Kayseri şəhərinin adı latıncada "Saezera" (lat. Caesarea), yunancada isə "Keysəriyyə" (yun. Кαισαρία) sözlərindən yaranmışdır. Bu adlarla yanaşı "Mazaka" və "Kaisareia" (fr. Césarée) sözlərindən də şəhərin adlandırılmasında istifadə olunmuşdur."Kaysar" və ya "Keysər" (ərəb. قيصر‎) isə Roma və Şərqi Roma imperatorlarına verilən sezar ünvanının İslam ölkələrində istifadə olunan qarşılığıdır. Osmanlı sultanları isə II Mehmeddən başlayaraq rəsmi ünvanları arasında "Kayser-i Rum" ifadəsindən istifadə etməyə başlamışdır.

Sezar ünvanı əsasən Roma dövlət xadimi Qay Yuli Sezarın ləqəbi olaraq istifadə olunmuşdur. İlk Roma imperatoru, Qay Yuli Sezarın ruhani oğlu Oktavian Avqust, sezar ləqəbini fəxri ünvan olaraq qəbul etmişdir. Sonralar Roma imperatorları Sezar və Avqustun ünvanlarını istifadə etmişdirlər. Rus hökmdarları 1453-cü il Konstantinopolun fəthindən qısa müddət sonra Sezar adının rus forması olan "Çar" (rus. Цар) sözünü qəbul etmişlər. Bu adlandırılmada məqsəd Osmanlı sultanlarının Yunan sivilizasiyasının varisi olmaq iddialarına qarşı çıxmaq və Bizans taxtının varisliyini tələb etmək olmuşdur.

Yunanlar tərəfindən "Mazaka" şəhəri işğal edildikdən sonra bu bölgəyə "İmperatorlar şəhəri" mənasını verən "Kaysarea" adı verilmişdir. Daha sonralar, xalq arasında bu ad geniş yayılaraq, türkləşdirilərək hal-hazırkı formaya çatmışdır.

  Əsas məqalələr: Mesopotamiya , Çatalhöyük, və Mesopotamiya

Kayseri şəhərinin eramızdan əvvəlki məskunlaşma tarixi haqqında ən vacib məlumat Kaniş ərazisində aparılan qazıntılar nəticəsində əldə edilmişdir. Bu ərazidə Mərkəzi Anadolunun ən böyük kurqanlarından birinə rast gəlinmiş və mövcud məlumata görə, bu tapıntılar Kayserinin Kiçik Asiya tarixi boyu əhəmiyyətli bir yaşayış məskəni olmasını sübut etmişdir.

Paleolit dövrünün izləri Kappadokiyada nadir görülsə də, bu günə qədər aparılan araşdırmalar nəticəsində üst paleolit dövrünə aid bir çox tarixi abidələrə rast gəlinmişdir. Paleolit dövründən sonrakı vulkanizm prosesinin davam etməsi, neolit dövrünədək burada məskunlaşma şəraitinə mane olmuşdur. Bölgədə aparılan arxeoloji tədqiqatlarda neolit dövrünə aid bir çox yaşayış məntəqələri müəyyən edilmişdir. yaxınlığında neolit dövrünə aid daş alətlər neolit dövrünə aid ən böyük məskunlaşma mərkəzlərindən biri olmuşdur.Kappadokiyadakı ilk yaşayış izləri isə olduqca qədim tarixə malikdir. ərazisində aparılan arxeoloji tədqiqatlar isə bölgədə xetlərdən Bizans dövrünə qədər müxtəlif mədəniyyətlərin yaşadığını sübut edir. Bu dövrün izlərini yerli sakinlərin istifadə etdiyi alətlərin qalıqlarının köməyilə görmək mümkündür.

Kappadokiyanın tarixi Çatalhöyükdən başlayır. E.ə 5000–4000-cü illər arasında burada müxtəlif xalqlar yaşamışdır. Lakin Kappadokiyanın ilk tanınmış sakinləri luvilər və hettlər olmuşdur. Kaniş, şimal-şərqində yerləşən kəndinin cənubunda yerləşir. Bu bölgələrdə əsasən Assuriya tacirləri məskunlaşmışdır.

Assuriya tacirləri yazı ilə yanaşı Anadoluya silindr möhürləri, mədən, məbədlər və tanrı ideyaları da gətirmişlər. Beləliklə, Anadolunun yerli mədəniyyəti Mesopotamiya mədəniyyətinin təsiri altında inkişaf etmiş və burada bənzərsiz mədəniyyət meydana çıxmışdır. Assuriya tacirlərinin burada məskunlaşma dövrü, e.ə. 1850–1800 illəri arasında başa çatmışdır. E.ə 1900–1750 illər arasında burada tacirlərin sayı artmış, ticarət inkişaf etmişdir. bölgəsində xetlərə və frigiyalılara aid bir çox tarixi qalıqlara rast gəlinmişdir. "Gözəl atların böyüdüldüyü məkan" mənasını verən Kappadokiyanın tarixi adı da Assuriyalıların mirasıdır. Assuriyalıların Katpatuta adlandırdığı bölgə fars dövründə Kapadokiya adlandırılmışdır.

  Əsas məqalələr: Bizans İmperiyası və Roma İmperiyası

395-ci ildə Roma İmperiyası ikiyə bölünmüş, Kappadokiya Şərqi Roma dövlətinin tərkibinə daxil olmuşdur. Bizans dövründə Anadolunun iki yeparxiyasından biri olmuşdur. Şərqi Roma dövlətinin ilk illərində bölgədə sakit bir dövr yaşandı. İmperiyanın sərhədlərinin Qafqaza qədər uzanmasına baxmayaraq, Kappadokiya bu bölgənin mərkəzi olaraq qalmağı bacardı. Kappadokiya sakinləri bu dövrdə roman ellinizm ideyalarından daha çox İrandan təsir aldı. Şərqdən güclü Ərəb və Sasani basqınların başlaması, I İraklinin Anadolunun əhəmiyyətli bir hissəsini hərbi əyalətlərə çevirməsinə səbəb oldu.

Yerli sakinlər Dərinquyu və Qaymaqlı kimi düzənliklərdə yaşayan insanlar yeraltı şəhərlərə sığınmış, İmperiyanın Şərq bölgələrinin işğal edildiyi bu qarışıqlıq dövründə müharibələr fasiləsiz olaraq davam etmişdir. 574-cü ildən bəri ara-sıra bu vilayətlərə fars işğalları baş tutmuşdur. Konstantinopolun fəthindən sonra bu ərazilərin hakimiyyəti yenidən müsəlmanların əlinə keçmiş, lakin sonradan yenidən Bizansın işğalı altında düşmüşdür.

Bu dövr həmçinin, rahiblər və Bizans imperatorları arasında mülk və gücün mübarizə apardığı bir dövr olaraq yadda qalmışdır. Bu mübarizənin səbəbi monastır rahiblərinin ianələr toplamasının imperiya xəzinəsinə mənfi təsir etməsi, ordu təmənnasız şəkildə xidmət göstərməyə məcbur olmuş və nəzarətsiz qalmasına səbəb olmuşdur. Beləliklə, bu hadisələr, imperatorların monastır sahibliyini məhdudlaşdırmasına gətirib çıxarmışdır. Bütün bu daxili qarşıdurmalar Bizansın Mərkəzi və Şərqi Anadolunu sürətlə itirməsinə yol açdı. Sonrakı illərdə Bizans İmperiyasında taxt döyüşləri türk qüvvələrinin hökmranlığını artırdı. Lakin Oğuz türklərinin sıravi ordusunun, nizamlı Bizans ordusuna qarşı çıxması elə də asan olmadı. Əvvəlcə 1064-cü ildə Kayseri və Nevşəhər vilayətlərinə hücum etsələr də, məğlub oldular və geri çəkilməli oldular. Bu tarixdən sonra Alp Arslanın komandirlərindən biri olan Afşin bəy Bizans ordusunu məğlub edərək bölgədə hakimiyyəti ələ keçirdi, lakin bu vəziyyət də uzun davam etmədi. Anadolunun qapıları 1071-ci ildə Malazgird döyüşü ilə türklərə açıldı.

