Ad | Şəkil | Yer | Meyarlar | Area |
İl | Təhlükə altında | Səbəb | İstinad |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Əbu Mina | Abusir, Misir 30°50′30″ şm. e. 29°39′50″ ş. u. |
Mədəni: (iv) |
182 (450) | 1979 | 2001– | Gildən hazırlanan heykəllər suya məruz qaldıqda dağılması | [9][10] [11] | |
| Air və Tenere milli təbiət qoruğu | Arlit Departmenti, Niger 18°17′ şm. e. 8°00′ ş. u. |
Təbii: (vii), (ix), (x) |
7,736,000 (19,120,000) | 1991 | 1992– | Bölgədəki hərbi münaqişə və vətəndaş qarışıqlıqları, həmçinin vəhşi heyvanların və bitki örtüyünün azalması | [12][13] | |
| Hələb | Hələb mühafəzəsi, Suriya 36°14′ şm. e. 37°10′ ş. u. |
Mədəni: (iii)(iv) |
350 (860) | 1986 | 2013– | Suriyadakı vətəndaş müharibəsi zamanı bölgədəki bir çox tarixi abidələr talan edildi və məhv edildi. | [14] | |
| Bosra | Dəra mühafəzəsi, Suriya 32°31′05″ şm. e. 36°28′54″ ş. u. |
Mədəni: (i)(iii)(vi) |
— | 1980 | 2013– | Suriyadakı vətəndaş müharibəsi zamanı bölgədəki bir çox tarixi abidələr məhv edildi. | [15] | |
| Dəməşq | Şam, Suriya 33°30′41″ şm. e. 36°18′23″ ş. u. |
Mədəni: (i)(ii)(iii)(iv)(vi) |
86 (210) | 1979 | 2013– | Suriyadakı vətəndaş müharibəsi, qiyamçıların atışları və əsasən də minaların atılması binaların bünövrəsini təhlükə altına qoydu. | [16] | |
| Şimali Suriyanın qədim kəndləri | Suriya 36°20′03″ şm. e. 36°50′39″ ş. u. |
Mədəni: (iii)(iv)(v) |
12,290 (30,400) | 2011 | 2013– | Suriya vətəndaş müharibəsi, bəzi üsyançılar tərəfindən tutuldu. İslamçı qruplar tərəfindən isə talan edildi və söküldü. | [17] | |
| Kirena | Jebel Akdar, Liviya 32°49′30″ şm. e. 21°51′30″ ş. u. |
Mədəni: (ii), (iii), (vi) |
— | 1982 | 2016– | Liviyada vətəndaş müharibəsi zamanı regionda bir çox tarixi abidələr talan edilmiş və məhv edilmişdir. | [18][19] | |
| Leptis-Maqna | Əl-Xums, Liviya 32°38′18″ şm. e. 14°17′35″ ş. u. |
Mədəni: (i), (ii), (iii) |
— | 1982 | 2016– | Liviyada vətəndaş müharibəsi zamanı bir çox tarixi abidələr məhv edilmişdir. | [19][20] | |
| Sabrata | Sabrata, Liviya 32°48′19″ şm. e. 12°29′06″ ş. u. |
Mədəni: (iii) |
— | 1982 | 2016– | Liviya vətəndaş müharibəsi (2011) | [19][21] | |
| Aşşur | Səlahəddin mühafəzəsi, İraq 35°27′24″ şm. e. 43°15′45″ ş. u. |
Mədəni: (iii), (iv) |
70 (170) | 2003 | 2003– | İraqdakı müharibədən sonra bu sahəni qismən su basması, planlaşdırılmış su anbarının tikilməsinin isə yeni administrasiya tərəfindən dayandırılması., lazımi qorunmanın olmaması. | [22][23] | |
| Çan-Çan | La Libertad (region), Peru 8°06′40″ c. e. 79°04′30″ q. u. |
Mədəni: (i), (iii) |
600 (1,500) | 1986 | 1986– | Təbii eroziya | [24][25] | |
| Potosi | Boliviya | Mədəni:
(ii), (iv), (vi) |
11,810 (29,200) | 1987 | 2014– | Faydalı qazıntılar çıxarılması. | [26] | |
| Koro | Falkon, Venesuela 11°25′ şm. e. 69°40′ q. u. |
Mədəni: (iv), (v) |
107 (260) | 1993 | 2005– | 2004-cü ilin noyabrından 2005-ci ilin fevral ayına qədər yağan güclü yağış səbəbindən çox sayda quruluşa ziyan dəydi, həmçinin sahənin dəyərinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərə biləcək çimərlik yolu və şəhərə giriş qapısı inşa edildi. | [27][28] | |
| Krak de Şevalye | Hüms mühafəzəsi və Əl-Laziqiyyə mühafəzəsi Governorates, Suriya 34°46′54″ şm. e. 36°15′47″ ş. u. |
Mədəni: (ii)(iv) |
9 (22) | 2006 | 2013– | İslamçı qruplar tərəfindən keçirilən Suriya Vətəndaş Müharibəsi, Suriya Ərəb Ordusu və Hizbullah döyüşçüləri tərəfindən geri alındı. | [29] | |
| Bamiyan Budda heykəlləri | Bamyan vilayəti, Əfqanıstan 34°49′55″ şm. e. 67°49′36″ ş. u. |
Mədəni: (i), (ii), (iii), (iv), (vi) |
159 (390) | 2003 | 2003– | Budda heykəllərinin dağılması təhlükəsi, ərazilərin talan edilməsi və qanunsuz qazıntılar kimi təhlükələr. | [30][31] | |
| Şərqi Rennel | Rennell və Bellona, Solomon adaları 11°40′59″ c. e. 160°10′59″ ş. u. |
Təbii: (ix) |
37,000 (91,000) | 1998 | 2013– | Torpaq sahələrinin zədələnməsi və yerli ekosistemə təsiri | [32] | |
| Everqleyds Milli Parkı | Florida, ABŞ 25°19′ şm. e. 80°56′ q. u. |
Təbii: (viii), (ix), (x) |
