|
Bu məqalədəki məlumatların yoxlanıla bilməsi üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var.
|
Aşağıdakı siyahıda Covanni Bokkaççonun "Dekameron" əsərinə daxil olan novellalalar günlər üzrə müvafiq sıra ilə göstərilmiş, həmçinin novellaların mənbəsi və sonrakı istifadə tarixi haqqında məlumat verilmişdir. Müəllif əsəri yazarkən hər novellanın əvvəlində qısa məzmun qeyd etmişdir. Aşağıdakı siyahıda da novellaların məzmunu göstərilərkən məhz həmin qısa məzmunlardan (Beydulla Musayevin tərcüməsində) istifadə edilib.
Novellaların siyahısı
Birinci gün
- I gün, çərşənbə
- Koroleva — Pampineya
- Mövzu — azad
| Rəvayətçi | № | Məzmun | Mənbə və sonrakı istifadə |
|---|---|---|---|
| — | — | Giriş: Florensiyada vəbanın yayılmasının təsviri, rəvayətçi gənclər görüşürlər və şəhərdən bir qədər aralı bir məkana çəkilirlər. | |
| Pamfilo | I, 1 | Ser Çappalletto yalan etirafı ilə mömin monaxı aldadıb ölür. Sağlığında alçaq olan bu adam öləndən sonra müqəddəs hesab edilir və San Ciapepelletto adını alır. | Olimpia Fulvia Morata tərəfindən latın, Volter tərəfindən isə fransız dilinə tərcümə olunub. Pazolini tərəfindən ekranlaşdırılıb. |
| Neifila | I, 2 | Yəhudi Avraam, Ciannotto di Çivinyinin nəsihətindən sonra Roma sarayına gedir, orada kilsə xadimlərinin əxlaqsızlığını görüb, Parisə qayıdır, xristian olur. | Busone da Qubbio haqqında hekayənin məəlum olan ən ilkin versiyasıdır, "Avventuroso Ciciliano" (1311). Martin Lüter tərəfindən Table-talk № 1899 Roma-Katolik kilsəsinin tənqidi üçün yenidən işlənmişdir. |
| Filomena | I, 3 | . Yəhudi Məlhisedek üç üzük haqqında söylədiyi hekayə ilə Səlahəddin tərəfindən hazırlanmış böyük bir təhlükədən qurtarır. | Ehtimal edilən mənbə — , "Müqəddəs ruhun yeddi vergisi", fransız poeması "Li dis dou vrai aniel" (1270–1294). Novellanın ilkin variantının XII əsrə aid itirilmiş bir ərəb mənbəsində olduğu güman edilir. Bu variant italyan dilli "Novellino" (Cento Novelle Antiche, sonu —XIV əsrin əvvəlləri), toplusundakı hekayənin formalaşmasına səbəb olub və bu variantda qəhrəmanların adı qeyd edilməyib. Hekayənin başqa bir variantı da məlumdur, bu variantda dinlərin bərabərliyi yox, xristian dininin üstünlüyü göstərilir. Qothold Efraim Lessinq tərəfindən "Müdrik Natan" (1779) pyesində, Conatan Svift tərəfindən isə "Küpə nağılı" (1704) əsərində istifadə edilib. |
| Dioneo | I, 4 | Bir monax ağır cəzaya layiq olan günah iş tutur, öz abbatını məharətlə belə bir günaha salaraq, cəzadan canını qurtarır. | Ehtimal edilən mənbə — "", LIV (XIII əsr) hekayələr toplusu və fransızdilli "L’Evêque qui bénit sa maîtresse" toplusu. |
| Fyametta | I, 5 | Monferrat markizası toyuqdan hazırlanmış naharla və bir neçə nəzakətli sözlə fransız kralının ona qarşı dəlicəsinə ehtirasını yatırır. | Hekayə mənşəcə Min bir gecə və ya "Yeddi müdrikin hekayələri"nə məxsusdur. |
| Emiliya | I, 6 | Birisi tutarlı sözlə monaxların riyakarlığını ifşa edir. | Ehtimal edilir ki, söhbət, 1345-ci ildə Florensiya inkvizitoru olmuş Pyetro della Akvila və ya 1332–1334-cü illərdə inkvizitor olmuş Mino da San Kvirikodan gedir. Filmin bəzi səhnələri "" filmində istifadə olunmuşdur. |
| Filostrato | I, 7 | Primat və abbat Klünyi haqqında Berhaminonun söylədiyi sözlər Kane della Skalanın çox xəsis olduğunu ifşa edir. | Əsərin qəhrəmanının şair olduğu güman edilir. |
| Lauretta | I, 8 | Gvilyemo Borsyere messer Ermino de Qrimaldini xəsisliyi üstündə çox incə ifadələrlə məzəmmət edir. | Hekayənin mənbəsi naməlumdur. Gvilyemo Borsyere Dantenin "İlahi Komediya" əsərində xatırlanır. |
| Eliza | I, 9 | Bir qaskonlu xanım Kiprin qorxaq kralını elə utandırır ki, o, casrətli olur. | Hekayənin mənbəsi — "Cento Novelle Antiche", LI XIII əsr. |
| Pampineya | I, 10 | Bir qadın boloniyalı maestro Albertonu ona olan sevgisi üstündə utandırmaq istəyir, lkain, Alberto çox nəzakətlə qadının özünü utandırır. |
İkinci gün
- II gün, cümə axşamı
- Koroleva — Filomena
- Mövzu — Tale və onun cilvələri: "uzun mübarizə və əziyyətlərdən sonra öz məqsədinə nail olanlar haqqında"
| Rəvayətçi | № | Məzmun | Mənbə və sonrakı istifadə |
|---|---|---|---|
| Neifila | II, 1 | Martellino özünü yalandan çolaqlığa qoyur, sonra da özünü elə göstərir ki, guya müqəddəs Arriqonun meyitinə toxunmaqla qıçı yaxşı olur. Yalanın stü açılanda onu döyürlər, asmaq istəyirlər, axırda xilas olur. | Hekayənin mənbəsi naməlumdur. |
| Filostrato | II, 2 | Rinaldo d’Asti var-yoxu qarət edildikdən sonra Kastel Gvilyelmoya gəlir, orada bir dul qadının yanında sığınacaq tapır, çəkdiyi ziyanın əvəzini alaraq, sağ-salamat evinə qayıdır. | Hekayənin, qədim hind hekaylər toplusu olan "Kəlilə və Dimnə"dən (2–3 əsrlər.) götürülməsi güman edilir, həmçinin Kəşmir şairi Somadevanın "Katasaritsaqara" əsəri ilə paralellər var (11 əsr). |
| Pampineya | II, 3 | Üç cavan oğlan ağılsızca israfçılıq edərək, ksaıblığa düşür, onların bacısı oğlu məyus halda evə qayıdarkən yolda bir abbatla tanış olur. Sonra məlum olur ki, bu ingilis kralının qızıdır. Qız ona ərə gedir, o da dayılarının çəkdiyi ziyanı ödəyərək, onları əvvəlki vəziyyətinə qaytarır. | Hekayənin mənbəsi naməlumdur. Sehrli nağıllar üçün xarakterik olan adi süjet xəttinə malikdir. "Pekorone", III,1 əsərində istifadə olunub. |
| Lauretta | II, 4 | Landolfo Ruffolo yoxsulluğa düşərək dəniz qulduru olur; genuyalıların əlinə keçir, dənizdə fəlakətə uğrayır, ağır qiymətli qaş-daşla dolu bir qutu üstündə xilas olur; Korfuda, bir qadının evində sığınacaq tapır, zəngin adam olub evinə qayıdır. | |
| Fyametta | II, 5 | Andreuççio at almaq üçün Peruciyadan Neapola gələrək bir gecədə üç dəfə təhlükəyə düşür, bunların hamısından canını qurtarır, yaqut üzüklə evinə qayıdır. | İki erkən mənbənin kombinasiyası nəticəsində yaradılıb: başlanğıcı Arrasslı Kurtuazanın "Boivin de Provins"(1228), arxiyepiskopun məzarı ilə bağlı səhnə qədim yunan romanı olan (e.ə. II əsrin ortaları) "" əsərindən götürülüb. Pyetro Aretino tərəfindən "Filosof" adlı pyesə çevirilmiş, lakin baş qəhrəmanın adı Bokkaçço olaraq dəyişdirilmişdir. Fazolini tərəfindən ekranlaşdırılmışdır. |
