|
Bu məqalə Qusar rayonu haqqındadır. Qusar şəhəri üçün Qusar səhifəsinə baxın. |
Qusar rayonu — Azərbaycan Respublikasında inzibati – ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Qusar şəhəridir. Böyük Qafqaz dağlarının ətəyində yerləşir.
| Rayon | |
| Qusar rayonu | |
|---|---|
 | |
|
|
|
| Ölkə | |
| Daxildir | Quba-Xaçmaz |
| İnzibati mərkəz | Qusar |
| İcra başçısı | Şair Alxasov |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 8 avqust 1930 |
| Sahəsi | 1 542 km² |
| Hündürlük | 1.284 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 101 687 nəfər (2023) |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | AZ-QUS |
| Telefon kodu | +994 23 |
| Poçt indeksi | AZ 3800 |
| Avtomobil nömrəsi | 38 |
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Dünyada Ləzgilərin kompakt yaşadığı ən böyük rayon və eyni zamanda Azərbaycanda sayıca üstünlük təşkil etdiyi yeganə rayon.
Ümumi ərazisi 1 542 km². Əhalinin ümumi sayı 101 687 nəfər. Kəndlərin sayı 92 .
Bakı şəhərindən məsafəsi 180 km-dir.
Tarixi
Rusiya imperiyası ilə mübarizə
1837–1839-cu illərdə Qusarın ərazisində İmam Qazi Muhamməd Xuluqvi və Abrek Əli Hilivi rəhbərliyi ilə Rus çarına qarşı üsyanlar baş verdi.
Qusar bölgəsinin bütün sixilləri bu üsyanda iştirak elədi, ümumilə 12.000 insan var idi.
1920-ci ildə Qusarın ərazisində, Kuzun kəndində imam Mushab-Əli Kuzunvi rəhbərliyiylə Sovet işğalına qarşı yenidən üsyanlar baş verir. Üsyanın yatırılması zamanı bolşeviklər tərəfdən Kuzun kəndi və Qusarın daha bir neçə kənd yandırılmış və 400–500 kəndli qətlə yetirilmişdir.
Alimlərin apardıqları tədqiqatlar, müəyyən dövrlərdə aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı tapılan əşyalar, bu günə kimi qalmış bəzi tikinti abidələri və kurqanlar deməyə əsas verir ki, Qusar rayonu qədim yaşayış məskənidir. Qusar rayonu ərazisində yaşayış məskənlərinin e.ə. II minillikdən movcud olması güman edilir. Burada mövcud olan qədim yaşayış məskənlərindən e.ə. I minilliyə aid Mahmudtəpə (Gədəzeyxur), Minsar təpələri, Gavdişan təpələri (Bədirqala), tunc dövrünə aid Qəflə təpələri, orta əsrlərə aid Qızılgül və Ağaxan təpələri (Aşağı Ləgər), Qalaxür təpələri (Həzrə) və s. göstərmək olar.
Hazırkı Qusar rayonunun ərazisi 1840-cı ildə Quba qəzasının tərkibində Xəzər vilayətinə daxil edilmişdir. 1846-cı ildə onun ərazisi Dərbənd quberniyasının tərkibinə, 1860-cı ildə isə Bakı quberniyasına daxil edilir. 1929-cu ildə Quba qəzası ləğv edilərək rayonlara bölünmüş və mərkəzi Hil kəndi olmaqla indiki Qusar rayonu yaradılmışdır. Qusar rayonu 1930-cu ildə təşkil edilmişdir. 1934-cü ildə rayon mərkəzi Qusara köçürülmüşdür və 1938-ci ildən isə bura şəhər statusu verilmişdir. Qusar rayonu 1930-cu ildə təşkil edilmişdir. 1963–1965-ci illərdə ləğv edilmiş Xaçmaz rayonunun bir hissəsi Qusar rayonunun tərkibinə verilmişdir.
Etimologiya
Qusar toponiminin mənşəyi haqqında müxtəlif fikirlər mövcuddur.