592,920 (1,465,100) | 1979 | 1993–2007, 2010– | Endro qasırğasının vurduğu zərər, kənd təsərrüfatı və şəhər inkişafı nəticəsində suyun axması | [33][34] [35] | |
| Panamanın Karib sahilindəki istehkamlar | Kolon (əyalət), Panama 9°33′14″ şm. e. 79°39′21″ q. u. |
Mədəni: (i), (iv) |
— | 1980 | 2012– | Ekoloji amillər, texniki xidmətin olmaması və şəhərsalma. | [36][37] | |
| [[Qaramba Milli Parkı] | Orientale (əyalət), Konqo Demokratik Respublikası 4°00′ şm. e. 29°15′ ş. u. |
Təbii: (vii), (x) |
500,000 (1,200,000) | 1980 | 1984–1992, 1996– | Şimali Ağ Rinokeros əhalisinin azalması (1984) | [38][39] [40] | |
| Hatra | Neynəvə mühafəzəsi, İraq 35°35′17″ şm. e. 42°43′06″ ş. u. |
Mədəni: (ii), (iii), (iv), (vi) |
324 (800) | 1985 | 2015– | Silahlı qruplar hücumu | [41] | |
| Əl Xəlil | Fələstin 31°31′27″ şm. e. 35°06′32″ ş. u. |
Mədəni: (ii), (iv), (vi) |
20.6 (51) | 2017 | 2017– | [42] | ||
| Şehrisabz | Qaşqadərya vilayəti, Özbəkistan 39°03′ şm. e. 66°50′ ş. u. |
Mədəni: (iii), (iv) |
240 (590) | 2000 | 2016– | Orta əsr məhəllələrdə binaların dağıdılması və davamlı şəhər inkişafı. | [43][44] | |
| Vyana | Vyana, Avstriya 48°12′ şm. e. 16°22′ ş. u. |
Mədəni: (ii)(iv)(vi) |
371 (920) | 2001 | 2017– | Yeni yüksək mərtəbəli layihələr | [45] | |
| Zəbid | El Hudeyde, Yəmən 14°12′ şm. e. 43°19′ ş. u. |
Mədəni: (ii), (iv), (vi) |
— | 1993 | 2000– | Dövlətin tələbi ilə tarixi binaların vəziyyətinin pisləşməsi. | [46][47] | |
| Kaliforniya körfəzi | Nayarit, Meksika 27°38′ şm. e. 112°33′ q. u. |
Təbii: (vii), (ix), (x) |
688,558 (1,701,460) | 2005 | 2019– | Körfəzdə endemik dəniz dalğası | [48][49] | |
| Kahuzi-Byeqa Milli Parkı | Cənubi Kivu Konqo Demokratik Respublikası 2°30′ c. e. 28°45′ ş. u. |
Təbii: (x) |
600,000 (1,500,000) | 1980 | 1997– | Meşələrdə ağacların kəsilməsi, ov, həmçinin müharibələr və mülki çəkişmələr | [50][51] | |
| Turkana Gölü Milli Parkları | Keniya 3°03′08″ şm. e. 36°30′13″ ş. u. |
Təbii: (viii)(x) |
161,485 (399,040) | 1997 | 2018– | Çay daşqınları | [52][53] | |
| Liverpul Limanı | Liverpul England, Böyük Britaniya 53°24′24″ şm. e. 2°50′40″ q. u. |
Mədəni: (ii), (iii), (iv) |
136 (340) | 2004 | 2012– | Liverpul Suları adı altında tarixi quraqlıq ərazilərinin yenidən qurulması təklif olunur. | [54][55] | |
| Manova Qounda Sent-Floris Milli Parkı | Bamingui-Bangoran, Mərkəzi Afrika Respublikası 9°00′ şm. e. 21°30′ ş. u. |
Təbii: (ix), (x) |
1,740,000 (4,300,000) | 1988 | 1997– | Mal-qaranın və brakonyerlikin qanunsuz otarılması | [56][57] | |
| Cam minarəsi | Qövr vilayəti, Əfqanıstan 34°23′48″ şm. e. 64°30′58″ ş. u. |
Mədəni: (ii), (iii), (iv) |
70 (170) | 2002 | 2002– | Qanuni müdafiənin olmaması, mühafizə tədbirinin və ya idarəetmə planının olmaması | [58][59] | |
| Kosovadakı orta əsr abidələri | Kosovo 42°39′40″ şm. e. 20°15′56″ ş. u. |
Mədəni: (ii), (iii), (iv) |
2.88 (7.1) | 2004 | 2006– | Hüquqi müdafiənin və idarəetmənin olmaması, siyasi qeyri-sabitlik və təhlükəsizlik | [60][61] | |
| Nimba dağı Təbiət Qoruğu | Qvineya* 7°36′ şm. e. 8°23′ q. u. |
Təbii: (ix), (x) |
18,000 (44,000) | 1981 | 1992– | Dünya İrsi Saytının bir hissəsində dəmir filizi qazandırması və saytın Qvineya hissəsinə çox sayda qaçqın axını | [62][63] | |
| Nan-Madol | Mikroneziya 6°50′23″ şm. e. 158°19′51″ ş. u. |
Mədəni: (i), (iii), (iv), (vi) |
76.7 (190) | 2016 | 2016– | Mövcud quruluşların aşılmasına və sökülməsinə kömək edən su yollarının çöküntüsünün davam etməsi. | [64][65] | |
| Niokolo-Koba Milli Parkı | Seneqal 13°00′ şm. e. 12°40′ q. u. |
Təbii: (x) |
913,000 (2,260,000) | 1981 | 2007– | Mülkiyyətin deqradasiyası, məməlilərin aşağı sayı, idarəetmə problemləri və təklif olunan bəndin Qambiya çayına təsiri | [66][67] | |
| Okapi Vəhşi Təbiət Qoruğu | Şərq əyalətləri, Konqo Demokratik Respublikası 2°00′ şm. e. 28°30′ ş. u. |
Təbii: (x) |
1,372,625 (3,391,830) | 1996 | 1997– | Ərazidə silahlı qarşıdurma nəticəsində park obyektlərinin talan edilməsi və fillərin öldürülməsi | [68][69] | |