  Əsas məqalə: Böyük Səlcuq İmperiyası

Həmçinin bax: Səlcuqlular

Səlcuqlular, Anadolu torpaqlarının bütövlüyünün qorunmasına nail olmaq üçün səy göstərən güclü rəhbərliyi, əzəməti və ədaləti ilə tanınır.II Qılınc Arslan, 1164-cü il avqustun 4-də, ən böyük rəqiblərindən olan ölümündən sonra 1169-cu ildə Darenda-Deluk, Kayseri və Zamantı bölgələrini ələ keçirərək Səlcuqlu sülaləsinin hakimiyyətini bərpa etdi. Lakin siyasi səhvə yol verərək ölkəni iki oğlu arasında bölüşdürmək bu torpaqların müstəqilliyini yenidən təhlükə altına atdı. Şəhərin görkəmli sakinlərindən olan və Məlik Nurəddin şahın əmirlərindən biri olan Həsən adlı nüfuzlu, xeyirxah bir insanın öldürülməsi Kayseri sakinlərinin Qütbəddinə qarşıdurmalarına səbəb olmuş və sonradan Qütbəddin sui-qəsd nəticəsində öldürülmüşdür. 1196-cı ildə Rüknəddin Süleyman Şah qardaşlarına vacib vəzifələr vermiş və Anadolunun topraq bütövlüyünü yenidən qurmağı vəd etmişdir. Rüknəddin Süleyman Şah ordusu ilə Sivas, Kayseri, Aksaray və 4 aylıq mühasirədən sonra Konyanı torpaqlarına qatmağı bacarmışdır. Lakin bu qalibiyyətlərdən sonra bir həftə içində 1204-cü ildə ağır bir xəstəlikdən vəfat etmişdir. Süleyman Şahdan sonra I Qiyasəddin Keyxosrov 1205-ci ildə doqquz illik ayrılıqdan sonra yenidən taxta çıxmışdır. Sultan Keyxosrov 1205-ci ildə Kayseridə bacısı adına mədrəsə tikdirmişdir. Keyxosrov, 1211-ci ildə Bizanslılarla müharibədə şəhid olmuş, Malatyadan böyük oğlu I İzzəddin Keykavus taxt-tac üçün Kayseriyə dəvət olunmuşdur.

Hökmranlığı ərəfəsində I Əlaəddin Keyqubad ilə taxt-tac mübarizəsinə girən İzzəddin Keykavus, Keyqubadın sığındığı Ankara qalasını mühasirəyə almış, sonradan Malatyada bir qalaya həbs etdirmişdir. Beləliklə, hökmranlığını gücləndirən və daxili qarışıqlıqlara son qoyan İzzəddin Keykavus, erməni kralı II Levon ilə mübarizəyə girərək Uluqışla və Ereğli ilçələrini geri almışdır. Sonradan II Levonu məğlub edən İzzəddin Keykavus, onun canını 20.000 dinar qızıla bağışlayır. İzzəddin Keykavus yeni bir ekspedisiya üçün 1219-cu ildə Malatyaya gəlmiş və burada da 1220-ci ildə vəfat etmişdir. Səltənəti dövründə sərhədlər genişlənmiş, əhəmiyyətli limanlar fəth edilmiş, çox sayda karvansara, məscid, mədrəsə və qala divarları inşa edilmişdir. Kayseridəki Gülük, Yoğunbürc, Hunat məscidləri də onun hakimiyyəti dövründə inşa edilmişdir.

Böyük qardaşı İzzəddin Keykavusun ölümündən sonra şəhər ağsaqqalları I Əlaəddin Keyqubadın sultan olması qərarına gəlmişdir. Səlcuq dövründə Sivas və Kayseri hökumət mərkəzi olaraq qəbul edildiyi üçün Sultan Əlaəddin Keyqubad böyük bir dəbdəbə və əzəmətlə Kayseriyə daxil olmuş, burada taxt-tac mərasimlərindən sonra Aksaray yolu ilə Konyaya getmişdir.İzzəddin Keykavusun sərhəd genişləndirməsi siyasətini davam etdirən və dövləti daha da genişləndirən Əlaəddin Keyqubad ələ keçirmiş və Alanya şəhərinin əsasını qoymuşdur.Əlaəddin Keyqubad bu şəhərdə gəmiqayırma və silah zavodu tikdirmiş və şəhər qalasını yenidən bərpa etdirmişdir. Tacirlərin quruda ermənilərin, dənizdə isə avropalı dəniz quldurlarının hücumuna məruz qalması, dövlət torpaqlarının sərhədinin Mersindən Antalyaya qədər olan bütün sahil xətti vilayətlərinin ələ keçirilməsi ilə nəticələnmişdir.Trabzon, Bizans İmperiyasının gücünü zəiflətmək məqsədilə Sinopda bir donanma qurmuş və Hüsaməddin Çobanın komandirliyi altında Qara dəniz donanmasını Krıma göndərmişdir.Hüsaməddin Çoban əhəmiyyətli ticarət şəhəri olan Sudakı ələ keçirmişdir. Bundan sonra ruslar Səlcuq hakimiyyəti altında Sudakı tanımalı olmuşdur. 1265-ci ildən Anadoluda idarəetmə Monqol bəylərinin əlinə keçdi.I Baybarsın Anadolu ekspedisiyasından sonra qardaşını əmiri təyin etdi. Vergilərə daha rahat nəzarət etmək məqsədilə monqol möhürləmə təşkilatı fəaliyyətə başladı. Kayseri şəhərində illik vergi 140 min qızıl olaraq təyin olundu. Təhlükəsizliyi təmin etmək üçün yeddi monqol qəbiləsindən olan qoşunlar ölkənin müxtəlif bölgələrinə yerləşdirildi. Bu qoşunlar Əmir Teymurun işğalına qədər qalmış və sonradan Teymur tərəfindən ölkədən qovulmuşdur. Monqol yürüşləri Anadolunun qaranlıq və qorxulu günlər keçirməsinə, Anadolu Səlcuqlu dövlətinin süqutuna səbəb olmuşdur.

Səlcuqlu dövrünə aid Kayseridə bir çox tarixi abidə yer almaqdadır. Qiyasiyyə və Şifaiyyə mədrəsələri, Hacı Qılınc və Xan məscidi, Sahibiyyə mədrəsəsi, Hunat Hatun külliyəsi və Avqunlu mədrəsəsi kimi bir çox tarixi abidə Səlcuqlulardan Kayseriyə miras olaraq qalmışdır.

  Əsas məqalə: Osmanlı İmperiyası

Kayserinin Osmanlı hakimiyyəti altına keçməsi İldırım Bəyazidin dövrünə təsadüf edir. 1394–1395-ci illərdə Sultan İldırım Bəyazid Kayserini Anadoluya ekspedisiyası zamanı Osmanlı torpaqlarına qatmışdır. Ancaq İldırım Bəyazid geri döndükdən sonra Qazi Bürhanəddin yenidən şəhəri idarə etmişdir. 28 iyul 1402-ci ildə Ankara döyüşündə Teymurun zəfəri ilə Anadoluda Osmanlılar hakimiyyəti gəlmiş və Kayseri bölgəsinin idarəetməsi Qaramanoğullarından alınaraq Dursun Bəyə tapşırılmışdır. Bundan sonra Osmanlı torpaqlarına hücum edən Qaramanoğullarına qarşı bir çox ekspedisiya təşkil edilir. Nəhayət, II İbrahim bəy Qaramanoğlu, ağır şərtlər altında Sultan II Muradla razılaşmalı və tabe olmalı olur. Daha sonra İbrahim bəy Qaramanoğlu Kayserinin idarəsini əmisi Əmir Musaya tapşırmalı olur.

Əmir Musanın övladlarından olan , Osmanlı sultanı II Mehmedin dəstəyi ilə hakimiyyətini elan etdi. Bundan sonra, Pir Əhməd II Mehmedə sədaqətini göstərmək üçün onun şərəfinə Kayseri qalasını təmir etdirərək, yazılı kitabələr miras qoyur. Ancaq bu sədaqət uzun sürmür, Pir Əhməd və qardaşı Kazım bəy bir çox vilayətlərdə qarətçiliklə məşğul olmağa başlayır. Bunun üzərinə Fateh Sultan Mehmed xan, Qaramanoğulları məsələsinə son qoymaq üçün Gədik Əhməd Paşanı Qaramanoğullarının üzərinə göndərir. Gədik Əhməd Paşa, Şahzadə Mustafa ilə birlikdə Pir Əhməd bəyin ətrafını çevrələyərək, xəzinəsini, ailəsini və sığındığı qalanı ələ keçirir. Bundan sonra, Pir Əhməd qaçaraq Uzun Həsənin yanına sığınır.

1474-cü ildə Qaramanoğulları məsələsi həll olunduqdan sonra Şahzadə Mustafa Qaramanoğullarının idarəçisi təyin olunur.Qaramanoğulları komandiri olan Atmaca bəy Osmanlılara qarşı müqavimət göstərməyə davam edir, lakin bir nəticə olmayacağını başa düşdükdən sonra qalanı Şahzadə Mustafaya təhvil verərək uzaqlaşır. Bu hadisələrdən sonra Qaramanoğulları məsələsi sona çatmış və Kayseri Osmanlı torpaqlarına tamamilə qatılmış olur. Şahzadə Mustafanın ölümündən sonra Cem Sultan Qaraman şəhər idarəçisi təyin edilir.