| Emiliya | II, 6 | Madonna Beritolanı, iki oğlunu itirəndən sonra, bir adada iki maralla tapırlar. O, Luniçyanaya gedir, orada oğlanlarından biri hökmdarın yanında qulluğa girir, hökmdarın qızı ilə sevişir və tutulub həbsxanaya salınır. Siciliya kralı Karlın əleyhinə üsyan edir. Ana oğlunu tanıyır, oğul öz hökmdarının qızı ilə evlənir. Qardaşı da tapılır, hər ikisi əvvəlki yüksək mövqeyini tutur. | İngilis romanı "Sir Isumbras" (1320) əsasında yazılmışdır. |
| Pamfilo | II, 7 | Babilistan sultanı öz qızını kral del Qarboya ərə vermək üçün yola salır, o, müxtəlif təsadüflər nəticəsində, müxtəlif yerlərdə doqquz kişinin əlinə düşür, axırda bakirə qız kimi atasının yanına qayıdır, oradan da əvvəlki niyyəti ilə kral del Qarbonun yanına, ona arvad olmağa gedir. | Qarışıq mənbəyə malik olduğu dəqiqdir. Novellanın ehtimal edilən mənbələri arasında "1001 gecə", Efesli Ksenofontun əsəri və bir neçə başqa əsərin adı çəkilir. Xüsusilə baş qəhrəmanın müdrikliyini saxlaması ilə, qədim yunan romanlarının açar xüsusiyyətlərini daşıyır. Süjet fransız təmsilçisi Jan de Lafonten tərəfindən istifadə olunub. |
| Eliza | II, 8 | Anvera qrafı yalandan müqəssir edildiyindən, iki oğlunu İngiltərənin başqa-başqa yerlərində qoyub, sürgünə gedir; qayıdandan sonra onu tanımırlar; o, uşaqlarını yaxşı vəziyyətdə görür, fransız kralı qoşununda mehtər olur, müqəssir olmadığı üçün əvvəlki mövqeyinə qayıdır. | Ehtimal ki, mənbə — Pyer della Brossa (Dantenin "Əraf"ında xatırlanır) və ledi Brabanta haqqında real hadisədir; ədəbi mənbənin isə trubadur Arnaut Vidal de Castelnou d’Arinin "Guillaume de la Barre" (1318) əsəri olması güman edilir. İstənilən halda, süjet o qədər qarışıqdır ki, onun kökünü tapmaq mümkün olmayıb. |
| Filomena | II, 9 | Ambroçiolo genuyalı Bernabonu aldadır. Bernabonun var-yoxu lindən çıxır, o, öz günahsız arvadını öldürmək istəyir. Qadın kişi paltarı geyib, sultanın yanında qulluğa girir, yalançını ifşa edir. Bernabonu İskəndəriyyəyə gətirdir; orada yalançı cəzalandırılır. Qadın yenə arvad paltarı geyinir, varlanaraq əri ilə Genuyaya qayıdır. |
Şekspir "" pyesində novellanın arvadın günahsızlığı və ərin xəyanətkarlığı motivindən istifadə edərək, onu XV əsrə aid olan və "Dekameron" əsasında yazılmış "Frederyke von Jennen" adlı alman hekayəsi ilə qarışdırmışdır. Həmçinin Gilbert de Montreuil tərəfindən yazılmış "Roman de la Violette ou de Gerard de Nevers" adlı romans da vardır. "Dekameron gecələri"ndə ekranlaşdırılmışdır. |
| Dioneo | II, 10 | Monakolu Paqanino messer Riççyardo da Kinzikanın arvadını götürüb qaçır. Messer Riççyardo onun yerini tapır, arvadının dalınca gedir, Paqanino ilə dostlaşaraq, xahiş edir ki, arvadını ona qaytarsın. Paqanino razılaşır, deyir ki, arvad getmək istəyirsə getsin. Amma arvad getmək istəmir, messer Riççyardo öləndən sonra Paqaninonun arvadı olur. | Süjet Lafonten tərəfindən istifadə olunmuşdur. "Dekameron gecələri"ndə ekranlaşdırılmışdır. |
Üçüncü gün
- III gün, bazar günü
- Kraliça — Neifila
- Mövzu — Bacarıq və çeviklik:"öz bacarığı və çevikliyi sayəsində çox istədiyi şeyə nail olan kəslər haqqında"
| Rəvayətçi | № | Məzmun | Mənbə və sonrakı istifadə |
|---|---|---|---|
| Filostrato | III, 1 | Lamporekkiolu Mazetto özünü lal-karlığa qoyub, qadın monastırında bağban olur; monax qadınların hamısı onunla yaxınlıq etmək üçün yarışa girir. | Mənbə: "Cento Novelle Antiche", LXII. Süjet Lafonten tərəfindən istifadə olunub. Pazolini tərəfindən ekranlaşdırılıb. |
| Pampineya | III, 2 | Mehtərlərdən biri kralın arvadı ilə yatır, kral bundan gizlincə xəbər tutur, onun kim olduğunu bilib, saçını kəsir. Mehtər o biri mehtərin də saçını kəsərək cəzadan qurtulur. | Süjet ya "Pançatatrlar"dan ya da Herodotun "Tarix"indən götürülmüş və bəzi ideoloji dəyişikliklər edilmişdir, Həmçinin "Cento Novelle Antiche" (II hissə) də süjetin mənbələrindən biri ola bilər. Süjet Lafonten tərəfindən istifadə olunmuşdur. |
| Filomena | III, 3 | Bir xanım cavan bir oğlana vurulur, günahını etiraf etmək bəhanəsi ilə hörmətli bir monaxın yanına gedir; monax məsələdən xəbərdar olmadığından işi elə düzəldir ki, qadın arzusuna çatır. | Süjet ("Novellalar", CVI), Lafonten, Lope de Veqa tərəfindən "İxtiraçı aşiq" pyesində və Molyerin "" (1661) əsərində istifadə olunmuşdur. |
| Pamfilo | III, 4 | Don Feliçe, Puçço qardaşa müqəddəs olmaq üçün günahını bağışlatmaq yollarını öyrədir; Puçço qardaş bunu yerinə yetirir; don Feliççe bundan istifadə edib onun arvadı ilə əylənir. | Süjet Serkambi ("Novellalar", CXI, CXVII) tərəfindən istifadə olunub. |
| Eliza | III, 5 | Zima qəşəng atını messer Françesko Verçelleziyə bağışlayır, bu şərtlə ki, onun arvadı ilə yata bilsin. Söhbət edərkən Françeskonun arvadı susr, Zima onun əvəzinə cavab verir, məsələ də onun cavabı ilə həll olunur. | Bu hekayəyə qədim sanskrit toplusu ""da (e.ə. XII əsr) rast gəlmək mümkündür; ehtimal ki müəllif, bu hekayəni latınca tərcümə olan ""dan (XII əsr) götürmüşdür. Süjet Lafonten tərəfindən istifadə olunmuşdur. |
| Fyametta | III, 6 | Riççyardo Minutolo, FilippelloFiginolfinin arvadını sevir; eşidir ki, arvad çox qısqancdır, ona deyir ki, sənin ərin mənim arvadımla sabah hamamda görüşəcəklər. İşi elə düzəldir ki, Filippellonun arvadı hamama gəlir, Riççyardo ilə yatır, elə zənn edir ki, əridir. | Ola bilsin ki, hekayə "Romalı yeddi müdrik haqqında roman"dan götürülmüşdür, Həmçinin ("Trista novell", CCVI) versiyası da məlumdur. Süjet Şekspir və Lafonten tərəfindən istifadə olunub. |
| Emiliya | III, 7 | Tedaldo öz məşuqəsindən küsüb, Florensiyadan gedir, bir qədərdən sonra ziyarətçi sifəti ilə qayıdıb gəlir, o qadınla danışır, ona haqqsız olduğunu başa salır, ərini ölümdən xilas edir: Tedaldonu öldürmək üstündə onu təqsirləndirirlərmiş; bu adamı qardaşları ilə barışdırır, arvadı ilə də kef eləyir. | Mənbəsi naməlumdur. |
