Heydər Əliyev şəxsiyyətinə pərəstiş

Heydər Əliyev şəxsiyyətinə pərəstiş və ya Heydərizm— 1993-cü ildən 2003-cü ildək hakimiyyətdə olan dövlət başçısının ölümündən sonra belə oğlu İlham Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi ilə formalaşan və inkişaf edən şəxsiyyətə pərəstiş. Heydər Əliyev hələ həyatda olarkən onun şəxsiyyətinə pərəstiş xüsusiyyətləri meydana gəlməyə başlayır. Heydər Əliyev MDB ölkələri jurnalistlərinin şəxsiyyətə pərəstişlə bağlı sualına belə cavab verir:

Heydər Əliyev (1997)
" Xalq məni sevir, mən bununla bağlı heç nə edə bilmirəm. Bu yaxınlarda Gəncə Şəhər İcra Hakimi abidəmi icra hakimiyyətinin binası qarşısına qoymaq qərarına gəldi. Mən onu çağırdım, bunu etməməli olduğunu bildirdim. Uzun müddət müqavimət göstərdi. Amma ona dedim: "Bax öldükdən sonra onu qoyarsan…» "

Milli dövlətçiliyin ideoloji əsasına çevrilən Heydər Əliyevin «Azərbaycançılıq» ideologiyası müasir dünyada öz yerini müəyyənləşdirmiş və bütün dünyada yaşayan azərbaycanlılar üçün birləşdirici faktordur Siyasətşünas Zəfər Quliyev deyib ki, 2003-cü ildə İlham Əliyevin ölkədə hakimiyyətə gəlməsi ilə mərhum prezidentin şəxsiyyətinə pərəstiş Azərbaycanın müasir tarixini yenidən nəzərdən keçirmək üçün kampaniya şəklində sistematik şəkildə təsdiqləndi. 2003-cü il prezident seçkilərində hətta Şeyxülislam və Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin rəhbəri Allahşükür Paşazadə küfr xarakteri daşıyan hakimiyyətin şərəfinə hörmət bəyanatları edir. Xüsusən 31 may tarixində Quba şəhərində verdiyi bəyanatda «Bizdə bir Allah, bir peyğəmbər və bir prezident var, buda Heydər Əliyevdir». İki ay sonra buna bənzər bir bəyanat verir: «Heydər Əliyevə qarşı çıxmaq Allahın iradəsinə qarşı çıxmaq deməkdir!». Bu bəyanat iman gətirənlərin hiddətinə səbəb olur.

«Beynəlxalq Böhran Qrupu» öz hesabatında qeyd edir ki, Heydər Əliyev şəxsiyyətinə pərəstiş - Azərbaycanın ideologiyasının əsası, Heydər Əliyevin Azərbaycanı xilas etməsi fikirinin aşılanmasından ibarətdir. Üstəlik bu şəxsiyyətə pərəstiş onun oğlu İlham Əliyevə keçir. Xüsusən Heydər Əliyevin 1993-cü ildə Gəncə şəhərində baş verən qiyamdan sonra hakimiyyətə qayıtması Azərbaycan xalqının milli qurtuluş günü elan edilmişdir. Bir publisist və yazıçı olan Seymur Baycan hesab edir ki, Azərbaycanda lideri tanıtmaq cəhdi, digər diktaturalardan heç bir fərqi yoxdur.

«Azadlıq» qəzetinin yazdığına görə Avropa oyunlarında Azərbaycanda Heydər Əliyev şəxsiyyətinə pərəstiş xaricilərdən gizlədilməyə çalışılmışdır. Beləki Bakının mərkəzi küçə və prospektlərindən Heydər Əliyevin portretləri sökülmüşdür.

Əliyevşünaslıq

  Əsas məqalə: Əliyevşünaslıq

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Tarix İnstitutunda Ədalət Qasımovun rəhbərliyi altında 13 alimin iştirakı ilə Əliyevşünaslıq bölməsi fəaliyyət göstərir. Kafedra 2008-ci il aprelin 2-də Elmlər Akademiyasının Rəyasət Heyətinin qərarı ilə yaradılmış və əvvəlcə "Heydər Əliyev irsini öyrənən şöbə" kimi fəaliyyət göstərmişdir. 2010-cu ildən etibarən kafedraya "Əliyevşünaslıq"adı verilmişdir. Bölmə Heydər Əliyevin həyat və yaradıcılığını öyrənir və iki cildlik bioqrafik kitab üçün arxiv materiallarını seçir. Nəhayət 2013-cü ilin fevralında Heydər əliyevin 1993-2003-cü illər həyat və fəaliyyətinin əks olunduğu bir cildlik bioqrafik əsər çapa verilmişdir. Onun SSRİ DTK fəaliyyəti və 18 illik respublika idarəçiliyindən bəhs edən ikinci cild isə layihə mərhələsindədir. Hər iki cild onun 90 illik yubleyi ərəfəsində təqdim olunmalı idi..