Kayseri, Osmanlı torpaqlarının tərkibinə keçdiyi tarixdən etibarən müharibə şahidi olmamışdır. Lakin şərq torpaqlarına səyahət edən sultanlar — Yavuz Sultan Səlim, Qanuni Sultan Süleyman və IV Murad həm əsgər toplamaq, həm də xalqa mənəvi dəstək vermək üçün Kayseriyə dəfələrlə gəlmişdir.Yavuz Sultan Səlim, Çaldıran və Misir səfərlərində Kayseridə 4 gün müddətinə qalmışdır. Çaldıran döyüşünə gedərkən Kayseridə qalan Yavuz Sultanın qoşununa xeyli sayda yerli sakin qoşulmuşdur. Yenə Sultan Süleyman Qanuni İraq səfərində dörd gün müddətinə Kayseridə qalmışdır. Sultan IV Murad isə İrəvan səfəri zamanı Kayseridə 5 gün müddətinə iqamət etmişdir.

Kayseridə ilk siyahıyaalma 1520-ci ildə edilmişdir. O dövrdə 10 nahiyyə, 86 kənd, 276 məzra ilə Yaşılhisar qəzasına bağlı olan şəhərin əhalisi 38,798 nəfər olmuşdur. Osmanlı hakimiyyətinin ilk dövrlərində şərqdə sərhəd şəhəri olduğu üçün Kayseri elə də təhlükəsiz deyildi. Buna görə də əhali artımı olduqca yavaş idi. Yavuzun ekspedisiyalarından sonra və xüsusən də məmlük təhlükəsi bitdikdən sonra şəhər əhalisi sürətlə artmağa başladı. Sərhəddə yerləşdiyi üçün burada ticarət daim fəal olmuşdur. XVI əsrdə Kayseri, əhalisi 20.000-dən çox olan Anadolunun böyük şəhərlərindən biri olmuşdur. Reyestrlərdə yer alan müxtəlif vergi qeydlərindən əhali sayını müəyyən etmək mümkündür. XVII əsrdə Kayseri şəhər qalaları daxilində nizamlı bir urbanizm quruluşuna sahib olmuşdur. Meydan darvazasının kənarında böyük bir bazar, qalanın qarşısında isə bir çörəkçi, bir qəhvə mağazası, 11 dükan və 4 arabacı dükanı yer almışdır.XIX əsrin bəzi dövrlərində şəhər əhalisi haqqında bir çox məlumatlar mövcuddur. 1831-ci il siyahıyaalmasına görə, şəhərdə 13.466 kişi yaşayırdı. 1892-ci il siyahıyaalmasına görə isə şəhərdə 49.498 nəfərlik bir əhalinin olduğu bildirilmişdir. Bu əhali artımı, bu bölgənin şəhər kimi böyüdüyünün sübutudur. Əhalinin bu artımında və müvafiq olaraq şəhərin sahəvi inkişafında rol oynayan bir sıra amillər mövcud olmuşdur. Bu amillər arasında ilk növbədə şəhərin ticarət funksiyası gəlir. Şəhərdə ilk bələdiyyə təşkilatı 1871-ci ildə qurulmuşdur. Bundan əlavə, əvvəllər Kayseri sakinləri üçün ən vacib dolanışıq mənbəyi olan kənd təsərrüfatını nəzərə alaraq, bütün bu amillərin birləşməsi şəhərin əhalisinin və müvafiq olaraq ərazisinin böyüməsinə geniş imkan yaratdı.

Kayseridə şəhərin inzibati quruluşunda dəyişiklik respublikanın qurulmasından sonra müşahidə olunmuşdur. Respublikanın qurulması ilə şəhər sürətlə inkişaf etməyə başladı. Kayseridə ilk böyük sənaye obyekti, 1926-cı ildə Türkiyənin ilk təyyarə zavodunun qurulması ilə şəhərdə sənayenin yüksək inkişafı müşahidə edildi. Anqarlardan və uçuş-enmə zolaqlarından ibarət olan zavod Kayserinin cənub hissəsində qurulmuş və olduqca böyük bir ərazini əhatə etmişdir. 1928-ci ildə yerli sahibkarlar tərəfindən qurulan "Türk Elektrik Səhmdar Cəmiyyəti", Kayseri şəhəri, Bünyan və Talas ilçələrini kəsintisiz elektrik ilə təmin etmişdir. Bu inkişaflardan sonra 1927-ci ildə nəqliyyat üçün nəhəng bir addım atılaraq Ankara-Kayseri qatar yolu salındı. 1930-cu ildə arxeologiya və muzeyşünaslığın əhəmiyyət qazandığı dövrdə Kanişdə bir çox mühüm tarixi araşdırmalar aparılmışdır. 1930-cu illərin əvvəllərində dəmir yolu xəttləri salınmağa davam etmiş və Kayseri-Sivas və Uluqışla-Kayseri qatar yolları istifadəyə açılmışdır. 1935-ci ildə Sümerbank Kayseri zavodu açılmışdır.

1950-ci illərə qədər şəhər dayanmadan inkişaf etmiş, lakin İkinci Dünya müharibəsi dövründə iqtisadi böhran yaşanmış və ölkə iqtisadiyyatında inkişaf kəsilmişdir. 1940-cı illərdə şəhərin ilk abadlıq planı hazırlanmış və dövlət xəstəxanası açılmışdır. 1950-ci ildən sonra Kayseridə şəhərləşmə və əhali baxımından demoqrafik partlayış müşahidə olunmuşdur. 1950-ci ildə 65.488 nəfər olan əhali 1960-cı ildə 102.596, 1970-ci ildə 160.985 nəfərə çatmışdır. Şəhərdəki sürətli sənayeləşmə intensiv miqrasiyaya səbəb olmuşdur. 1950-ci ildən bu yana Kayseridə köhnə məhəllələrdə təmirsiz, təhlükəli vəziyyətdə olan binalar sökülür və planlı iş bölgələri inşa edilir. Sənayeləşmə və əhalinin artması ilə şəhərin şimalında yerləşən köhnə tikililər tədricən yerlərini bina evlərinə buraxmışdır. Səlcuqlu mədəniyyətinin əsas əsərlərini özündə cəmləşdirən Kayseridə köhnə və yeni bir-birinə qarışan hündür binalar arasında bir çox monumental tarixi əsərlər yoxa çıxmışdır. 1950-ci illərdə yeni yaşayış yerləri və sənaye mərkəzləri yaradılmışdır. Daimi sənaye mərkəzlərinin yaradılması ilə şəhər mərkəzində yerləşən kiçik emalatxanalar və ortaboylu sənaye müəssisələri tamamilə buraya köçürüldü. Həmçinin, Türkiyədə ilk sənaye mərkəzi məhz Kayseridə qurulmuşdur. 1970-ci ildə aparılan siyahıyaalmaya əsasən Kayseri əhalisi 160.985 nəfər olmuşdur. Bu gün şəhər mərkəzi 800.000 nəfərə çatan əhalisi ilə ümumi ölkəyə nisbətən iki qat daha sürətlə böyümüşdür. Buna baxmayaraq, Kayseri, ölkədəki ən uğurlu urbanizasiyaya malik şəhərlərdən biri olaraq qalır.

Mərkəzi Anadolunun Yuxarı Qızılırmaq bölgəsində, 34°56' və 36°59' şərq uzunluğu, 37°45' və 38°8' şimal enliklərində yerləşən Kayseri, 16.917 km² sahəsi ilə Türkiyə ərazisinin 2,2%-ni təşkil edir. Şəhər mərkəzinin dənizdən hündürlüyü 1.054 metrdir. Şimal və şimal-qərbdən Yozqata bağlı və , şimal-şərqdə Sivasa bağlı Gəmərək, Sarqışla, Kanqal və Gürün, şərqdən Qəhrəmanmaraşa bağlı Göksun və Afşin, cənubdan Adanaya bağlı Tufanbəyli, Feke və Aladağ, cənub-qərbdən Niğdəyə bağlı Çamardı, qərbdən isə Nevşəhərə bağlı , ilçələri ilə həmsərhəddir.

Şəhər cənub və şərqdən Tavr dağları, şimal və qərbdən isə lava platforması ilə əhatə olunmuşdur. Kayseri ərazisinin 36,1%-i dağlarla, 14,8%-i düzənliklərlə, 49,1%-i isə geniş yaylalarla əhatə olunmuşdur. Torpaqlarının 53,4%-i kənd təsərrüfatı üçün məhsuldardır. Şəhərin səth sahəsinin təxminən 40%-i kənd təsərrüfatı üçün istifadə olunur. Ən aşağı torpaq nisbəti meşə və kolluqdur. Kayseri meşə baxımından olduqca kasıbdır. Şəhərdəki düzənliklər pliosen dövründə baş verən qırılma və parçalanma hərəkətləri nəticəsində yaranan tektonik çöküntü çuxurlarının dolması nəticəsində yaranmışdır.