İndiki "Qusar" toponimi əvəllər "Ksar" (Ксар), daha sonra isə "Ktsar"(КцIар) formasını alır. Oxford dünya toponimlərin qısa lüğətinə görə bu toponim "kişi" mənasındaki ləzgicədəki "kas" sözündən gəlir.
Digər bir mülahizəyə görə isə Qusar sözü qus/quz (qədim türk tayfası) və ar (adam, kişi, ər) hissələrindən formalaşmış və "quzlardan olan kişi" mənasında işlənmişdir.
Coğrafi mövqeyi
Qusar rayonu coğrafi mövqeyinə görə Azərbaycanın "Şimal qapısı" adlandırılır. Azərbaycanın şimal-şərqində yerləşir. Qusar rayonunun ərazisi 1542 km2 -dir. Rayonun ərazisinin tərkibinə 1 şəhər (Qusar), 1 qəsəbə (Samur), 88 kənd daxildir. Qusar rayonu sərhədlərinin uzunluğu 255 km-dir. Bunun 170 km-i quru, 45 km isə su sərhədi (Samurçay və Qusarçay) təşkil edir. Rayon şimal-qərbdən Rusiya Federasiyası (Dağıstan) (95 km), şimal-şərqdən Xaçmaz rayonu (65 km), cənub-şərqdən isə Quba rayonu (70 km), cənub-qərbdən isə Qəbələ rayonu (25 km) ilə həmsərhəddir. Mərkəzi Qusar şəhəridir. Cənub-qərb hissəsi dağlıq, mərkəzi maili düzənlik, şimal-şərq kənarı Samur-Dəvəçi ovalığıdır. Rayonun cənub-qərb sərhəddi Baş Qafqaz silsiləsinin suayrıcından keçir. Ərazinin hündürlüyü 100 m-dən 4466 m-ə qədərdir. Respublikada olan müasir buzlaqların çox hissəsi Qusar rayonu ərazisindədir. Samur və Qusarçay çayları Qusar rayonu ərazisindən keçir və qar və buzlaq suları ilə qidalanır. Rayonun Xəzər dənizi ilə sərhədi yoxdur. Xəzərə olan məsafəsi 15 km təşkil edir.
Relyefi
Qusar rayonu Böyük Qafqaz dağlarının ətəklərində, Qusar maili düzənliyində yerləşir. Azərbaycanın ən hündür nöqtələri olan Bazardüzü (4466 m) və Şahdağ (4242 m) zirvələri, eləcə də məşhur Qusar rayonunun ərazisindədir. Samur-Abşeron kanalı, Qusarçay, Samur çayı, eləcə də Rusiyaya gedən başlıca avtomobil magistralı rayonun ərazisindən keçir.
Rayonun şimal inzibati sərhəddi Samur çayından, şimal-qərb, qərb və cənub-qərb inzibati sərhədləri Böyük Qafqaz silsilələrindən, cənub inzibati sərhədləri isə Qusarçay vadisindən keçir. Şərq tərəfdən inzibati sərdəhlər Qusar maili düzənliyi ilə Şollar düzünün kəsişdiyi əraziyə qədər uzanır.
İqlimi
Azərbaycanda mövcud olan 9 iqlim tipindən 4-nə Qusar rayonu ərazisində rast gəlinir. İqlimi düzənlik və dağətəyi hissədə mülayim isti, yüksək dağlıqda soyuq və rütubətlidir. Orta temperatur yanvarda düzənlikdə 1 °C, yüksək dağlarda −14 °C, iyulda müvafiq olaraq 24 və 2 °C-dir. İllik yağıntıların miqdarı mm-dir.
