Kətan Aniçkov sarayının pavilyonları yaxınlığında, Nevski prospektində açıq ekipajda oturan gənc qadını təsvir edir. Sağda, onun arxasında, Aleksandrinski teatrını görmək olar. Qadın 1880-ci illərin ən son dəbinə uyğun geyinib. O, tüklü məxmər papaq, xəz və lentlərlə bəzədilmiş palto, manşet və nazik dəri əlcək taxıb. Görünüş möhtəşəm, sirli və bir az kədərlidir.

"Onun geyimi zərif yüngül lələklərlə işlənmiş "Fransisk" şlyapası, ən yaxşı dəridən hazırlanmış "İsveç" əlcəkləri, samur xəzi və mavi atlas lentlərlə bəzədilmiş "Skobelyev" paltosu, manşet, qızıl bilərzikdir ki, bütün bunlar 1880-ci illərin bahalı zəriflik iddiasında olan qadın kostyumunun dəbli detallarıdır. Ancaq bu, yüksək cəmiyyətə mənsub olmaq demək deyildi, əksinə — yazılmamış qaydalar kodeksi rus cəmiyyətinin ən yüksək dairələrində modaya ciddi riayət etməyi istisna edirdi".

"Naməlum qadın" İvan Kramskoyun ən əhəmiyyətli və məşhur əsərlərindən biri hesab olunur. Rəssam kətana belə ad verməklə ona sirr və intriqa aurası vermişdir. Rəssam "Naməlum qadın" obrazının məzmununun ideya-bədiilik tərəfində portret və tematik rəsm əsərinin kəsişməsində dayanan bir əsər yaratmağa müvəffəq olmuşdur.

2013-cü ildə "3D rəsm" layihəsi çərçivəsində Çarskoye selo gözətçi tövlələrinin həyətində "Naməlum qadın" rəsminin Aleksandr Taratınov tərəfindən yaradılmış heykəltaraşlıq reproduksiyası quraşdırılmışdır.

"Naməlum qadın" hələ də rəssam sirri olaraq qalır. Məktublarında və gündəliklərində o, naməlum xanım haqqında heç bir söz işlətməyib.

Şəklin qəhrəmanının prototipinin zadəgan Bestujev ilə evlənən Kursk kəndli qızı Matryona Savvişna olduğu barədə təsdiqlənməmiş bir əfsanə var (onun öz adı göstərilmir və bu da hekayənin əfsanə xarakterini təsdiqləyir). Kramskoy onunla Sankt-Peterburqda tanış olub və gözəlliyinə məftun olub. Amma Duşan Fridrixin Praqadakı şəxsi kolleksiyasında eyni qadının daha dəqiq təsvir olunduğu eskiz var.

Tədqiqatçıların, məsələn, sənətşünas Çijovanın versiyaları var ki, "Naməlum qadın" rəsmi əslində şahzadə Yuryevskayanın (İmperator II Aleksandrın ikinci, morganatik arvadı) portreti imiş (yalnız imperatorun ölümündən sonra rəssam ilkin plandan uzaqlaşıb). Lakin bu versiya şübhəli görünür: rəsm imperator II Aleksandrın ölümündən və şahzadə Yuryevskayanın xaricə getməsindən iki il sonra yaradılıb. O vaxta qədər məhkəmədə çox yüksək vəzifə tutan Kramskoy, çətin ki, növbəti imperator III Aleksandrın dövründə rüsvay olmuş bir adamın portretini yaratsın.

Rəsmdə əslən Qusardan olan ləzgi qadınının təsvir olunduğu versiyası da var.

• Wachtel, Andrew. Plays of expectations. University of Washington Press. 2007.

• "Неизвестная" в базе данных проекта "Моя Третьяковка"