| Qədim şəhər (Qüds) | Yerusəlim dairəsi (no nation named by UNESCO)[qeyd 1] 31°46′36″ şm. e. 35°14′03″ ş. u. |
Mədəni: (ii), (iii), (vi) |
— | 1981 | 1982– | İdarə olunmayan şəhər inkişafı, turizm səbəbindən qorunma vəziyyətinin ümumi pisləşməsi və texniki xidmətin olmaması. | [70][71][72] | |
| Sana | Sanaa Qubernatorluğu, Yəmən 15°21′20″ şm. e. 44°12′29″ ş. u. |
Mədəni: (iv), (v), (vi) |
— | 1986 | 2015– | Yəmən Vətəndaş Müharibəsi | [73] | |
| Qədamis | Qədamis, Liviya 30°08′00″ şm. e. 9°30′00″ ş. u. |
Mədəni: (v) |
— | 1986 | 2016– | Liviya vətəndaş müharibəsi (2011) və silahlı qrupların olması talanı | [19][74] | |
| Djenne | Djenne, Mali 13°54′23″ şm. e. 4°33′18″ q. u. |
Mədəni: (iii), (iv) |
— | 1988 | 2016– | Regionda təhlükəsizliyin olmaması, tarixi şəhərin yox olması, urbanizasiya və eroziya. | [75][76] | |
| Battir | Battir, Fələstin 31°43′11″ şm. e. 35°07′50″ ş. u. |
Mədəni: (iv)(v) |
349 (860) | 2014 | 2014– | İsrailin Qərb Sahili maneəsi | [77][78] | |
| Şibam | Hadramaut mühafəzəsi, Yəmən 15°55′37″ şm. e. 48°37′36″ ş. u. |
Mədəni: (iii), (iv), (v) |
— | 1982 | 2015– | Silahlı qarşıdurmanın potensial təhlükəsi, mühafizə və idarəetmə problemlərini çətinləşdirir | [73] | |
| Atsinananın yağışlı meşələri | Eastern Madagascar, Madaqaskar 14°28′ c. e. 49°42′ ş. u. |
Təbii: (ix), (x) |
479,660 (1,185,300) | 2007 | 2010– | Qanunsuz giriş və nəsli kəsilməkdə olan lemurların ovlanması | [79][80] | |
| Rio-Platano | La Mosquitia, Honduras 15°44′40″ şm. e. 84°40′30″ q. u. |
Təbii: (vii), (viii), (ix), (x) |
— | 1982 | 1996–2007, 2011– | Balıqçılıq və torpaq işğalı, əsasən qanunun pisləşməsi və narkotik alverçilərinin olması ilə əlaqədardır | [81][82] | |
| Akakus dağları | Fəzzan, Liviya 24°50′ şm. e. 10°20′ ş. u. |
Mədəni: (iii) |
— | 1985 | 2016– | Liviya Vətəndaş Müharibəsi, silahlı qrupların talanı | [19][83] | |
| Salonqa Milli Parkı | Bandundu vilayəti, Konqo Demokratik Respublikası 2° c. e. 21° ş. u. |
Təbii: (vii), (ix) |
3,600,000 (8,900,000) | 1984 | 1999– | Mülki qaydanın pozulması | [84][85] [86] | |
| Samərra | Səlahəddin mühafəzəsi, İraq 34°12′ şm. e. 43°52′ ş. u. |
Mədəni: (ii), (iii), (iv) |
15,058 (37,210) | 2007 | 2007– | İraq müharibəsindən sonra təhlükəsizlik vəziyyəti və ya dövlət nəzarətinin olmaması | [87][88] | |
| Selous Ehtiyat Qoruğu | Tanzaniya, | Təbii:
(ix), (x) |
5,120,000 (12,700,000) | 1982 | 2014– | Faydalı qazıntıların kəşfiyyatı və hasilatı, böyük infrastruktur layihələri | [89] | |
| Palmira | Hüms mühafəzəsi, Suriya 34°33′15″ şm. e. 38°16′00″ ş. u. |
Mədəni: (i)(ii)(iv) |
0.36 (0.89) | 1980 | 2013– | Suriya vətəndaş müharibəsi, İslam Dövləti terror təşkilatı (İŞİD) tərəfindən ələ keçirildi. | [90] | |
| Timbuktu | Timbuktu, Mali 16°46′24″ şm. e. 2°59′58″ q. u. |
Mədəni: (ii), (iv), (v) |
— | 1988 | 2012– | İslamçı qrupları tərəfindən talan edildi. | [91][92] | |
| Askia türbəsi | Qao, Mali 16°17′23″ şm. e. 0°02′40″ q. u. |
Mədəni: (ii), (iii), (iv) |
4.24 (10.5) | 2004 | 2012– | İslamçı qrupları tərəfindən zərər gördü. | [92][93] | |
| Kasubidə Buqanda Krallarının məzarları | Kampala, Uqanda 0°19′45″ şm. e. 32°33′12″ ş. u. |
Mədəni: (i), (iii), (iv), (vi) |
27 (67) | 2001 | 2010– | 2010-cu ilin martında yanğın nəticəsində məhv olması | [94][95] | |
| [Sumatra tropik yağış meşəsi irsi]] | Sumatra, İndoneziya 02°30′ c. e. 101°30′ ş. u. |
Təbii: (vii), (ix), (x) |
2,595,124 (6,412,690) | 2004 | 2011– | Qanunsuz meşəqırma və bu vasitə ilə yol tikintisi planları. | [96][97] | |
| Virunqa Milli Parkı | Şimali Kivu and Şərq əyalətləri, Konqo Demokratik Respublikası 0°55′ şm. e. 29°10′ ş. u. |
Təbii: (vii), (viii), (x) |
800,000 (2,000,000) | 1979 | 1994– | Ruanda vətəndaş müharibəsi səbəbindən qaçqın axını nəticəsində meşələrin qırılması. | [98][99] |
Daha əvvəl təhlükə altında olan kimi siyahıya alınmış bir sıra tikililər və yerlər var ki, daha sonradan təbiətin idarə edilməsi və mühafizəsi qənaət etdikdən sonra siyahıdan çıxarılmışdır. Everqleyds Milli Parkı 1993-2007-ci illərdə və 2010-cu ildən bəri yenidən siyahıya alındı.
