Misinformasiya

Misinformasiya — yanlış və ya aldadıcı informasiya. Bu, qəsdən aldadıcı xarakter daşıyan və təbliğat mahiyyəti olan dezinformasiyadan fərqlənir. Misinformasiyanın ilkin tərifləri açıq şəkildə yalan, yanlış və ya faktiki olmayan ifadələrə diqqət yetirirdi. Buna görə də dezinformasiyanın dar tərifi məlumatın qeyri-dəqiq, natamam və ya yanlış olmasından asılı olmayaraq keyfiyyətinə aiddir. Bununla belə, son tədqiqatlar məlumatın düzgünlüyündən daha çox misinformasiyanı görə müəyyən edir, çünki misinformasiya yalanı, seçmə həqiqətləri və əhatə edə bilər.

Misinformasiyanın necə düzəldilməsi ilə bağlı araşdırmalar faktların yoxlanmasına yönəlmişdir. Bununla belə, xəbərləri faktlar əsasında yoxlamaq olar, lakin inancları yox. Araşdırmalar göstərir ki, faktların yoxlanması əks nəticə verə bilər. Digərləri insanları misinformasiyaya meyilli edən şeyləri tədqiq edirlər. İnsanlar dinlədikləri və ya oxuduqları şeylə emosional cəhətdən bağlı olduqları üçün misinformasiyaya daha çox inanırlar. Sosial medianın rolu informasiyanı istənilən vaxt cəmiyyət üçün əlçatan etmişdir və bu, geniş insan qruplarını eyni anda öz məlumatları ilə birləşdirir.Texnologiyanın inkişafı insanların məlumat ötürmə tərzinə və misinformasiyanın yayılmasına təsir göstərmişdir. Misinformasiya cəmiyyətlərin məlumat qəbul etmə qabiliyyətinə təsir edir, bu isə daha sonra icmalara, siyasətə və tibb sahəsinə təsir edir.

Tarixi

İlkin nümunələrə İntibah İtaliyasında siyasi rəqiblər arasında şəklində yayılmış təhqir və qaralamalar daxildir. Bunlar meydanı və danışan heykəllər üçün adlandırılan anonim və hazırcavab ifadələrdir. İnqilabdan əvvəlki Fransada "kanarlar" və ya çap olunmuş bəzən oxucuları onları ciddi qəbul etməyə inandırmaq üçün bir oyma əlavə edirdi.

1588-ci ilin yayında İspaniya armadası ingilislərlə döyüşmək üçün yelkən açdığı zaman Avropa qitəsi həyəcanla xəbər gözləyirdi. İspaniya poçt müdiri və Romada ispan agentləri Papa qoşunlar quruya enəndən sonra vəd etdiyi bir milyon dukatı buraxmağa inandırmaq ümidi ilə İspaniyanın qələbəsi xəbərlərini təbliğ etmişdilər. Fransada İspaniya və Britaniya səfirləri mətbuatda ziddiyyətli hekayələri təbliğ etmişdilər, İspaniyanın qələbəsi Paris, Praqa və Venesiyada yanlış şəkildə qeyd edilmişdir. Yalnız avqustun sonlarına qədər İspaniyanın məğlubiyyəti haqqında etibarlı xəbərlər böyük şəhərlərə çatmışdır. Donanmanın qalıqları payızda İspaniyaya qayıtmışdır.

 
ABŞ-də ilk genişmiqyaslı misinformasiya halı olan Böyük Ay saxtakarlığından litoqrafiya.

İlk qeydə alınmış genişmiqyaslı dezinformasiya kampaniyası 1835-ci ildə Nyu-Yorkun "" publikasiyasında nəşr olunan idi. Burada Aydakı həyatı təsvir etdiyi iddia edilən bir sıra məqalələr "insanabənzər yarasa varlıqların və saqqallı mavi unikornların" təsvirləri ilə tamamlanmışdır.

Sosial media platformaları misinformasiyanın asanlıqla yayılmasına imkan yaradır. 2016-cı ildə ABŞ seçkilərdən sonra aparılan sorğular sosial mediada yalan məlumat alan bir çox insanın faktiki olduğuna inandığını göstərir.

