Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Mp4 Mp3 Axtar Yukle
  Video Axtar Yukle
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  1-11 Sinif Derslikler Yukle
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.

Sadıq Padeqan

ADF MK sədrinin müavini
  • Məqalə
  • Müzakirə

Sadıq Padeqan (1899, Təbriz – 1981, Bakı) — siyasətçi, ictimai xadim, Tudə Partiyasının və Azərbaycan Demokrat Firqəsinin qurucularından biri. Xiyabani və 21 Azər hərəkatında iştirak edib. Mir Cəfər Pişəvəri dünyasını dəyişdikdən sonra 1947–1954-cü illərdə Azərbaycan Demokrat Firqəsinin sədri olub.

Sadıq Padeqan
ADP-nin Mərkəzi Komitəsinin sədrinin müavini
12 dekabr 1945 – 12 dekabr 1946
Azərbaycan Demokrat Firqəsinin sədri
11 iyun 1947 – 1954
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 1899
Doğum yeri
  • Təbriz, Təbriz şəhristanı, Şərqi Azərbaycan ostanı, İran
Vəfat tarixi 1981
Vəfat yeri
  • Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Fəaliyyəti siyasətçi
Hərbi xidmət
Döyüşlər Xiyabani Hərəkatı
21 Azər hərəkatı (1945)
Təltifləri "Səttarxan" ordeni
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Mündəricat

  • 1 Haqqında
  • 2 Mənbə
    • 2.1 İstinadlar
    • 2.2 Ədəbiyyat

Haqqında

 
Tağı Şahin, Məhəmməd Biriya, Mirzə Əli Şəbüstəri, Mir Cəfər Pişəvəri, Sadıq Padeqan və Salamulla Cavid.

Sadıq Padeqan 1899-cu ildə Təbrizdə anadan olub.[1][2] 1920-ci ildə Məhəmməd Xiyabani hərəkatına qoşulub. Hərəkat dağıldıqdan sonra SSRİ-yə köçüb və Moskavada ali iqtisadi təhsil alıb. 1938-ci ilə qədər Naxçıvanda kooperasiya sistemində işləyib. Daha sonra Təbrizə geri qayıdıb.[1][2]

1941-ci il avqustun 25-də SSRİ ordusu Cənubi Azərbaycana daxil olub.[3][4] Bundan sonra bir çox partiya və təşkilatlar yaranmağa başladı. 1941-ci ildə yaradılmış Tudə Partiyasına üzv olub.[1] 1941-ci ilin oktyabr ayında Təbrizdə Azərbaycan cəmiyyəti yaradılıb.[5] Cəmiyyəti quranlar Hacı Əli Şəbüstəri, Əli Maşınçı, İsmayıl Şəms, Hilal Nasiri və digərləri idilər.[6][7][8][9] 1942-ci ilin yanvar ayında yaradılmış Azərbaycan Zəhmətkeşlər Təşkilatının Mərkəzi Komitəsinin üzvü olub.[6][9] 1945-ci ilə qədər Tudə Partiyasının Təbriz əyalət təşkilatının başçısı olub.[10][11] 1945-ci ilin sentyabrın 6-da Tudə Partiyasının Azərbaycan təşkilatının əyalət plenumunda qərara alınır ki, partiyanın Azərbaycan təşkilatının üzvləri Azərbaycan Demokrat Firqəsinə keçsinlər.[12][13] Bunu təmin etmək üçün Sadıq Padeqan, Zeynalabidin Qiyami, Məmməd Hüseyn Burhani, Yədulla Kələntəri və Əbülhəsən Vaqifdən ibarət komissiya yaradılıb.[12][14]

1945-ci il sentyabrın 14-də Təbrizdə baş tutmuş görüşdə Azərbaycan Demokrat Partiyasının qurulması ilə bağlı Sadıq Padeqanın da üzv olduğu 14 nəfərlik Təşkilat Komitəsi yaradılıb.[15][16] 1945-ci ilin oktyabrın 2-də Azərbaycan Demokrat Partiyasının birinci təsis qurultayı keçirildi.[17][18][19] Burada ADP-nin nizamnaməsi qəbul olundu, 3 sentyabr müraciətnaməsinin müddəaları bir daha təsdiqləndi.[17][18] Qurultay tərəfindən Mir Cəfər Pişəvəri ADF Mərkəzi Komitəsinin sədri, Mirzə Əli Şəbüstəri və Sadıq Padeqan isə onun müavinləri seçildilər.[17][18] ADF Mərkəzi Komitəsinin İcraiyyə Heyətinin üzvlüyünə Mir Cəfər Pişəvəri, Mirzə Əli Şəbüstəri, Sadıq Padeqan, Məhəmməd Biriya, Salamulla Cavid seçildilər.[18][20][21]

