Kazaklar

Kazaklar (müxtəlif dillərdə: Kozak, Kosak, Cossack, Kossak, Kazak, Rus Kazakları) — Don və Dnepr çayları yaxınlığında XV əsrdən etibarən formalaşmağa başlamış xalq. Bir çox hallarda kazaklar Qazaxıstanda yaşayan yerli qazax xalqı ilə müqayisə olunur. Ancaq hər iki xalq arasında hec bir əlaqə mövcud deyildir. Kazak sözü qədim türk dilində azad insan mənasını verir.

Kazaklar
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Kazaklar (“azad, müstəqil şəxs, macəraçı, sərgərdan” mənasını verən türk sözünün cəm forması), sərhəd xidmətini yerinə yetirən hərbi birləşmələrin üzvləri^[1] olan xidmətçilərin etnik qrupudur (əsasən pravoslav ruslar və ukraynalılar^[2][3][4][5]).

Zaporojye kazaklarının və Registr kazakların nəsilləri Osmanlı imperiyasında Transdunaylıların və Avstriya imperiyasında Banat Seçinin, eləcə də Buq kazaklarının, Azov kazaklarının, Qara dəniz kazaklarının və Kuban kazaklarının əsasını təşkil edirdilər; Onlar Rusiya imperiyasında Qafqaz xətti kazak ordusu, Don, Xopör (o cümlədən Nekrasov kazaklarının), Volqa, Orenburq, Ural, Sibir və Transbaykal kazaklarının formalaşmasında daha az dərəcədə iştirak etmişlər.

Kazaklar sinfi olanda belaruslar, polyaklar, çexlər, slovaklar, cənub slavyanları, yunanlar, moldovanlar, osetinlər, türklər (o cümlədən qazaxlar və tatarlar, başqırdlar), mordvalar-erzyanlar, kalmıklar, buryatlar və başqa xalqlardan ibarət qrupları da əhatə edirdilər.

Kazakların ayrı-ayrı qrupları özünütəcridi, dil və mədəniyyətlərini və etnik özünüdərklərini qoruyub saxladılar^[6].

Kazaklar siniflərə görə kənd sakinlərinə, zadəganlara^[7], tacirlərə ("ticarət kazakları" (ukray. çumaklar))^[8] və kazak ruhanilərinə^[9] bölünürdülər.

17-ci əsrin sonlarına qədər Rusiya çarlığında xüsusi xidmət adamları - ağ şəhər kazakları və şəhər kazakları, 17-18-ci əsrlərdə - sloboda kazakları, 19-cu əsrin sonuna qədər - stanitsa kazakları, 1920-ci ilə qədər - Sibir şəhər kazakları, Reç Pospolitada reyestr kazakları, məhkəmə kazakları, ovçu kazakları və lisovski kazakları.

Kazakların antropoloji analizi onların vahid etnoqrafik mənşəyi haqqında danışmağa imkan vermir, çünki kazak mühitində bəzi xüsusi antropoloji icma həmişə izlənmir - nə qarışıq, nə də keçid.

Öz tarixi boyu kazak hərbi birləşmələri Rusiya dövlətinin ordusunun, Rusiya İmperator Ordusunun (Rusiya Qvardiyası da daxil olmaqla), Ağ qvardiyaçıların, Sovet Rusiyası Silahlı Qüvvələrinin (Qırmızı Qvardiya, sonradan Qırmızı Ordu) və SSRİ Silahlı Qüvvələrinin tərkibində olmuşdur.

Hal-hazırda Rusiya Federasiyasında kazak birləşmələri də var.

Bundan əlavə, kazak hərbi birləşmələri aşağıdakı dövlətlərin və qurumların silahlı qüvvələrinin və birləşmələrinin bir hissəsi idi: Böyük Litva knyazlığı və Polşa Krallığı Taxt-tacı; "azad şəhər" Hamburq; İsveç Kralı XII Karl (Mazepa və Qordienko); Osmanlı İmperiyası (Osmanlı protektoratı altında Sağsahil Hetmanlığı /1669-1685/, "Nekrasovçular" və Transdunay Seçi); İran (İran kazak diviziyası); Ukrayna Xalq Respublikası, Qərbi Ukrayna Xalq Respublikası və Ukrayna Hetman Skoropadski Dövləti (Azad Kazaklar və Xolodnoyarsk Respublikası); Azad ərazi (Nestor Maxnonun rəhbərlik etdiyi üsyançı hərəkat); UXR Soveti və Ukrayna SSR (Qırmızı Kazaklar); Paraqvay; Nasist Almaniyası (Kazak düşərgəsi və bir çox başqa birləşmələr); Ukrayna Üsyan Ordusu (Taras Barovetsun Polesia Seçi daxil olmaqla); Mançjou-qo və Yaponiyada (Kvantun ordusu).