| Lauretta | III, 8 | Ferondoya dərman verib yatırırlar, sonra da ölü kimi basdırırlar; abbat onun arvadı ilə əylənir; sonra Ferondonu qəbirdən çıxarıb zindana salırlar, onu inandırırlar ki, sən ərafdasan; diriləndən sonra o, arvadının abbatdan olan uşağını tərbiyə edir. | Ola bilsin ki, Jan de Bove tərəfindən yazılmış fransız fabliosu "Le Vilain de Bailleul"dan götürülmüşdür. Somadeva və "Roma əməlləri" ilə paralelləri var. Süjet Lafonten tərəfindən istifadə olunub. |
| Neifila | III, 9 | Narbonnalı Çiletta fransız kralının yarasını sağaldır, rassilonlu Beltramoya ərə getmək istəyir, Beltramo istəmədən onunla evlənir; bundan acıqlanaraq, Florensiyaya gedir, burada bir qızı sevir, ancaq o qızın yerinə Çiletta ilə yatır. Çilettanın ondan iki oğlu olur; sonralar Beltramo onun ləyaqəti bir qadın olduğunu görüb, onunla öz arvadı kimi rəftar edir. | Mənbə — sanskrit dilində yazmış dramaturq Kalidasanın "Şakuntalanın məlumatı" (b.e. I əsri) pyesinin fransızca tərcüməsi. Ehtimal ki, "Dekameron"un bu novellasının fransızca tərcüməsi olan "Palace of Pleasure" əsərinə istinadən Şekspir "" pyesini yazmışdır. Motiv "Pyotr və Fevroni haqqında povest"də istifadə olunmuşdur. "Dekameron gecələri"ndə ekranlaşdırılmışdır. |
| Dioneo | III, 10 | Ələba səhranişin olur; Rustiko adlı bir monax ona iblisi necə cəhənnəmə salmağı öyrədir. Ələba ordan qayıtdıqdan sonra Neyerbalın arvadı olur. | Mənbəsi naməlumdur. Süjet Lafonten tərəfindən istifadə olunub. |
Dördüncü gün
- IV gün, bazar ertəsi
- Kral — Filostrato
- Mövzu — Faciəli məhəbbət: "sevgisi uğursuz olanlar haqqında"
| Rəvayətçi | № | Məzmun | Mənbə və sonrakı istifadə |
|---|---|---|---|
| Filipp və qazlar haqqında novella ilə böyük giriş verilir ki, bu da faktiki olaraq 101-ci novella kimi qəbul edilə bilər. | Mənbə — "Ramayana"; süjet Orta əsrlərdə çox populyar olan "" (VIII əsr), ekzemplaların birində, Bokkaççonun "Cento Novelle Antiche" (XIII əsr), Yeddi Romalı aqillər, "Fiori di Virtu" adlı italyan toplusunda (XIV əsr), həmçinin "De heremita iuvene" adlı əsərində və bir fransız fabliosunda aşkar olunmuşdu. Ehtimala görə, bu əsərin mənbəyi son iki mətn olmuşdur. Süjet Lafonten tərəfindən, həmçinin Leskovun Həddindən artıq ana zərifliyi əsərində istifadə olunub. | ||
| Fyametta | IV, 1 | Salerno şahzadəsi Tankerd öz qızının məşuqunu öldürtdürür, onun ürəyini qızıl camda qızına göndərir; qız ürəyin üstünə zəhərli su töküb içir və ölür. | Dekameronun ən məşhur novellalarından biri. Novellanın əsasında real trubadur qətli hadisəsi dayanır, bu motivə həmçinin "Kusili qala komandiri haqqında roman"da və "İnorese haqqında le"də rast gəlinir. Tristan və İzoldanın süjeti ilə də səsləşir. "Cild Ballads" toplusunda 269 "Lady Diamond" nömrəsi altında "Knyaz Konkrete haqqında bədbəxt faciə" adı altında rast gəlinir. Gizmondanın adı 1902-ci ildə kəəşf edilmiş asteroidlərdən birinə (492) verilmişdir. |
| Pampineya | IV, 2 | Monax Albert bir qadını inandırır ki, sənə bir mələk vurulmuşdur. Mələk simasında bir neçə dəfə onunla yaxınlıq edir, sonra qadının yaxınlarından qorxaraq özünü pəncərədən bayıra atır, bir yoxsulun evində sığınacaq tapır; ertəsi gün yoxsul onu vəhşi adam simasında meydana aparır, meydanda onu tanıyırlar, monaxlar Alberti tutub monastır zindanına salırlar. | Ehtimal olunan mənbə — Makedoniyalı İsgəndərin həyat epizodlarından biri — Nektaneb və Epir şahzadəsi Olimpiadanın həyatı haqqda bəhz edən tarixçədir (Psevdo-Kallisfenin 4-cü kitabı); həmin süjet həmçinin Yəhudi qədimliyi əsərində olan Detsiy Mund və Paulina süjetində, həmçinin Pançatantra və 1001 gecə əsərlərində də istifadə olunub. |
| Lauretta | IV, 3 | Üç cavan oğlan üç bacını sevir, onlarla bir yerdə qaçır. Birinci bacı qısqanclıqdan öz məşuqunu öldürür; ikincisi Krit hersoqu ilə yaxınlıq edərək, bacısını ölümdən qurtarır, lakin məşuqu tərəfindən öldürülür; onun məşuqu birinci qızla qaçır. Üçüncü cavan qızla oğlanı bu məsələ üstündə təqsirkar hesab edərək tuturlar, onlar müqəssir olduqlarını qorxudan boyunlarına alırlar, lakin keşikçini pulla tovlayıb qaçırlar. Rodosda yoxsulluq içində ölürlər. | |
| Eliza | IV, 4 | Çerbino, babası kral Gvilyelmonun verdiyi sözün əksinə olaraq, Tunis kralının qızını qaçırmaq üçün onun gəmisinə hücum edir. Gəmidə olanlar qızı öldürürlər, Çerbino da onları öldürür, sonra da özünün boynunu vururlar. | Məlum mənbələr aşkarlanmayıb. Əsərin motivi tarixdə məlum bir uzaq sevgisi arasında dəyişir. |
| Filomena | IV, 5 | İzabettanın qardaşları onun sevgilisini öldürürlər; o, İzabettanın yuxusuna girir, harada basıdırıldığını ona deyir. İzabetta gizlincə onun başını qəbirdən çıxarır, gətirib reyhan çiçəyinin dibçəyinə qoyur, hər gün onun üstündə çox-çox ağlayır. İzabettanın qardaşları başı onun əlindən alırlar. İzabetta az sonra dərddən ölür. | Dekameronun ən populyar novellalarından biri sayılır, çox güman ki, o bir xalq mahnısının belletrizasiyasıdır və mətndə qısa bir cümlə ilə göstərilib Con Kitsin İzabella, və ya reyhanlı dibçək əsəri üçün mənbə qismində xidmət göstərmişdi. Pazolini tərəfindən ekranlaşdırılıb. |
| Pamfilo | IV, 6 | Andreola Qabriottonu sevir; o gördüyü yuxunu Qabriottoya, Qabriotto da öz yuxusunu ona danışır və birdən Andreolanın qucağında ölür. Andreola öz qulluqçusu ilə Qabriottonun meyitini evinə aparanda, keşikçilər onları tutur, Andreola işin necə olduğunu açıb onlara danışır. Bələdiyyə rəisi onu zorlamaq istəyir, o, özünü müdafiə edir. Andreolanın atası bunu eşidir, qızını, günahsız olduğu üçün azad edir, lakin, qız bu həyatda yaşamaq istəməyərək monastıra gedir. | |
| Emiliya | IV, 7 | Simona Paskvinonu sevir; hər ikisi bağdadır; Paskvino adaçayını dişlərinə sürtməklə ölür; Simonanı tuturlar; o, Paskvinonun necə öldüyünü göstərmək istəyir, həmin adaçayını dişinə sürtür və ölür. | Süjet Alfred de Müsse tərəfindən Simone əsərində istifadə olunub. |