Kayseri, Mərkəzi Anadolu regionunun ən soyuq şəhərlərindən biridir. Kayseridə, soyuq və qarlı qış ayları, isti və bürkü yay ayları ilə xarakterizə edilən Mərkəzi Anadolu iqlimi hökm sürür. Lakin, şəhərin iqlimi yüksəkliklərə görə kəskin şəkildə fərqlənir. Bu səbəbdən şəhərin çökəklik ərazilərində hökm sürən yumşaq iqlim, dağlıq ərazilərə qalxdıqca sərtləşir. Dəniz səviyyəsindən 1.050–1.100 m hündürlükdə olan ovalıq və çökəklik ərazilərlə, hündürlüyü 2.000–3.900 m olan dağlıq ərazilər arasında iqlim xüsusiyyətləri arasında əhəmiyyətli fərqlər mövcuddur. Kayseri düzənliyində havanın temperaturu 30 °C olduğu halda, 3000 m hündürlüyü olan Ərciyəs dağının ətəklərindəki bölgələrində istilik yalnız 18–20 °C-ə çata bilir. Bu səbəbdən şəhərdə həm yumşaq, həm də kəskin iqlim tipləri hökm sürür. Yay mövsümü qısa müddətlidir. hökm sürdüyü Kayseri şəhərində yağışlar adətən yaz və qış aylarına təsadüf edir. Son 20 ildə ortalama 416 mm yağışın 22%-i payızda, 36%-i yazda, 32%-i qışda və 10%-i yayda müşahidə edilmişdir.

Qış ayları nisbətən yumşaq keçir. Şəhər mərkəzindən daha yüksək yerlərdə yerləşən Sarız və Pınarbaşı ilçələrində ortalama istilik daha aşağıdır. Yağıntının miqdarı şəhərin yüksək hissələrində yerləşən bölgələrdə daha çoxdur. Şəhərin bir çox yerində çöl iqlim xüsusiyyətləri özünü göstərir. Yazları isti və quru, qışları isə soyuq və qarlıdır. metrologiya stansiyasının məlumatlarına görə, orta illik temperatur 10,4 °C-dir. Ən soyuq ay −2.1 °C ilə yanvar, ən isti ay isə 22,5 °C ilə avqust ayı olmuşdur. Qış və yay fəsilləri, gecə və gündüz arasındakı istilik fərqləri də olduqca böyükdür. Yayda 39,8 °C-yə qalxan temperaturun qış aylarında −32,5 °C-yə qədər endiyini görmək mümkündür. Temperaturda görülən bu fərqlər yağıntılarda da özünü eyni şəkildə göstərir. Kayseri şəhərində illik yağıntının miqdarı 375 mm-dir. Şəhər, ən çox yağıntını yaz ayında qəbul edir.

Kayseri şəhərinin sərhədləri daxilində yerləşən dağlar 3 sıra halındadır. Bunlardan ikisi yer qabığının hərəkətləri nəticəsində yaranmış yüksəkliklərdir. Digəri isə, Tavr dağlarının Mərkəzi Anadoluya qədər uzanan bir qoludur.

Bu dağlar bir-birindən geniş düzənlik və yaylalarla ayrılmışdır. Türkiyənin ən əhəmiyyətli vulkanlarından olan Ərciyəs dağı da vilayət sərhədlərində yerləşir. Dağ, Kayseri şəhərinin cənub-qərbində yerləşir və qış aylarında kurort məqsədləri üçün olduqca məşhurdur. Ərciyəs dağının şimal ətəklərində, hündürlüyü 2500−2700 metr olan vulkan zirvəsi mövcuddur. Şəhəri əhatə edən üç dağdan ibarət olan bu dağ silsiləsi şimaldan Ərciyəs dağından başlayaraq ilə davam edir, vilayət sərhədlərinin şimalındakı Xınzır dağı ilə başa çatır. Koramaz və Xınzır dağları bir çox qırılmalara, sərtləşmələrə və kristallaşmalara məruz qalaraq yüksəlmiş dağ silsilələridir. Şimalda Ağdağ, cənub-şərqdə Dibek və Minbuğa dağları, cənubda Aladağlar vilayət ərazisinə daxil olmuşdur.

Kayseri şəhəri Qızılirmaq və Seyhan çaylarının hövzəsində yerləşir. Qızılırmaq çayının Sarımsaqlısu qolu, Seyhan çayının isə Zamantı qolu vilayət sərhədləri daxilində axır. Mənbəyini Kayseri şəhərindən götürən ən vacib su mənbələrindən biri də elə Zamantı qoludur. Seyhan çayının iki böyük qolundan biridir və mənbəyini şəhər ərazisindəki Pınarbaşı ilçəsindən götürür. Su sahəsi 8.700 km² olan Zamantı qolunun orta illik axını 65.603 m³ təşkil edir. Çayın ən yüksək axını saniyədə 970 m³, bu sıradakı suyun dərinliyi isə 410 santimetrdir. Şəhərin digər vacib su mənbələrindən biri də Sarımsaqlısu qoludur. Mənbəyini Bünyanın şərqindən götürür və doğru axır. Daha sonra Kayseri düzənliyinin qərb ucundakı Boğazköy yaxınlığındakı Qızılirmağa tökülür. Bu iki dərədən başqa Kayseridə çox sayda kiçik və böyük dərələr var.

Şəhər sərhədləri daxilində Yay gölü, Tuzla gölü və Sarıgöl kimi təbii göllərlə yanaşı Yamula, Ağcaşar, Akköy və Kovalı kimi anbar gölləri də var. Anbar göllərindən adətən suvarma əkinçiliyində geniş istifadə olunur.

Şəhərin cənub hissəsində Tavr dağlarının yerləşdiyi meşəlik ərazilərdə Avstriya şamı, , küknar və palıd ağacları geniş yayılmışdır. Mərkəzi ərazilərdə isə meşəlik ərazilərə və ağaclara rast gəlinmir. Kayseri ərazisindəki dağ və dağlıq ərazilərdə də düzənliklərdə olduğu kimi, çöl bitkiləri üstünlük təşkil edir. Şəhərin yüksək hündürlüyə malik hissələrində sıx meşə örtüyü olsa da, ərazi əsasən qeyri-məhsuldar meşə və kolluqlarla əhatə olunmuşdur.

Şəhərin cənub hissəsində, Toros dağlarının yerləşdiyi hissədə Avstriya şamı, qızıl şamı, küknar, ladin və palıd növlərinə rast gəlinir. Məhsuldar hesab edilə bilən meşələr Tomarza, Yəhyalı və Dəvəli ilçələrinin sərhədləri daxilində yerləşmişdir. Şəhərin demək olar ki, hər yerində palıd və ardıc ağaclarına rast gəlmək mümkündür. Digər tərəfdən, şəhərin cənub ərazilərində, Tavr dağları və ətraf ərazilərdə Avstriya şamı və qızıl şam, Sarız ilçəsinin sərhədləri daxilində qalan bölgədə isə Livan sidrləri geniş yayılmışdır. Mərkəzi hissələrdə meşə sahəsi olmasa da, seyrək kollar və çəmənliklər böyük yer tutur. Dağ ətəkləri adətən daşlı və kolludur. Dağların yüksək hissələrində dağ çəmənliklərinə də rast gəlmək mümkündür. Vilayət torpaqlarının 40,84%-i çəmən və otlaq sahələrindən, 39,64%-i kənd təsərrüfatı torpaqlarından, 6,34%-i meşə və kolluq ərazilərindən, 13,18%-i qeyri-məhsuldar torpaqlardan ibarətdir.

  Əsas məqalə: Kayseri ilçələrinin siyahısı

Kayseridə ilk bələdiyyə təşkilatı 1869-cu ildə qurulmuşdur. İlk bələdiyyə başçısı şəhərin nüfuzlu sakinlərindən biri olan Mollaoğlu Mustafa Ağa olmuşdur. 14 dekabr 1988-ci il tarixli Rəsmi Qəzetdə dərc edilən və 3508 sayılı qanunla Kayseri Bələdiyyəsi Böyükşəhər Bələdiyyəsi statusunu əldə etdi və eyni qanunla Məlikqazi və Qocasinan adlı iki bələdiyyənin yaradılması qərara alındı. Bu qanun 1 yanvar 1989-cu qüvvəyə minmiş və şəhər böyükşəhər statusunu qazanmışdır. 26 mart 1989 tarixində keçirilmiş seçki ilə Niyazi Bağçacıoğlu Böyükşəhər Bələdiyyə Başçısı seçildi.