Bundan başqa, internetin yaranması misinformasiyanın yayılmasının ənənəvi üsullarını dəyişmişdir. 2016-cı ildə ABŞ-də keçirilən prezident seçkiləri zamanı ümumi xəbər mediasının yalnız 6%-ni təşkil edən misinformasiyaya baxmayaraq, "etibarsız" hesab edilən veb-saytların məzmununun amerikalıların 40%-nə çatdığı müşahidə edilmişdir. Bir çox sağlamlıq böhranı zamanı misinformasiya yayılmışdır. Məsələn, 2014–2016-cı illərdə Ebola epidemiyası zamanı alternativ müalicə üsulları haqqında misinformasiyalar yayılmışdır. Həmçinin, daha sonra COVID-19 pandemiyası zamanı misinformasiya həm qəsdən, həm də qəsdən olmayaraq səhiyyə elmi və tibb sahəsi haqqında ümumi savadsızlıq ilə birləşərək daha çox misinformasiya yaratmışdır. Bununla belə, onları misinformasiyaya nəyin həssas etdiyi hələ də müzakirə olunur.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. Merriam-Webster Dictionary. . 19 August 2020. 25 February 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 19 August 2020.
  2. Fetzer, James H. . Minds and Machines (ingilis). 14 (2). 2004-05-01: 223–229. doi:. ISSN .
  3. Woolley, Samuel C.; Howard, Philip N. . . 10. 2016: 4882–4890. 2019-10-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-22.
  4. Caramancion, Kevin Matthe. An Exploration of Disinformation as a Cybersecurity Threat // 2020 3rd International Conference on Information and Computer Technologies (ICICT). 2020. 440–444. doi:. ISBN 978-1-72817-283-5.
  5. Fisher, Natascha A. Karlova, Karen E. . informationr.net (ingilis). 2013-03-15. 2023-05-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-11.
  6. Lewandowsky, Stephan; Stritzke, Werner G. K.; Freund, Alexandra M.; Oberauer, Klaus; Krueger, Joachim I. . American Psychologist (ingilis). 68 (7). October 2013: 487–501. doi:. ISSN . PMID .
  7. Fallis, Don. . Library Trends. 63 (3). 2015: 401–426. doi:. :. ISSN .
  8. Chadwick, Andrew; Stanyer, James. . Communication Theory. 32 (1). 2021-10-20: 1–24. doi:. ISSN .
  9. Diaz Ruiz, Carlos. . New Media & Society (ingilis). 2023-10-30. doi:. ISSN . 2023-11-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-03.
  10. ↑ Lewandowsky, Stephan; Ecker, Ullrich K. H.; Seifert, Colleen M.; Schwarz, Norbert; Cook, John. "Misinformation and Its Correction: Continued Influence and Successful Debiasing". . 13 (3). 2012: 106–131. doi:. JSTOR . PMID .
  11. Diaz Ruiz, Carlos; Nilsson, Tomas. "Disinformation and Echo Chambers: How Disinformation Circulates on Social Media Through Identity-Driven Controversies". Journal of Public Policy & Marketing (ingilis). 42. 2022-08-08: 18–35. doi:. ISSN .
  12. Nyhan, Brendan; Reifler, Jason. . Political Behavior (ingilis). 32 (2). 2010-06-01: 303–330. doi:. ISSN .
  13. ↑ Aral, Sinan. The hype machine : how social media disrupts our elections, our economy, and our health--and how we must adapt (First). New York. 2020. ISBN 978-0-525-57451-4. OCLC . [səhifə göstərin]
  14. . The New York Review of Books. 2017-02-13. 2019-02-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-24.
  15. Andrew Pettegree. The Invention of News. Yale University Press. 2015. 153–4. ISBN 978-0-300-21276-1.
  16. . International Center for Journalists. 2019-02-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-24.
  17. Allcott, Hunt; Gentzkow, Matthew; Yu, Chuan. . Research & Politics (ingilis). 6 (2). April 2019: 205316801984855. doi:. ISSN . 2022-10-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-17.
  18. Godfrey-Smith, Peter. . Canadian Journal of Philosophy (ingilis). 19 (4). December 1989: 533–550. doi:. ISSN .
  19. West, Jevin D.; Bergstrom, Carl T. . Proceedings of the National Academy of Sciences (ingilis). 118 (15). 2021-04-13: e1912444117. Bibcode:. doi:. ISSN . PMC  (). PMID  ().
  20. Zeng, Jing; Chan, Chung-hong. . Online Information Review. 45 (4). 2021-01-01: 709–728. doi:. ISSN . 2024-02-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-03.
  21. Fung, Isaac Chun-Hai; Fu, King-Wa; Chan, Chung-Hong; Chan, Benedict Shing Bun; Cheung, Chi-Ngai; Abraham, Thomas; Tse, Zion Tsz Ho. . Public Health Reports (ingilis). 131 (3). May 2016: 461–473. doi:. ISSN . PMC . PMID .
  22. Oyeyemi, Sunday Oluwafemi; Gabarron, Elia; Wynn, Rolf. . BMJ (ingilis). 349. 2014-10-14: g6178. doi:. ISSN . PMID . 2022-11-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-11.
  23. Swire-Thompson, Briony; Lazer, David. "Public Health and Online Misinformation: Challenges and Recommendations". Annual Review of Public Health (ingilis). 41 (1). 2020-04-02: 433–451. doi:. ISSN . PMID .
  24. Jerit, Jennifer; Zhao, Yangzi. . Annual Review of Political Science (ingilis). 23 (1). 2020-05-11: 77–94. doi:. ISSN . 2022-10-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-12-01.