Təbii ehtiyatlar – gil yataqları, palıd, fıstıq, vələs və s. meşələr
Əhalisi
| Rayon | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2010 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |
| Əhali | 89,3 | 95,1 | 96,2 | 97,2 | 98,1 | 99,8 | 100,4 | 100,9 | 101,7 |
| Artım | 972 | 1128 | 1031 | 910 | 784 | 835 | 601 | 378 | 745 |
| Təbii artım | |||||||||
| Doğum | 1706 | 1808 | 1644 | 1583 | 1391 | 1465 | 1380 | 1182 | 1319 |
| Ölüm | 734 | 680 | 613 | 673 | 607 | 630 | 779 | 804 | 574 |
| Həmçinin | |||||||||
| Evlilik | 887 | 622 | 655 | 599 | 594 | 525 | 331 | 519 | 509 |
| Boşanma | 112 | 112 | 121 | 144 | 138 | 156 | 145 | 121 | 136 |
Bu statistikadan Qusar rayonunda başqa rayonlarla muqayisədə nisbətən az uşaq doğulduğunu görmək olar. Məsələn, 2015-ci ildən 2019-cu ilədək Qusarda cəmi 7 891 uşaq doğulub, amma eyni müddətdə Xaçmazda təqribən 2 dəfə çox (14 558) uşaq, Cəlilabadda isə təxminən 3 dəfə çox (21 726) uşaq doğulub.
Rayonun əsas problemi; uşaqların az doğulması və gənc əhalinin rayondan başqa yerlərə köçməsi, əsasən Bakı və Rusiyanın şəhərlərinə. Bu da Qusar rayonun inkişafı üçün ciddi bir problem yaradır və rayon əhalisinin azalmağına gətirib çıxardır.
Milli tərkib
| Qusar rayonu əhalisinin milli tərkibi | |||
|---|---|---|---|
| Etnik qrup | 1999 | 2009 | 2019 |
| Ləzgi | 77 278 (94,67%) | 81 629 (94,63 %) | 86 021 (86,45%) |
| Azərbaycanlı | 5 162 (5,86 %) | 4 956 (6,06 %) | 13 105 (13,17%) |
| Rus | 189 (0,23 %) | 87 (0,10 %) | 101 (0,10%) |
| Türk | 82 (0,10 %) | 102 (0,12 %) | 70 (0,07%) |
| başqa | 63 (0,07 %) | 37 (0,01 %) | 211 (0,22%) |
| hamsı | 80 816 (100 %) | 87 857 (100 %) | 99 508 (100,0%) |
Dil
Rayon ərazisi Ləzgilərin kompakt yaşadığı ərazi olmasına baxmayaraq, son illərdə yeni nəsil arasında Ləzgicə bilənlərin sayı azalıb, bununla bağlı UNESCO Ləzgi dilinin yox olma təhlükəsinin olduğunu bildirib.
| 2000 | 2005 | 2010 | 2015 | 2020 |
|---|---|---|---|---|
| 98,72 % | 87,26 % | 48,25 % | 39,22 % | 28,79 % |
Son 10 ildə (2009–2019) Ləzgicəni öz ana dili hesab edənlər 15% azalıb, eyni zamanda rusca danışanlar 15,2% faiz çoxalıb.
| Etnik qrup | Ləzgi dili
ana dili saymayan |
Ləzgi dili
sərbəst danışan |
Azərbaycan dili
sərbəst danışan |
Rus dili
sərbəst danışan |
|---|---|---|---|---|
| ləzgi | 9.10% | 91.70% | 96.30% | 23.70% |
| Etnik qrup | Ləzgi dili
ana dili saymayan |
Ləzgi dili
sərbəst danışan |
Azərbaycan dili
sərbəst danışan |
Rus dili
sərbəst danışan |
|---|---|---|---|---|
| ləzgi | 24.90% | 85.20% | 96.10% | 38.90% |
Bələdiyyələr
| # | Bələdiyyənin adı | Bələdiyyəyə daxil olan ərazi | Əhalinin sayı |
|---|---|---|---|
| 1 | Aşağı Ləgər bələdiyyəsi | Aşağı Ləgər | 1725 |
| 2 | Avaran bələdiyyəsi | Avaran | 1341 |
| Xürəl | 1061 | ||
| 3 | Bala Qusar bələdiyyəsi | Bala Qusar | 1446 |
| Bədirqala | 765 | ||
| Həsənqala | 1200 | ||
| Köhnə Xudat qazmalar | 663 | ||