| Neifila | IV, 8 | Cirolamo Salvestranı sevir, sonra, o, anasının xahişi ilə Parisə gedir; qayıdanda görür ki, qızı ərə veriblər; gizlincə Salvestranın evinə girir, onun yanında ölür. Cirolamonu kilsəyə aparırlar, Salvestra da kilsədə onun yanında ölür. | Süjet Alfred de Müsse tərəfindən Silviya əsərində istifadə olunub. |
| Filostrato | IV, 9 | Messer Gvilyelmo Rossilyonenin arvadı messer Qvardastanyonu sevir. Messer Rossilyone messer Qvardastanyonu öldürür, ürəyini çıxarıb, ondan xörək bişirtdirir, arvadına verir. Arvadı bunu biləndən sonra özünü pəncərədən atıb öldürür. Onu sevgilisi ilə bir yerdə basıdırırlar. | IV, 1 nömrəsi ilə çoxlu oxşarlıqları (paralelləri) olduğuna görə, eyni mənbələrdən qaynaqlanması mümkündür. |
| Dioneo | IV, 10 | Həkimin arvadı dərmanla yuxuya gedən oynaşını ölmüş hesab edib, qutuya qoyur. İki müamiləçi bu qutunu öz evinə aparır. Arvadın oynaşı ayılanda onu bir oğru kimi tuturlar. Qadının qulluqçusu bələdiyyə idarəsində deyir ki, onu qutuya mən qoymuşam, müamiləçilər də oğurlayın aparıblar. Bununla da, o adam dar ağacından xilas olur, müamiləçiləri də qutunu ğurladıqları üçün cərimə edirlər. |
Beşinci gün
- V gün, çərşənbə axşamı
- Koroleva — Fyametta
- Mövzu — Xoşbəxt sonluqla bitən sevgi: "çoxlu əziyyət və kədərli hadisələrdən sonra xoşbəxtlik əldə etmiş sevgililər haqqında"
| Rəvayətçi | № | Məzmun | Mənbə və sonrakı istifadə |
|---|---|---|---|
| Pamfilo | V, 1 | Çimone Yefigeniyanı sevərək çox ağıllı adam olur, öz sevgilisini götürüb qaçır; Rodosda onu tutub zindana salırlar. Lizimax onu azad edir. Onlar Yefigeniyanı və Kassandranı toy vaxtı qaçırıb Kritə aparırlar, orada evlənirlər, sonra onları evlərinə geri çağırırlar. | Çox güman ki, tarixçə Varlaam və İosafatdangötürülüb (VIII əsr). Hans Saks tərəfindən istifadə olunub. |
| Emiliya | V, 2 | Kostansa Martuççio Homitonu sevir, onun öldüyünü eşidib ümidsiz halda, təkbaşına qayığa minir; külək onun qayığını suzaya aparır; Tunisdə Martuççionu diri tapır və qəlbini ona açır. Martuççio krala məsləhətlər verdiyi üçün ona yaxın adam olur, Kostansa ilə evlənir, dövlətli bir adam olub, dövlətli bir adam olub, Kostansa ilə Lipariyə qayıdır. | Ehtimal olunur ki Covanni Villaninin salnaməsində təsvir olunan real hadisələrə istinadlanır: söhbət Həsənin 1299-cu ildə Misirə hücumundan bəhz edir. Novelladakı allüziyalar Corc Eliot Romola romanına istinadlanır. |
| Eliza | V, 3 | Pyetro Bokkamassa Anyollella ilə qaçır; yolda quldurlara rast gəlirlər. Qız meşəyə qaçır, onu bir qəsrə gətirirlər. Pyetronu tuturlar, lakin o, quldurların əlindən qurtarır, çox müsibətlərdən sonra Anyolellanın olduğu qəsrə gəlir. Onunla evlənir, ikisi bir yerdə Romaya qayıdırlar. | |
| Filostrato | V, 4 | Messer Lisio da Valbona Riççyardo Manardini öz qızının yatağında tutur; Riççyardo qızın atası ilə barışır, qızla evlənir. | Bəzi alimlər kökü Fransalı Mariyanın Le o Laustike əsərində axtarırlar, lakin oxşarlıq o qədər də güclü deyil; ehtimala görə hər iki mətn eyni hekayədən və ya Gesta Romanorum 121-dən yaranıb. Lope de Veqa tərəfindən No son todos ruiseñores əsərində istifadə olunub. Pazolini tərəfindən ekranlaşdırılıb |
| Neifila | V, 5 | Kremonalı Qvidotto övladlığa götürdüyü qızını paviyalı Cyakominoya tapşırıb ölür. Faensada Cyannole di Severino və Mingino di Minqole qıza vurulurlar, bir-biri ilə davaya başlayırlar. Sonra məlum olur ki, qız Cyannolenin bacısıdır; onu Minginoya ərə verirlər. | Qədim Roma komediyasının tipik süjet sxemi canlandırılıb; Ona ən yaxın analoq — Plavtın "Epidik" əsəridir. |
| Pampineya | V, 6 | Proçidalı Cyannini sevdiyi qızla bir yerdə tuturlar; qız kral Federiqoya verilibmiş. Cyanni ilə qızı dirəyə bağlayırlar ki, yandırsınlar. Rucyeri dell Oria Cyannini tanıyır, onu xilas edir, Cyanni qızla evlənir. | Bokkaççonun gənclər üçün yazılmış və öz növbəsində anonim Fluar və Blanşeflor əsərinə əsaslanan Filokoloromanının kulminasiya epizodunu canlandırır |
| Lauretta | V, 7 | Teodoro öz ağası messer Ameriqonun qızı violantaya vurulur. Qız ondan hamilə olur. Teodoro dar ağacından asılmağa məcbur edilir. Onu qamçı ilə döyə-döyə dar ağacına aparanda atası onu görüb tanıyır. Teodoronu azad edirlər, o Violanta ilə evlənir. | Öncəki novellanın süjeti olsa da, başqa sonluqla tamamlanır. |
| Filomena | V, 8 | Nastacio deyli Onesti Traversari ailəsindən bir qıza vurulur; bütün dövlətini sərf edir, lakin qızın sevgisinə nail ola bilmir. Öz adamlarının xahişi ilə Kyassiyə gedir, orada bir atlının bir qızı təqib etdiyini, öldürüb iki itə atdığını itlərin də onu yediyini görür. Sonra Nastacio öz qohumlarını, sevdiyi qızı nahara dəvət edir. Qız da atlı tərəfindən təqib edilib öldürülən, itlərə atılan qızı görür, başına belə bir müsibət gələcəyindən qorxaraq, Nastacioya ərə gedir. | Çox guman ki, süjet Fruamonlu Gelinandın "Səlnamələrindən" götürülüb, lakin həmin süjetin Orta əsr ədəbiyyatında həddindən artıq yayılması, Bokkaççonun başqa mənbə və ya şifahi ənənələrdən də istifadə etməsini mümkün edir. Vəhşi ov motivləri geniş istifadə olunub. Bottiçelli novellanın süjeti əsasında özünün şəkillərindən ibarət məşhur və sirli sikllarını yazmışdır. |
| Fyametta | V, 9 | Federiko deyli Alberiki bir qadını sevir, lakin qadın onu sevmir. Bütün var-yoxunu qadının yolunda qoyur, bircə qızılquşu qalır. Qadın bir gün onun yanına gəlir, Federikonun başqa bir şeyi olmadığından qızılquşu kəsib nahar hazırlayır və qadına verir. Qadın bunu bilib, Federikoya olan münasibətini dəyişir, ona ərə gedir və onu dövlətli adam edir. | Ən populyar novellalardan biri. Süjet başlanğıcda fars nağılından götürülmüşdü (bu tarixçənin və Bizans imperatorunun səfirini layiqincə qarşılamaq üçün öz atını öldürən Hatimə Taye (VI əsr) haqqda yazılmış hekayə arasında çoxlu paralellər mövcuddur). Hans Saks, Lafonten, Lope de Veqa, Lonqfello tərəfindən, The Falcon of Ser Federigo adlı şeirdə (Tales of a Wayside Inn toplusu, 1863) və lord Tennisonun Şahin pyesində (1879) istifadə olunub. Bortnyanski bu mövzuda Federiqo delyi Alberiginin şahini adlı opera yazmışdır. |