Xatirəsinin əbədiləşdirilməsi

 
Bakıdakı Heydər Əliyev Sarayı
 
Heydər Əliyev adına Beynəlxalq Hava Limanı
 
Heydər Əliyev Mərkəzi
 
Gəncədə Heydər Əliyev Mərkəzi
 
Tiflisdəki Heydər Əliyev adına bağ
 
Gəncədə Heydər Əliyev parkı
 
«Heydər Əliyev tankeri». Azərbaycan poçt markası, 2008

Azərbaycanın bütün şəhərlərinin mərkəzi prospekt, küçə, eləcə də müxtəlif yerlərində bir çox obyektlər Heydər Əliyevin adını daşıyır. Müxtəlif məlumatlara görə ölkədə 60-a yaxın Heydər Əliyev muzey və mərkəzləri vardır. Bir çox məscidlərdə (məsələn Naxçıvan Muxtar Respublikasında) «Heydər Əliyev xatirə otaqları» təşkil olunmuşdur.

Heydər Əliyevin adı ilə adlandırılmış obyektlər

Heykəl və abidələri

Azərbaycanda

Azərbaycanda demək olar ki, hər şəhər və ya iri yaşayış məntəqələrində Heydər Əliyevin büst və heykəlləri mövcuddur:

Azərbaycandan kənarda

2003-cü ildə Əliyevin ölümündən sonra, Azərbaycandan xaricdə bir çox heykəllər qoyulmuşdur. Əliyevin Azərbaycandan kənarda ilk heykəli Kiyevdə (2004) açılmışdır.Həmin ildə Əliyevin büstü Buxarestdə qoyulur, 2007-ci ildə onun adını daşıyan parkda açılır. Daha sonra heykəllər Qaqauziyanın paytaxtı Komratda (Moldova (2007), Tiflisdə (2007), Qahirədə (2008), Belqrad və Mexikoda qoyulur. Lakin sonuncu 2013-cü ildə əhəmiyyətli mübahisələrdən sonra qaldırılır. 2008-ci il fevralın 7-də Misirin Qəlyubiyyə vilayətinin Qanatır şəhərində Azərbaycan-Misir dostluq parkının və Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin bu parkda ucaldılmış abidəsinin açılışı olmuşdur.Hündürlüyü 3 metr olan tunc abidənin müəllifləri Səlhab Məmmədov, Akif Əsgərov və Natiq Əliyevdir. Nazir Faizə Əbu əl-Nəqə, vali Ədli Hüseyn, Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Z.Fərəcov və səfir F.Bağırov mərasimdə çıxış etmişlər. Türkiyənin İstanbul şəhərinin Sarıyer rayonunda yaradılmış Heydər Əliyevin heykəli 2006-cı il iyulun 12-də salınmışdır.Gürcüstanın Tbilisi şəhərində ulu öndər Heydər Əliyevin adına büst ucaldılmışdır. 2004-cü ildə prezident İlham Əliyevin Gürcüstana səfəri zamanı büstün açılışı olmuşdur. Eyni zamanda büstün olduğu parka da ulu öndərin adı verilmişdir. Azərbaycanın xalq rəssamı, heykəltaraş Natiq Əliyevin hazırladığı qranit büst və postamentin hündürlüyü dörd metrdir.

Numizmatikada və filateliyada

  •  
    Əliyevin 75 illik yubleyinə həsr edilmiş poçt bloku (1998)
  •  
    2001-ci ilin poçt markası
  •  
    Əliyevin 80 illik yubleyinə həsr edilmiş poçt bloku (2003)
  •  
    2006-cı il poçt markası
  •  
    Poçt bloku 2008
  •  
    2011-ci il poçt markası
  •  
    Heydər Əliyevin təsviri olan qızıl xatirə sikkəsi
  •  
    Heydər Əliyevin təsviri olan gümüş xatirə sikkəsi

Kinoda

2003-ci ildə Azərbaycanda Heydər Əliyevin 80-ci ildönümünə həsr olunmuş iki film çəkilmişdir: Vaqif Mustafayevin çəkdiyi "Qara nişanə"(baş rolda Tadeuş Huk) və Ramiz Fətəliyevin çəkdiyi «Bir anın həqiqəti» (baş rolda Aleksandr Baluyev).

Gürcüstanın "Tbilisi Intermedia" şirkətinin çəkdiyi "Dostluq müqaviləsi" filmi.