| 4 | Düztahir bələdiyyəsi | Düztahir | 1635 |
| Gican | 1618 | ||
| 5 | Əcəxur bələdiyyəsi | Böyük Muruq | 564 |
| Əcəxur | 786 | ||
| Əcəxuroba | 221 | ||
| 6 | Əniq bələdiyyəsi | Əniq (Ünüğ) | 2129 |
| 7 | Gədəzeyxur bələdiyyəsi | Gədəzeyxur | 2225 |
| 8 | Gilahoba bələdiyyəsi | Gilahoba | 504 |
| Haçatala | 271 | ||
| Nəcəfkəndoba | 109 | ||
| 9 | Gündüzqala bələdiyyəsi | Bədişqala | 1071 |
| Gündüzqala | 976 | ||
| 10 | Həzrə bələdiyyəsi | Girik | 1196 |
| Həzrə(Yargun) | 1356 | ||
| Həzrəoba(Yargunoba) | 15 | ||
| Ləcət | 650 | ||
| 11 | Hil bələdiyyəsi | Hil | 5022 |
| 12 | Xuluq bələdiyyəsi | Aşağı Qələnxur | 94 |
| Gilah | 98 | ||
| Xuluq | 369 | ||
| Nəcəfkənd | 341 | ||
| 13 | Xuray bələdiyyəsi | Xuray | 676 |
| Suvacal | 670 | ||
| Yuxarı Ləgər | 533 | ||
| 14 | İmamqulukənd bələdiyyəsi | Aşağı İmamqulukənd (Maqudoba) | 498 |
| İmamqulukənd (Maqudxür) | 2798 | ||
| Mucuqoba | 331 | ||
| Suduroba | 308 | ||
| 15 | Köhnə Xudat bələdiyyəsi | Əvəcük (Əvəcuq) | 863 |
| Köhnə Xudat | 1766 | ||
| 16 | Kuzun bələdiyyəsi | Caqar | 417 |
| Çətgün | 149 | ||
| Kuzun | 847 | ||
| Laza | 318 | ||
| Zindanmuruq | 705 | ||
| 17 | Kuzunqışlaq bələdiyyəsi | Atlıxan | 664 |
| Avaranqışlaq | 490 | ||
| Caqarqışlaq | 641 | ||
| Kuzunqışlaq | 1052 | ||
| Zindanmuruqqışlaq | 434 | ||
| 18 | Qalacıq bələdiyyəsi | Qalacıq | 1313 |
| Langi | 347 | ||
| Minaxür | 242 | ||
| Yeni Həyat(Mugrağ) | 711 | ||
| 19 | Quxuroba bələdiyyəsi | Quxuroba | 1980 |
| Yasaboba | 488 | ||
| Gicanoba | 142 | ||
| Əniqoba(Ünüğoba) | 737 | ||
| Hiloba | 460 | ||
| Xuluqoba | 109 | ||
| Ləgərqışlaq(Lakar) | 536 | ||
| Çubuqlu | 459 | ||
| 20 | Qusar bələdiyyəsi | Qusar | 21 341 |
| Qayakənd | 460 | ||
| 21 | Mucuq bələdiyyəsi | Mucuq | 1243 |
| Ukur | 611 | ||
| 22 | Piral bələdiyyəsi | Piral | 1944 |
| Cibir | 1091 | ||
| 23 | Samur bələdiyyəsi | Samur | 2388 |
| Yeni Tahircal | 483 | ||
| 24 | Sudur bələdiyyəsi | Sudur | 568 |
| Əlix | 86 | ||
| Kənarçay(Genervaç) | 357 | ||
| Quxur | 52 | ||
| Arçan | 101 | ||
| Quturğan | 757 | ||
| Yerği kek | 75 | ||
| 25 | Şirvanlı bələdiyyəsi | Kufoba | 413 |
| Qaratoba | 637 | ||
| Qullar (Lukar) | 303 | ||
| Salahoba | 261 | ||
| Şirvanlı(Şirvanovka) | 1210 | ||
| Torpaqkörpü | 247 | ||
| Üzdənoba | 614 | ||
| Zuxuloba | 121 | ||
| 26 | Urva bələdiyyəsi | Urva (Vurvar) | 2472 |
| Çiləgir | 928 | ||
| Urvaoba (Vurvar oba) | 278 | ||
| 27 | Yasab bələdiyyəsi | Yasab | 1838 |
| 28 | Yuxarı Qələnxur bələdiyyəsi | Yuxarı Qələnxur | 531 |
| Yuxarı Tahircal | 486 | ||
| Zuxul | 372 | ||
| 29 | Yuxarı Zeyxur bələdiyyəsi | Yuxarı Zeyxur | 1020 |
| Cəmi | 101 687 |
İqtisadi xarakteristikası
2009-cu ildən Qusar rayonu ərazisində Şahdağ Qış-Yay Turizm Kompleksinin tikintisinə başlanmışdır. Kompleks bir dəfəyə 5 min nəfər turist qəbul edə biləcək. 2006-cı ildə elan edilən tenderdə Türkiyənin şirkəti qalib gəlmişdir.