| Dioneo | V, 10 | Pyetro di Vinçyolo axşam yeməyini başqa bir yerdə yeməyə gedir. O gedəndən sonra arvadı öz yanına cavan bir oğlan gətirir. Pyetro qayıdıb gəlir, arvadı oynaşını cücə səbətinin altında gizlədir. Pyetro arvadına danışır ki, şam elədiyi evdə bir oğlan tapırlar, oğlanı ev yiyəsi Erkolanonun arvadı gizlədibmiş. Pyetronun arvadı Erkolanonun arvadını məzəmmət edir. Bu arada eşşək səbət altında olan adamın barmağını tapdalıyır, o çığırır. Pyetro səs gələn tərəfə yüyürür, o adamı görür, arvadının kələyini duyur, sonra da öz alçaqlığı üzündən onunla barışır. | Qızıl eşşək əsərinin tarixçəsi, IX, 14–28 nömrəli novella götürülüb. |
Altıncı gün
- VI gün, çərşənbə
- Koroleva — Eliza
- Mövzu — Ağıl: "ağıllı cavabı ilə təhlükəni özündən uzaqlaşdıranlar haqqında"
| Rəvayətçi | № | Məzmun | Mənbə və sonrakı istifadə |
|---|---|---|---|
| Filomena | VI, 1 | Bir zadəgan madonna Orettaya deyir: sənə elə bir hekayə danışaram ki, özünü at üstündə zənn edərsən. Ancaq hekayəni yaxşı danışa bilmir, qadın da xahiş edir ki, məni atdan düşür. | Altıncı günə aid hekayələrin bir çoxunun heç bir ədəbi sələfi mövcud deyil və ehtimal olunur ki, onların hamısı Bokkaççonun xəyalları nəticəsində yaranmışdır. Həmin bu novellanın prototipi Cento Novelle Antiche, LXXXIX əsərində aşkar edilib. Süjet Serkambi tərəfindən (Novellalarda, CXXI) istifadə olunub. |
| Pampineya | VI, 2 | Ceri Spina çörəkçi Çistinin yanına şərab üçün adam göndərir, Çisti bir sözlə məsələni ona başa salır. | Süjetin Cento Novelle Antiche əsərinin iki novellası ilə (XXI və XLIII) yaxınlığı məlumdur |
| Lauretta | VI, 3 | Madonna Nonna öz hazırcavablığı ilə Florensiya yepiskopunun nalayiq zarafatına son qoyur. | Süjet Serkambi tərəfindən (Novellalar, CXLVI) əsərində istifadə olunub. |
| Neifila | VI, 4 | Kurrado Cyanfilyassinin aşpazı Kikibio, özünü xilas etmək üçün, söylədiyi məzəli sözlə Kurradonun acığını soyudur, onu güldürür, bununla da özünü bəladan qurtarır. | Apuleyin Metamorfoz epizodu (VIII, 31) ilə yaxındır |
| Pamfilo | VI, 5 | Messe Foreze da Rabatta ilə rəssam messer Çiotto Muçellodan qayıdanda bir-birinin eybəcərliyini lağa qoyurlar. | Cottonun bioqrafiyası tarixi baxımdan əhəmiyyətli hesab olunur. Pazolini tərəfindən ekranlaşdırılıb. |
| Fyametta | VI, 6 | Mikele Skalsa bir neçə cavan oğlana sübut edir ki, Baronçilər nəslindən olanlar dünyada və dəniz sahilində ən nəcib adamlardır; mərci də udur. | |
| Filostrato | VI, 7 | Rinaldo dei Pulyezi öz arvadını oynaşı ilə bir yerdə tutur, onu məhkəməyə verir. Arvadı zarafatyana cavabı ilə özünü xilas edir, bununla da qanunun dəyişməsinə səbəb olur. | |
| Emiliya | VI, 8 | Fresko qardaşı qızına deyir ki, pis adam görmək istəmirsənsə güzgüyə baxma. | |
| Eliza | VI, 9 | Gvido Kavalkanti qəfildən rast gəldiyi bir neçə Florensiya zadəganına zarafatla ağır söz deyir. | Süjet Anatol Frans tərəfindən Messer Qvido Kavalkanti hekayəsində (Müqəddəs Klara quyusu toplusu) istifadə olunub. |
| Dioneo | VI, 10 | Monax Cipolla bir neçə kəndliyə mələk qanadının lələyini göstərmək istəyir, lakin lələk yerinə onun əlinə kömür gəlir, deyir ki, San Lorensonu bu kömürün odunda yandırmışlar. | Başlanğıcda Kantamançari adlı sanskrit nağıl toplusu idi. Baş qəhrəmanın adı "Çippola" (tərcümədə "soğan") — ilə eyni kökə malikdir. Ümumən iddia edilən müqəddəslərin əmanətləri barədə hekayələr Orta əsrlərdə yayılmışdır (Saketti, Üç yüz novella, LX; Çoser, пролог к İndulgensiya satıcısının hekayəsi əsərinin başlanğəcı) |
Yeddinci gün
- VII gün, cümə axşamı
- Kral — Dinoeo
- Mövzu — Kişilərə istehza: "qadınların sevgi və ya xilas naminə ərlərini aldatmaları haqqında"
| Rəvayətçi | № | Məzmun | Mənbə və sonrakı istifadə |
|---|---|---|---|
| Emiliya | VII, 1 | Cyanni Lotteringi gecə qapının döyüldüyünü eşidir, arvadını oyadır, arvadı da onu inandırır ki, qapını dpyən xəyaldır. Onlar qapıya gedib ovsun oxuyurlar, qapı daha döyülmür. | Pyer Alfonsun Le revenant adlı fransız fabliosundan. |
| Filostrato | VII, 2 | Peronella, əri evə gələndə oynaşını çaxır çəlləyində gizlədir. əri çəlləyi satmaq istəyir, arvad da deyir ki, mən artıq çəlləyi satmışam, alan adam da onun içinə girib bərk-boşluğunu yoxlayır. Oğlan çəlləkdən çıxır, onun içini arvadın ərinə qazıtdırır, sonra da evinə aparır. | Apuleyin Qızıl eşşək IX, 5 əsərindən. Serkambinin Novellalarında, CXXXVI, Lafonten və 1679-cu ildə polyak dilində tərcümə edilmiş Fatsetsiy toplusunda istifadə olunmuşdu. Pazolini tərəfindən ekranlaşdırılıb; həmçinin bir neçə sevgi hekayələrinə daxil edilib. |
| Eliza | VII, 3 | Monax Rinaldo xaç atası olduğu uşağın anası ilə yatır; arvadın əri gəlib onları bir otaqda görür, arvad ərini inandırır ki, monax uşağın qarnındakı qurdları ovsunlayır. | Öncəki əsərə istinadlanan latın, italyan və fransız dillərində çoxlu sayda versiya mövcud idi. Sakketti (CCVII) və Serkambi (CLI) tərəfindən istifadə olunub. |
| Lauretta | VII, 4 | Bir gecə Tofano qapını bağlayır, arvadı nə qədər yalvarsa, onu içəri buraxmır; o da gedib özünü guya quyuya atır, əslində onun quyuya atdığı böyük daş olur. Tofano evdən çıxıb quyuya sarı yüyürür, arvadı bu zaman evə giribqapını bağlayır, kişini bayırda qoyuronu söyüb biabır eləyir. |
Şukasaptati adlı sanskrit toplusundan (VI əsr), yazıçı latın versiyasında əsər Disciplina Clericalis, və Yeddi müdrik insan haqqda kitab olaraq tanınır . Serkambi tərəfindən istifadə olunub (CXLIII). Özünə qəsd motivi Molyerin Jorj Danden pyesində və ona aid edilən Barbulyanın qısqanclığı adlı farsında istifadə olunub. |
| Fyametta | VII, 5 | Qısqanc bir adam keşiş paltarında öz arvadının etirafını qəbul edir; arvad da onu inandırır ki, məni bir keşiş sevir və hər gecə yanıma gəlir. Qısqanc adam qapı dalında pusquda durur, bu zaman arvadı sevdiyi oğlanı damdan yanına gətirir, oğlan da gəlir və onunla əylənir. | Bir çox sələfləri mövcuddur. Əsər Fransanın məşhur Həyat yoldaşını etiqad edən kavaler haqqında fabliosundan və ya Provansın Flamenka romansının bir epizodundan, və ya "nümunə" olaraq Vitrili İakovun toplusundan götürüldüyü ehtimal olunur. Lakin bu oxşarlıqlar kifayət qədər yaxın deyil. |
