Şali (çeç. Шела) - Rusiyanın subyekti olan Çeçenistan respublikasında yerləşən Şalinski rayonunun şəhər mərkəzi.

Şəhər
Şali
çeç. Шела
43°08′42″ şm. e. 45°54′14″ ş. u.
Ölkə  Rusiya
Respublika Çeçenistan
Mer Saidov Ali Abubakaroviç
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub 1944
Yaşayış məntəqəsi statuslu 1990
Sahəsi 27,02 km²
Mərkəzin hündürlüyü 225 m
İqlimi mülayim
Saat qurşağı UTC+3
Əhalisi
Əhalisi 54 168 nəfər (2019)
Sıxlığı 2004,74 nəf./km²
Rəsmi dili
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu +7 87146
Poçt indeksi 366300
Digər
 (rus.)
Şali xəritədə
Şali
Şali
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

Şəhər mərkəzi hissəsində, Çeçen düzənliyinin ətəklərindən keçən meşə silsiləsini kəsən Bass çayının hər iki sahilində yerləşir. Arqun dəmiryol stansiyasından 18 km cənubda və Qroznı şəhərindən 36 km cənub-şərqdə, regional avtomobil magistralı qovşağının keçdiyi yerdədir.

Şəhərin sahəsi 2009-cu ilin məlumatlarına görə 27,02 km²-dir.

iqlim üstünlük təşkil edir. miqdarı təxminən 450 mm-dir.

Tarixi

 
"Müsəlmanların qüruru" məscidi

XIX əsrin ortalarında Şali Böyük Çeçenistanın ən böyük kəndlərindən biri idi. Strateji mövqeyinə görə, Qafqaz müharibəsi illərində çar qoşunlarına hücum etmək üçün yola çıxan İmam Şamil qoşunlarını toplanma nöqtəsi kimi xidmət edirdi.

1944-cü ildə Çeçenlərİnquşların məcburi köçürülməsindən və ləğv edilməsindən sonra kənd Mejdureçe adlandırıldı.

Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikası bərpa edildikdən sonra, 1958-ci ildə kəndin adı Şali olaraq yenidən dəyişdirildi.

1990-cı ildə kəndə şəhər statusu verildi.

1994-1996-cı illərdəki hərbi əməliyyatlar şəhərə və onun sakinlərinə böyük ziyan vurdu: yüzlərlə insan öldürüldü, evlər, sənaye, nəqliyyat, rabitə və aqrar-sənaye kompleksi dağıdıldı. Xüsusilə, 3 yanvar 1995-ci ildəki bombardman zamanı ən az 55 nəfər həlak oldu.

İkinci Çeçenistan müharibəsi zamanı şəhər şiddətli döyüş meydanına çevrildi. 2000-ci ilin yanvarında silahlılar və onlara rəğbət bəsləyən mülki şəxsləri bir araya gətirən mitinqə atıldı, nəticədə yüzlərlə insan həlak oldu. Bir neçə gün sonra şəhər tamamilə federal qoşunların nəzarəti altına keçdi.

2000-ci ildən bəri şəhər fəal inkişaf edir. Yeni yaşayış binaları, sosial-mədəni və idman obyektləri tikilir.

2012-ci ildən etibarən şəhər mərkəzindəki 5 hektar ərazidə, Şali şəhər yüksək mərtəbəli kompleksinin yanında yeni bir məscidin inşası sürətlə davam edirdi. Özbəkistan memarları dünyada analoqu olmayan bənzərsiz bir layihə üzərində işlədiklərini deyirdilər. 23 avqust 2019-cu ildə respublikanın ilk prezidenti - Əhməd Kadırovun doğum gününə həsr olunmuş məscidin təntənəli açılışı oldu. Avropada ən böyük halına gələn yeni "Müsəlmanların qüruru" məscidi içərisində 30 min, ətraf ərazilə ilə birlikdə isə 70 min müsəlman ibadət edə bilər. 43 metr hündürlüyündə günbəz və 63 metr hündürlüyündə minarələrə sahib olan bina işığın düzgün əks etdirilməsi və temperaturun normal saxlanılması üçün Yunanıstanın Thassos adasından gətirilən ağ mərmərlə örtülüdur. İki yarım tondan çox ağırlığı olan səkkiz metrlik bir çilçıraq və 395 lampa svarovski daşlar və qızıllarla bəzədilib. 5 hektar ərazisi olan 12 fəvvarəli parkdao 2 minə yaxın ağac və əsl gül vadisi əkilmişdir. Əvvəlcə, məscidin respublikanın başçısı Ramzan Kadırovun adının veriləcəyi planlaşdırılırdı. Açılış mərasimində isə məscidə Məhəmməd peyğəmbərin adı verildi.

Əhalisi

Əhalinin sayı

İllərə görə əhali: Şali
(Mənbə: )
İl 1939 1959 1970 1979 1989 1992 1996 2002 2003 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Əhali 10 600 11 911 18 636 21 894 24 985 26 800 24 000 40 356 40 400 42 100 43 500 44 300 44 200 45 161 47 708 47 700 49 026 49 967 50 412 51 268 52 234 53 016 53 807 54 168

Milli tərkibi

2010-cu il statistikasına görə Şalinin milli tərkibi aşağıdakı kimidir:

Millət Sayı,
nəf.
Əhali
içərisindəki nisbəti, %
çeçenlər 43 018 90,17 %
ruslar 2 578 5,40 %
qumuqlar 362 0,76 %
avarlar 279 0,58 %
qazaxlar 214 0,45 %
tabasaranlılar 202 0,42 %
digərləri 1 015 2,13 %
bildirməyənlər 40 0,08 %
cəmi 47 708 100,00 %

İdman

Şəhərin 1991-1993-cü illərdə fəaliyyət göstərən Vaynax FC futbol komandasının ən böyük uğuru Rusiya ikinci diviziyasında 1-ci Zona üzrə 20-ci yeri tutması olmuşdur.

Qardaşlaşmış şəhər(lər)

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. . 2019-04-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-04.
  2. . Телекомпания «НТВ». 2019-08-23. 2021-11-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-08-23.
  3. . «Новая газета». 2019-08-23. 2022-05-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-08-23.
  4. . pop-stat.mashke.org (ingilis). January 11, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: October 1, 2019.
  5. . www.gks.ru (rus). Федеральная служба государственной статистики. September 11, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: October 1, 2019.
  6. . www.gks.ru (rus). Федеральная служба государственной статистики. January 1, 2012. May 13, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: October 1, 2019.
  7. . www.gks.ru (rus). Федеральная служба государственной статистики. January 1, 2013. May 13, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: October 1, 2019.
  8. . 2015-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-04.

Xarici keçidlər

Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023