Kütləvi tədbirlərdə

  Əsas məqalə: Gül bayramı

2000-ci ildən başlayaraq Heydər Əliyevin xatirəsinə hər il Bakı da "Gül bayramı" adlı festival təşkil olunur. Bayram Heydər Əliyevin doğum günündə 10 may tarixində başlayır və bir neçə gün davam edir. Bayram günlərində ənənəvi olaraq, ölkəyə gətirilən nadir çiçəklərin rəngli kompozisiyaları gətirilir. Onlar əsasən Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı qarşısında olan Heydər Əliyev Parkında nümayiş olunur. "Yeni Müsavat" qəzetinin verdiyi məlumata görə, 2013-cü ildə bu festivaa 76 milyon dollardan çox pul xərclənib.

9-13 may 2012-ci ildən bu günə qədər beynəlxalq velosiped yarışları kateqoriyasından 22, 23 yaşa qədər olanlarla Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunmuş Azərbaycan veloturu keçirilir. Bu, Azərbaycan idman tarixində ilk peşəkar velosiped yarışları olur.

İstinadlar

  1. (PDF). Parliamentary Assembly of the Council of Europe. 20 September 2004. səh. 12. 22 November 2014 tarixində (PDF). It should also reconsider the disadvantages of «heydarism», the personality cult following the deceased President...
  2. Muradova, Mina. . eurasianet.org. Open Society Institute. 12 October 2008. 25 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 July 2019. ...Heydarism [a reference to the late President Heydar Aliyev, father of current President Ilham Aliyev] as a cult of the personality...
  3. Bahadir, Xaliq. . azadliq.info (az.). 13 May 2013. 10 April 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 12 July 2019.
  4. ↑ Айтен Алиева. . Русская служба Би-би-си. 2003-12-19. 2022-07-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-12.
  5. . heydar-aliyev-foundation.org. 2020-08-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-01.
  6. . REGNUM. 2011-07-06. 2022-08-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-12.
  7. . 16 iyul 2019. səh. 12. 16 iyul 2019 tarixində . 1993-cü ildə hakimiyyətə gələndən sonra və hətta 2003-cü ildə ölümündən sonra, Heydər Əliyev Azərbaycanda pərəstiş, hörmət və nifrət obyekti olub....
  8. 2020-06-03 at the Wayback Machine. Europe Report N°207 — 3 September 2010. 2012-07-28 at the Wayback Machine
  9. ↑ Şahnaz Bəylərqızı. . Радио Свобода. 2010-10-12. 2011-08-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-08-26.
  10. // Azadliq, 10 APREL 2015
  11. 2012-12-10 at the Wayback Machine на официальном сайте Института истории Азербайджана (на азербайджанском)
  12. Алиса Вальсамаки. . . 2013-02-26. 2013-03-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-02-28.
  13. [ölü keçid]
  14. . 2008-08-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-12. 2008-08-02 at the Wayback Machine
  15. . ИА REGNUM. 2007-07-31. 2022-07-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-12.
  16. Аббасханлы. . Day.Az. 2008-11-06. 2008-12-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-12.
  17. (rus). Казах.ру. 2004-07-12. 2022-07-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-12.
  18. . ИА TREND. 2011-05-10. 2011-05-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-12.
  19. . ИА REGNUM. 2007-06-14. 2022-07-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-12.
  20. . ИА TREND. 2010-12-27. 2010-12-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-12.
  21. . Посольство Азербайджанской Республики в Румынии. 2007-09-24. 2012-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-12.
  22. [ölü keçid]
  23. . «Новости-Азербайджан». 2008-03-03. 2008-03-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-12.
  24. Аббасханлы. . Day.Az. 2008-03-06. 2008-03-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-12.
  25. Эльшан Рустамов. . "The First News". 2010-05-07. 2021-10-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13.
  26. ↑ . 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13.
  27. . ИА REGNUM. 2007-05-12. 2013-12-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13.
  28. . «РИА Новости» Украина. 2010-10-28. 2012-07-16 tarixində .
  29. А. Алиева. . AZE.az. 2011-03-18. 2012-07-18 tarixində .
  30. . Day.Az. 2007-09-21. [ölü keçid]
  31. Клэр Дойл. . Русская служба Би-би-си. 2005-04-29. 2012-01-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13.
  32. ↑ . Русская служба Би-би-си. 2004-03-11. 2016-03-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13.
  33. . "The First News". 2010-05-10. 2021-10-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13.
  34. . 2021-06-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13.
  35. . 2016-03-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13.
  36. . ИА REGNUM. 2021-05-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13.
  37. . «Лента.Ру». 2007-02-07. 2021-01-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13.
  38. . ИА TREND. 2011-05-02. 2011-05-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-13.
  39. . day.az. 2011-05-01. 2022-07-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13.
  40. . ИА TREND. 2011-04-23. 2011-04-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-13.
  41. . ИА TREND. 2010-12-13. 2011-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-13.