Ümumdünya İrsi Syahısında yer verildi Ümumdünya İrsi Siyahısından çıxarıldı
| Ad | Şəkil | Yer | Meyarlar | Area | İl | Təhlükə altında | Səbəb | İstinad |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Anqkor | Kamboca 13°26′ şm. e. 103°50′ ş. u. |
Mədəni: (i), (ii), (iii), (iv) |
—
|
1992 | 1992–2004 | Kitabə yazıldığı zaman, Kamboca 1980-ci illərdə vətəndaş müharibəsindən sonra BMT-nin nəzarəti altında idi. | [100][101] [102] | |
| Baqrati məbədi və Gelati monastırı | İmereti, Gürcüstan 42°15′44″ şm. e. 42°42′59″ ş. u. |
Mədəni: (iv) |
7.87 (19.4) | 1994 | 2010–2017 | Geri dönməz müdaxilələrə səbəb olacaq böyük yenidənqurma layihəsi. Ərazinin sərhədləri 2017-ci ildə dəyişdirildi. Baqrati məbədi yenidən qurulandan sonra Dünya İrsi Yerləri siyahısından çıxarıldı, lakin Gelati monastırı siyahıda qaldı. | [103][104][105] | |
| Bahla Qalası | Oman 22°58′ şm. e. 57°18′ ş. u. |
Mədəni: (iv) |
—
|
1987 | 1988–2004 | Torpaq strukturlarının deqradasiyası | [106][107] [108][109] | |
| Ərqebəm qalası | Kirman ostanı, İran 29°07′01″ şm. e. 58°22′07″ ş. u. |
Mədəni: (ii), (iii), (iv), (v) |
— | 2004 | 2004–2013 | 2003-cü il Bam zəlzələsi nəticəsində dəyən ziyandan | [110][111][112] | |
| Beliz Bariyer Qoruğ Sistemi | Beliz 17°19′ şm. e. 87°32′ q. u. |
Təbii: (vii), (ix), (x) |
96,300 (238,000) | 1996 | 2009–2018 | Manqrov ağaclarının kəsilməsi və həddindən artıq inkişaf | [113][114][115] | |
| Doğuş Kilisəsi | Betlehəm, Fələstin 31°42′16″ şm. e. 35°12′27″ ş. u. |
Mədəni: (iv), (vi) |
2.98 (7.4) | 2012 | 2012–2019 | Su sızması nəticəsində ziyan | [116][117][118] | |
| Butrinti | Albaniya 39°45′ şm. e. 20°01′ ş. u. |
Mədəni: (iii) |
3,980 (9,800) | 1992 | 1997–2005 | İdarəetmə və konservasiya nəticəsində yaranan ziyanlar | [119][120] [121] | |
| Köln kafedralı | Şimali Reyn-Vestfaliya, Almaniya 50°56′29″ şm. e. 6°57′29″ ş. u. |
Mədəni: (i), (ii), (iv) |
—
|
1996 | 2004–2006 | Hündürmərtəbəli bina planı | [122][123] [124] | |
| Komoye Milli Parkı | Şablon:Flaqifikasiya/Kot d'İvuar 9°10′ şm. e. 3°40′ q. u. |
Təbii: (ix), (x) |
1,150,000 (2,800,000) | 1983 | 2003–2017 | Vətəndaş iğtişaşları və effektiv idarəetmə mexanizmlərinin olmaması | [125][126] | |
| Cuc milli parkı | Seneqal 16°30′ şm. e. 16°10′ q. u. |
Təbii: (vii), (x) |
16,000 (40,000) | 1981 | 1984–1988, 2000–2006 | Aşağı axın bəndinin tikinti planı ilə uzunmüddətli təhlükə (1984) | [39][127] [128][129] [130][131] | |
| Drezden Elbe Vadisi | Saksoniya, Almaniya 51°03′ şm. e. 13°49′ ş. u. |
Mədəni: (ii), (iii), (iv), (v) |
1,930 (4,800) | 2004 | 2006–2009 | Mədəni mənzərənin əsas ərazisindəki Valdşlyosxen körpüsünün inşaat planları. Körpü 2007-ci ilin sonunda tikinti başlandıqdan sonra 2009-cu ildə Dünya İrsi Yerləri siyahısından çıxarıldı | [132][133] | |
| Dubrovnik | Xorvatiya 42°38′25″ şm. e. 18°06′30″ ş. u. |
Mədəni: (i), (iii), (iv) |
97 (240) | 1979 | 1991–1998 | Xorvatiya müharibəsi | [134][135] [136] | |
| Lahorda Şalimar bağları | Pəncab (Pakistan), Pakistan 31°35′25″ şm. e. 74°18′35″ ş. u. |
Mədəni: (i), (ii), (iii) |
— | 1981 | 2000–2012 | Pakistan hökumətinin tələbi ilə bir yol lahiyəsi | [137][138] | |
| Qalapaqos adaları | Ekvador 0°40′ c. e. 90°30′ q. u. |
Təbii: (vii), (viii), (ix), (x) |
14,066,514 (34,759,110) | 1978 | 2007–2010 | Müxtəlif təhlükələr, yad növlərin gətirilməsi imkanlarının kifayət qədər qarşısının alınması, mühafizə orqanlarının və parkın idarə edilməsi üçün kifayət qədər vəsait ayrılmaması, çox sayda qanunsuz immiqrantın olması, turizmin sürətli nəzarətsiz böyüməsi | [139][140] [141][142] | |
| Hampi | Hindistan 15°20′06″ şm. e. 76°27′43″ ş. u. |
Mədəni: (i), (iii), (iv) |
—
|
1986 | 1999–2006 | Hampinin qorunan arxeoloji ərazilərində iki kabel asma körpünün qismən qurulması, ərazinin bütövlüyünə və orijinallığına təhlükə yaradır | [143][144] [145] | |
| Msxeta | Gürcüstan 41°50′32″ şm. e. 44°43′16″ ş. u. |
Mədəni: (iii), (iv) |
— | 1994 | 2009–2016 | İdarəetmənin və şəhərsalmanın pisləşməsi | [146][147] | |
| Hamberston və Santa-Laura Mədəni | Çili 20°12′30″ c. e. 69°47′40″ q. u. |
Mədəni: (ii), (iii), (iv) |
— | 2005 | 2005–2019 | 40 ildir təmirə ehtiyac olmadığı üçün strukturların artıq kövrək olması | [148][149][150] | |
| İşkyol Milli Parkı | Bizerta, Tunis 37°10′ şm. e. 9°40′ ş. u. |
Təbii: (x) |
12,600 (31,000) | 1980 | 1996–2006 | Əraziyə şirin su axını məhdudlaşdıran və gölün, bataqlığın artmasına səbəb olan bəndlərin inşası, köçən quşların sayının azalması | [151][152] [153] | |
| İquasu National Parkı | Parana ştatı, Braziliya 25°41′ c. e. 54°26′ q. u. |