| Pampineya | VII, 6 | Leonetto madonna İzabellanın yanında olanda, messer Lambertuççyo da İzabellanın evinə gəlir. İzabellanın əri evə gələndə arvad Lambertuççyonu əlində bıçaq, otaqdan çıxarır, kişi də Leonettonu yola salır. | Bir zamanlar populyar olmuş Yeddi romalı müdrük hekayəsindən götürülüb (latın dilində versiya mövcuddur) Petrus Alfonsi, Gesta Romanorun əsərində, Şahin adlı fransız fabliosunda, fars və ivrit dillərində, Ziyauddin Naxşabinin Tutuquşu kitabında və 1001 gecəəsərlərində təsadüf edilir. Novellanın orijinalı Hitopadeşa toplusu hesab edilir. "Dekameron" novellası Poco Braççolini tərəfindən Fatsetiy kitabında CCLX istifadə olunub. Rus dilinə — Nikolay Kurqanov Pismovnik adlı əsərində tərcümə edib. |
| Filomena | VII, 7 | Lodoviko Madonna Beatriçeni sevdiyini ona deyir. Qadın əri Eqanoya öz paltarını geyindirib bağa göndərir, özü Lodoviko ilə yatır; sonra Lodoviko yataqdan qalxıb bağa gedir, Eqanonu kötəkləyir. | Həyat yoldaşı haqqda bəhz edən Novellanın ikinci hissəsi — fransız fabliolarından götürülüb (variantlar: Orleandan olan şəhərli qadın, Cəngavər, onun həyat yoldaşı və din xadimi, Ərini məğlub etməyi bacaran xanım haqqında). Bokkaççonun novellasını Florensiyalı Covanni Pekorone əsərində (III, 2) və Lafonten istifadə etmişdir, rus dilinə Kurqanov özünün Pyotr, sevimli Kassandra və qulluqçusu Nikolay adlı əsərində tərcümə etmişdir. |
| Neifila | VII, 8 | Birisi arvadını qısqanmağa başlayır. Arvad da barmağına sap bağlayır ki, oynaşı gələndə xəbər tutsun. Əri bunu duyur, arvadın oynaşı qaçır, kişi onun dalınca düşüb qovur; o gələnə kimi arvad öz yatağına başqa bir qadın qoyur, əri gəlib onu döyür, hörüklərini kəsir, sonra da gedib arvadın qardaşlarına deyir, onlar da gəlib görürlər ki, bu doğru deyil, kişini söyüb yamanlayırlar. | " ("", "1001 gecə"), və ehtimal olunur ki, Ərinin hər şeyi yuxuda gördüyünə inidıran xanım adlı fransız hekayəsində istifadə olunub. Əsərin müxtəlif folklor paralelləri mövcuddur. |
| Pamfilo | VII, 9 | Nikostratın arvadı Lidiya Pirri sevir, Pirr də bunu yəqin etmək üçün ondan üç şeyi yerinə yetirməyi tələb edir. Lidiya bu şərtləri yerinə yetirir. Bundan başqa ərinin gözü qabağında Pirr ilə kefə baxır, ərini də inandırır ki, belə şey olmayıb, bu, sənin gözünə görünmüşdür. | İki əvvəlki folklor motivlərinin kombinasiyası: sübut versiyası haqqında hekayə fransız fabliosunda və Vandomlu Matveyin XII əsrdə yazdığı Lidiya əsərində bəhz edilir (siyahı Bokkaçço tərəfindən qorunub saxlanılmışdır), əsər başlanğıcda Hindistan və ya İranda yaradıldığı ehtimal olunur. Ağac haqqda hekayə həmçinin daha sonralar yazıçı Çoserdə aşkar olunur, İrandan olan orijinal Bahar-Danush əsəri 1001 gecə və ya Cəlaləddin Ruminin Məsənəviləri vasitəsilə Avropa qitəsinə keçdiyi haqqda hipotezlər mövcuddur. |
| Dioneo | VII, 10 | İki sienalı bir qadını sevir; onlardan biri arvadın oğlunun xaç kirvəsidir. Bu xaç kirvəsi deyilən adam ölür, sonra yoldaşının yanına qayıdır, verdiyi vədə görə, ona axirət dünyasından danışır. |
Səkkizinci gün
- VIII gün, bazar günü
- Koroleva — Lauretta
- Mövzu — Müxtəlif istehzalar: "kişilərin-qadınlara, qadınların isə kişilərə etdiyi istehzalar haqqında"
| Rəvayıtçi | № | Məzmun | Mənbə və sonrakı |
|---|---|---|---|
| Neifila | VIII, 1 | Qulfardo Qasparrulodan borc pul alır, sonra da onun arvadı ilə yatmaq üçün arvada bu məbləğdə pul vəd edir. Pulu arvada verir; arvadın yanında Qasparrulloya deyir ki, səndən aldığım borc pulu arvadına vermişəm, arvad da onun sözünü təsdiq etməyə məcbur olur. | Fransız yazarı fabliolarından. Daha çox Çoserin Şkiperin hekayələri əsərindən tanınır. O süjeti həmin fabliodan istibas etmişdir. Süjet həmçinin Serkambi tərəfindən istifadə olunub (XXXII). |
| Pamfilo | VIII, 2 | Varlunqolu məhəllə keşişi madonna Belkolore ilə yatır, öz plaşını onun yanında girov qoyur. Sonra qadının həvəngdəstəsini gətirdir. Daha sonra həvəngdəstəni qaytarır, girov qoyduğu plaşını geri istəyir, qadın da pis-pis sözlər deyərək plaşı geri verir. | Ehtimal ki, ondan əvvəlki əsərin variasiyasıdır və eyni mənbələrdən istinad olunur. Novellanın Rahib və xanım adlı fablio ilə uzaq paralelləri mövcuddur. |
| Eliza | VIII, 3 | Kallandrino, Bruno və Buffalmakko Munyone çayı ilə aşağı enərəkhelliotrop axtarmağa gedirlər. Kalandrino elə zənn edir ki, bu daşı tapmışdır, çuxasının ətəyinə doldurduğu daşı evinə gətirir. Arvadı onu danlayır, o da acıqlanaraq arvadını döyür, məsələni yoldaşlarına danışır, lakin yoldaşları bunu ondan yaxşı bilirdi. | Süjetin Bluasslı Vitalinin Saxsı komediya əsəri ilə bəzi paralelləri mövcuddur Dekameronun 4-cü personajı — Kalandrinoun əsl adı Nottso di Perino idi, Bruno və Buffalmakko — həqiqətən mövcud olmuş rəssamlar idi. 1507-ci ildə italyan dilində La Calandra adlı ilk komediya prozalı pyes yazmışdır. Daha sonralar məhz bu komediya əsərinə istinadlanaraq bir sıra opera əsərləri yazılmışdır: Covanni Alberto Ristori, Calandro (1726); Antonio Saççini, L’avaro deluso, o Don Calandrino (1778); Yohann Georg Şürer, Calandro (1748); Giuseppe Qazzaniqa — Il Calandrino (1771). Anatol Frans novelladan ilhamlanaraq Şən Buffalmakko hekayəsini yazmışdır. |
| Emiliya | VIII, 4 | Fyezole kilsə başçısı bir dul arvadı sevir, amma arvad onu sevmir. Kilsə başçısı onun qulluqçusu ilə yatır, elə zənn edir ki, arvadın özü ilə yamışdır. Arvadın qardaşları onu yepiskopun əlinə verirlər. | Normandiyalı Giyomun Rahib və Alizon fabliosundan. Novellanın yazıçı Plavtın Kasina və Ovidinin Anna Perenna və Mars haqqında bəhz edən Fast hekayəsi ilə paralelləri mövcuddur. |