Kayseri Mərkəzi Anadolunun 3-cü, Türkiyənin ən böyük 14-cü şəhəri olma xüsusiyyətini daşıyır. Şəhərin təxminən 1,5 milyon əhalisi və cəmi 16 ən böyük məskunlaşma mərkəzi mövcuddur. Türkiyə Böyük Millət Məclisinin 30 mart 2013-cü Yerli Seçkilərdən sonra qəbul edilən və 15 aprel 2013-ci ildə Rəsmi Qəzetdə yayımlanan 6360 sayılı qanun ilə şəhərin 16 ilçəsi olduğu təsdiq edilmişdir. Kayserinin ən böyük ilçələri Qocasinan, Məlikqazi, Dəvəli və Talasdır.

1924-cü ildə Kayserinin qurulması ilə İncəsu, Dəvəli, 1926-cı ildə Pınarbaşı, 1946-cı ildə Sarız, 11 iyun 1946-cı il 5071 qanun ilə Yaşılhisar, 19 iyun 1953-ci il 7033 saylı qanun ilə Fəlahiyyə və Tomarza, 1954-cü ildə Yəhyalı, 1960-cı ildə Sarıoğlan, 19 iyun 1987-ci il 19507 saylı qanun ilə Ağqışla, 21 avqust 1987-ci il 3992 saylı qanun ilə Talas, 9 sentyabr 1988-ci il 6360 saylı qanun ilə Bünyan, 7 dekabr 1988-ci il 3508 saylı qanun ilə Qocasinan, 14 dekabr 1988-ci il 3508 saylı qanun ilə Kayserinin ən böyük ilçələrindən olan Məlikqazi, 9 may 1990-cı il 20523 saylı qanun ilə Özvətən, 16 may 1990-cu il 3647 saylı qanun ilə Hacılar ilçə statusu qazanmışdır.

Urbanizasiyanın əsas göstəricisi kənd əhalisinin şəhərlərə köçməsi, kiçik şəhərlərin böyüməsi və ətraf kənd yaşayış yerlərini öz tərkibinə qatmasıdır. Kayseridə vilayət və ilçə mərkəzlərində əhalinin yerləşməsində sənaye mərkəzləri mühüm rol oynayır. Digər ilçələrə nisbətən Dəvəli, Talas və Hacılar ilçələrinin əhalisi olduqca yüksəkdir. Buna səbəb isə, şəhər tabeliyində olan bir çox sənaye müəssisələrinin ətraf ərazilərdə inşa edilməsidir.

Digər tərəfdən, kənd təsərrüfatı sektorundakı iqtisadi dəyişikliklər, əhalinin Pınarbaşı və Sarız kimi ilçələrindən köçməsinə ciddi təsir göstərmişdir. Kənd təsərrüfatında məhsuldarlığın azalması, gəlirlərin düşməsi, əlverişli torpaqların münbitliyini itirməsi və əlverişsiz hava şəraiti kimi amillər bu bölgədən əhalinin şəhər mərkəzlərinə köçməsinə səbəb olmuşdur.

2000-ci il əhali siyahıyaalmasına görə Kayserinin ümumi əhalisi 1.376.522 nəfər olmuşdur. Ümumi əhalinin 69%-i, 732,410 nəfəri şəhərlərdə, 31%-i, yəni 328.284 nəfəri isə kəndlərdə yaşamışdır. Məlikqazi 555.671 nəfər əhalisi ilə ən sıx, Özvətən isə 5.413 nəfər əhalisi ilə ən seyrək ilçədir. Kayseri ümumi əhalisinin yarısı kişi, yarısı qadındır. 2000-ci ildə 1.060.694 nəfər olan vilayət əhalisinin 529.767 nəfəri, 49.95 %-i kişi, 530.927 nəfəri, yəni 50,05 %-i qadın olmuşdur. Əhali siyahıyaalmasına əsasən, 6 yaşdan yuxarı əhalinin 92%-i oxuya və yaza bilir. Kişi əhalisi savadlı insanların 53,4%-ni təşkil edir. Oxuma-yazma bilməyən 8%-lik hissənin 85%-ni isə qadınlar təşkil edir. 2000-ci il əhali siyahıyaalmasına əsasən 0-9 yaş qrupunda 211.098, 10-14 yaş qrupunda 111.903, 15-19 yaş qrupunda 117.642, 20-64 yaş qrupunda isə 560.292 nəfər olmuşdur. 524,818 nəfər əhalisi olan Kayseri şəhəri əhali sayı baxımından Türkiyədə ən böyük 11-ci şəhərdir. Şəhər mərkəzində əhalinin illik artım tempi hər 1000 nəfərə 20,91 nəfər təşkil edir. Buna görə Kayseri şəhər mərkəzində əhalinin artım tempi digər ilçələrdən olduqca yüksəkdir. Kayserinin mərkəzində urbanizasiya daim davam edir.

Urbanizasiya səviyyəsinin ən yüksək olduğu yerlər Kayseri şəhər mərkəzi, Qocasinan, Məlikqazi, Talas və Dəvəli ilçələridir. 1960–2000 illəri arasındakı 40 illik dövrdə şəhər əhalisi 161.340 nəfərdən 732.410 nəfərə qədər artmışdır. Ümumi əhalidə şəhər əhalisinin nisbəti eyni dövrdə 33%-dən 69%-ə yüksəlmişdir. Bəzi ilçələrdə əhali artımı mənfilərdə olsa da, ümumi vilayətdə artım olduqca yüksəkdir. Kayseri əhali nisbətində azalma yaşanan ilçələr arasında -19,47% ilə Sarız, -9,6% ilə Fəlahiyyə, -8,29% ilə Özvətən, -7,89% ilə Bünyan və -3,59% ilə Tomarza yer alır. Müsbət əhali artımı olan bölgələrə isə 81,09% ilə Məlikqazi, 27,21% ilə Talas, 17,89% ilə Hacılar, 13,45% ilə Yaşılhisar, 12,38% ilə Qocasinan, 11,00% ilə Yəhyalı, 7,96% ilə İncəsu, 7,19% ilə Dəvəli və 7,00% ilə Sarıoğlan aiddir. Bu sürətli əhali artımına baxmayaraq, Kayseri ölkədəki ən uğurlu urbanizasiya mərkəzi olaraq qalmağa davam edir.

Kayseri, zəngin yeraltı sərvətləri, əlverişli coğrafi mövqeyi və enerji qurğuları ilə əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf etmiş sənayesi ilə lider vilayətlər sırasındadır. Kayseri şəhərinin inkişafında əsas amillərdən biri vilayətin keçmişdən ticarət və sənətkarlıqda əhəmiyyətli bir tarixçəyə sahib olmasıdır. 2004-cü ildə Kayserinin ÜMM-sinin cari qiymətlərlə 3.836.364.000 ABŞ Dolları olduğu hesablanmışdır. 2004-cü il ÜDM-sinə görə Kayseridə adambaşına 3.462 ABŞ Dolları düşür.

Kayseri, ÜMM baxımından digər vilayətlərdən olduqca geri qalmışdır. 2001-ci il hesabatında vilayət 31-ci yerdə qərarlaşmışdır. 2004-cü ildən bu yana şəhərdə ÜMM miqdarı müsbət istiqamətdə dəyişməkdə davam edir.ÜDM-nin kənd təsərrüfatında 12%, sənayedə 25%, tikintidə 4%, ticarətdə 20%, nəqliyyatda 15% payı var. Vilayətlərin sosial-iqtisadi inkişafının izlənildiyi siyahıya əsasən, Kayseri 1996-cı ildə bu siyahıda 15-ci, 2003-cü ildə nəşr olunan və 2004-cü ilin mayında yayımlanan siyahıda isə 4 pillə geriliyərək 19-cu sırada yer almışdır. Hər iki hesabatda Kayseri, 2-ci dərəcəli inkişaf etmiş vilayətlər sırasında yer almışdır.

Kayseri vilayətində ticarətin başlanğıcı xett sivilizasiyalarının mühüm yaşayış mərkəzlərindən biri olan Kanişdə qoyulmuşdur. Yazılı mənbələrdən aydın olur ki, Kanişdə yaşayan yerli sakinlər assuriyalılarla daim ticarət əlaqələrində olmuşlar. Kanişdəki ticarətin əsası e.ə. 2000-ci illərdə Assuriya tacirlərinin Mərkəzi Asiyaya yayılaraq, burada ticarət koloniyaları qurması ilə qoyuldu. Kanişdəki yazılı mənbələrə görə, bu ticarət koloniyalarına xüsusi təşkilatlar tərəfindən nəzarət olunmuşdur. Səlcuqlu dövründə ticarət yollarının Kayseridə kəsişməsi şəhərdəki ticarətin inkişafına təkan verdi.Osmanlı İmperiyasının hökmranlığı dövründə də Kayseri ticari və iqtisadi əhəmiyyətini davam etdirmişdir. Bu dövrdə həftənin müəyyən günlərində şəhərin bütün ilçələrində böyük yarmarkalar qurulurdu. Respublikanın ilk illərində dəmiryolu salınan və əhəmiyyətli sənaye obyektlərinin qurulmasının şahidi olan Kayseri, bu gün də Mərkəzi Asiyanın əhəmiyyətli sənaye və ticarət mərkəzlərindən biri olmaq xüsusiyyətini qoruyub saxlayır. Köklü ticarət və istehsalat tarixçəsinə sahib olan Kayseri, respublikanın qədim tarixi boyunca , , kimi bir çox məşhur iş adamlarının müxtəlif layihələrinə ev sahibliyi etmişdir. Sənayenin inkişaf etməsi səbəbindən xammal və hazır məhsulların giriş və çıxışı ticarət həcmini daha da artırmışdır. Kayseri bir çox yerli və xarici ticarət palatalarında üzvlüyünü qoruyub saxlamaqdadır.