1945-ci il noyabrın 20-də Təbriz Ərk teatrının binasında Azərbaycan Xalq Konqresi fəaliyyətə başladı.[22][23][24] Noyabrın 21-də konqres nümayəndələrindən, seçkiləri bitirib hökuməti yaradana qədər, qərarların icrasını təmin etmək üçün, Milli heyət yaradıldı.[25][26] Sadıq Padeqan da Milli heyətə seçilən 39 nəfərdən biri olub.[27][26][28] 1945-ci il noyabrın 27-dən dekabrın 2-ə qədər İran tarixində ilk dəfə qadınların da iştirak etdiyi azad seçkilər keçirilib.[25][29][30] Keçirilən seçkilər nəticəsində Sadıq Padeqan səs toplayaraq Azərbaycan Milli Məclisinə Təbrizdən nümayəndə seçilib.[31]

1945-ci il dekabrın 12-də Azərbaycan Milli Hökuməti qurulub.[32] Elə həmin gün keçirilmiş Azərbaycan Milli Məclisinin ilk iclasında Sadıq Padeqan Milli Məclisin sədri seçilmiş Mirzə Əli Şəbüstərinin müavini seçilib.[33] 1946-cı il yanvarın 15-də Azərbaycan Milli Hökumətinin Konstitusiyasının yazılması ilə bağlı 15 nəfərlik komissiya yaradılıb.[34] Bu komissiyaya Sadıq Padeqan da daxil olub.[35][36]

 
Sadıq Padiqan və gənclər təşkilatlarının fəalları — Təbriz, 1946-cı il

1946-cı il aprelin 28-də Mir Cəfər Pişəvərinin rəhbərliyi ilə Tehrana danışıqlar üçün gedən nümayəndə heyətinin üzvü olub.[37][38][39]

1946-cı ildə milli-demokratik hərəkatda iştirak etdiyi üçün "Səttarxan" ordeni ilə təltif edilib.[40][41]

1946-cı il avqust ayının 1-də Salamulla Cavidin rəhbərliyi ilə, Hacı Mirzə Əli Şəbüstəri, Sadıq Padeqan, general Mahmud Pənahiyan, polkovnik Murtəzavi, mayor Toğraidən ibarət olan nümayəndə heyəti ilə ikinci dəfə Tehrana danışıqlara gedib.[42][43]

1946-cı il dekabrın 5-də Miyana istiqamətində hücum edən şah qoşunları fədailər tərəfindən dayandırıldı.[44] Azərbaycanın müxtəlif ərazilərindən insanlar silahlanmaq və şah qoşununa qarşı mübarizə aparmaq üçün Milli Hökumətə müraciətlər edirdilər.[45][46] Bundan sonra Mir Cəfər Pişəvərinin rəhbərliyi ilə Müdafiə Komitəsi quruldu.[45][47] Bu komitəyə Mirzə Əli Şəbüstəri, Qazi Məhəmməd, Qulam Yəhya, Mahmud Pənahiyan və Sadıq Padeqan üzv oldular.[46][45] Komitənin ilk işi Təbrizdə hərbi vəziyyət elan edib, "Babək" adlı könüllü dəstələr qurmaq oldu.[48][46][45] Könüllü dəstələrə ilk etapda 600 nəfər üzv oldu.[47][49] Bundan sonra Mir Cəfər Pişəvəri yenidən hərbi dəstək üçün Sovet İttifaqına müraciət etdi.[46][50] Lakin bu istəyi də cavabsız qaldı.[51]