Əlavə ədəbiyyat

  • Machado, Caio; Kira, Beatriz; Narayanan, Vidya; Kollanyi, Bence; Howard, Philip. A Study of Misinformation in WhatsApp groups with a focus on the Brazilian Presidential Elections // Companion Proceedings of the 2019 World Wide Web Conference. 2019. 1013–1019. doi:. ISBN 978-1-4503-6675-5.
  • Allcott, H.; Gentzkow, M. "Social Media and Fake News in the 2016 Election". Journal of Economic Perspectives. 31 (2). 2017: 211–236. doi:.
  • Baillargeon, Normand (4 January 2008). A short course in intellectual self-defense. Seven Stories Press. ISBN 978-1-58322-765-7ISBN 978-1-58322-765-7. Retrieved 22 June 2011.
  • Bakir, Vian; McStay, Andrew. . Digital Journalism. 6 (2). 7 February 2018: 154–175. doi:. 6 September 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 3 November 2023.
  • Christopher Cerf, and Victor Navasky, The Experts Speak: The Definitive Compendium of Authoritative Misinformation, Pantheon Books, 1984.
  • Cook, John; Stephan Lewandowsky; Ullrich K. H. Ecker. . . 12 (5). 2017-05-05: e0175799. Bibcode:. doi:. PMC . PMID .
  • Helfand, David J., A Survival Guide to the Misinformation Age: Scientific Habits of Mind. Columbia University Press, 2016. ISBN 978-0231541022ISBN 978–0231541022
  • Christopher Murphy (2005). Competitive Intelligence: Gathering, Analysing And Putting It to Work. Gower Publishing, Ltd.. pp. 186–189. ISBN 0-566-08537-2ISBN 0-566-08537-2. A case study of misinformation arising from simple error
  • O'Connor, Cailin; Weatherall, James Owen. . Scientific American. 1 September 2019. 1 November 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 3 November 2023.
  • O'Connor, Cailin, and James Owen Weatherall, The Misinformation Age; How False Beliefs Spread. Yale University Press, 2019. ISBN 978-0300241006ISBN 978–0300241006
  • Offit, Paul. . Columbia University Press. 2019. ISBN 978-0-231-18699-5.
  • Persily, Nathaniel, and Joshua A. Tucker, eds. Social Media and Democracy: The State of the Field and Prospects for Reform. Cambridge University Press, 2020. ISBN 978-1108858779ISBN 978–1108858779
  • Jürg Strässler (1982). Idioms in English: A Pragmatic Analysis. Gunter Narr Verlag. pp. 43–44. ISBN 3-87808-971-6ISBN 3-87808-971-6.
  • West, Jevin D.; Bergstrom, Carl T. . Proceedings of the National Academy of Sciences. 118 (15). 2021. Bibcode:. doi:. PMC  (). PMID  ().

Xarici keçidlər

  • Connie Hanzhang Jin; Miles Parks. (audio tutorial, graphic tutorial). NPR. April 20, 2020.
  • (free online class). Management and Strategy Institute. 23 August 2022.
Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023