Viktor Zaretski

8 fevral 1925-ci ildə Belopolye şəhərində (indiki Ukraynanın Sumı vilayəti) anadan olmuşdur. Kökləri XVII əsrdə Belopolye şəhərinin qurucularından biri olan kazak Zaretski nəslinə dayanır. Anası Mariya Andreyevna (qızlıqda Kolomiytseva) da Belopolye ailəsindən idi. 1917-ci ilə qədər Zaretski ailəsi Belopolyada və Rusiya imperiyasının bir çox şəhərlərində var-dövlətə və ticarət işlərinə malik idi. Bu, 1918–1919-cu illər hadisələri zamanı onların Denikinin Ağ Ordusunu dəstəkləməsinin səbəblərindən biri olmuşdur. 1925-ci ildə ailənin bir hissəsi mümkün təqiblərdən qaçaraq Donbassa köçmüşdür. Viktorun uşaqlıq və gənclik illəri Qorlovka və Stalino (indiki Donetsk) işçi qəsəbələrində keçdi, burada atası İvan Antonoviç yeni yaradılan kimyəvi istehsalatda mühasib işləyirdi. 1941-ci ildə, alman-sovet müharibəsinin başlanması ilə, valideynləri ilə birlikdə Rusiya Federasiyasının Perm vilayətindəki Qubaxa şəhərinə köçürülmüş və burada orta təhsil almışdır.^[3]

1943-cü ildə Qırmızı Orduya səfərbər edilmiş, Çeboksarı diviziyasının 14-cü ehtiyat atıcı diviziyasının 359-cu alayında xidmət etmişdir.^[3] Uşaqlıqdan bir qulağı kar olduğu üçün döyüş əməliyyatlarında iştirak etməmişdir.^[5] 1944-cü ildən Kommunist Partiyasının üzvü idi. 1945-ci ildə tərxis olunduqdan sonra bir müddət valideynləri ilə Tula yaxınlığındakı Obidimo qəsəbəsində yaşamışdır. Orada rəssam Nikolay Orexovdan özəl dərslər almışdır. 1946-cı ildə Kiyev Rəssamlıq Məktəbinə daxil olmuş,^[6] burada Gennadi Titov və Pyotr Draçenkonun sinfində təhsil almışdır.^[7]

1947–1953-cü illərdə Kiyev Dövlət Rəssamlıq İnstitutunda Konstantin Yeleva, Mixail Şaronov və Sergey Qriqoryevdən təhsil almışdır. Stalin və Repin təqaüdçüsü idi. Diplom işi — “Mavzoleya” tablosu (yağlı boya; rəhbər Sergey Qriqoryev, qiymət — “əla”).^[6]

1953–1957-ci illərdə Kiyev Rəssamlıq İnstitutunda dərs vermişdir. Şagirdləri arasında İqor Qriqoryev və Ada Ribaçuk var idi. 1963-cü ildən “Sovremennik” yaradıcı gənclər klubunun sədri olmuşdur. Altmışıncılar hərəkatının liderlərindən biri idi. Ukrayna SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri fərmanı ilə təltif edilmişdir. 1970-ci illərdə “Malyatko” və “Barvinok” uşaq jurnalları ilə əməkdaşlıq etmiş, bir sıra kitabların bədii tərtibatını hazırlamışdır.^[3]

1978-ci ildən öz rəssamlıq studiyasında çalışmış, 200-dən çox şagirdi olmuşdur. Onların arasında Arsen Savadov, Olesya Avramenko, Konstantin Kuntseviç, Aleksandr Kurinenko, Larisa Pişa, Marina Soçenko, Taras Loboda, Nikolay Şkaraputa, Yanna Vasilevska, Tatyana Qaloçkina, Lyubov Kreminska, Anatoli Tverdi, Olqa Kravçenko var idi. “Kətan önündə düşüncələr” adlı orijinal pedaqoji sistem hazırlamışdır. Bu sistemin mətni ilk dəfə oğlu Aleksey Zaretski tərəfindən nəşr olunmuşdur ("Obrazotvorçe mıstetsvo" jurnalı, 1993, № 1–2).^[2]

Kiyevdə Repin küçəsi, 25 saylı binada, 6 nömrəli mənzildə yaşamış, ikinci evliliyindən sonra isə Konça-Ozerna kəndinə köçmüşdür.^[5] 23 avqust 1990-cı ildə Konça-Ozernada uzun sürən pankreas xərçəngindən sonra vəfat etmişdir.^[3][5].}} Kiyevdə Şəhər (Berkovetski) qəbiristanlığında, valideynlərinin məzarında dəfn olunmuşdur. Məzarında Lesya Dekermencinin işlədiyi abidə qoyulmuşdur.^[6]