Tanınmış şəxsiyyətləri
Tarixi şəxsiyyətlər
- Qazi Muhamməd Xuluxvi — imam, Quba üsyanın rəhbəri.
- Abrek Yar-Əli Hilivi — abrek, Quba üsyanın rəhbərindən biri.
- Mushab-Əli Kuzunvi — imam və bolşevik rejiminə qarşı müqavimətinin liderlərindən biri.
Hərbiçilər
- Şair Ramaldanov — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Hərbi Akademiyasının təlim-tədris hissəsinin sabiq rəisi və akademiyanın sabiq rəis müavini, ASQ-nin ehtiyatda olan polkovniki
- Tehran Mənsimov – Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin (XTQ) polkovniki
- Çingiz Qurbanov — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı
- Mahmud Əbilov – hərbi xadim, general-mayor
Alimlər
- Kamil Aydazadə — Fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor, AMEA-nın müxbir üzvü, əməkdar müəllim
Şairlər
- Sədaqət Kərimova — şairə, bəstəkar, dramaturq
- Kələntər Kələntərli — şair, publisist, dramaturq, "Tərəqqi" medalı təltifçisi
- Asəf Mehman — bəstəkar, şair, nasir və dramaturq, Dağıstanın xalq artisti
- Əkbər Fərzəliyev — Azərbaycanın kino aktyoru
İdmançılar
- Nazim Hüseynov — cüdoçu, qızıl medalla Azərbaycanın ilk Olimpiya çempionu, "Şöhrət" ordeni təltifçisi
Digər
- Mirzə Vəliyev — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı
Mədəniyyət və təhsil müəssisələri
Özunə məxsus çalarları və cazibədar məlahətlə daima seçilən Azərbaycan musiqisi özunün dinamik inkşaf sürətinə regionlardada musiqi mədəniyyətinin formalaşıb genişlənməsinə münbit şərait yatarmışdır.
Bu baxımdan Qusarda da yaşam üçün ruhi qida sayılan musiqinin elmi əsaslar üzərində öyrənilməsinin və yerli kadrların hazırlanmasının təməli ötən əsrin 60-cı illərindən qurulmuşdur.
Musiqi insanları yaşamları boyunca daima müşayiət etməkdədir. Bu baxımdan Qusar rayonunda musiqi ocağı yaradılanadək həvəskar musiqiçilər mənəvi xidməti istedad ve bacarıq çərçivəsi daxilində yerinə yetirmiş mədəniyyətin belə vacib qolunu yaşatmışdır.
Qusar şəhərində 7 illik musiqi məktəbi Azərbaycan SSR Mədəniyyət Nazirliyinin 596 nömrəli 3 avqust 1960-cı il tarixli əmrilə yaradılmışdır. Həmin əmrlə Oqtay Məmməd oğlu Allahverdiyev məktəbin ilk direktoru həm də Tar ixtisası üzrə müəllim təyin olunmuşdur. Nazirliyin 03.09.1960-cı il tarixli 714 nömrəli əmri ilə "Fortepiano" ixtisasının tədrisi Boçkova Lidiya İvanovnaya həvalə edilmişdir. Beləliklə əsasında "Tar" və "Fortepiano" ixtisasları üzrə musiqi məktəbi yaradılmışdır. İlk illərdə məktəb ücün indiki Fəxrəddin Musayev küçəsində bir vaxtlar mədəniyyət evi olaraq fəaliyyət göstərmiş bir mərtəbəli, ağac tirlərdən tikilmiş binada iki otaq ayrılmişdır. Sonralar sənət ocagı Heydər Əliyev prospektində indi yaşayış mənzili kimi istifadə edilən və əvəllərin şəhər mehmanxanası olmuş binaya köçürülmüşdür.
