Mir Mehdi Çavuşi (1909, Təbriz – 1967, Quba rayonu) — şair, yazıçı, siyasətçi, 21 Azər hərəkatının iştirakçısı. Azərbaycan Milli Hökuməti dövründə qurulmuş Şairlər və Yazıçılar Cəmiyyətinin üzvü. Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Quba komitəsinin sədri.
| Mir Mehdi Çavuşi | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 1909 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1967 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, şair |
| Üzvlüyü |
|
Mir Mehdi Mir Həbib oğlu 1909-cu ildə Təbrizdə Hökmavar məhəlləsində anadan olub.[1][2][3] İlk təhsilini mədrəsədə, orta təhsilini isə "Şəmsi" məktəbində alıb.[1][3] Ailəsi kasıb olduğu üçün təhsilini davam etdirə bilməyib və dəmirçiliklə məşğul olub.[1] İlk şeirləri "Vətən yolunda"[4][5] və "Azərbaycan" qəzetlərində çap olunub.[1][2][6] Şeirlərinin əsasən azadlığı, istiqlaliyyəti, vətəni, xalqı tərənnüm edib.[7][8]
1941-ci ildə Təbrizdə, Hacı Əli Şəbüstəri, Əli Maşınçı, İsmayıl Şəms, Sadıq Padiqan, Hilal Nasiri və digərləri ilə birlikdə "Azərbaycan Cəmiyyətini" yaradıb.[9][10][11][12] İllərlə topladığı 500 min tümən pulunu faşizmə Sovet Ordusuna ianə edib.[13] 1945-ci il yanvarın 3-də "Vətən yolunda" qəzetinin nəzdində yaradılmış[14] "Şairlər məclisi"nin üzvü olub.[15][16] 1945-ci ilin may ayında Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulmasının 25 illiyi münasibətilə Cənubi Azərbaycandan Bakıya dəvət olunmuş nümayəndə heyətinin üzvlərindən biri olub.[17] Azərbaycan Demokrat Partiyası qurulduqdan sonra ora üzv olub[18] və partiyanın Mərkəzi Təftiş Komissiyasının üzvü olub.[19]
1945-ci il noyabrın 20-də Təbriz Ərk teatrının binasında Azərbaycan Xalq Konqresi fəaliyyətə başladı.[20][21][22] Noyabrın 21-də konqres nümayəndələrindən, seçkiləri bitirib hökuməti yaradana qədər, qərarların icrasını təmin etmək üçün, Milli heyət yaradıldı.[23][24] Mir Mehdi Çavuşi də Milli heyətə seçilən 39 nəfərdən biri olub.[25][26][19]
1946-cı il dekabrın 13-də ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən dəstəklənən İran ordusu Təbrizə daxil oldu.[27] Bundan sonra Azərbaycan Milli Hökuməti süqut etdi[28] və Mir Mehdi Çavuşi təqiblərdən qurtulmaq üçün Bakıya köçdü.[1]
İlk dövrlər yaradıcılıqla məşğul olsa da sonradan bu sahədə fəaliyyəti azalıb.[29] Bir müddət Bakıda yaşadıqdan sonra Qubaya köçüb.[2] Burada 12 nömrəli meyvəçilik sovxozunda mühəndis işləyib[30] və ADF-nin Quba komitəsinin sədri olub.[31] Azərbaycan Demokrat Firqəsi tərəfindən ona kəsilən və Moskva tərəfindən təsdiq edilən pensiyanı qəbul etməyib.[32] 1950-ci illərdə sovxozda tətbiq etdiyi yeni texnologiya sayəsində dövlətə milyonlarla rubl gəlir qazandırdığı üçün Azərbaycan Kommunist Partiyasının MK-i tərəfindən ona 100 min rubl mükafat verilib.[30][33] O isə bu mükafatı uşaq bağçaları və yetimxanalara paylayıb.[30]
- ↑ 1 2 3 4 5 Cənubi Azərbaycan Ədəbiyyatı Antologiyası, 1988. səh. 136
- ↑ 1 2 3 4 Kafkasyalı, 2002. səh. 187
- ↑ 1 2 Azəroğlu,Məmmədzadə, 1961. səh. 124
- ↑ Məmmədli, 2015. səh. 61
- ↑ Ağayeva, 2004. səh. 7
- ↑ Hüseynzadə, Rəhim. "Güneydə Milli Hökumətin mətbu salnaməsi". Xalq qəzeti (az.). 2023-11-01. İstifadə tarixi: 2025-01-28.
- ↑ Əhməd, Vüqar. "Bir təkan ver özünə, qalx ayağa gözlərin aç..." Xalq Cəbhəsi qəzeti. 2015-04-23. səh. 14. İstifadə tarixi: 2025-01-28.
- ↑ "Nizami Gəncəvi cənublu qələm sahiblərinin gözü ilə". azertag.az (az.). 2023-02-07. İstifadə tarixi: 2025-01-28.
- ↑ Yenisey, 2009. səh. 135
- ↑ Pişəvəri, 2005. səh. 26
- ↑ Çeşmazər, 1986. səh. 35
- ↑ Ələkbərli, 2021. səh. 114
- ↑ Haşimi, 2002. səh. 123
- ↑ Əliqızı, 2001. səh. 44
- ↑ Султанлы, Вагиф. Литературный процесс в годы Азербайджанского Национального Правительства (rus). Bakı. 3.