Toxuculuqdan qablaşdırılmış ərzaqlara, yeməkdən xalçaya, metaldan mebelə, heyvandarlıqdan mədənçıxarma məhsullarına, kimyəvi məhsullardan elektronikaya qədər minlərlə məhsul Kayseri şəhərində mindən çox fabrikdə və səkkiz kiçik sənaye şəhərində hazırlanır. Kayseri istehsal sənayesinin inkişafında ən vacib amil Respublikanın ilk illərindən bəri şəhərə qoyulan dövlət sərmayeləri olmuşdur. 1920-ci illərdə dəmir yolu və elektrik stansiyasına malik şəhərdə, tank və təyyarə kimi hərbi nəqliyyat vasitələrinin yığılması və təmirini həyata keçirən ilk fabrik açıldı. 1930-cu illərin ilk illərində şimal və cənub vilayətlərə nəqliyyat təmin edildi. 1926-cı ildə Bünyan xalça zavodu, təyyarə və tank təmiri zavodu, 1927-ci ildə Ankara-Kayseri dəmiryolu, 1929-cu ildə bölgəni kifayət qədər elektrik enerjisi ilə təmin edə bilən Bünyan SES, 1933-cü ildə Kayseri-Sivas-Samsun yolu, 1935-ci ildə isə Sümerbank Kayseri parça fabrikinin tikilməsi kimi şəhərdə sənayenin inkişafına töhfə verən yüzlərlə əhəmiyyətli dövlət sərmayeləri olmuşdur. Bu dövlət sərmayeləri 1950-ci illərdən sonra müxtəlif cəhətlərdən sürətlənən sənaye nailiyyətlərinə təkan verdi. Dövlət sektorundan ixtisaslı işçi qüvvəsi ilə yanaşı, özəl sektor da istehsal üçün lazımi xammal ilə təmin edildi. Bu dövrdə özəl sektora qoyulan investisiyalar intensiv şəkildə artmağa başladı və buna görə şəhər iqtisadiyyatında özəl sektorun səmərəliliyi artmağa başladı. Özəl sərmayelərin artması ilə dövlət sərmayeləri azaldı və 1950-ci illərdə sadəcə Kayseri şəkər fabriki tikildi. 1960-cı illərdə Kayseri iqtisadiyyatında ən vacib istehsal sahələri qida, toxuculuq və maşınqayırma olmuşdur. Yeyinti sənayesindəki müəssisələrin böyük əksəriyyəti şəhərin qədim mətbəx nümunələrindən olan kolbasa və basdırmalardır. Son illərdə qoyulan sərmayələrlə bu gün Kayseridə təxminən 1000-ə yaxın böyük və kiçik fabrik fəaliyyət göstərir.İstanbul Sənaye Palatasının sənaye müəssisələri siyahısında Kayseri, 17 şirkət ilə beşinci sıradadır.

Şəhərdə Beynəlxalq Hava Nəqliyyatı Assosiasiyası tərəfindən idarə olunan fəaliyyət göstərir. Hava limanı Kayseri mərkəzindən 15 dəqiqəlik məsafədədir. Türk Hava Yolları tərəfindən İstanbula hər gün 3 uçuş həyata keçirilir. Türkiyədə hava nəqliyyatı sənayesi sürətlə böyüdüyündən, yaxın zamanda Kayseridən Türkiyənin daxilində və xaricində daha çox bölgələrə yeni reyslərin olacağı gözlənilir. Kayseridən ölkənin digər şəhərlərinə nəqliyyat qatar yolu vasitəsilə həyata keçirilir. Paytaxt Ankaraya hər gün 4 qatar reysi təşkil edilir. Şərq istiqamətində isə qatar yolu 2 qola ayrılır: biri Qars, digəri isə Van gölünün qərb sahilində yerləşən kəndinə qədərdir. Şəhər Türkiyənin mərkəzində yerləşdiyi üçün avtomobil və avtobus nəqliyyatı olduqca səmərəlidir. Şəhər, Ankaraya təxminən 3 saat, Aralıq dənizi sahillərinə təxminən 2 saat, Kappadokiyaya isə 45 dəqiqəlik məsafədə yerləşir. Şəhərin simvolu, qışda görkəmli xizək mərkəzi olan Ərciyəs dağı şəhər mərkəzindən cəmi 30 dəqiqəlik məsafədədir. Şəhər daxilində nəqliyyat əsasən ictimai avtobus və şəxsi nəqliyyat vasitələri ilə həyata keçirilir. Bununla yanaşı, 2009-cu ilin sonunda adlı yüngül dəmir yolu tranzit sistemi istifadəyə verilmişdir.

Kayseridə sağlamlıq xidmətləri tabeliyində olan müəssisələrdə, Ərciyəs Universitetində, özəl tibb müəssisələrində və hərbi xəstəxanalarda həyata keçirilir. 2004-cü ildə şəhərdəki səhiyyə xidmətləri, Səhiyyə Nazirliyinə bağlı 12 dövlət xəstəxanası, 3 dövlət müəssisə təşkilatı, 5 özəl xəstəxana, 102 sağlamlıq mərkəzi, 3 vərəm dispanseri və 2 klinikada həyata keçirilmişdir. Şəhərdəki çarpayıların sayı dövlət xəstəxanalarında 1380, regional xəstəxanalarda 310, Ərciyəs Universiteti Tibb Fakültəsi xəstəxanalarında 1313, özəl xəstəxanalarda isə 143-dür.

Şəhərdə 373 çarpayıya 1 nəfər düşür. Səhiyyə Nazirliyinin hesabatlarına görə 1999-cu ildə hər həkimə 2155, hər tibb bacısına isə 1934 xəstə düşmüşdür. Hər həkimə düşən xəstələrin sayına görə bir çox Türkiyə və Mərkəzi Anadolu şəhərlərindən öndədir.Türkiyədə olduğu kimi Kayseridə də qan dövranı sistemi, tənəffüs sistemi və xərçəng xəstəlikləri ən çox can alan xəstəliklər arasındadır. Şəhərdə məsul tibb işçilərinin sayı artdıqca, tibb işçilərinə düşən nəfər sayı da azalır. Qurumlara bağlı 19 xəstəxana fəaliyyət göstərir. Şəhərdə 518 mütəxəssis həkim, 407 praktikalı həkim, 354 köməkçi həkim və 161 diş həkimi işləyir. Bununla yanaşı, 1.098 tibb bacısı, 734 ana həkimi, 1.219 səhiyyə məmuru, 305 əczaçı olmaqla ümumilikdə 4.833 tibb işçisi çalışır. Çarpayıların məşğulluq nisbəti 60,7%, körpə ölüm nisbəti isə hər 1000 nəfərə 13 nəfər təşkil edir.