Musiqi məktəbinin ilk illərində onun fəaliyyətini xüsusilə xarakterizə edən cəhət yerli kadrların yoxluğu, kənardan gələnlərin isə daimi olmaması ilə səciyyələnirdi. Ona görədə 1967-ci ildən etibarən tədris ocağının rəhbərliyi ilk məzun kadrlarından yararlanmaği qarşiya məqsəd qoydu və Liza Akimova, Abdulkərim Seyidov, Bəxtiyar Babayev, Tanya Sırıseva, Xanlar Vəlimətov və Vidadi Məmmədov "Fortepiano" və "Tar" ixtisasları üzrə bir il müddətinə tədris məşğələlərinə cəlb olundular. Musiqi təhsililə yanaşı orta məktəbidə bitirən şagirdlərin əksəriyyəti qeyri-musiqi istiqaməti üzrə ali ve orta ixtisas məktəblərində oxumağı üstün tuturdular. Bununla yanaşı ömürlərini yalnız musiqiyə bağlayan kadrlar da az olmadı.
Musiqini öyrənməyə meyilli kontingentin artması bu sənət ocağı ücün ayrıca binanın inşasını gündəmə gətirdi. Mədəniyyət nazirliyi və rayon rəhbərliyinin bilavasitə dəstəyi sayəsində layihə tipli musiqi məktəbinin tikilməsi üçün Məhəmməd Əmin Rəsulzadə küçəsində 6300 km² ərazi ayrılaraq iki mərtəbəli binanın bünövrəsi qoyuldu.
Yeni bina və gücləndirilmiş maddi-texniki baza musiqi məktəbində "Qarmon", Nağara, Klarnet, Kamança, Balaban kimi ixtisasları tədris etmək və şagird kontingentini artırmaq üçün şərait yaratdı. Eyni zamanda müəllim kadrlarını ixtisas hazırlıq səviyyəsini də gündəmə gətirmişdir. Buna görədə müəllimlər üçün qiyabi təhsil almaq zərurətə çevrilmişdir. Musiqi məktəbinin müəllimləri və məzunları Sumqayıt, Dərbənd orta ixtisas məktəblərində qiyabi və əyani təhsil alirdılar.
Bakıda müntəzəm olaraq keçirilən musiqi məktəbləri şagirdlərinin Respublika baxışında Qusar musiqi məktəbinin müəllim və şagird heyətidə uğurla çixiş edirdi. Musiqi fənlərilə yanaşı tədris dairəsinin incəsənətin digər ixtisasları (xoreoqrafiya, rəssamlıq) hesabına genişlənməsi sayəsində 1984-cü ilin sentyabrından etibarən bu sənət ocağı "İncəsənət məktəbi" adlanmışdır.
Musiqiyə həvəs göstərən şagirdlərin mövcudluğu, valideynlərin xahiş ərizələri alınaraq Respublika Mədəniyyət Nazirliyinin göstərişi ilə 1988-ci ilin sentyabrında Quxur oba kəndində Qusar İncəsənət məktəbinin filialının axşam şöbəsi açılmışdır.
Sonrakı illərdə məktəbdə tədris olunan fənlərin sayı artmiş, yeni şöbələr yaranmışdır. 1998-ci ildə məktəbdə tədris edilən ixtisasların siyahısına "Skripka" sinfi əlavə edilmiş, 2008-ci ildə isə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin icazəsi ilə "Xanəndəlik" şöbəsi açılmışdır.