Təbii: (vii), (x) |
170,086 (420,290) | 1986 | 1999–2001 | Qanunsuz açılan yol İquasu çayı üzərindəki bəndlər. | [86][154] [155] | |
| Kathmandu Valley | Kathmandu Valley, Nepal 27°42′14″ şm. e. 85°18′31″ ş. u. |
Mədəni: (iii), (iv), (vi) |
167 (410) | 1979 | 2003–2007 | Partial or substantial loss of the traditional elements of six out of seven monument zones and resulting general loss of authenticity and integrity of the whole property. | [156][157] [158] | |
| Los Katíos National Park | Antioquia and Chocó, Kolumbiya 7°40′ şm. e. 77°00′ q. u. |
Təbii: (ix), (x) |
72,000 (180,000) | 1994 | 2009–2015 | Deforestation, illegal fishing and hunting. Removed following significant improvements to Park management | [159] | |
| Manas Vəhşitəbiət Parkı | Assam, Hindistan 26°30′ şm. e. 91°51′ ş. u. |
Təbii: (vii), (ix), (x) |
39,100 (97,000) | 1985 | 1992–2011 | Brakonyerlik, parkın infrastrukturuna ziyan vururdu və 1992-ci ildə Bodo qəbiləsinin hücumundan sonra Hindistan kərgadanı bəzi növlərin sayının azalması. | [160][161] [162] | |
| Kotorun təbii, mədəni və tarixi rayonu | Kotor körfəzi, Kotor Monteneqro 42°29′ şm. e. 18°42′ ş. u. |
Mədəni: (i), (ii), (iii), (iv) |
—
|
1979 | 1979–2003 | 15 aprel 1979-cu ildəki zəlzələdən sonra ziyan | [163][164] [165] | |
| Nqoronqoro Qoruma Sahəsi | Tanzaniya 3°11′ c. e. 35°32′ ş. u. |
Təbii: (iv), (vii), (viii), (ix), (x) |
—
|
1978 | 1984–1989 | Mühafizə statusunun azalması | [166][167] [168] | |
| Plitviçka Gölləri Milli Parkı | Xorvatiya 44°53′ şm. e. 15°37′ ş. u. |
Təbii: (vii), (viii), (ix) |
19,200 (47,000) | 1979 | 1992–1997 | Xorvatiya İstiqlal Müharibəsi səbəbi | [169][170] [171] | |
| Filippin Kordillerasındakı düyü terrasları | Filippin 16°55′ şm. e. 121°03′ ş. u. |
Mədəni: (iii), (iv), (v) |
500,000 (1,200,000) | 1995 | 2001–2012 | Sistemli monitorinq proqramının və ya hərtərəfli idarəetmə planının olmaması | [172][173] | |
| Abomey Kral sarayları | Zu departamenti, Benin 7°11′26″ şm. e. 1°59′36″ ş. u. |
Mədəni: (iii), (iv) |
48 (120) | 1985 | 1985–2007 | Uyğun olmayan bərpa səbəbindən ümumi pisləşmə vəziyyəti | [174][175] [176][177] | |
| Kilva Kisivani | Tanzaniya 8°57′28″ c. e. 39°31′22″ ş. u. |
Mədəni: (iii) |
— | 1981 | 2004–2014 | Eroziya və ya bitki kimi müxtəlif amillər səbəbiylə ərazidə vəziyyətin davamlı pisləşməsi | [178][179] | |
| Ruvenzori dağları Milli Parkı | Uqanda 0°13′ şm. e. 29°55′ ş. u. |
Təbii: (vii), (ix) |
99,600 (246,000) | 1994 | 1999–2004 | Təhlükəsizlik vəziyyəti və parkın əksər hissəsinə nəzarətin olmaması | [86][180] [181] | |
| Sanqay Milli Parkı | Ekvador 1°50′ c. e. 78°20′ q. u. |
Təbii: (vii), (viii), (ix), (x) |
271,925 (671,940) | 1983 | 1992–2005 | Böyük brakonyerlik, qanunsuz mal-qaranın otarılması, yolların tikintisi layihəsi | [182][183] [184] | |
| Simien Milli Parkı | Amhara regionu, Efiopiya 13°11′ şm. e. 38°04′ ş. u. |
Təbii: (vii), (x) |
22,000 (54,000) | 1978 | 1996–2017 | [185][186] | ||
| Srebırna (təbiət qoruğu) | Srebarna, Silistra vilayəti, Bolqarıstan 44°06′50″ şm. e. 27°04′40″ ş. u. |
Təbii: (x) |
638 (1,580) | 1983 | 1992–2003 | Mövsümi daşqının və kənd təsərrüfatının istifadəsinin qarşısının alınmaması | [187][188] [189] | |
| Timbuktu | Mali 16°46′24″ şm. e. 2°59′58″ q. u. |
Mədəni: (ii), (iv), (v) |
—
|
1988 | 1990–2005 | Qum təhlükəsi | [190][191] [192] | |
| Tipasa | Tipaza vilayəti, Əlcəzair 36°35′39″ şm. e. 2°26′36″ ş. u. |
Mədəni: (iii), (iv) |
52 (130) | 1982 | 2002–2006 | Ərazinin və onun bufer zonasının bütövlüyünə təsir edən qeyri-kafi təmir | [193][194] [195] | |
| İçərişəhər ilə Şirvanşahlar sarayı və Qız qalası (Bakı) | Bakı, Azərbaycan 40°21′59″ şm. e. 49°50′07″ ş. u. |
Mədəni: (iv) |
—
|
2000 | 2003–2009 | 2000-ci il Bakı zəlzələsi zamanı dəymiş zərər, şəhər inkişafı və təbiətin qorunması üçün qeyri-adekvat səylər | [196] | |
| Duz mədəni (Veliçka) | Veliçka, Polşa 49°58′45″ şm. e. 20°03′50″ ş. u. |
Mədəni: (iv) |
969 (2,390) | 1978 | 1989–1998 | Rütubət problemi | [168][197] [198] | |
| Yellouston Milli Parkı | Vayominq, Montana, və Aydaho, ABŞ 44°30′ şm. e. 110°50′ q. u. |
Təbii: (vii), (viii), (ix), (x) |
898,349 (2,219,870) | 1978 | 1995–2003 | Parkın hissələrində kanalizasiya suları və tullantıların çirklənməsi ilə əlaqəli təhlükələr müəyyən edilmişdir | [199][200] [201] |
- ↑ "Convention concerning the protection of the World Cultural and Natural Heritage" (PDF). UNESCO. səh. 6. 5 iyul 2020 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 10 dekabr 2010.
