Marri Gell-Man (ing. Murray Gell-Mann /ˈmʌri ˈɡɛl ˈmæn/; 15 sentyabr 1929[2][3][…], Aşağı Manhetten, Nyu-York ştatı – 24 may 2019[4][5][…], Santa Fe[6]) — elementar hissəciklər nəzəriyyəsinin inkişafında görkəmli rol oynamış amerikalı nəzəri fizik. Gell-Man kvarklar anlayışını güclü qarşılıqlı təsir göstərən hissəciklərin fundamental tikinti blokları, renormalizasiya qrupunu isə kvant sahə nəzəriyyəsi və statistik mexanikanın təməl elementi kimi təqdim etdi.[8][9][10][11] Marri Gell-Man elementar hissəciklərin təsnifatı və onların qarşılıqlı təsirləri ilə bağlı töhfələri və kəşflərinə görə 1969-cu ildə Fizika üzrə "Nobel" mükafatına layiq görüldü.[12]
| Marri Gell-Man | |
|---|---|
| ing. Murray Gell-Mann | |
 | |
| Doğum adı | Murray Gell-Mann |
| Doğum tarixi | 15 sentyabr 1929[2][3][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 24 may 2019[4][5][…] (89 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Uşağı | 2 |
| Elm sahələri | hissəciklər fizikası[1], fizika[1] |
| İş yerləri | |
| Təhsili | |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |
  |
 |
|
| tuvalu.santafe.edu/~mgm | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Gell-Man zəif qarşılıqlı təsirlər nəzəriyyəsində kirallıq anlayışının inkişafında və işıq mezonlarının fizikasını idarə edən güclü qarşılıqlı təsirlərdə spontan kiral simmetriyasının pozulmasında əsas rol oynamışdır. 1970-ci illərdə o, kvarkların mezon və barionlarda məhdudlaşmasını izah edən və elementar hissəciklər və qüvvələrin Standart Modelinin böyük bir hissəsini təşkil edən kvant xromodinamikasının (KXD) həmmüəlliflərindən biri idi.[13]
- ↑ 1 2 3 4 Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- ↑ 1 2 Гелл-Ман Марри // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 1 2 Murray Gell-Mann // Solomon Quqqenhaym muzeyi. 1937.
- ↑ 1 2 tweet. 2006.
- ↑ 1 2 Murray Gell-Mann, Who Peered at Particles and Saw the Universe, Dies at 89. 2019.
- ↑ 1 2 https://www.nytimes.com/2019/05/24/obituaries/murray-gell-mann-died-.html.
- ↑ NNDB (ing.). 2002.
- ↑ Johnson, George. "Murray Gell-Mann, Who Peered at Particles and Saw the Universe, Dies at 89". Obituaries. The New York Times. 24 may 2019. ISSN 0362-4331. 25 may 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 may 2019.
- ↑ Hill, Christopher T. "Murray Gell-Mann". Physics Today. 73 (5). 2020: 63. Bibcode:2020PhT....73e..63H. doi:10.1063/PT.3.4480.
- ↑ "Caltech Mourns the Passing of Murray Gell-Mann (1929–2019)". California Institute of Technology. 24 may 2019. 19 aprel 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 may 2019.
- ↑ Carroll, Sean. "The Physicist Who Made Sense of the Universe - Murray Gell-Mann's discoveries illuminated the most puzzling aspects of nature, and changed science forever". The New York Times. 28 may 2019. 16 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2019.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1969". NobelPrize.org (ingilis). İstifadə tarixi: 27 iyul 2025.
- ↑ "Gell-Mann Formulates the Theory of Quantum Chromodynamics | EBSCO Research Starters". www.ebsco.com (ingilis). İstifadə tarixi: 27 iyul 2025.
- Marri Gell-Man TED-də
- Murray Gell-Mann Video Interview with the Academy of Achievement Arxivləşdirilib may 27, 2020, at the Wayback Machine in 1990
- Murray Gell-Mann talks quarks (Video)
- Membership Arxivləşdirilib mart 8, 2021, at the Wayback Machine at the Council on Foreign Relations