| Filostrato | VIII, 5 | Florensiyada markeli hakim məhkəmə stulunda oturub hakimlik edərkən, üç cavan oğlan onun şalvarını çıxarır. | |
| Filomena | VIII, 6 | Bruno və Buffalmakko Kalandrinonun donuzunu oğurlayırlar, sonra da donuzu tapmaq üçün zəncəfil həbi ilə Vernaçça şərabından istifadə etməyi ona məsləhət görürlər, amma onun özünə aloe qatılmış iki əzvay həbi verirlər. Nəticədə belə çıxır ki, donuzu o özü oğurlamışdır. Deyirlər ki, əgər istəyirsənsə bunu arvadına danışmayaq, bizə bir şey ver. | Novellanın uzaq paraleli — XV əsrdə yazılmış "Tülkü haqqda roman" əsəridir. Kalandrinovə digər iki rəssam haqqında bəhz edən hekayənin ikinci hissəsi. Süjet d'Annunsio tərəfindən yazılmış Çörəkçi novellaları hekayəsində istifadə edilib, oxşar motiv Poco Braççolininin Fastseti (Donuzu öldürmək istəyən insana edilən istehza) əsərində aşkar olunur. |
| Pampineya | VIII, 7 | Tələbə bir dul arvadı sevir. Arvad başqa bir adamı sevdiyindən, tələbəni gecə qar üstündə gözləməyə vadar edir. Saonralar, tələbə qadının məsləhəti ilə, iyulun ortalarında , bütün günü çıl-çılpaq qüllənin başında durmalı olur, milçəklər, böyənəklər, Qızmar gün onu əldən salır. | Novellanın Antik dövrdə, Orta əsrlərdə və İntibah dövründə yazılmış müxtəlif versiyaları mövcuddur. |
| Fyametta | VIII, 8 | İki kişi dostcasına yaşayırmış; onlardan biri o birinin arvadını ələ alır. Kişi bunu duyur, dostunun sandıqda gizləndiyini bilir, sandığın üstündə onun arvadı ilə kefə baxır. | Şərti süjet ondan əvvəlki dövrlərə aid çoxlu sayda analoqları vardır. Rusiya ərazisinə Polşa vasitəsilə daxil olmuşdur(Mark və Şpinelet dostları haqqda hekayə) |
| Lauretta | VIII, 9 | Həkim maestro Simone dəniz quldurları cəmiyyətinə girmək istəyir. Bruno ilə Buffalmakko gecə onu bir yerə göndərirlər. Buffalmakko onu çirkab çalasına atır, özü də çıxıb gedir. | Rəssamlar Bruno və Buffalmakkonun iştirak etdiyi üçüncü hekayə. Bir sıra reminissensiyalar Anatol Frankonun Buffalmakko haqqda bəhz edən hekayəsində aşkar olunur. |
| Dioneo | VIII, 10 | Siciliyalı qadın bir tacirin Palermoya gətirdiyi şeylərini çox məharətlə oğurlayır. Sonra da tacir özünü elə göstərir ki, guya daha çoxlu mal gətirmişdir, qadından borc pul alır, bunun da əvəzində onun üçün su ilə daraqağzı qoyub gedirlər. | Petrus Alfonsinin Disciplina Clericalis və ya hekayəsindən |
Doqquzuncu gün
- IX gün, bazar ertəsi
- Koroleva — Emiliya
- Mövzu — azad
| Рассказчик | № | Məzmun | Mənbə və sonrakı istifadə |
|---|---|---|---|
| Filomena | IX, 1 | Madonna Françeskanı Rinuçyo ilə Alessandro adlı iki adam sevir, amma qadın onları sevmir; birinə deyir ki, get sərdabada uzan, guya ölmüsən, o birinə də deyir ki, get o sərdabadakı meyiti gətir. Onlardan heç biri məqsədinə çatmır, qadın da belə bir hiylə ilə onlardan canını qurtarır. | |
| Eliza | IX, 2 | Monastır başçısı olan bir qadın qaranlıqda tez-tələsik yerindən qalxır, istəyir ki, gətirilən xəbərə görə, bir monax qadını oynaşı ilə bir yerdə tutsun. Elə bu zaman o özü keşişlə yatıbmış. Qadın keşişin şalvarını örtük bilib başına atır. Müqəssir hesab edilən monax qadın şalvarı ona göstərir. Qadını buraxırlar, o da gedib öz oynaşı ilə rahatca əylənir. | Rahibə haqqda nağıl fabliosundan və ya tərəfindən 1313 və 1337-ci illər arasında yaradılmış Rahibin şalvarları əsərindən və ya 1260-cı ildə yazılmış Qızıl əfsanə əsərində Müqəddəs İyeronim hekayəsindən götürüldüyü guman edilir. Novellanın süjeti Luici Pulçi tərəfindən Morqante əsərində (XVI əsr) və Lafontenin Nağıl və Novellalarında istifadə olunub. |
| Filostrato | IX, 3 | Brunonun, Buffalmakkonun, Nellonun xahişi ilə maestro Simone Kalandrinonu inandırır ki, sən hamiilə olmusan. Kalandrino da axta xoruz və pul verib dərman alır, bu dərmanla da hamiləlikdən qurtarır, heç bir şey də doğmur. | Kalandrino haqqda üçüncü, Bruno və Buffalmakko haqqda siə dördüncü hekayə. |
| Neifila | IX, 4 | Messer Fortarriqonun oğlu Cekko Buonkonventoda var-yoxunu, həm də messer Ancolyerinin oğlu Cekkonun pulunu uduzur; bir köynəkdə onun dalınca yüyürür, deyir ki, bu məni qarət eləmişdir. Cekkonu kəndlilərə tutdurur, paltarını əyninə geyir, onun atına minib gedir, Cekko da bir köynəkdə qalır. | |
| Fyametta | IX, 5 | Kalandrino bir qıza vurulur, Bruno ona tilsimli bir kağız verir. Kalandrino kağızı qıza toxunduran kimi qız onun ardınca gedir. Arvadı gəlib işin üstünə çıxır, onların arasında böyük mərəkə qopur. | Kalandrino haqqda dördüncü hekayə, Buffalmakkonun adı Brunodan fərqli olaraq qeyd olunmur. |
| Pamfilo | IX, 6 | İki cavan oğlan gecəni mehmanxanada qalır. Onlardan biri mehmanxana sahibinin qızı ilə yatır; arvadı da yanılıb o biri oğlanın yanına girir. Qızla yatan, sonra gedib qızın atasının yatağında uzanır, elə bilir ki, yoldaşının yatağıdır, bütün əhvalatı ona danışır. Onlar dalaşmağa başlayırlar. Qadın kiminlə yatdığını başa düşür, tez qalxır və qızının yatağına girir, sonra da bir neçə sözlə işi yoluna qoyur. | Jan Bodelin Dəyirmançı və iki məktəbli fabliosundan; çox guman ki, Çoser Majordomun hekayəsi əsərini yazarkən məhz bu novelladan ilhamalnmışdır. |
| Pampineya | IX, 7 | Talano di Moleze yuxuda görür ki, canavar onun arvadının üzünü, boğazını gəmirir, arvadına deyir ki, ehtiyatlı ol. Arvadı onun sözünə baxmır, o müsibət də başına gəlir. | Mənbəsi naməlumdur |
| Lauretta | IX, 8 | Byondello Cakkonu nahara çağırıb aldadır. Cakko da çox ustalıqla bunun əvəzini çıxır, onu yaxşıca döydürür. | |
| Emiliya | IX, 9 | İki cavan oğlan Süleymanın yanına məsləhətə gedir. Biri soruşur: necə eləyim ki məni sevsinlər? O biri də deyir ki, tərs arvadımı necə yola gətirim? Süleyman birinə deyir ki, get sev, o birinə də tapşırır ki, "Qaz körpüsü"nə get. | Böyük ehtimal ki, hadisə Asiya mənşəlidir. |
| Dioneo | IX, 10 | Don Cyanni Pyetro kirvənin xahişi ilə onun atvadını madyan ata çevirmək üçün sehr düzəldir. Ata quyruq qoyanda Pyetro kirvə deyir ki, mənə quyruq lazım deyil, bununla da işi korlayır. | Fransanın məşhur Uçmaq istəyən qadın fabliosundan götürülüb.