  42. . 1News.az (rus). 6 May 2011. 12 May 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  43. (rus). Official website of the President of the Republic of Azerbaijan. 30 October 2011. 24 March 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  44. (rus). Radio Free Europe/Radio Liberty. 12 October 2010. 24 August 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  45. . Official website of the President of the Republic of Azerbaijan. 15 April 2011. 24 March 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  46. (rus). 1News.az. 17 September 2012. 3 March 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  47. . Official website of the President of the Republic of Azerbaijan. 31 July 2012. 24 March 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  48. . The Ministry of Culture and Tourism of the Republic of Azerbaijan. 4 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  49. (rus). Navigator.az. 2019-07-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-14.
  50. (rus). 18 October 2014. 18 December 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 14 July 2019.
  51. . president.az (rus). 28 August 2014. 25 March 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 14 July 2019.
  52. . Kavkaz-News. 6 May 2011. İstifadə tarixi: 30 September 2012. [ölü keçid]
  53. (rus). Official site of Permanent Spiritual Christian Molokans in Russia. 29 October 2011. 14 July 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  54. . Official website of the President of the Republic of Azerbaijan. 13 March 2011. 24 March 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  55. . Official website of the President of the Republic of Azerbaijan. 10 February 2011. 25 March 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  56. (rus). 1News.az. 10 February 2011. 13 February 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  57. (rus). 1News.az. 16 November 2011. 17 November 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  58. (rus). 1News.az. 18 November 2011. 26 November 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  59. (rus). ANS-Press. 12 April 2012. 1 August 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  60. (rus). Trend.az. 17 November 2011. 27 July 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  61. (rus). Xalq Qazeti. 6 October 2010. 5 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  62. (rus). Səs İnformasiya Agentliyi. 13 September 2011. 4 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  63. (rus). 1News.az. 25 September 2011. 25 September 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  64. (rus). Kusari.com. 13 August 2011. 4 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  65. (rus). 1News.az. 11 November 2010. 12 December 2010 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  66. (rus). 1News.az. 5 May 2011. 12 May 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  67. (rus). 1News.az. 1 November 2010. 8 November 2010 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  68. (rus). 1News.az. 14 March 2012. 16 March 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  69. (rus). 1News.az. 15 August 2011. 4 March 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  70. (rus). Trend.az. 9 September 2012. 27 July 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  71. . Archived from the original on 28 September 2013. İstifadə tarixi: 6 March 2015.
  72. (rus). Xalq Qazerti. 16 August 2011. 5 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  73. (rus). 1News.az. 19 December 2011. 3 March 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  74. (rus). AzTV. 9 February 2011. 26 September 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  75. (rus). Trend.az. 30 October 2011. 26 July 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  76. . The Ministry of Culture and Tourism of the Republic of Azerbaijan. 4 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  77. (rus). Xalq Qazeti. 20 July 2011. 6 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 September 2012.
  78. . 1news.az (rus). 3 October 2014. 18 December 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 14 July 2019.
  79. (rus). Корреспондент.net. June 4, 2004. April 20, 2022 tarixində . İstifadə tarixi: August 10, 2012.
  80. . 2022-07-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-14.
  81. (rus). Embassy of the Republic of Azerbaijan in Romania. September 24, 2007. March 4, 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 24, 2012.
  82. [Experts say installation of Aliyev's bust is "recognition of his achievements for the Turkic people"] (rus). REGNUM News Agency. November 20, 2007. İstifadə tarixi: September 24, 2012. [ölü keçid]
  83. . 2021-08-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-14.
  84. Iashvili, Aleksandr. [Saakashvili paid tribute to the veteran of KGB] (rus). Izvestia. May 14, 2007. December 2, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: September 24, 2012.
  85. Farid Arifoglu; Anrey Shary. [President's statue an export product] (rus). Radio Free Europe/Radio Liberty. June 8, 2011. June 10, 2011 tarixində . İstifadə tarixi: September 24, 2012.
  86. . Hürriyet Daily News. September 6, 2011. July 22, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: September 24, 2012. ()
  87. . AzərTAc-ın saytı (az.). azertag.az. 07.02.2008. 2017-03-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-10.
  88. . AzərTAc-ın saytı (az.). azertag.az. 12.07.2006. 2017-03-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-10.
  89. . www.anl.az. 15 may 2007. 19 oktyabr tarixində .
  90. . Panorama.am. 10 May 2013. İstifadə tarixi: 12 May 2013.
  91. . 2014-05-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-12.
Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023