Səlcuqlu sivilizasiyasının və memarlığının ən orijinal əsərlərini özündə cəmləşdirən şəhər, Ərciyəs dağı ilə qış turizmini təmin edən, vizual və tarixi zənginliyə malik və yeddi gölü ilə ölkənin ən gözəl təbii gözəlliklərinə sahibdir. Hər turizm sahəsində ciddi potensiala malik nadir şəhərlərdəndir. Şəhər alpinizm, ovçuluq, göl, isti bulaq və qış turizmi inkişaf etmişdir. İnfrastrukturun inkişafı, marketinq və reklam fəaliyyətlərinə xüsusi diqqət yetirməklə bu potensialdan daha çox istifadə olunur. İllər keçdikcə daha da məşhurlaşan şəhər, yerli və xarici ziyarətçilərlə daim inkişaf edir. 1990-cı illərin ortalarında təqribən 150.000-ə yaxınlaşan turist sayı 2005-ci ilə nisbətən təxminən 100%-lik artım ilə 300.000-ə çatmağı bacarmışdır. 2010-cu ildə Kayserini ziyarət edən turistlərin sayı 287 min nəfər olmuşdur. Onlardan 50.500 nəfəri xarici, 236.500 nəfəri isə yerli turist olmuşdur. Turist ziyarətləri adətən günlük olur. Bunun səbəbi isə ziyarətçilərin çoxunun yüksək inkişaf etmiş turizm infrastrukturuna sahib olan Kappadokiya bölgəsində qalmasıdır. Kayseridə ilk beşulduzlu otel olan Hilton Otel 2002-ci ildə açılmışdır. 469 yataq tutumu ilə şəhərin turizminə böyük töhfə vermişdir. Lakin, 2019-cu ildə otel, ABŞ şirkəti olan Uindham-Qrend tərəfindən satın alınaraq adı dəyişdirilmişdir.Ərciyəs dağındakı Grand Eras və Dedeman otelləri ilin beş ayında (dekabr, yanvar, fevral, mart, aprel) fəaliyyət göstərir. Şəhərdə turizm fəaliyyət sertifikatına sahib olan 13 yaşayış obyekti var. Bununla yanaşı, Kayseridə 35 turizm agentliyi fəaliyyət göstərir. Şəhərdə turistik əhəmiyyət daşıyan bəzi mədəniyyət abidələrinə Kaniş kurqanı, Erkilet tumulusu, İlanlıdağ tumulusu, Herakl türbəsi, Beştəpələr tumulusu və Kayseri qalası aiddir. Vilayət sərhədləri daxilində Doğanlı, Soğanlı və Ərdəmli kimi bir çox yeraltı şəhər və qayalıq yaşayış məntəqələri var. Turizmin inkişafı məqsədilə şəhərdə üç turizm inkişafı kooperativi yaradılıb. Bu kooperativlərin təsis məqsədləri təbii, tarixi, arxeoloji və sosial-mədəni turizm dəyərlərinin və digər turizm potensialının inkişafına kömək etmək və turistlərin turizm ehtiyaclarını ödəməkdir. Onlardan ən böyüyü Soğanlıda fəaliyyət göstərir.

•  
  Müqəddəs Məryəm Kilsəsi
•  
  Assuriya ticarət lövhəsi
•  
  Hunat Hatun mədrəsəsi
•  
  Kayseri qalası

  Əsas məqalə: Ərciyəs Universiteti

Həmçinin bax: və

Kayseri şəhərində yerləşən məktəblərdə təhsilin səviyyəsi bir çox yerli xeyriyyəçilərin töhfələri nəticəsində sürətlə inkişaf etmişdir. Hal-hazırda Kayseri həm savadlılıqda, həm də oxuma-yazma qabiliyyətində Türkiyə miqyasında olduqca yüksək səviyyəyə qalxmışdır. Kayseri şəhərində məktəbəqədər şagirdlərin qeydiyyat nisbəti 20%, ibtidai məktəbə 89%, orta məktəbə 81% təşkil etmişdir. Savadlılıq səviyyəsi isə 93,82% olaraq təyin olunmuşdur. Kayseridə başqa, Bünyan və Dəvəli ilçələrində bağlı 3, Təhlükəsizlik Nazirliyinə bağlı 1 polis peşə məktəbi fəaliyyət göstərir. Şəhərdəki 566 ibtidai məktəbdə 6.722 müəllim çalışır və 176.186 şagird təhsil alır. Distant təhsil çərçivəsində isə il ərzində 235 kənddə ümumilikdə 4357 şagird təhsil alır. Şəhərdə 111 orta məktəb fəaliyyət göstərir. Bu məktəblərdə isə 56.140 şagird təhsil alır və 2614 müəllim çalışır. Orta məktəb şagirdləri üçün vəqf, dərnək və dövlət tərəfindən idarə olunan 38 yataqxana mövcuddur. Bu yataqxanalarda ümumilikdə 2500-ə yaxın orta məktəb şagirdi qalır. Kayseri xeyriyyəçilərinin təhsil sahəsindəki maddi və mənəvi dəstəyi və töhfəsi olduqca böyükdür.

Bu töhfələr, Təhsil Nazirliyi tərəfindən verilən hesabatlara görə, Kayserini bu siyahıda ilk sıraya çəkir. Xeyriyyəçilər tərəfindən tikilən məktəblər, şəhər daxilində təhsilin keyfiyyətinə və qəbul səviyyəsinin artmasında böyük əhəmiyyətə malik olmuşdur. 1996–2005 illəri arasındaki 10 illik dövrdə şəhərdə ümumilikdə 104 olmaq üzərə, 81 ibtidai, 23 orta məktəb tikilmişdir. 1969-cu ildə Hacettepe Universiteti nəzdində qurulan Kayseri Gəvhər Nəsibə Tibb Fakültəsi Ərciyəsi Universitetinin təməli olmuşdur. Daha sonra 1978-ci il 2175 nömrəli qanunla Kayseri Universiteti yaradılmışdır. 1965-ci ildə ali təhsil müəssisəsi olan Kayseri Ali İslam İnstitutu və İlahiyyat Fakültəsi, 1977-ci ildə isə Kayseri Dövlət Memarlıq və Mühəndislik Akademiyası Mühəndislik Fakültəsi birləşdirilərək 1982-ci ildə Ərciyəs Universiteti olaraq adlandırılmışdır.Ərciyəs Universiteti, 4795 nəfərlik idarə heyəti, 2 kampus, 19 fakültə, 7 institut, 1 məktəb, 44 araşdırma mərkəzi, 123 akademik proqram ilə ümumilikdə 52534 tələbəyə xidmət göstərir. Hal-hazırda universitetdə 234 professor, 138 dosent, 297 dosent köməkçisi, 185 müəllim, 51 mütəxəssis, 712 elmi işçi və 2 tərcüməçi, o cümlədən 1799 elmi işçi və 1438 inzibati işçi çalışır. 2006–2007 tədris ilində universitetdə təxminən 24.120 tələbə bakalavr və magistratura üzrə təhsil almışdır. 2022 YKS nəticələrinə görə, Ərciyəs Universitetində ən yuxarı keçid balı olan 3 ixtisas: tibb, stomatologiya və əczaçılıq fakültələri olmuşdur. Türkiyə vətəndaşları ilə yanaşı, başda Azərbaycan, Qazaxıstan, İordaniya vətəndaşları olmaq üzərə xarici ölkələrdən 500-ə yaxın beynəlxalq tələbə təhsil alır. Hal hazırda şəhərdə 2-si dövlət: Ərciyəs Universiteti və , 1-i isə özəl: olmaq üzərə ümumilikdə 3 ali təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərir.

Futbol dünyada və Türkiyədə olduğu kimi Kayseridə də ən məşhur idman növüdür.Kayserispor futbol klubu 1966-cı ildə Ərciyəs Gənclik, Fənər Gənclik, Sənayespor və Mərkəzi Asiya Gənclikspor idman klublarının birləşməsi ilə qurulmuşdur. Kayseri son illərdə idman fəaliyyəti baxımından sürətlə inkişaf edir. Respublika qurulmamışdan əvvəl Ərciyəs dağına ilk alpinistlərin çıxması ilə başlayan alpinizm fəaliyyətləri, Kayseridə hal-hazırda olduqca inkişaf etmişdir. Respublikanın qurulması ilə, ölkədə yayılan idman növləri Sümer zavodunun açılması və qurğularının yaradılması ilə daha da məşhurlaşmağa başladı. Bu gün ən məşhur idman növləri ilə yanaşı, Kayseri şəhəri hər 2 ildən bir təşkil edilən Dünya Paraşüt Çempionatına da ev sahibliyi edir. Bundan əlavə, Kayserispor və Kayseri Ərciyəssporun Super Liqada qazandıqları uğurları ilə yanaşı Avropa çempionatına da çıxması nəticəsində bu komandalar təkcə Türkiyədə deyil, bütün Avropada da nüfuz qazanmağı bacarmışdır. Kayseridə 2-si peşəkar liqa klubu olmaq üzərə ümumilikdə 114 idman klubu fəaliyyət göstərir. Peşəkar və həvəskar basketbol liqalarında 12 komanda, voleybol liqalarında 11 komanda və həndbol liqalarında 8 yerli komanda mübarizə aparır. 5 il aralıqsız Super Liqada əzmkar mübarizəsindən sonra 2020-ci ildə son yerdə qərarlaşaraq, alt liqaya düşmüşdür.

Bundan əlavə, şəhərdə 6 xizək klubu da fəaliyyət göstərir. Futbol istisna olmaqla Kayseri 31 növdə ümumilikdə 1.406 kişi və 691 lisenziyalı qadın idmançıya ev sahibliyi edir. Bundan əlavə, şəhərdə 377 məşqçi, 524 hakim var. Şəhərin hər yerində idmana maraq ildən-ilə artır. Kayseridə ən sevimli idman növləri arasında ovçuluq, boks, güləş, xizəksürmə, üzgüçülük, şahmat, bilyard, atletika, gimnastika, ağır atletika, stolüstü tennis, taekvondo, bodibildinq, tennis, basketbol, alpinizm, həndbol və badmintondur.Velosiped, futbol, cüdo, voleybol, karate isə ən məşhur ənənəvi idman növləridir. Kayseridə idmana maraq demək olar ki, hər yaşda var. Peşəkar idman klublarının futboldan başqa digər sahələrdə meydana çıxması, həvəskar idman klublarının sayının artmasına səbəb olur. Keçirilən idman təbdirlərində azarkeşlərin çoxluğu da idmana olan marağın artdığının göstəricisidir.