- ↑ "List of World Heritage in Danger". UNESCO. 13 yanvar 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 dekabr 2010.
- ↑ Chape, Spalding və Jenkins, 2008. səh. 87
- ↑ Timothy, Nyaupane, 2009. səh. 83
- ↑ IUCN, 2009. səh. 2–3
- ↑ "Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention" (PDF). UNESCO. Yanvar 2008. 2022-09-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 10 dekabr 2010.
- ↑ "List of World Heritage in Danger". UNESCO. 30 sentyabr 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 iyul 2019.
- ↑ "World Heritage List Statistics". UNESCO. 27 iyun 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 iyul 2019.
- ↑ "Abu Mena". UNESCO. 27 oktyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ "Abu Mena–Threats to the Site (2001)". UNESCO. 24 oktyabr 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 avqust 2010.
- ↑ 25th session, 2001. səh. 134
- ↑ "Air and Ténéré Natural Reserves". UNESCO. 29 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 16th session, 1992. səh. 29
- ↑ "Ancient City of Aleppo". UNESCO. 5 avqust 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 avqust 2011.
- ↑ "Ancient City of Bosra". UNESCO. 5 avqust 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 avqust 2011.
- ↑ "Ancient City of Damascus". UNESCO. 27 oktyabr 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 avqust 2011.
- ↑ "Ancient Villages of Northern Syria". UNESCO. 3 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 avqust 2011.
- ↑ "Archaeological Site of Cyrene". UNESCO. 24 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
- ↑ 1 2 3 4 5 "Libya's five World Heritage sites put on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 13 iyul 2016. 27 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
- ↑ "Archaeological Site of Leptis Magna". UNESCO. 7 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
- ↑ "Archaeological Site of Sabratha". UNESCO. 7 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
- ↑ "Ashur (Qal'at Sherqat)". UNESCO. 15 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 27th session, 2003. səh. 123–124
- ↑ "Chan Chan Archaeological Zone". UNESCO. 23 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ "World Heritage Committee: Tenth session" (PDF). UNESCO. səh. 6. 8 iyul 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ Centre, UNESCO World Heritage. "City of Potosí". whc.unesco.org (ingilis). 12 iyun 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 mart 2018.
- ↑ "Coro and its Port". UNESCO. 23 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 29th session, 2005. səh. 102–103
- ↑ "Crac des Chevaliers and Qal'at Salah El-Din". UNESCO. 2 dekabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 avqust 2011.
- ↑ "Cultural Landscape and Archaeological Remains of the Bamiyan Valley". UNESCO. 28 yanvar 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 27th session, 2003. səh. 122–123
- ↑ World Heritage Committee. "World Heritage Committee inscribes East Rennell on the List of World Heritage in Danger". United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. 12 yanvar 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 avqust 2013.
- ↑ "Everglades National Park". UNESCO. 24 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ "World Heritage Committee: Seventeenth session" (PDF). UNESCO. 20–21. 6 sentyabr 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 34th session, 2010. səh. 82–83
- ↑ "Fortifications on the Caribbean Side of Panama: Portobelo-San Lorenzo". UNESCO. 23 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2012.
- ↑ "Panamanian fortifications inscribed on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 7 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2012.
- ↑ "Garamba National Park". UNESCO. 1 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 1 2 8th session, 1984. səh. 18
- ↑ 20th session, 1996. səh. 32
- ↑ World Heritage Committee. "The Iraqi site of Hatra added to the List of World Heritage in Danger". United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. 7 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 iyul 2015.
- ↑ "World Heritage Committee inscribes new site and approves extension of existing site on UNESCO's World Heritage List". UNESCO. 7 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyul 2017.
- ↑ "Historic Centre of Shakhrisyabz". UNESCO. 23 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
- ↑ "Historic Centre of Shakhrisyabz, Uzbekistan, added to List of World Heritage in Danger". UNESCO. 13 iyul 2016. 2 oktyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
- ↑ "Historic Centre of Vienna inscribed on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 8 iyul 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 iyul 2017.
- ↑ "Historic Town of Zabid". UNESCO. 24 yanvar 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 dekabr 2010.
- ↑ 24th session, 2000. səh. 26–27
- ↑ "Islands and Protected Areas of the Gulf of California". UNESCO. 4 oktyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 iyul 2019.
- ↑ "The Islands and Protected Areas of the Gulf of California (Mexico) inscribed on the List of World Heritage in Danger". UNESCO. 12 avqust 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 iyul 2019.
- ↑ "Kahuzi-Biega National Park". UNESCO. 25 aprel 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 21st session, 1997. səh. 19–20
- ↑ "Lake Turkana National Parks". UNESCO. 19 noyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 iyun 2018.
- ↑ "Lake Turkana National Parks (Kenya) inscribed on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 28 iyun 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 iyun 2018.
- ↑ "Liverpool – Maritime Mercantile City". UNESCO. 6 avqust 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2012.
- ↑ "World Heritage Committee places Liverpool on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 1 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2012.
