İngilis dili ( English, English language) — Hind-Avropa dillərinin german dillərinə aiddir. Doğma dil kimi 373 milyon insan tərəfindən istifadə olunur. İkinci dil kimi 1.08 milyard insan danışır (2022).
BMT-nin altı rəsmi və işçi dilindən biridir. İngilislərin təbii dili, İngiltərənin, faktiki Böyük Britaniyanın, ABŞ (31 ştatının rəsmi dili), İrlandiyanın, Kanadanın və Maltanın iki rəsmi dilindən biri, Avstraliyanın, Yeni Zelandiyanın rəsmi dili. O, Asiya (məsələn Hindistan, Pakistan və s.) və Afrikanın bəzi dövrlərində rəsmi dil kimi istifadə edilib. Linqvistikada ingilis dilində danışanları anqlofon adlanırlar, Kanadada bu termin siyasi mənada işlədilir.
Dildə qrammatik mənanı analitik formada ifadə etmək üstünlük təşkil edir. in analitik tipinə aiddir. Leksikanın 70% götürülmə sözlərdir. Əlifbası VII əsrdən latın qrafikası əsasındadır. Orta əsrlərin əvvələrində əlavə hərflər də istifadə edilirdi. Sonradan onlar sıradan çıxdılar. Orfoqrafiyada ənənəvi yazılış formasıdır.
Hazırda ingilis dili dünyada ən geniş yayılmış dillərdən biridir. İngilis dili dünyada diplomatiya, kommersiya, dənizçilik, elmi-texniki və kütləvi informasiya dili kimi məşhurdur. Zəmanəmizdə nəşr olunan ədəbiyyatın və kütləvi mətbuatın əksəriyyəti ingilis dilində dərc olunur. Bütün bu deyilənlərə görə ingilis dilinin öyrənilməsi hər kəs üçün həyati zərurət kimi qarşıda durur. İngilis dilinin fonetik quruluşu bir sıra inkişaf mərhələlərindən keçməklə özünəməxsus orijinal səs strukturu yarada bilmişdir.
Əlifba
İngilis əlifbasında 26 hərf, 44 səs var.
| Hərf | Hərfin adının tələffüzü (IPA) | Hərfin adının tələffüzü (azərbaycanca) |
|---|---|---|
| Aa | [eɪ] | ey |
| Bb | [biː] | bi |
| Cc | [siː] | si |
| Dd | [diː] | di |
| Ee | [iː] | i |
| Ff | [ɛf] | ef |
| Gg | [dʒiː] | ci |
| Hh | [eɪtʃ] | eyç |
| Ii | [aɪ] | ay |
| Jj | [dʒeɪ] | cey |
| Kk | [keɪ] | key |
| Ll | [ɛl] | el |
| Mm | [ɛm] | em |
| Nn | [ɛn] | en |
| Oo | [əʊ] | ou |
| Pp | [piː] | pi |
| [kjuː] | kyu | |
| Rr | [ɑː] və ya [ɑɹ] | ar |
| Ss | [ɛs] | es |
| Tt | [tiː] | ti |
| Uu | [juː] | yu |
| Vv | [viː] | vi |
| Ww | [ˈdʌb(ə)l juː] | dabl-yu |
| Xx | [ɛks] | eks |
| Yy | [waɪ] | uay (təxminən) |
| Zz | [zɛd] və ya [ziː] | zed (zee) |
Sözlərin uzunluğu
İngilis dilinin xarakterik cəhətlərindən biri onun qısa sözlərdən ibarət olmasıdır. Uzun sözlər dildə olsa da, onlara az rast gəlinir. Qısa sözlər ingilis dilinə alman tayfalarının dilindən, uzun sözlər isə fransız dilindən və latın dilindən keçib. Qısa sözlər danışıqda və jarqonda, uzun sözlər isə elmdə və publisistikada işlədilir.
Dil tarixi
Kökləri, 5-ci əsrdə yaşayan alman tayfalarına qədər uzanan ingilis dili dinamik təkamül yaşayıb.
Eramızın 450-ci ildən 1150-ci ilinə qədər danışılan köhnə ingilis dili, dilin linqvistik bazasını təşkil etmişdir. Vikinq işğalları zamanı qədim skandinav dilinən təsirlənib, həmçinin 1066-cı ildə Normanların fəthi dilə fransız lüğətini aşılayıb və orta ingilis dilinin yaranmasına səbəb olub. 15–17-ci əsrlərdəki İntibah Dövrü və Böyük Saitlərin Dəyişməsi prosesi bir çox dəyişikliklər gətirib. Müasir ingilis dili isə 18-ci əsrdə yaranıb, Sənaye inqilabı və Britaniya İmperiyasının genişlənməsi amillərilə formalaşmışdır.
Bu gün ingilis dili regional nüansları əks etdirən variasiyaları ilə qlobal bir dildir. Köhnə ingilis dilinin müasir ingilis dilinə təkamülü, sosial və mədəni dəyişiklikləri özündə əks etdirir.
Dialektləri
İngilis dilinin çox sayda dialektləri vardır. Dialektlər İngiltərədə daha çoxdur. ABŞ-də dialektlər olsa da, ədəbi dil kimi orta-atlantik dialekt işlənir.
Dünyada yayılması
.svg)
| Ölkə | İngilis dili ana dili olanların sayı | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ABŞ
|
214.809.000 | ||||||||||||||
| {{ {{{1}}} | alias = Böyük Britaniya | flag alias = Flag of the United Kingdom.svg | flag alias-1707 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg | flag alias-1658 = Flag of the Commonwealth (1658-1660).svg | flag alias-1651 = Flag of The Commonwealth.svg | flag alias-1649 = Flag of the Commonwealth (1649-1651).svg | flag alias-1606 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg | flag alias-HDQ = Naval Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-ticarət = Civil Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-HHQ = Air Force Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-diplomatik = Government Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-ordu = Flag of the British Army.svg | variant = | altlink = | miqyas =
}}||58.200.000 |
.svg){kind=small}
Kanada
|
17.694.830 | ||||||||||||||
Avstraliya
|
15.581.334 | ||||||||||||||
İrlandiya
|
4.200.000+ | ||||||||||||||
CAR
|
3.673.203 | ||||||||||||||
Yeni Zelandiya
|
3.500.000+ | ||||||||||||||
Sinqapur
|
665.087 |
İstinadlar
- .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ (ing.). 25, 19 Dallas, Texas: SIL International, 1951. ISSN
- .
- . British Centre (az.). 2020-05-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-10-23.
- .
- 2014-12-28 at the Wayback Machine, U. S. Census Bureau, Tablo 47.
- ↑ 2016-03-03 at the Wayback Machine, Second Edition, Crystal, David; Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1995.
- 2018-10-16 at the Wayback Machine, 2001 Sayımı, Statistics Canada.
- 2008-03-06 at the Wayback Machine Main Language Spoken at Home.
- 2007-08-09 at the Wayback Machine, 15. sayfa (Tablo 2.5), 2001 Sayımı, Statistics South Africa.
- 2007-03-29 at the Wayback Machine, 2006 Sayımı, Statistics New Zealand.
- 2007-07-10 at the Wayback Machine, 2000 Sayımı
|
Dil haqqında olan bu məqalə bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
|