1946-cı il dekabrın 11-dən etibarən İran ordusu iri şəhərlərə girməzdən əvvəl bu şəhərlərdə ərbabların quldur dəstələri eləcə də mülki geyimli jandarmalar qırğınlar törətməyə başladılar.[52][53] Bu dəstələr Tehran radiosu tərəfindən "İran vətənpərvərləri" adlandırılırdılar.[53] Dəstələrin əsas məqsədi demokratların məhv edilməsi və şah qoşununun şəhərlərə girişini təmin etmək idi.[53][52] Təbriz və Azərbaycanın digər şəhərləri talana və qırğınlara məruz qaldılar.[52][54] Azərbaycan Milli Hökuməti süqut etdi.[55][56] Minlərlə insan həbs olundu. Baş verən qırğınlarda ADF üzvləri, fədailər eləcə də tanınan şairlərdən Əli Fitrət, Sədi Yüzbəndi, Cəfər Kaşif və Məhəmmədbağır Niknam qətlə yetirildilər.[57][58][59] 1946-cı il dekabrın 14-də ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən dəstəklənən İran ordusu Təbrizə daxil oldu.[60][61] Bundan sonra da qırğınlar və talan davam etdi.[54][60] Azərbaycan Milli Hökuməti dağıldıqdan sonra Sadıq Padeqan bir neçə hökumət üzvü ilə birlikdə Azərbaycana mühacirət edib.[62][63]

1947-ci ildə Mir Cəfər Pişəvəri dünyasını dəyişdikdən sonra Azərbaycan Demokrat Firqəsinin sədri olub.[64][65][66] 1954-cü il sentyabr ayında bu vəzifəni tərk edib.[67]

1981-ci ilin noyabr ayında Bakıda dünyasını dəyişib.[68]

Mənbə

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 3 Həsənli, 1998. səh. 247
  2. ↑ 1 2 Atabaki, 2000. səh. 120
  3. ↑ Həsənli, 2006. səh. 18
  4. ↑ Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə (PDF) (az.). VII. Bakı: Elm nəşriyyatı. 2008. 68. ISBN 9789952448481. 2025-01-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-01-23.
  5. ↑ Mustafayev, 1998. səh. 82
  6. ↑ 1 2 Atabaki, 2000. səh. 89
  7. ↑ Yenisey, 2009. səh. 135
  8. ↑ Pişəvəri, 2005. səh. 26
  9. ↑ 1 2 Çeşmazər, 1986. səh. 35
  10. ↑ Həsənli, 1998. səh. 204
  11. ↑ Rəhimli, 2009. səh. 72
  12. ↑ 1 2 Pişəvəri, 1946. səh. 37
  13. ↑ Həsənli, 2023. səh. 303
  14. ↑ Həsənli, 1998. səh. 225
  15. ↑ Həsənli, 2023. səh. 307
  16. ↑ Həsənli, 2006. səh. 116
  17. ↑ 1 2 3 Həsənli, 1998. səh. 245
  18. ↑ 1 2 3 4 Ələkbərli, 2021. səh. 120
  19. ↑ Vəkilov, 1991. səh. 71
  20. ↑ Əhməd, 1998. səh. 43
  21. ↑ Atabaki, 2000. səh. 110
  22. ↑ Atabaki, 2000. səh. 113
  23. ↑ Həsənli, 1998. səh. 269
