Fakt yoxlama — şübhəli xəbərlərin və ifadələrin faktiki düzgünlüyünün yoxlanılması prosesi. Fakt yoxlama mətnin və ya məzmunun dərc edilməsindən və ya başqa şəkildə yayılmasından əvvəl və ya sonra aparıla bilər. Daxili fakt yoxlaması qeyri-dəqiq məzmunun dərc olunmasının qarşısını almaq üçün naşir tərəfindən aparılan yoxlamadır. Lakin faktı üçüncü tərəf yoxladıqda, bu proses artıq xarici fakt yoxlama adlanır.
Tədqiqatlar göstərir ki, faktların yoxlanması həqiqətən də vətəndaşlar arasında təsəvvürləri düzəldə bilər, həmçinin siyasətçiləri yalan və ya çaşdırıcı iddialar yaymaqdan çəkindirə bilər. Bununla belə, düzəlişlər zaman keçdikcə azala bilər və ya daha az dəqiq iddialar irəli sürən elitaların göstərişləri ilə təzyiq altında qala bilər. Siyasi faktların yoxlanılması bəzən publisistika kimi tənqid olunur. fakt yoxlayıcılarının nəzərdən keçirilməsi fakt yoxlamanın yanlış təsəvvürləri azaltmaq üçün effektiv bir yol olub-olmaması və metodun etibarlı olub-olmaması ilə bağlı qarışıq bir nəticə göstərir.
Tarixi
1850-ci illər və daha sonrakı tarixlərdə çıxan sensasiyalı qəzetlər daha faktiki mediaya tədricən ehtiyac yaradırdı. Kolin Diki faktların yoxlanmasının sonrakı təkamülünü təsvir etmişdir. Əsas elementlər 1850-ci illərdə Associated Press-in yaradılması, jurnalından , Henri Lus və Time jurnalı, və ""in məşhur fakt yoxlama şöbəsi idi.
İstinadlar
- Graves, Lucas; Amazeen, Michelle A., Fact-Checking as Idea and Practice in Journalism // Oxford Research Encyclopedia of Communication (ingilis), Oxford University Press, 25 February 2019, doi:, ISBN 9780190228613
- Drutman, Lee. . FiveThirtyEight (ingilis). 2020-06-03. 2021-02-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-12-05.
- Nyhan, Brendan; Reifler, Jason. . American Journal of Political Science. 59 (3). 1 July 2015: 628–40. doi:. :. ISSN .
- ↑ Nyhan, Brendan. . Proceedings of the National Academy of Sciences (ingilis). 118 (15). 2021-04-13: e1912440117. doi:. ISSN . PMC (). PMID ().
- Riddell, Kelly. . The Washington Times. 26 September 2016. 26 September 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 27 September 2016.
- Graves, Lucas. . Columbia University Press. 2016. səh. . ISBN 9780231542227.
- Nieminen, Sakari; Rapeli, Lauri. . Political Studies Review. 17 (3). 2018-07-19: 296–309. doi:. İstifadə tarixi: 2022-07-16.
- Dickey, Colin (Fall, 2019). The rise and fall of facts. Columbia Journalism Review.
Əlavə ədəbiyyat
- Silverman, Craig. Regret the Error: How Media Mistakes Pollute the Press and Imperil Free Speech. Penguin Canada. 23 October 2007. ISBN 9780143186991.
- Amazeen, Michelle. . The Washington Post. 3 June 2015. 3 August 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 28 July 2015.
- Davis, Katy. (Press-reliz). The Center for Media and Public Affairs (CMPA), George Mason University. 22 October 2012. Archived from the original on 9 March 2015. İstifadə tarixi: 28 August 2015.
- Lewis-Kraus, Gideon (2012). "RIFF: The fact-checker versus the fabulist", (online), 21 February 2012 (print edition, 26 February 2012, p. MM45, title, "I Have Taken Some Liberties")
- See: Lewis-Kraus, Gideon. . The New York Times. 21 February 2012. 28 December 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 27 July 2015.
- Heffernan, Virginia (2010) 2023-07-19 at the Wayback Machine, (online), 20 August 2010 (print edition, 22 August 2010, p. MM14). Accessed 27 July 2015.
- Silverman, Craig (2010) "Top fact checkers and news accuracy experts gather in Germany", Regret the Error (online), 4 September 2010
- See:
- . 8 September 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 July 2015. accessed 28 July 2015. Cited by Tobias Reitz & Kersten Alexander Riechers (2011) "Quo vadis Qualitätssicherung? Corrigo, Konzeption eines Crowdsourced Media Accountability Services", p. 151, Fachbereich Media, 31 May 2011 (Hochschule Darmstadt, University of Applied Sciences)
- Reitz, Tobias; A. Riechers, Kersten. [Quo vadis quality assurance?] (PDF). Crowdsourced Media Accountability. 2011-05-31. 6 September 2015 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 7 December 2017.
- See:
- Bergstrom, Carl T. and Jevin West. "Calling Bullshit: Data Reasoning in a Digital World." Online Lecture INFO 198 / BIOL 106B, 2017, University of Washington.
- Bergstrom, Carl; West, Jevin. . University of Washington. 2017. 6 February 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 5 February 2018.
- . YouTube. UW iSchool. 10 July 2017. 31 July 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 17 February 2018.
-
Sagan, Carl; Druyan, Ann. The Fine Art of Baloney Detection // . Random House. 1995. –218.
- Jones, Josh. . Open Culture: the best free cultural & educational media on the web. 11 April 2016. 18 February 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 17 February 2018.
- Sagan, Carl. (PDF). Free University of Berlin. 19 February 2018 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 17 February 2018.
-
Adler, Mortimer J.; Doren, Charles Van. Agreeing or Disagreeing with an Author // (Revised). New York: Simon & Schuster. 1972 [1940]. –167.
After he has said 'I understand but I disagree,' he can make the following remarks to the author: (1) 'You are uninformed'; (2) 'You are misinformed'; (3) You are illogical-your reasoning is not cogent'; (4) 'Your analysis is incomplete.'
- . The Washington Post. 25 June 2018. 18 July 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 16 November 2023.
- Nyhan, Brendan. 2020. " 2023-03-30 at the Wayback Machine". Journal of Economic Perspectives, 34 (3): 220–36. DOI:
- Miller, Ielleen. . . 2020-12-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-12-17.
Xarici keçidlər
- with image of fact-checker's notes from ProPublica