Ostara və ya Eostra (anqlosaks. Ēastre, Şablon:Dil-goh) — mifoloqların rekonstruksiyalarına görə, qədim germanlarda baharın gəlişi və təbiətin oyanışı ilə əlaqəli olduğu güman edilən ilahi varlıq.[1] Konsepsiya çərçivəsində Ostaranın (Eostranın) adı qədim ingilis və qədim german ənənələrində aprel ayına verilmişdir (anqlosaks. Easter-mōnaþ, Şablon:Lang-goh). Bir sıra tədqiqatçılar onu ümumavropa dan yeri ilahəsi ilə əlaqələndirirlər. İlahənin mövcudluğu ilə bağlı ilk fərziyyəni Nortumbriyadan olan rahib Beda (673–735) irəli sürmüşdür. Beləliklə, o, ingilis dilində Pasxa bayramının (Easter) və müvafiq ayın adını digər Avropa dillərindəki adlardan köklü şəkildə fərqləndiyini nəzərə alaraq izah etməyə çalışmışdır.[2]
| Ostara | |
|---|---|
 | |
| Cinsi | qadın[d] |
| Digər mədəniyyətlərdə | Avrora, Eos, Zorya, Ushas, Freya (mifologiya) |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Pasxanın almanca adı olan Ostern, xristianlığın Almaniyaya yayılması zamanı anqlosakson missionerləri, məsələn, müqəddəs Bonifas tərəfindən gətirilmişdir. Yalnız 1835-ci ildə, mifoloq Yakob Qrimm bu adlar arasında qohumluq olduğunu fərz etmiş, lakin bunun alınma deyil, qədim germanların hələ xristianlıqdan əvvəl ibadət etdikləri Ostara adlı ilahəyə bağlı olduğunu irəli sürmüşdür. Bu nəzəriyyə romantik millətçiliyin mifoloji konstruksiyası çərçivəsində formalaşmışdır.[3]
Yuxarıda göstərildiyi kimi, XIX əsrdən etibarən bir çox alimlər Pasxa bayramı ilə bağlı xalq adətlərini xristianlıqdan əvvəlki Ostara kultu ilə əlaqələndirməyə çalışmışlar.[4] Tez-tez iddia edilir ki, Pasxa üçün yumurtaların rənglənməsi pəgan mənşəli olub Ostara kultu ilə bağlıdır, lakin bəzi mənbələr göstərir ki, bu ənənə hələ Mesopotamiyada yaşayan erkən xristianlar arasında mövcud olmuşdur.[5]
Bundan əlavə, Pasxa dovşanı da Ostara ilə əlaqələndirilir. Etnoloq Çarlz C. Bilson Şimali Avropa ənənələrində dovşanın iştirak etdiyi müxtəlif bahar mərasimlərini və adətləri müəyyənləşdirmişdir. O yazır:[6]
Britaniyada Ostara adlı bir ilahə olub-olmamasından asılı olmayaraq və dovşanın onun kultundakı rolunun nə olduğu bilinməsə də, bu heyvanın qədim sakinlər üçün sakral məna daşıdığı və böyük bahar bayramları ilə əlaqəli olduğu ehtimalı üçün kifayət qədər əsaslar var.
Bəzi alimlər güman edirlər ki, dovşanlar, ehtimal ki, Ostaranın müqəddəs heyvanları olmuşdur, Freyanın müqəddəs heyvanlarının pişiklər olması kimi.[7]
Ostara və ya Eostra bir çox yeni pəgan icmaları tərəfindən müqəddəsləşdirilir. Onun bayramı bahar gündönümündə qeyd edilir və ənənəvi Pasxa rəmzləri tez-tez istifadə olunur. Bəzən Ostara İskandinav gənclik və yenilənmə ilahəsi olan İdun ilə eyniləşdirilir.[8]
- Ostara asteroidinə onun adı verilmişdir – (343) Ostara.
- Ostara adını daşıyan Britaniya neofolk musiqi qrupu mövcuddur.
- Eostre adlı albomlar: Zoviet France (1984) və Ostara The Wishing Tree (2009).
- "Ostara" adlı mahnılar Hollandiya qrupu Heidevolk, Belarus qrupu Forodwaith və Çex qrupu Deloraine tərəfindən ifa olunmuşdur.
XX əsrin əvvəllərində Jörg Lanz von Liebenfels tərəfindən nəşr edilən alman millətçi jurnalı da Ostara adlanırdı.[9]
Neyl Qeymanın "Amerikan Tanrıları" serialında (Starz, 2017) Ostara Kristin Çenovet tərəfindən canlandırılmışdır.[10] Bu seriyada Odin (İan MakŞeyn) və Şadou Mun, xristian Pasxa bayramını Ostaranın özü üçün necə uyğunlaşdırdığını müzakirə edirlər. Odin ona bildirir ki, insanlar artıq ona deyil, İsa Məsihə ibadət edirlər. Bu, Ostaranı Yeni Tanrılara qarşı üsyana qoşulmağa sövq edir.[11]
- ↑ Bott, Adrian. "The modern myth of the Easter bunny". The Guardian. 2011-04-23.
- ↑ Elton, Charles Isaac. "Origins of English History". Nature. 25 (648). 1882: 391. Bibcode:1882Natur..25..501T. doi:10.1038/025501a0.
- ↑ Griffiths, Eleanor Blye. "American Gods mythology guide: Meet Germanic spring goddess Ostara". Radio Times. 19 June 2017. İstifadə tarixi: 21 June 2017.
- ↑ Boyle, John Andrew. "The Hare in Myth and Reality: A Review Article". Folklore. 84 (4). 1973: 313–326. doi:10.1080/0015587X.1973.9716525. ISSN 0015-587X. JSTOR 1259837.
- ↑ D'Costa, Krystal. "Beyond Ishtar: The Tradition of Eggs at Easter". Scientific American (ingilis). 28 March 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 March 2018.
- ↑ Grimm, Jacob (James Steven Stallybrass Trans.) (1882). Teutonic Mythology: Translated from the Fourth Edition with Notes and Appendix Vol. I. London: George Bell and Sons.
- ↑ Kroonen, Guus. Etymological Dictionary of Proto-Germanic. Brill. 2013. ISBN 9789004183407.
- ↑ Mallory, J. P.; Adams, Douglas Q. Encyclopedia of Indo-European Culture. Taylor & Francis. 1997. ISBN 1-884964-98-2.
- ↑ Sermon, Richard. "From Easter to Ostara: the Reinvention of a Pagan Goddess?". Time and Mind. 1 (3). 2008: 331–343. doi:10.2752/175169708X329372. ISSN 1751-696X.
- ↑ Shaw, Philip A. Pagan goddesses in the early Germanic world : Eostre, Hreda and the cult of matrons. Bristol Classical Press. 2011. ISBN 978-0-7156-3797-5.
- ↑ Sermon, Richard. "Eostre and the Matronae Austriahenae". Folklore. 133 (2). 2022: 139–157. doi:10.1080/0015587X.2021.1959143.
- Cusack, Carole. "The Goddess Eostre: Bede's Text and Contemporary Pagan Tradition(s)". The Pomegranate. 9 (1). 2007: 22–40. doi:10.1558/pome.v9i1.22.
- Murphy, Luke John; Ameen, Carly. "The Shifting Baselines of the British Hare Goddess". Open Archaeology. 6 (1). 2020: 214–235. doi:10.1515/opar-2020-0109.