1947-ci ildə Avstriyada doğuldu. 2 yaşındaykən ailəsiylə birlikdə Türkiyəyə köçdü. İlk və orta təhsilini İstanbul Avstriya liseyində tamamladı. 1965-ci ildə Ankara Atatürk liseyinden məzun oldu.

1969-cu ildə Məktəb-i Mülkiyəni və Ankara Universiteti Dil, Tarix və Coğrafya Fakültəsinin tarix bölümünü bitirdi. Vyana Universiteti Slavistik və Orientalistik Bölümündə təhsil gördü.

Yüksək lisans çalışmasını Çikaqo Universitetində Prof. Dr. Xəlil İnalcık ilə apardı. Ankara Siyasal Bilgilər Fakültəsində "Tanzimat Sonrası Mahalli idarələr" adlı dissertasiyası ilə 1974-cü ildə doktor, "Osmanlı İmparatorluğunda Alman Nüfuzu" adlı çalışmasıyla 1979-cu ildə dosent oldu. 1982-ci ildə dövlətin akademik politikalarına təpki olarak vəzifəsindən istefa etdi. Bu dönəmdə Vyana, Berlin, Paris, , Moskva, Roma, Münhen, Strasburq, , Sofiya, Kiev, Kembric, Oksford və Tunis universitətlərində qonaq kimi müəllim üzvü oldu, buralarda seminarlar və konfranslar verdi. 1989-cu ildə Türkiyəyə dönərək professor oldu və 1989-2002-ci illər arasında Ankara Universiteti Siyasal Bilgilər Fakültəsində İdarə Tarixi Bilim Dalı Başkanı olaraq vəzifə apardı. Yerli və yabançı elmi dərgilərdə XVI ilə XIX yüzillər arası Osmanlı tarixi və Rus tarixi ilə ilgili məqalələri yayınlandı. 2002-ci ildə Qalatasaray Universitetinə, iki il sonra isə Bilkənt Universitetinə qonaq müəllim üzvü olaraq keçdi. Bu anda Qalatasaray Universiteti Hukuk Fakültəsi və Bilkənt Ünivərsitəsi Hukuk Fakültəsində Türk Hukuk Tarixi dərslərini verməktədir. Qalatasaray Ünivərsitəsi Sənato üyəsidir. Ayrıca İlkə Əğitim və Sağlık Vakfı Kapadokya Məslək Yüksəkokulu Mütəvəlli Heyəti üzvüdür.

2005-ci ildə Muzeyi başkanı oldu. 7 il bu vəzifədə qalan İlbər Ortaylı 2012-ci ildə yaş həddindən əməkli oldu və vəzifəni Ayasofya Muzeyi başkanı Haluk Dursuna dövr etdi.

Ortaylı, Uluslararası Osmanlı Etütləri Komitəsi yönətim kurulu üyəsi ilə Avrupa İranoloji Cəmiyəti və Avusturya-Türk Bilimlər Forumu üyəsidir.

və Afət İnan ailəsinin işbirliğiylə iki ildə bir vərilən 2004-cü ilindəki sahibləri Prof. Dr. İlbər Ortaylının da içində bulunduğu jüri tarafından bəlirlənmiştir. 2009-cu ildə İzmir Kitap Fuarına qatılmışdır. Milli Saraylar Dairə Başkanlığının Dolmabağça sarayında təşkil edildiyi vəfatının 150 ilində Sultan Əbdülməcid və dönəmi Uluslararası Simpozyumunda açılış və qapanış oturumlarına qatılmışdır.

Ortaylı; Türkcə; irəli səviyədə Almanca, Fransızca, İngiliscə, İtalyanca və Rusca; orta səviyədə Osmanlıca, Sanskritcə, , , Çincə, , , Rumınca, Serbcə, Xorvatca, Boşnaqca, Ərəbcə, Farsca, Latınca, İbrani dilində, və Yunanca bilir.

1981-ci ildə Mərsin əski Senatörü Dr. Talip Özdolayın qızı Ayşə Özdolay ilə evləndi və bu evliliktən Tuna adında bir qızı oldu. Daha sonra 1999-cu ildə həyat yoldaşından boşandı.

Ortaylı, komputer və internet istifadə etməyi sevmir. Hərhansı bir sosial mediada adına açılmış hesabların heç biri onun deyildir. İlbər Ortaylının ayrıca uşaqlığından bəri büyük bir tutku və özənlə biriktirdiği miniatür aftomobillərdən ibarət büyük bir kolleksiyası vardır.