- ↑ Məmmədli, 2015. səh. 62
- ↑ Rəhimli, 2009. səh. 156
- ↑ "Azərbaycan" qəzeti I, 2022. səh. 600
- ↑ 1 2 Çeşmazər, 1986. səh. 70
- ↑ Atabaki, 2000. səh. 113
- ↑ Həsənli, 1998. səh. 269
- ↑ Pişəvəri, 2005. səh. 255
- ↑ Atabaki, 2000. səh. 114
- ↑ Həsənli, 1998. səh. 272
- ↑ "Azərbaycan" qəzeti I, 2022. səh. 608
- ↑ Həsənli, 1998. səh. 273
- ↑ McEvoy, Joanne; O'Leary, Brendan. Power Sharing in Deeply Divided Places. Filadelfiya: University of Pennsylvania Press. 2013. 191. ISBN 9780812245011.
- ↑ George Lenczowski. "United States' Support for Iran's Independence and Integrity, 1945–1959", Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol. 401, America and the Middle East. (may, 1972), s. 49
- ↑ Balayev, 2018. səh. 143
- ↑ 1 2 3 4 Haşimi, 2002. səh. 124
- ↑ Haşimi, 2002. səh. 125
- ↑ Uğur, Turan. "Fədailərimizi tanıyaq! / Mir Mehdi Çavuşi". yazarlar.az (az.). 2024-04-07. 2024-05-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-28.
- ↑ Balayev, 2018. səh. 111
- Ağayeva, Gözəl. Təbriz ədəbi mühiti (az.). Bakı: Nurlar NPM. 2004. səh. 168. ISBN 9952403356.
- Atabaki, Touraj. Azerbaijan: Ethnicity and the Struggle for Power in Iran (ingilis). London: I.B.Tauris. 2000. səh. 288. ISBN 9781860645549.
- "Azərbaycan" qəzeti I. Azərbaycan Demokrat Firqəsi Mərkəzi Komitəsinin orqanı: 1945-1946-cı illər, Təbriz (az.). I. Bakı: Elm nəşriyyatı. 2022. səh. 928. ISBN 978-9952-556-47-6.
- Azəroğlu, Balaş; Məmmədzadə, Həmid. Cənubi Azərbaycan yazıçılarının ədəbi məcmuəsi (South Azerbaijani). Bakı: Azərbaycan ruznaməsi. 1961. səh. 342. 2025-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-30.
- Balayev, Xaqan. Azərbaycanın sosial-siyasi həyatında cənublu mühacirlərin iştirakı (1947-1991) (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2018. səh. 198. ISBN 9789952370911.
- Cənubi Azərbaycan Ədəbiyyatı Antologiyası (az.). III. Bakı: Sabah nəşriyyatı. 1988. səh. 554. 2023-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-27.
- Çeşmazər, Mirqasım. Azərbaycan Demokrat Partiyasının yaranması və fəaliyyəti (PDF) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 1986. səh. 121. Archived from the original on 2023-05-02. İstifadə tarixi: 2025-01-21.
- Ələkbərli, Faiq. Azərbaycan türk fəlsəfi və ictimai fikir tarixi: XIX-XX əsrlər (az.). III. Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2021. səh. 684. ISBN 9789952817607. 2024-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-02.
- Əliqızı, Almaz. Azadlıq və istiqlal poeziyası (PDF) (az.). Bakı: Bakı Dövlət Universiteti nəşriyyatı. 2001. səh. 160. ISBN 9789952817607. 2025-01-28 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-01-28.
- Haşimi, Əbülfəz. Mübarizələrdə keçən ömür (az.). Bakı: Maarif nəşriyyatı. 2002. səh. 136. ISBN 9789952370911.
- Həsənli, Cəmil. Güney Azərbaycan:Tehran - Bakı - Moskva arasında (PDF) (az.). Bakı: Diplomat nəşriyyatı. 1998. səh. 324. 2024-12-04 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-28.
- Məmmədli, Pərvanə. Cənubi Azərbaycan: ədəbi şəxsiyyətlər, portretlər (PDF) (az.). Bakı: Sabah nəşriyyatı. 2015. səh. 200. ISBN 9789952453430. 2024-04-17 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-01-27.
- Kafkasyalı, Ali. İran türk edebiyatı antolojisi (PDF) (türk). IV. Ərzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi. 2002. səh. 481. ISBN 9757698105.
- Pişəvəri, Seyid Cəfər. Xatirələr (1941-1945) (az.). Bakı: Azərbaycan Demokrat Firqəsinin nəşri. 2005. səh. 394.
- Rəhimli, Əkrəm. Mübarizə burulğanlarında keçən ömür: Seyid Cəfər Pişəvəri (az.). Bakı: Nurlar NPM. 2009. səh. 400. ISBN 9789952450064.
- Yenisey, Gülara. İranda etnosiyasi hərəkatlar (1922-2004) (az.). Bakı: Qanun nəşriyyatı. 2009. səh. 248.