Kür kərtənkələsi

Kür kərtənkələsi (lat. Darevskia portschinskii) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin sürünənlər sinfinin pulcuqlular dəstəsinin əsl kərtənkələlər fəsiləsinin qayalıq kərtənkələsi cinsinə aid heyvan növü. Elə də böyük olmayan daş kərtənkələsidir. Bədənində 43-62 pulcuq vardır. Dişilər və erkəklər boz, qəhvəyi-boz rəndə olurlar. Bədənin bel nahiyəsində yaşıl rəng yoxdur. Çoxalma zamanı erkəklərdə boğaz, sinə hissəsi parlaq-sarı, narıncı-sarı rəngdə olur.

Kür kərtənkələsi
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Klad: Olfactores Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Klad: Eugnathostomata Klad: Teleostomi Klad: Euteleostomi Klad: Xoanlar Klad: Rhipidistia Klad: Tetrapodomorpha Klad: Eotetrapodiformes Klad: Elpistostegalia Klad: Stegocephalia Sinifüstü: Dördayaqlılar Klad: Reptiliomorpha Klad: Amniota Klad: Sauropsida Sinif: Sürünənlər Klad: Eureptilia Klad: Romeriida Klad: Diapsida Klad: Neodiapsida Klad: Sauria Klad: Lepidosauromorpha Dəstəüstü: Lepidosauria Dəstə: Pulcuqlular Fəsiləüstü: Lacertoidea Fəsilə: Əsl kərtənkələlər Yarımfəsilə: Lacertinae Cins: Qayalıq kərtənkələsi Növ: Kür kərtənkələsi
Beynəlxalq elmi adı
Darevskia portschinskii Karl Fedorovich Kessler, 1878
Şəkil axtarışı NCBI   122351 EOL   792853

Yayılması

Əsasən Kür çayının orta axarları boyunca, Gürcüstanın cənub hissəsi və Ermənistanın şimal hissələrini əhatə edir. Azərbaycan ərazisində kiçik və qapalı areala malikdir. Əsasən Azərbaycanın cənubunda Həkəri çayı boyunca yayılmışdı. Hal-hazırda isə areal kiçik olaraq müxtəlif ərazilərdə yayılmışdır. Bu növə daxil kərtənkələlər Kürün sahili boyunca yerləşən qayalıqlarda, 1100-1200 metr yüksəkliklərində yayılmışdır. 1 km maşrutda 40-55 baş kərtənkələyə daxildir. Qışlama Tiflis yaxınlığında mart, dağlıq ərazilərdə isə aprel ayının ortalarında bitir.

Sistematika

Bu növ iki yarımnövə bölünür. Lacerta portschinskii portschinskii Kessler, 1878 növün əsas yarımnövüdür. Lacerta portschinskii nigrita Bakradze, 1976 yarımnövü isə Kürün (Gürcüstan) Maşavera çayı, (Ermənistan) Debet çayı kimi qolları sahillərində yayılmdır.

Qidalanması və çoxalması

Cücülər və kiçik onurğasızlarla qidalanır. Böçəklər, İkiqanadlılar, Düzqanadlılar, Çoxayaqlılar və Kəpənəklər onun əsas qidasını təşkil edir.

Yumurta qoymaqla çoxalırlar. 2-5 yumurta qoyurlar. Bu iyundan iyulun ortalarına qədər davam edir. Balalar iyulun ortalarından avqust ayının sonlarına qədər yumurtadan çıxırlar. Balaların uzunluğu 25-27 mm təşkil edir.