2004-cü ildə TRT 2-də başlayıb TRT Türk-də həftə sonları yayınlanan "İlbər Ortaylı ilə" adlı sənədli verilişin aparıcılığını etmişdir.NTV-də "İlbər Ortaylı ilə Tarix dərsləri" adında bir proqram aparmışdı. Günümüzdə Bloomberg HT kanalında "İlbər Ortaylı ilə Zaman Kaybolmaz" adlı bir program hazırlamaqdadır.

2000-ci ildən bəri bazar günləri qəzetində, aylıq və üç aylık dərgilərində məqalələr yazmaqdadır. Bir dönəm yayımlanan və dərgilərində və qəzetinin əlavəsində də məqalələri yayınlanmışdır. Halən və dərgilərinin danışma qurulu üzvüdür. İlbər Ortaylı, verdiyi bir röportajında, kitablığında 30.000 civarında kitabı oldugunu və bunların 5.000-ini Qalatasaray Universitetinə bağışladığını ifadə etmişdir.

Prof. Dr. İlbər Ortaylı, Osmanlı Tarixində Ailə isimli əsərinin yanı sıra, tarix alanında 1970li yılların başlarından itibarən yaptığı çalışmaları, yayınladığı makalələr və kitapları, tarix biliminin yaygınlaştırılması çabaları, tarixi hər yaştan Türk insanına səvdirmə konusundaki faaliyətləri, yurtdışındaki bilimsəl ətkinlikləri və Türk tarixçiliğinin uluslararası alanda önəmli bir ismi olması da göz önünə alınarak tarix dalında 2001 Aydın Doğan Ödülünə dəğər bulundu.

2006-cı ildə İtaliyada Latsio bölgə yönətiminin başlatdığı və hər il davam etməsi öngörülən Akdəniz Festivalində, toplumsal və kültürəl tarix alanındaki "Avropa ilə Aralıq dənizi arasında Lazio" ödülünün Prof. Dr. İlbər Ortaylıya verilməsi uyğun görülmüşdür.

2007-ci ildə Rusiya prezidenti Vladimir Putin imzasıyla Rusiya tərəfindən Rus dilini və mədəniyyət mirasını yayan, ülkələrin və halkların birbirlərinə yaxınlaşmasını sağlayan şəxslərə verilən Puşkin Ödülünə Türkiyədən Ortaylı layık görülmüştür.

• Tanzimattan sonra məhəlli idarələr (1974)
• Türkiyədə Bələdiyəciliğin Əvrimi (İlhan Təkəli ilə birliktə, 1978)
• (1979)
• Osmanlı İmparatorluğunda alman nüfuzu (1980)
• (1982)
• İmparatorluğun ən uzun yüz ili (1983)
• Tanzimattan Cumhuriyətə yerəl Yönətim Gələnəği (1985)
• İstanbuldan səhifələr (1986)
• Studiəs on Ottoman Transformation (1994)
• Hüquq və idarə adamı olarak Osmanlı dövlətində kadı (1994)
• Türkiyə idarə tarixinə giriş (1996)
• Osmanlı ailə yapısı (2000)
• Tarixin Sınırlarına Yolculuk (2001)
• Osmanlı İmparatorluğunda iqtisadi və sosial dəyişim (2001)
• Osmanlı mirasından Cumhuriyət Türkiyəsinə (Taha Akyol ilə birliktə, 2002)
• Osmanlı Barışı (2004)
• Barış Köprüləri: Dünyaya açılan türk məktəbləri (2005)
• Osmanlıyı yenidən kəşf etmək-1 (2006)
• Kırk Ambar Sohbətləri (2006)
• Osmanlıyı yenidən kəşf etmək-2 (2006)
• Əski Dünya səyahatnaməsi (2007)
• Avropa və Biz (2007)
• Batılılaşma Yolunda (2007)
• Osmanlıyı yenidən kəşf etmək-3 (2007)
• Məkan və olaylarıyla Topqapı Sarayı (2007)
• Tariximiz və Biz (2008)
• Tarixin İzində (2008)
• Tarixin işığında (2009)
• Türkiyənin yaxın tarixi (2010)
• Dəftərimdən portretlər (2011)
• Tarixin kölgəsində (Taha Akyol ilə birliktə) (2011)
• Yaxın tarixin gerçəkləri, Timaş Yayınları (2012)
• Cumhuriyətin ilk yüz ili 1923–2023, Timaş Yayınları (2012)
• Türklərin altın çağı (2017)

• 2011-09-28 at the Wayback Machine
• 2013-11-08 at the Wayback Machine