  24. ↑ Pişəvəri, 2005. səh. 255
  25. ↑ 1 2 Atabaki, 2000. səh. 114
  26. ↑ 1 2 Həsənli, 1998. səh. 272
  27. ↑ "Azərbaycan" qəzeti I, 2022. səh. 607
  28. ↑ Çeşmazər, 1986. səh. 70
  29. ↑ Şəmidə, 1961. səh. 139
  30. ↑ Həsənov, 2004. səh. 139
  31. ↑ "Azərbaycan" qəzeti I, 2022. səh. 729
  32. ↑ İbrahimov, 1948. səh. 32
  33. ↑ "Azərbaycan" qəzeti I, 2022. səh. 790
  34. ↑ Həsənli, 2006. səh. 223
  35. ↑ Pişəvəri, 1946. səh. 163
  36. ↑ Həsənli, 2024. səh. 59
  37. ↑ Əhməd, 1998. səh. 57
  38. ↑ Həsənli, 2006. səh. 345
  39. ↑ Jahanshahloo, Nosratollah. We and The Foreigners (ingilis). I. West Germany. 1982. 333.
  40. ↑ Çeşmazər, 1986. səh. 114
  41. ↑ Bayramzadə, 2015. səh. 106
  42. ↑ Rəhimli, 2003. səh. 133
  43. ↑ Cavid, 2005. səh. 59
  44. ↑ Həsənli, 2006. səh. 437
  45. ↑ 1 2 3 4 Sultanlı, 2010. səh. 83
  46. ↑ 1 2 3 4 Həsənli, 2006. səh. 438
  47. ↑ 1 2 Hasanli, 2006. səh. 366
  48. ↑ Atabaki, 2000. səh. 172
  49. ↑ Rəhimli, 2003. səh. 143
  50. ↑ Rəhimli, Əkrəm. Pişəvəri S.C. Məqalə və çıxışlarından seçmələr (Təbriz 1945-1946-cı illər) (az.). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. 2016. 415. ISBN 9789952504444.
  51. ↑ Həsənli, 2006. səh. 441
  52. ↑ 1 2 3 Hasanli, 2006. səh. 373
  53. ↑ 1 2 3 Balayev, 2018. səh. 36
  54. ↑ 1 2 Duqlas, Vilyam. Strange lands and friendly people (ingilis). Nyu-York: Harper & Brothers Publishers. 1951. 45.
  55. ↑ Lenczowski, George. United States' Support for Iran's Independence and Integrity, 1945–1959 (ingilis). 401. Annals of the American Academy of Political and Social Science. 1972. 49. doi:10.1177/000271627240100106. ISSN 0002-7162.
  56. ↑ Həsənli, 2006. səh. 445
  57. ↑ Balayev, 2018. səh. 137
  58. ↑ Əmirov, 2000. səh. 51
  59. ↑ Əliqızı, 2001. səh. 24
  60. ↑ 1 2 Həsənli, 2006. səh. 448
  61. ↑ McEvoy, Joanne; O'Leary, Brendan. Power Sharing in Deeply Divided Places. Filadelfiya: University of Pennsylvania Press. 2013. 191. ISBN 9780812245011.
  62. ↑ Balayev, 2018. səh. 48
  63. ↑ Məmmədov, 2019. səh. 223
  64. ↑ Haşimi, 2002. səh. 120
  65. ↑ Rəhimli, 2009. səh. 162
  66. ↑ "ADF-nin ikinci sədri Sadıq Badiqan". Azərbaycan Ruznaməsi (az.). 2024-06-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-05.
  67. ↑ Balayev, 2018. səh. 91
  68. ↑ Atabaki, 2000. səh. 125