Hazırda Qusar rayon uşaq İncəsənət məktəbində 10 ixtisas üzrə 373 nəfər şagird təhsil alır və onlara 95 nəfər orta və ali ixtisas təhsilli müəllim dərs keçir.
Musiqi həyatımızın ayrılmaz və tərkib hissəsi olub, insanların mənəvi ehtiyaclarını ödəməklə özünün tarixi missiyasını yerinə yetirməkdədir. Qusar İncəsənət məktəbidə belə şərəfli yolun yolcusudur.
Maddi-mədəni irsi
Rayon ərazisində bir sıra tarixi abidələr mövcuddur. Rayonun Əniğ kəndində XIII əsrə aid qala divarlarının qalıqları, Həzrə kəndindəki 1460-cı ildə Şirvanşah I Xəlilullahın qoşunları ilə vuruşmada həlak olaraq burada dəfn olunmuş Ərdəbil şeyxi Şeyx Cüneydin qəbri üzərində 1544-cü ildə tikilmiş türbə, XVIII əsrə aid Köhnə Xudat, Xuray, XIX əsrə aid Hil, Gündüzqala və Həsənqala kənd məsçidləri bu günədək mühafizə edilən qədim tarixi abidələrdəndir.
Qalereya
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Həmçinin bax
İstinadlar
- ↑ Ümumi məlumat. — Azərbaycan Respublikasının inzibati–ərazi vahidləri. — İnzibati kənd rayonları (1. yanvar 2006), səhifə 12. // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. 25 cilddə. Məsul katib akademik T. M. Nağıyev. "Azərbaycan" cildi. Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi, 2007, 884 səhifə. ISBN 9789952441017
- . 2018-11-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-28.
- . 2018-11-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-28.
- ↑
- ↑
- . 2020-07-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-28.
- . 2020-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-28.
- ↑ . 2017-03-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-15.
- Azərbaycan Respublikasının İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin Regionların inkişafı və dövlət proqramları şöbəsi: [ölü keçid]
- Everett-Heath, John. Gusar(i) // (6). Oxford University Press. 2020. ISBN 978-0191905636. 2021-02-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-01-01.
-
Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;автоссылка1adlı istinad üçün mətn göstərilməyib - Samadov (www.anarsamadov.net), Anar. . Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi (az.). 2018-11-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-01-01.
- Ведомости Верховного Совета СССР. № 50 (982), 1959 г.
- . 2012-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-28.
- . 2020-10-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-28.
- Samadov (www.anarsamadov.net), Anar. . Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi (az.). 2018-11-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-01-01.
- . 2017-11-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-16.
- ↑ The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan : 2012-11-30 at the Wayback Machine---İn this and following table — everybody defermined nationality themself. Information on children are obtained from.
- ↑ Population statistics of Eastern Europe (pop-stat.mashke.org) : 2012-02-07 at the Wayback Machine
- ↑ Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi: 2012-05-12 at the Wayback Machine---Siyahıyaalınmalar zamanı sorğu olunan hər bir şəxs milliyyətini özü müəyyən edir. Uşaqların milliyyəti valideynlərin dediklərinə əsasən yazılır. + Əhalinin sərbəst danışdığı dillər üzrə məlumatlar müvafiq millətlər üzrə 3 və yuxarı yaşlı əhaliyə nisbətən faizlə verilmişdir.
- ↑ Azərbaycan Respublikası əhalisinin siyahıyaalınması, 2009-cu il. XIX cild:Əhalinin milli mənsubiyyətinə, yaşına, ana dili və sərbəst danışdığı digər dillərə görə bölgüsü. — 2011
- ↑ Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi: Statistik Göstəriciləri 2012: [ölü keçid]
- ↑ United Nations Statistics Division, Demographic Statistics: 2018-11-01 at the Wayback Machine
- Qusar Rayon İcra Hakimiyyəti: Xəbərlər: 2016-03-05 at the Wayback Machine---yayınlanma tarixi: 2011–09–23
Xarici keçidlər
|
ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
|
Sitat səhvi: " q " adlı qrup üçün <ref> teqləri mövcuddur, lakin müvafiq <references group="q"/> teq tapılmadı