- ↑ "Manovo-Gounda St Floris National Park". UNESCO. 1 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 21st session, 1997. səh. 18–19
- ↑ "Minaret and Archaeological Remains of Jam". UNESCO. 22 aprel 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ "World Heritage Committee: Twenty-sixth session" (PDF). UNESCO. səh. 55. 28 fevral 2015 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 24 may 2020.
- ↑ "Medieval Monuments in Kosovo". UNESCO. 13 may 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 dekabr 2010.
- ↑ 30th session, 2006. səh. 157–158
- ↑ "Mount Nimba Strict Nature Reserve". UNESCO. 31 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 16th session, 1992. səh. 26–28
- ↑ "Nan Madol: Ceremonial Centre of Eastern Micronesia". UNESCO. 7 avqust 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 iyul 2016.
- ↑ "Four sites inscribed on UNESCO's World Heritage List". UNESCO. 15 iyul 2016. 16 iyul 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 iyul 2016.
- ↑ "Niokolo-Koba National Park". UNESCO. 1 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 31st session, 2007. səh. 41–43
- ↑ "Okapi Wildlife Reserve". UNESCO. 6 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 21st session, 1997. səh. 19
- ↑ "Old City of Jerusalem and its Walls". UNESCO. 4 avqust 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ "World Heritage Committee: Sixth session" (PDF). UNESCO. 10–12. 21 iyul 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "UNESCO replies to allegations". UNESCO. 15 iyul 2011. 16 aprel 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 oktyabr 2011.
- ↑ 1 2 World Heritage Committee. "Yemen's Old City of Sana'a and Old Walled City of Shibam added to List of World Heritage in Danger". United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. 4 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyul 2015.
- ↑ "Old Town of Ghadamès". UNESCO. 7 may 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
- ↑ "Old Towns of Djenné". UNESCO. 7 may 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
- ↑ "Mali's Old Towns of Djenné on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 13 iyul 2016. 30 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
- ↑ "Palestine: Land of Olives and Vines – Cultural Landscape of Southern Jerusalem, Battir". UNESCO. 26 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 fevral 2015.
- ↑ "Palestine: Land of Olives and Vines - Cultural Landscape of Southern Jerusalem, Battir, inscribed on World Heritage List and on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 23 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 fevral 2015.
- ↑ "Rainforests of the Atsinanana". UNESCO. 27 avqust 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 34th session, 2010. səh. 57–58
- ↑ "Río Plátano Biosphere Reserve". UNESCO. 1 yanvar 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 iyun 2011.
- ↑ 20th session, 1996. səh. 29
- ↑ "Rock-Art Sites of Tadrart Acacus". UNESCO. 1 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
- ↑ "Salonga National Park". UNESCO. 1 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 8th session, 1984. səh. 14
- ↑ 1 2 3 23rd session, 1999. səh. 29
- ↑ "Samarra Archaeological City". UNESCO. 19 fevral 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 31st session, 2007. səh. 152–153
- ↑ Centre, UNESCO World Heritage. "Selous Game Reserve". whc.unesco.org (ingilis). 28 noyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 mart 2018.
- ↑ "Site of Palmyra". UNESCO. 27 dekabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 avqust 2011.
- ↑ "Timbuktu". UNESCO. 23 dekabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2012.
- ↑ 1 2 "Heritage sites in northern Mali placed on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 6 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2012.
- ↑ "Tomb of Askia". UNESCO. 1 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2012.
- ↑ "Tombs of Buganda Kings at Kasubi". UNESCO. 31 oktyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 34th session, 2010. səh. 103–105
- ↑ "Tropical Rainforest Heritage of Sumatra". UNESCO. 30 iyun 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 iyun 2011.
- ↑ "Danger listing for Indonesia's Tropical Rainforest Heritage of Sumatra". UNESCO. 1 iyul 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyul 2011.
- ↑ "Virunga National Park". UNESCO. 30 yanvar 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ "World Heritage Committee: Eighteenth session" (PDF). UNESCO. 21, 51. 7 sentyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "Angkor". UNESCO. 29 sentyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 16th session, 1992. səh. 37–38, annex VI
- ↑ 28th session, 2004. səh. 66–67
- ↑ "Bagrati Cathedral and Gelati Monastery". UNESCO. 3 avqust 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 dekabr 2010.
- ↑ 34th session, 2010. səh. 130–133
- ↑ "Gelati Monastery, Georgia, removed from UNESCO's List of World Heritage in Danger". UNESCO. 12 iyul 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 iyul 2017.
- ↑ "Bahla Fort". UNESCO. 22 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2010.
- ↑ "World Heritage Committee: Twelfth session" (PDF). UNESCO. səh. 19. 18 iyun 2015 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 28th session, 2004. səh. 64
- ↑ "World Heritage Committee: Eleventh session" (PDF). UNESCO. səh. 7. 5 fevral 2012 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "Bam and its Cultural Landscape". UNESCO. 22 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 dekabr 2010.
- ↑ 28th session, 2004. səh. 47–48
- ↑ "World Heritage Committee removes the Iranian World Heritage site of Bam and its Cultural Landscape from danger listing". UNESCO. 23 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 iyul 2013.
- ↑ "Belize Barrier Reef Reserve System". UNESCO. 2 noyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 33rd session, 2009. səh. 81–82
- ↑ "Belize Barrier Reef Reserve System removed from the List of World Heritage in Danger". UNESCO. 26 iyun 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 iyun 2018.
- ↑ "Birthplace of Jesus: Church of the Nativity and the Pilgrimage Route, Bethlehem". UNESCO. 1 iyul 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 iyun 2012.
- ↑ "Church of the Nativity and the Pilgrimage Route in Bethlehem, Palestine, inscribed on UNESCO World Heritage List along with sites from Israel, Palau, Indonesia and Morocco". UNESCO. 2 iyul 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 iyun 2012.
- ↑ "The site of the Birthplace of Jesus in Bethlehem (Palestine) removed from the List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2 iyul 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyul 2019.
- ↑ "Butrint". UNESCO. 24 may 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2010.