Ədəbiyyat

  • Atabaki, Touraj. Azerbaijan: Ethnicity and the Struggle for Power in Iran (ingilis). London: I.B.Tauris. 2000. səh. 288. ISBN 9781860645549.
  • "Azərbaycan" qəzeti I. Azərbaycan Demokrat Firqəsi Mərkəzi Komitəsinin orqanı: 1945-1946-cı illər, Təbriz (az.). I. Bakı: Elm nəşriyyatı. 2022. səh. 928. ISBN 978-9952-556-47-6.
  • Balayev, Xaqan. Azərbaycanın sosial-siyasi həyatında cənublu mühacirlərin iştirakı (1947-1991) (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2018. səh. 198. ISBN 9789952370911.
  • Bayramzadə, Səməd. "21 Azər – 70" fotoalbom (şərhlərlə) (PDF) (az.). Bakı: “Araz” nəşriyyatı. 2015. səh. 185. ISBN 9789952828535. 2022-03-09 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-01-14.
  • Cavid, Salamulla. O günün həsrəti ilə (PDF) (az.). Bakı: Yurd nəşriyyatı. 2005. səh. 63. 2021-07-28 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-01-21.
  • Çeşmazər, Mirqasım. Azərbaycan Demokrat Partiyasının yaranması və fəaliyyəti (PDF) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 1986. səh. 121. Archived from the original on 2023-05-02. İstifadə tarixi: 2025-01-21.
  • Ələkbərli, Faiq. Azərbaycan türk fəlsəfi və ictimai fikir tarixi: XIX-XX əsrlər (az.). III. Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2021. səh. 684. ISBN 978-9952-81-76-0-7. 2024-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-25.
  • Əhməd, Vüqar. M.C.Pişəvəri: “Həyatı, mühiti və yaradıcılığı" (az.). Bakı: Göytürk nəşriyyatı. 1998. səh. 248.
  • Əliqızı, Almaz. Azadlıq və istiqlal poeziyası (PDF) (az.). Bakı: Bakı Dövlət Universiteti nəşriyyatı. 2001. səh. 160. ISBN 9789952817607. 2025-01-28 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-03-14.
  • Əmirov, Sabir. Cənubi Azərbaycan milli-demokratik ədəbiyyatı (1941-1990) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 2000. səh. 257. ISBN 5806612600.
  • Hasanli, Jamil. At the Dawn of the Cold War: The Soviet-American Crisis over Iranian Azerbaijan, 1941–1946 (az.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. 2006. səh. 416. ISBN 978-0742540552.
  • Haşimi, Əbülfəz. Mübarizələrdə keçən ömür (az.). Bakı: Maarif nəşriyyatı. 2002. səh. 136. ISBN 9789952370911.
  • Həsənli, Cəmil. Güney Azərbaycan:Tehran - Bakı - Moskva arasında (PDF) (az.). Bakı: Diplomat nəşriyyatı. 1998. səh. 324. 2024-12-04 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-28.
  • Həsənli, Cəmil. СССР-Иран: Азербайджанский кризис и начало холодной войны: 1941-1946 гг (PDF) (rus). Moskva: Герои Отечества. 2006. səh. 560. ISBN 5910170120. 2024-12-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-01-21.
  • Həsənli, Cəmil. Güney Azərbaycan: Tarixin yol ayrıcında (1939–1945) (az.). Bakı: Qanun nəşriyyatı. 2023. səh. 496. ISBN 9789952385717.
  • Həsənli, Cəmil. Təbriz - 1946-cı il: Milli Hökumətin zəfər və faciəsi (az.). Bakı: Qanun nəşriyyatı. 2024. səh. 600.
  • Həsənov, Həsən. Cənubi Azərbaycanda Milli Demokratik hərəkat (1941-1946-cı illər) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 2004. səh. 204.
  • İbrahimov, Mirzə. O демократическом движении в Южном Азербайджане (rus). Bakı: Elm nəşriyyatı. 1948. səh. 48.
  • Məmmədov, Adıgözəl. Досье расстрелянного руководителя Азербайджана - М.Д. Багиров (PDF) (rus). Bakı: “CBS PP". 2019. səh. 384. ISBN 978-9952-524-26-0.
  • Mustafayev, Vidadi. Cənubi AzərbaycanMilli Şüur (XX əsrin birinci yarısında) (PDF) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 1998. səh. 200. 2024-04-17 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-01-10.
  • Pişəvəri, Seyid Cəfər. Azərbaycan xalqının milli azadlıq yolunda mübarizəsi tarixindən qızıl səhifələr (PDF) (az.). Təbriz: Elmiyyə Mətbəəsi. 1946. səh. 163. 2021-07-28 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-01-21.
  • Pişəvəri, Seyid Cəfər. Xatirələr (1941-1945) (az.). Bakı: Azərbaycan Demokrat Firqəsinin nəşri. 2005. səh. 394.
  • Rəhimli, Əkrəm. Güney Azərbaycan milli-demokratik hərəkat (1941-1946) (az.). Bakı: Meqa nəşriyyatı. 2003. səh. 207. 2024-12-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-21.
  • Rəhimli, Əkrəm. Mübarizə burulğanlarında keçən ömür: Seyid Cəfər Pişəvəri (az.). Bakı: Nurlar NPM. 2009. səh. 400. ISBN 9789952450064.
  • Sultanlı, Vaqif. Güney Azərbaycan tarixi siyasi və kulturoloji müstəvidə (məqalələr toplusu) (az.). Bakı: Azərnəşr. 2010. səh. 172.
  • Şəmidə, Əli. İranda fəhlə və həmkarlar hərəkatı (1941-1946) (az.). Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nəşriyyatı. 1961. səh. 181.
  • Vəkilov, Cavanşir. Azərbaycan Respublikası və İran: 40-cı illər (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 1991. səh. 136. ISBN 5806604969.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Sadıq_Padeqan&oldid=8127727"
Informasiya Melumat Axtar