O, Stankov və monumental rəssamlıq, kitab qrafikası sahələrində çalışmışdır. Yaradıcılıq irsi təxminən 1000 yağlı boya tablosu və rəsmdən ibarətdir, bunların arasında:

rəsm

• "У вечірньому університеті" (1951);
• "Теща" (1954);
• "Зміна" (1955; Національний художній музей України)^[8];
• "Після зміни"/"Шахтарі. Зміна" (1956)^[b];
• "Жаркий день" (1957);
• "Шахтарський двір" (1958);
• "Вибирання льону (Ланкова П. Сироватко)" (1960; Національний художній музей України);
• "На зборах" (1961; Національний художній музей України);
• "Дівчата"/"Доярки" (1962, темпера; Харківський художній музей);
• "Дівчина з Полісся" (1965);
• "Вишневий вітер" (1966);
• "Г. Халимоненко" (1967);
• "Оля" (1969);
• "Василь Стус" (1971);
• "Микола Мерзлікін" (1972);
• "Косівські керамісти Т. Шведюк, М. Шкурган, Г. Серебенюк" (1974);
• "Косівський гончар" (1975);
• "Світлий спогад. Автопортрет з дружиною" (1976);
• "Білий пароплав" (1977);
• "Вечірнє катання" (1982);
• "Весняні клопоти" (1986);
• "Сон-трава" (1986);
• "Літо" (1986–1987);
• "Осінь. Конча—Озерна" (1987);
• триптих "Мистецтво" (1987):
  • "Золоті часи мистецтва";
  • "Металевий рок";
  • "Після катастрофи";
• триптих "Релігія" (1987):
  • "Язичництво";
  • "Вічний дзвін";
  • "Білобог і Чорнобог";
• "Ой кум до куми залицявся" (1987–1988);
• "Пікнік" (1988);
• "Голодомор" (1988);
• "Пам'яті Ганни Собачко-Шостак" (1988);
• "Солдатка" (1988);
• "Ой кум до куми залицявся" (1988);
• "Дерево (Витоки мистецтва)" (1988);
• "Актриса" (1989);
• "Золотий череп. Дзвони Чорнобиля" (1989);
• "Чорний струмок" (1989);
• "Пам'яті Алли Горської" (1989–1990);
• "Орач (Василь Стус)" (1989–1990);

qrafika

• "Дівчинка" (1960, вугілля);
• "Піонерка" (1963, вугілля);
• "Середня Азія. Базар" (1965, картон, пастель);
• "Наталка" (1981, папір, кольорові олівці).

illüstrator kimi

• роману "Правда на землі одна" Юрія Чорного-Діденка (журнал "Радянська Україна", Київ, 1957, № 2–5);
• віршів для дітей "Портрет Леніна" Максима Рильського (Київ, 1960).

monumental əsərləri

• оформлення клубу в селі Горностайпілі Київської області (1964)^[3];
• мозаїки "Прометей", "Земля", "Вогонь" у середній школі № 47 у Донецьку (1965–1966; разом із Галиною Зубченко, Григорієм Синицею, Аллою Горською, Геннадієм Марченком);
• мозаїчне панно "Вітер" у Києві (1967; разом з Аллою Горською і Борисом Плаксієм);
• мозаїки "Дерево життя" і "Птах-мрія" на ресторані "Україна" у Жданові (1967);
• мозаїчне панно "Прапор перемоги" в Музею молодогвардійців у Краснодоні (1968–1970; разом з Аллою Горською, Борисом Плаксієм, Анатолієм Лимарєвим, О. та В. Смирновими)^[10];
• оформлення театрів в Івано-Франківську, Сімферополі, Сумах (1970-ті)^[3].

O, ukraynalı xadimlərin portretlərindən ibarət qalereya yaratmışdır: Vasili Kasiyan, Mixail Yatskov (hər ikisi 1972), leksandr Qorski, İrina Zaslavska, Valeri Şevçuk, Liza Mironova, Stepan Vasilçenko (hamısı 1973), Raisa Nedaşkivska (1974), Aleksey Zaretski (1975); son dövr əsərləri arasında Olqa Kravçenko (1986), Larisa Kozançenko, Tatyana Simbal (hər ikisi 1987), Tatyana Demyanenko (1988) portretləri yer alır.^[2].