- ↑ 21st session, 1997. səh. 24–25
- ↑ 29th session, 2005. səh. 31–32
- ↑ "Cologne Cathedral". UNESCO. 28 iyul 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 28th session, 2004. səh. 116
- ↑ 30th session, 2006. səh. 46
- ↑ "Comoé National Park". UNESCO. 1 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 27th session, 2003. səh. 30
- ↑ "Djoudj National Bird Sanctuary". UNESCO. 13 fevral 2006 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "World Heritage Committee: Twelfth session" (PDF). UNESCO. 7, 16. 6 sentyabr 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 24th session, 2000. səh. 109–110
- ↑ 29th session, 2005. səh. 15–16
- ↑ 30th session, 2006. səh. 23–24
- ↑ "Dresden Elbe Valley". UNESCO. 6 dekabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 30th session, 2006. səh. 112–113
- ↑ "Dubrovnik". UNESCO. 29 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "World Heritage Committee: Fifteenth session" (PDF). UNESCO. səh. 31. 30 iyun 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "World Heritage Committee: Twenty-second session" (PDF). UNESCO. 12–13. 23 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "Fort and Shalamar Gardens in Lahore". UNESCO. 29 noyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 24th session, 2000. səh. 26
- ↑ "Galápagos Islands". UNESCO. 23 oktyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 30th session, 2006. səh. 70–71
- ↑ 31st session, 2007. səh. 68–69
- ↑ 34th session, 2010. səh. 34–35
- ↑ "Group of Monuments at Hampi". UNESCO. 19 noyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 23rd session, 1999. səh. 32–33
- ↑ 30th session, 2006. səh. 38–40
- ↑ "Historical Monuments of Mtskheta". UNESCO. 8 dekabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 dekabr 2010.
- ↑ 33rd session, 2009. səh. 139
- ↑ "Humberstone and Santa Laura Saltpeter Works". UNESCO. 30 sentyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 29th session, 2005. səh. 142–143
- ↑ "The Humberstone and Santa Laura Saltpeter Works site (Chile), removed from the List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2 iyul 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyul 2019.
- ↑ "Ichkeul National Park". UNESCO. 19 noyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 20th session, 1996. səh. 31–32
- ↑ 30th session, 2006. səh. 25–26
- ↑ "Iguaçu National Park". UNESCO. 6 dekabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 25th session, 2001. səh. 15–16
- ↑ "Kathmandu Valley". UNESCO. 31 oktyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 27th session, 2003. səh. 64–65
- ↑ 31st session, 2007. səh. 32
- ↑ World Heritage Committee. "Colombia's Los Katíos National Park removed from List of Heritage in Danger". United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. 1 iyul 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyul 2015.
- ↑ "Manas Wildlife Sanctuary". UNESCO. 13 fevral 2006 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 16th session, 1992. səh. 28
- ↑ "Successful preservation of India's Manas Wildlife Sanctuary enables withdrawal from the List of World Heritage in Danger". UNESCO. 28 iyun 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ "Natural and Culturo-Historical Region of Kotor". UNESCO. 29 iyul 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "World Heritage Committee: Third session" (PDF). UNESCO. səh. 13. 28 may 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 27th session, 2003. səh. 27
- ↑ "World Heritage Committee: Eighth session" (PDF). UNESCO. səh. 18. 7 aprel 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "Ngorongoro Conservation Area". UNESCO. 12 iyun 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 1 2 "World Heritage Committee: Thirteenth session" (PDF). UNESCO. səh. 14. 6 sentyabr 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "Plitvice Lakes National Park". UNESCO. 29 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 16th session, 1992. səh. 24–25
- ↑ 21st session, 1997. səh. 10–11
- ↑ "Rice Terraces of the Philippine Cordilleras". UNESCO. 27 oktyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyun 2012.
- ↑ 25th session, 2001. səh. 139–141
- ↑ "Royal Palaces of Abomey". UNESCO. 18 yanvar 2006 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "Royal Palaces of Abomey: Advisory Body Evaluation" (PDF). UNESCO. 6 sentyabr 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "World Heritage Committee: Ninth session" (PDF). UNESCO. səh. 7. 20 sentyabr 2011 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyul 2011.
- ↑ 31st session, 2007. səh. 21–22
- ↑ "Ruins of Kilwa Kisiwani and Ruins of Songo Mnara". UNESCO. 27 oktyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
- ↑ 28th session, 2004. səh. 96–97
- ↑ "Rwenzori Mountains National Park". UNESCO. 27 oktyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 28th session, 2004. səh. 55
- ↑ "Sangay National Park". UNESCO. 1 dekabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 16th session, 1992. səh. 25–26
- ↑ 29th session, 2005. səh. 18–19
- ↑ "Simien National Park". UNESCO. 27 oktyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 avqust 2010.
- ↑ 20th session, 1996. səh. 28–29
- ↑ "Srebarna Nature Reserve". UNESCO. 1 dekabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 16th session, 1992. səh. 21–22
- ↑ 27th session, 2003. səh. 15
- ↑ "Timbuktu". UNESCO. 23 dekabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "World Heritage Committee: Fourteenth session" (PDF). UNESCO. səh. 8. 6 sentyabr 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 29th session, 2005. səh. 20–21
- ↑ "Tipasa". UNESCO. 19 noyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "World Heritage Committee: Twenty-sixth session" (PDF). UNESCO. 36–37. 28 fevral 2015 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 30th session, 2006. səh. 32
- ↑ "World Heritage Committee removes Baku from Danger List welcoming improvements in the ancient city's preservation". UNESCO. 25 iyun 2009. 20 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 iyun 2016.
- ↑ "Wieliczka Salt Mine". UNESCO. 12 noyabr 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "World Heritage Committee: Twenty-second session" (PDF). UNESCO. səh. 13. 23 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "Yellowstone National Park". UNESCO. 24 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ "World Heritage Committee: Nineteenth session" (PDF). UNESCO. 18–19. 6 sentyabr 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
- ↑ 16th session, 1992. səh. 16–17
- ↑ İordaniya tərəfindən iddia olunan ərazi. UNESCO bəyan edib ki, "BMT-nin müvafiq qətnamələrinə uyğun olaraq, Şərqi Qüds işğal edilmiş Fələstin ərazisinin bir hissəsi olaraq qalır və Qüdsün statusu İsrail və Fələstinlilər arasında daimi status danışıqlarında həll edilməlidir."