Pazolini tərəfindən ekranlaşdırılıb. |
Onuncu gün
- Х gün, çərşənbə axşamı
- Kral — Panfilo
- Mövzu — Nəzakət və alicənablıq: "sevgi və digər məsələlərdə nəzakət və alicənablıq nümayiş etdirənlər haqqında"
| Rəvayətçi | № | Məzmun | Mənbə və sonrakı istifadə |
|---|---|---|---|
| Neifila | X, 1 | Bir cəngavər İspaniya kralına qulluq edirmiş. Ona elə gəlir ki, xidməti yaxşı mükafatlandırılmamışdır. Kral inandırıcı bir şəkildə ona sübut edir ki, bu mənim təqsirim deyil, kinli taleyin təqsiridir, sonra da ona yaxşı mükafat verir. | Kral qatır ilə müqayisə olunması — Fortunatus Siculus əsərindən götürülmüşdür, öz növbəsində həmin əsər təxminən 1333-cü ildə yaradılmış Busone de’Raffaelli da Gubbio hekayəsindən götürülmüşdür. Üç sandıq haqqda bəhz edən motiv çox guman ki, ' adlı latın lətifələr toplusundandır. Bu toplu Varlaam və İosafat hekayəsindən yaranıb. Uilyam Şekspir Venesiyalı tacir pyesində bu süjetdən istifadə edir. |
| Eliza | X, 2 | Abbat Klünyi Gino di Takkonun əlinə düşür. Gino onun mədə xəstəliyini sağaldıb, özünü də azad edir. Abbat Klünyi Roma sarayına qayıdır, Ginonu papa ilə barışdırır, onu xəstəxana başçısı qoyur. | Gino di Takko — italiyalı Robin Qud; onun barəsində çoxlu əfsanələr mövcud idi və ehtimal olunur ki, müəllif onun şəxsiyyətini öz əsərində istifadə etmişdir. |
| Filostrato | X, 3 | <smallNatanın səxavətinə Mitridanın paxıllığı tutur, onu öldürməyə gedir. Yolda Natana rast gəlir, onu tanımır, soruşur ki, onu necə öldürmək olar. Qoyulan şərtə görə, meşəyə gedir, Natanı tanıyır, xəcalət çəkir, onun dostu olur. | "Bustan" poeması ilə bəzi paralelləri vardır. |
| Lauretta | X, 4 | Messer Centile dei Karizendi Modenaya gəlir, sevdiyi qadını sərdabadan çıxarır; onu ölmüş bilib basdırıblarmış. Qadın sağalandan sonra oğlu olur, messer Centile onu, uşağı ilə bərabər əri Nikkoluççyo Kaççyanimkonun yanına göndərir. | Oxşar süjet Romeo və Cülyetta əsərinə daxil olumuşdur, bir sıra Şərq ədəbiyyatına aid hekayələrdə təsadüf edilir (məsələn Tutuquşu kitabında), süjet həmçinin Bokkaççonun özündə Filokolo əsərində də aşkar olunub. Həmin bu romanın bazasında L’Osservatore Fiorentino adı ilə tanınan italyan hekayəsi, öz növbəsində onun əsasında isə Persi Şellinin natamam və sonuncu' 'Qvinevra hekayəsi yazılmışdır. |
| Emiliya | X, 5 | Madonna Dianora messer ansaldodan xahiş edir ki, mənə yanvar ayında, mayda olduğu kimi gözəl bir bağ düzəlt. Messer Ansaldo da bir nəfər nekromanta pul vəd edib, belə bağ düzəltdirir. Qadının əri ona Ansaldo ilə yatmağa icazə verir. Ansaldo onun bu alicənablığını bilir, qadının verdiyi vədini üstündən götürür; nekromant da messer Ansaldodan bir şey almır. | Naməlum bir Fransız qaynağından istifadə olunub; hekayə daha sonrakı Sanskrit toplu siyahılarında müşahidə olunur. Süjet həmçinin , "Vetalanın 25 hekayəsi"", "Tutuquşu kitabı", "Qırx vəzir" və "1001 gecə" əsərlərində də istifadə olunub. Bokkaçço ilkin hekayəsi olan Filokoloda həmin süjetdən istinadlar gətirir. Onun əsasında yazıçı Çoser daha sonralar Franklin hekayəsi novellasını yaradır. Rusiyada novellanın süjeti Solomonun məhkəməsi əsərində və Mixail Çulkovun "Alaycı quş ya Slavyan nağıllarında" istifadə edilmişdir. |
| Fyametta | X, 6 | Kral Böyük Karl bir qızı sevir; sonra bu ağılsız hərəkətindən utanır, qızı da, qızın bacısını da ərə verir. | |
| Pampineya | X, 7 | Kral Pyetro Liza adlı xəstə bir qızın ona vurulduğunu eşidir, ona təsəlli verir, sonra onun alnından öpüb, aristokrat bir oğlana ərə verir, həmişə də özünü onun cəngavəri adlandırır. | Eyni kral haqqda oxşar hekayə 2 Sicilya səlnaməsində vardır. Süjet Müsse tərəfindən Karmazina komediyasında istifadə olunub. |
| Filomena | X, 8 | Sofroniya özünü Cizipponun arvadı hesab etdiyi halda Tit Gvinsi Fulva ərə gedir, onunla Romaya gedir, Cizippo da dilənçi sifəti ilə ora gəlir. Titin ondan zəhləsi getdiyini zənn edərək, ölmək məqsədi ilə adam öldürdüyünü söyləyir. Tit Cizipponu tanıyır, onu xilas etmək məqsədi ilə deyir ki, qatil mənəm. Əsl qatil bunu eşidib deyir ki, qatil mənəm. Tit öz bacısını Cizippoya ərə verir, bunun nəticəsində Oktavian hamısını azad edir, bütün dövlətini onunla bölüşdürür. | Petrus Alfonsusun Disciplina clericalis hekayəsindəndir, bununla belə, süjet aydın şəkildə şərq mənşəli olduğunu nümayiş etdirir. |
| Panfilo | X, 9 | Messer Torello Səlahəddini bir tacir kimi qəbul edir. Səlib müharibəsi başlanır, messer Torello öz arvadının ərə getməsi üçün vaxt qoyur. O əsir düşür. Sultan eşidir ki, o, ov quşlarına yaxşı baxır. Sultan onu tanıyır, kim olduğunu deyir, ona çox hörmət eləyir. Messer Torello xəstələnir, sehr vasitəsiylə bir gecədə Paviyaya aparılır. Arvadı ərə gedirmiş, arvadı onu tanıyır, onunla öz evinə qayıdır. | Birinci hissə — şərq ağasının geyinib soyundurulması — həmin dövrə tipik mövzudur, ikinci hissə də ( Arvadının toyunda olan ər) çox yayılmış folklor motivi hesab olunur. |
| Dioneo | X, 10 | Salusso markizi öz adamlarının xahişi ilə evlənməyə məcbur olur, arzusuna görə seçdiyi bir kəndli qızı ilə evlənir. İki uşağı olur, onları öldürdüyünü arvadına deyir. Sonra özünü elə göstərir ki, guya öz arvadı zəhləsini tökmüşdür, bir başqası ilə evlənmək istəyir. Qızını gətirdir, deyir ki, bu mənim yeni arvadımdır, öz arvadını isə bir köynəkdə qovur. Arvadın bütün bu əziyyətlərə dözdüyünü görür və onu geri qaytarır, əvvəlkindən də artıq sevir, uşaqlarını təqdim edir, ona hörmət göstərir, başqalarına da deyir ki, ona bir markiza kimi hörmət etsinlər. | Dekameronun ən məşhur novellalarından biridir. Daha erkən yazılı istinadlar aşkar edilməyib, çox guman ki, bu əsər şifahi yayılmış və Bokkaççio tərəfindən qeyd edilmişdir. Ona alicənablıq vermək üçün əsər Françesko Petrarka tərəfindən müxtəlif parçaların əlavə olunması ilə latın dilinə tərcümə edilmişdir. Bununla belə, Petrarka bu hekayənin hələ Dekamerondan öncə eşitdiyini qeyd etmişdir. Çoserin Kentenberri hekayələrində novellanın süjetinə azad perefraz olunmuşdur. Həmçinin süjet əsasında Hans Saksın "Qoldoni" adlı tragikomediyası mövcuddur. Daha sonralar Şarl Perronun Grizelda adlı şeirində poema-nağıl çevrilmişdir. Batüşkov tərəfindən rus dilinə tərcümə olunub. Ondan öncə isə çarevna Natalya Alekseyevnanın teatr repertuarında da göstərilmişdir. |
| — | — | Müəllifin bağlanış mətni |
Qeydlər
- . 2014-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-02.