Xema sabini və ya Sabin qağayısı — "Xema" cinsinə aid kiçik ölçülü dəniz quşu. Bəzi alimlər bu növü "Larus" cinsinə daxil etsələr də, o, daha çox müstəqil bir cins olaraq qəbul edilir.[3]
| Xema sabini | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Xema sabini |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Bu növ 1819-cu ildə təbiətşünas Cozef Sabin tərəfindən "Larus sabini" adı ilə təsvir edilmişdir. Sabine təsvirini qardaşı kapitan Edvard Sabin tərəfindən toplanmış nümunələrə əsasən hazırlamışdır. Edvard Sabin lapitan Con Ros ilə birlikdə Şimal-qərb keçidini axtaran zaman 1818-ci ilin iyulunda Qrenlandiyanın qərb sahillərindəki adalarda bu quşların yuva qurduqlarını müşahidə etmişdir.[4]
"Xema sabini" ümumiyyətlə monotipoik bir cins olaraq qəbul edilir, lakin bəzi təsnifat sistemlərində "Larus" cinsinə daxil edilir. Onun sarı uclu qara dimdiyi və çəngəl şəkilli quyruğu dəniz quşları arasında nadir xüsusiyyətlərdən biridir.[5][6]
"Xema sabini"nin dörd alt növü tanınır və hər biri fərqli coğrafi ərazilərdə yayılmışdır. "Xema sabini" əsasən Kanadanın Arktikasından Qrenlandiyaya qədər olan geniş bir ərazidə yaşayır. "Xema palaearctica" (Stegman, 1934) isə Spitsbergen adasından Taymır yarımadasına qədər olan bölgələrdə rast gəlinir. "Xema tschuktschorum" (Portenko, 1939) Rusiyanın Çukot yarımadasında məskunlaşmışdır. Nəhayət, "Xema woznesenskii" (Portenko, 1939) Anadır körfəzindən Alyaskaya qədər uzanan ərazilərdə yayılmışdır. Bu alt növlər coğrafi bölgələrə uyğunlaşaraq özünəməxsus xüsusiyyətlər inkişaf etdirmişdir.[7]
"Xema sabini" kiçik ölçülü bir quş növüdür. Onun bədən uzunluğu 27–33 sm arasında dəyişir, çəkisi 135–225 qramdır. Qanad açılışı isə 81–87 sm aralığında olub, ona aerodinamik bir quruluş təmin edir. Bu ölçülər "Xema sabini"nin çevik və sürətli bir uçuş qabiliyyətinə malik olmasına imkan yaradır. Dimdiyi qısa (təxminən 2,5 sm) və sarı uclu qara rəngdədir. Bu quşun diqqətçəkici qanad naxışı onu asanlıqla tanımağa imkan verir. Yetkin quşların arxası və qanad örtükləri açıq boz, quyruğu isə çəngəl şəklində ağ rəngdədir. Çoxalma dövründə başı tünd boz rəng alır və dar bir qara halqa ilə əhatələnir. Bu quş qeyri-adi tük dəyişmə xüsusiyyətinə malikdir. Yay aylarında tamamilə yeni tüklərlə örtülür və qışlama ərazilərinə çatdıqdan sonra köhnə tüklərini tökərək qış tükü ilə əvəz edir.[8][9]
"Xema sabini" Arktika sahillərində və tundralarda koloniyalar halında yuva qurur. Yuva içərisində iki və ya üç nöqtəli boz rəngli yumurta qoyur. Bu növ əsasən pelajik (dəniz həyatı) həyat tərzi keçirir və qida axtarışını su səthində həyata keçirir.[10]
"Xema sabini" müxtəlif qida mənbələri ilə qidalanır. Onun əsas qida rasionuna quruda və suda yaşayan böcəklər, su böcəkləri, çiçək böcəkləri ("Syrphidae"), molyusklar, həşəratlar, xərçəngkimilər və balıqlar daxildir. Bu növ, əsasən, su səthində ov edərək kiçik heyvanlarla qidalanır və müxtəlif mühitlərdə qida axtarışını uğurla həyata keçirir. "Xema sabini" aktiv şəkildə ovlanaraq, əsasən su üzərindəki kiçik heyvanlarla qidalanır.[11]
- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- ↑ IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
- ↑ Stenhouse, Iain J.; Egevang, Carsten; Phillips, Richard A. "Trans-equatorial migration, staging sites and wintering area of Sabine's Gulls Larus sabini in the Atlantic Ocean". Ibis. 154 (1). 2011: 42–51. doi:10.1111/j.1474-919X.2011.01180.x. 25 December 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 September 2024.
- ↑ Sabine, Joseph. "An account of a new species of gull lately discovered on the west coast of Greenland". Transactions of the Linnean Society of London. 12 (2). 1819: 520–523 [522]. doi:10.1111/j.1095-8339.1817.tb00244.x. 2024-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-25.
- ↑ Snow, D.W.; Perrins, C.M., redaktorlar The Birds of the Western Palearctic (Concise). 1998. ISBN 978-0198540991.
- ↑ Hagemeijer, W.J.M.; Blair, M.J., redaktorlar The EBCC Atlas of European Breeding Birds. London: Poyser. 1997. ISBN 0-85661-091-7.
- ↑ Burger, J.; Golchfeld, M. Family Laridae // del Hoyo, J.; Elliott, A.; Sargatal, J. (redaktorlar ). Handbook of the Birds of the World. 3: Hoatzin to Auks. Barcelona, Spain: Lynx Edicions. 1996. 572–623 [621]. ISBN 978-84-87334-20-7.
- ↑ Olsen, K.M.; Larsson, H. Gulls of Europe, Asia, and North America. Helm. 2004. ISBN 0-7136-7087-8.
- ↑ Montevecchi, W; Stenhouse, I; Gilchrist, H. "Reproductive Biology of Sabine's Gull in the Canadian Arctic" (PDF). The Condor. 103 (1). 2001: 98–107. doi:10.1650/0010-5422(2001)103[0098:RBOSSG]2.0.CO;2. 2021-12-24 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-12-25.
- ↑ Bull, John; Farrand, John Jr. The Audubon Society Field Guide to North American Birds, Eastern Region. New York: Alfred A. Knopf. April 1984. ISBN 0-394-41405-5.
- ↑ Day, Robert H.; Stenhouse, Ian J.; Gilchrist, H. Grant. "Sabine's Gull (Xema sabini)". The Birds of North America Online. Ithaca: Cornell Lab of Ornithology. 2001. doi:10.2173/bna.593. İstifadə tarixi: 6 January 2011.