1980-ci illərin əvvəllərində secessiya sənəti ilə, xüsusilə də Qustav Klimtin tabloları ilə maraqlandı, bu səbəbdən onu bəzən avstriyalı rəssamla müqayisə edirdilər.^[11][12]

1951-ci ildən respublika və xarici (Berlin — 1951, Varşava — 1955, Budapeşt — 1964) sərgilərdə, 1957-ci ildən isə ümumittifaq sərgilərdə iştirak etmişdir. Şəxsi sərgiləri Kiyevdə 1989-cu ildə və vəfatından sonra 1992, 1995, 1998, 2000-ci illərdə keçirilmişdir.^[3]

Qısa xatirələr yazmış, bir qismini isə diktə etdirmişdir. Onun irsində həmçinin qeydlər, oçerklər və məktublar da var. Bu mətnlər 1990-cı illərin birinci yarısında nəşr olunmuş, 2009-cu ildə isə "Rəssam Viktor Zaretski. Köklərin axtarışı" adlı ayrıca kitab kimi çap edilmişdir.^[3]

1994-cü ildə Ukrayna Milli Rəssamlar İttifaqı və Təsviri İncəsənət və Memarlıq Milli Akademiyası gənc rəssamlar üçün Viktor Zaretski adına mükafat təsis etmişdir. 2016-cı ildə Belopolye şəhərində, onun doğulduğu valideynlərinin evinin yaxınlığında Viktor Zaretski adına küçə adlandırılmışdır. 2017-ci ildə Kiyevin Qoloseyev rayonunda rəssamın şərəfinə küçəyə onun adı verilmişdir.^[13]

1990-cı ildə "Ukrtelfilm" kinostudiyasında rejissor Viktor Vasilenko tərəfindən Viktor Zaretski haqqında "Portret" adlı sənədli film çəkilmişdir. 2015-ci ildə "Qlas" tele-radio şirkətində rejissor Lyudmila Mixailiviç tərəfindən "Kətan önündə düşüncələr" filmi çəkilmişdir.

• Зарецький Віктор // Енциклопедія українознавства : Словникова частина : [в 11 т.] / Наукове товариство імені Шевченка ; гол. ред. проф., д-р Володимир Кубійович. — Париж — Нью-Йорк : Молоде життя, 1957. — Кн. 2, [т. 2] : Голинський — Зернов. — ISBN 5-7707-4049-3.;
• Зарецкий, Виктор Иванович // Художники народов СССР. Биобиблиографический словарь в 6 томах— Москва: Издательство "Искусство", 1983.— Том 4, книга 1 (Елева—Кадышева). С. 219. (rus.);
• Зарецький Віктор Іванович // Митці України : Енциклопедичний довідник. / упоряд. : М. Г. Лабінський, В. С. Мурза ; за ред. А. В. Кудрицького. — Київ : "Українська енциклопедія" імені М. П. Бажана, 1992. — С. 260 . — ISBN 5-88500-042-5.;
• Зарецький Віктор Іванович // Мистецтво України : Біографічний довідник. / упоряд.: А. В. Кудрицький, М. Г. Лабінський ; за ред. А. В. Кудрицького. — Київ : "Українська енциклопедія" імені М. П. Бажана, 1997. — С. 256 . — ISBN 5-88500-071-9.;
• Зарецький Віктор Іванович // Шевченківські лауреати. 1962–2001: Енциклопедичний довідник.— К., 2001.— С. 179–180;
• В. В. Головко. Зарецький Віктор Іванович // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К. : Наукова думка, 2005. — Т. 3 : Е — Й. — С. 278. — ISBN 966-00-0610-1.;
• Олеся Авраменко. . ISBN 978-966-96284-9-7.

• Віктор Зарецький (1925–1900). Живопис. Графіка: Каталог виставки творів. Київ, 1991. Arxivləşdirilib 2015-05-27 at the Wayback Machine
• Біографія, галерея творів
• Олеся Авраменко. Віктор Зарецький— український "Густав Клімт" Arxivləşdirilib 2015-11-27 at the Wayback Machine
• Мовою страждання і радості: до 90-річчя від дня народження В. Зарецького (1925–1990) // Дати і події Arxivləşdirilib 2016-05-01 at the Wayback Machine, 2015, перше півріччя: календар знамен. дат № 1 (5) / Нац. парлам. б-ка України.— Київ, 2014.— С. 49–53.