Sənətkarlıq mədəni varlığın ən vacib göstəricilərindən biridir. Türkiyənin bir çox yerində olduğu kimi, Kayseridə də "atadan oğula" və ya "ustadan şagirdə" keçərək yüz illər boyu davam edən bəzi sənətkarlıq növləri bu gün də mövcuddur. Bununla birlikdə texnoloji inkişafın və sənayeləşmənin təsiri ilə bu sənətlər daha da inkişaf etməyə başlamışdır. Kayseridə hazırlanan toxunma xalçalar və mis materiallar uzun illərdir öz dəyərini qoruyub saxlayır. Kayseri mədəniyyətinin bir hissəsi olan və keçmişdəki sosial həyatı əks etdirən ənənəvi sənətkarlıq növlərinin bir çoxu yavaş yavaş tarixə qarışmışdır. Məsələn, dəri emalı əsrlər boyu Kayseri üçün mühüm qazanc mənbəyi olsa da, hal-hazırda şəhərdə dəri emalı tənəzzülə uğramışdır. Bununla yanaşı, yüz illər boyu qorunub saxlanılan bəzi sənətkarlıq növləri bu gün də mövcuddur.

1985-ci ildə şəhərin ixrac məhsulları siyahısında birinci yerə xalçaçılıq çıxmışdır. Fabriklərdə hazırlanan xalçalar şəhərdə son 20 ildə geniş yayılsa da, əldə toxunma xalçaçılığın tarixi min illərlədir. Şərqdən səlcuqlularla gətirilən toxunma xalçalar, şəhərdə xalçaçılığın inkişafına və xüsusi üslubların yaranmasına təkan vermişdir. 1950-ci illərin sonlarına qədər mis emalı Kayseridə əhəmiyyətli sənətkarlıq növlərindən biri olmuşdur. Şəhərdə sənaye çarşısı qurulmazdan əvvəl, mis qazancılar çarşısındaki emalatxanalarda emal edilirdi. 1950-ci illərdən etibarən mis emalında yeni və müasir alətlərdən istifadə edilməyə başlandı. Lakin, 1960-cı ildən başlayaraq mis alətlər və mis emalı sahəsi tənəzzülə uğradı. Buna səbəb isə xammalın olduqca az, lakin tələbatın çox olması idi. Bununla yanaşı, 1955-ci illərdən başlayaraq alüminiumun daha ucuz olması və geniş yayılması bu sənətin də zamanla yox olmasına səbəb oldu. Mətbəxdə istifadə olunan qablar, ləyənlər və boşqablar adətən misdən hazırlanırdı. Hazırlanan mis alətlər sadəcə Kayseridə deyil, ətraf şəhərlərdə də olduqca məşhurluq qazanmışdı. Lakin mis emalına bu gün şəhərdə rast gəlmək qeyri-mümkündür.

Şəhərdə Mərkəzi Anadoluya xas geyimlər daha geniş yayılmışdır. Toxunma qadın və kişi geyimləri mühüm yer tutur. Zamanla geyim tərzi müasirləşsə də, bir çox tarixi geyimlər bəzi bölgələrdə hələ də öz məşhurluğunu qoruyub saxlayır. Son illərdə kənd və şəhər arasındakı kəskin fərqlər azaldıqca geyim tərzi də daha sürətlə müasirləşməyə başlamışdır. Qadınlar evdə adətən ənənəvi geyimlərdən, çöldə isə günün dəbinə uyğun geyimlərdən istifadə edir. Kişilərin geyimləri daha sadədir. Şəhərdə kənd-şəhər geyim fərqi məhduddur. Şəhərin bir çox ətraf bölgələrində "sako" adlanan geniş şalvarlar geyilir. Köynəklər yaxasız və boldur, üstdən taxılan "qara əba" jaket rolunu oynayır. Kişi geyiminin digər əşyalarından olan talvarlar, müxtəlif kəmərlər, ayaqqabı və sandalet kimi geyimlər bu gün tamamilə ortadan qalxmışdır. Respublikadan əvvəl konus formalı papaqlar ənənəvi kişi geyimlərində istifadə olunurdu. Görkəmli adamlar, rahiblər, mədrəsə tələbələri və üləmalər bu konus formalı papaqlardan olduqca geniş istifadə etmişdir. Çar və ya silgi adlanan örtüklər Dəvəli və ətraf ilçələrdə hələ də geniş istifadə olunur.

  Əsas məqalələr: Mantı və basdırma

Kayseri zəngin mətbəxə sahibdir. Kayseri adı altında məşhurlaşan basdırma və kolbasaların şöhrəti xaricdə belə məşhurlaşmışdır. Ləziz yeməklər arasında mantı xüsusi yer tutur. Gündəlik yeməklərdən başqa ziyafət və toylarda bir çox xüsusi yeməklər hazırlanır. Adi günlərdə isə yemək vərdişləri demək olar ki sadədir. Kayseri mətbəxi əsasən çörək və ət yeməklərindən ibarətdir. Mantı, Kayseri mətbəxinin ən təmtəraqlı nümayəndələrindən biridir. Tədqiqatlara görə, Kayseridə 36 növ mantı bişirilir. Bunların arasında ən geniş yayılanı ətli mantıdır. Adi günlərdə ən çox istehlak edilən aşmakarna, əriştə və makarondan ibarət şorba növüdür. Unlu yeməklərdən bir digəri su börəyidir. Quru börək, təndir çörəyi və katmer də şəhərin ən məşhur unlu yeməklərindəndir.

Arabaşı, həm hazırlanmağı, həm də yeyilməyi maarifət tələb edən Kayseri mətbəxinə özgün bir yeməkdir. Qaşığa böyük hissə xəmir almaq və onları çeynəmədən udmaq yeyiliş qaydasıdır. Güveç də Kayseri mətbəxinin ən məşhur yeməklərindən biridir. Xüsusilə yaz aylarında saxsı qablarda tərəvəzlərdən hazırlanır. Tərkibi badımcan, pomidor, bibər, sarımsaq və ətdən ibarətdir. Şorbaya bəzən kartof da əlavə olunur. Kayseri mətbəxində şirniyyatların xüsusi yeri var. Oxlov paxlavası, açma paxlava, qamış paxlava, gül paxlava, fincan ağzı, nevzin, halva, pişmaniyyə, tut bəhməzi və əncir dolması Kayseri mətbəx mədəniyyətini bəzəyən şirniyyatlardandır. Bunlarla yanaşı Kayseri mətbəxində bir çox müxtəlif çeşidli unikal yeməklər də vardır.

Erkiletli Aşıq Həsən, Aşıq Seyrani, Dadaloğlu Kayseri ədəbiyyatının ən mühüm şairlərindəndir. 1771-ci illərdə doğulan Erkiletli Aşıq Həsən əsərlərində söz oyunlarına, müəmmalı tənqidlərə geniş yer vermişdir. Əsl adı Mehmet Tahir olan , 15 yaşında yuxuda olarkən bir pir tərəfindən "Seyrani" adı ilə çağırıldıqdan sonra, elə bu sözü də təxəllüsü kimi istifadə etmək qərarına gəlir. 1839-cu ildə 40 aşıqla birlikdə saraya girən , öz əsərlərində dövlət idarəetməsini tənqid etdiyinə görə İstanbuldan Hələbə sürgün olunur.XIX əsrin ən məşhur xalq şairlərindən biri də Kayserili Dadaloğlu olmuşdur. Əfşar boyundan olan Dadaloğlu, Tavr yaylalarından Kayserinin Pınarbaşı ilçəsinə köçmüşdür. Öz əsərləri ilə bir çox müasir şairə təsir göstərmişdir. Şeirlər əsasən Kayserinin gözəlliyinə həsr olunmuşdur.

Kayseri şəhəri Ümumdünya Qardaşlaşmış Şəhərlər Federasiyasının bir üzvüdür. Beynəlxalq və iqtisadi əlaqələrin güclənməsi məqsədilə şəhər 6 Avropa, 3 Asiya ölkəsi olmaq üzərə ümumilikdə 9 şəhər ilə qardaşlaşmışdır.

•   Şuşa, Azərbaycan
•   Krefeld, Almaniya
•   Nalçik, Rusiya
•   , Almaniya
•   Mişkolts, Macarıstan
•   Mostar, Bosniya və Herseqovina
•   Homs, Suriya
•   Sialkot, Pakistan
•   , Cənubi Koreya
•   Misrata, Liviya

1. .