Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Mp4 Mp3 Axtar Yukle
  Video Axtar Yukle
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  1-11 Sinif Derslikler Yukle
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.

Mir Mehdi Çavuşi

Azərbaycanlı şair, yazıçı, siyasətçi, 21 Azər hərəkatının iştirakçısı.
  • Məqalə
  • Müzakirə

Mir Mehdi Çavuşi (1909, Təbriz – 1967, Quba rayonu) — şair, yazıçı, siyasətçi, 21 Azər hərəkatının iştirakçısı. Azərbaycan Milli Hökuməti dövründə Azərbaycan Milli Məclisinə seçilmiş nümayəndə və Şairlər və Yazıçılar Cəmiyyətinin üzvü olub. Mühacirət etdikdən sonra Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Quba komitəsinin sədri olub.

Mir Mehdi Çavuşi
Azərbaycan Milli Məclisinə Əhərdən seçilən nümayəndə
12 dekabr 1945 – 12 dekabr 1946
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 1909
Doğum yeri
  • Təbriz, Təbriz şəhristanı, Şərqi Azərbaycan ostanı, İran
Vəfat tarixi 1967
Vəfat yeri
  • Quba rayonu, Azərbaycan SSR, SSRİ
Fəaliyyəti yazıçı, şair, siyasətçi

Mündəricat

  • 1 Haqqında
    • 1.1 İlk illəri
    • 1.2 21 Azər hərəkatında
    • 1.3 AMH dağıldıqdan sonra
  • 2 Mənbə
    • 2.1 İstinadlar
    • 2.2 Ədəbiyyat
  • 3
    • 3.1 Kitabları

Haqqında

İlk illəri

Mir Mehdi Mir Həbib oğlu 1909-cu ildə Təbrizdə Hökmavar məhəlləsində anadan olub.[1][2][3] İlk təhsilini mədrəsədə, orta təhsilini isə "Şəmsi" məktəbində alıb.[1][3] Ailəsi kasıb olduğu üçün təhsilini davam etdirə bilməyib və dəmirçiliklə məşğul olub.[1]

21 Azər hərəkatında

1941-ci ildə Təbrizdə, Hacı Əli Şəbüstəri, Əli Maşınçı, İsmayıl Şəms, Sadıq Padiqan, Hilal Nasiri və digərləri ilə birlikdə "Azərbaycan Cəmiyyətini" yaradıb.[4][5][6][7] İllərlə topladığı 500 min tümən pulunu faşizmlə mübarizə aparmaqları üçün Sovet Ordusuna ianə edib.[8] 1943-cü ilin yayında Təbrizdə Hilal Nasiri, Xəlil Azərbadiqan, Hüseyn Rizvan, Cəfər Əxgəri ilə birlikdə Demokratiya ocağı təşkilatını qurub.[9][10][6] 1944-cü ildə Demokratiya ocağı təşkilatı Tudə partiyası ilə birləşdikdən sonra Mir Mehdi Çavuşi də partiyaya üzv olub.[11]

Yaradıcılıqla məşğul olub və ilk şeirləri "Vətən yolunda"[12][13] və "Azərbaycan" qəzetlərində çap olunub.[1][2][14] Şeirlərində əsasən azadlığı, istiqlaliyyəti, vətəni, xalqı tərənnüm edib.[15][16] 1945-ci il yanvarın 3-də "Vətən yolunda" qəzetinin nəzdində yaradılmış[17] "Şairlər məclisi"nin üzvü olub.[18][19] 1945-ci ilin may ayında Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulmasının 25 illiyi münasibətilə Cənubi Azərbaycandan Bakıya dəvət olunmuş nümayəndə heyətinin üzvlərindən biri olub.[20]

Azərbaycan Demokrat Partiyası qurulduqdan sonra ora üzv olub[21] və partiyanın Mərkəzi Təftiş Komissiyasının üzvü seçilib.[22]1945-ci il noyabrın 20-də Təbriz Ərk teatrının binasında Azərbaycan Xalq Konqresi fəaliyyətə başlayıb.[23][24][25] Noyabrın 21-də konqres nümayəndələrindən, seçkiləri bitirib hökuməti yaradana qədər, qərarların icrasını təmin etmək üçün, Milli heyət yaradıldı.[26][27] Mir Mehdi Çavuşi də Milli heyətə seçilən 39 nəfərdən biri olub.[28][29][22] 1945-ci il noyabrın 27-dən dekabrın 2-ə qədər İran tarixində ilk dəfə qadınların da iştirak etdiyi azad seçkilər keçirilib.[26][30][31] Keçirilən seçkilər nəticəsində Mir Mehdi Çavuşi səs toplayaraq Azərbaycan Milli Məclisinə Əhərdən nümayəndə seçilib.[32]

1946-cı il dekabrın 5-də Miyanə istiqamətində hücum edən şah qoşunları Qulam Yəhyanın rəhbərlik etdiyi fədailər tərəfindən dayandırıldı.[33][34] Azərbaycanın müxtəlif ərazilərindən insanlar silahlanmaq və şah qoşununa qarşı mübarizə aparmaq üçün Milli Hökumətə müraciətlər edirdilər.[35] Bundan sonra Mir Cəfər Pişəvərinin rəhbərliyi ilə Müdafiə Komitəsi quruldu.[36][37] Komitənin ilk işi Təbrizdə hərbi vəziyyət elan edib, "Babək" adlı könüllü dəstələr qurmaq oldu.[35][38][39] Könüllü dəstələrə ilk etapda 600 nəfər üzv oldu.[37][40] Bundan sonra Pişəvəri yenidən hərbi dəstək üçün Sovet İttifaqına müraciət etdi.[35][41] Lakin bu istəyi cavabsız qaldı.[42]

1946-cı il dekabrın 11-də Azərbaycan Əyalət Əncüməni qan tökülməsinin qarşısını almaq məqsədilə Qızılbaş Xalq Qoşunlarına və fədai qüvvələrinə şah qoşunlarına qarşı müqavimət göstərməmək və döyüş meydanlarını tərk etmək haqqında qərar verdi.[43][44][45] Elə həmin gündən etibarən İran ordusu iri şəhərlərə girməzdən əvvəl bu şəhərlərdə ərbabların quldur dəstələri eləcə də mülki geyimli jandarmalar qırğınlar törətməyə başladılar.[46][47] Bu dəstələr Tehran radiosu tərəfindən "İran vətənpərvərləri" adlandırılırdılar.[47] Dəstələrin əsas məqsədi demokratların məhv edilməsi və şah qoşununun şəhərlərə girişini təmin etmək idi.[46][47] Təbriz və Azərbaycanın digər şəhərləri talana və qırğınlara məruz qaldılar.[46][48] Azərbaycan Milli Hökuməti süqut etdi.[49][50] 1946-cı il dekabrın 14-də ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən dəstəklənən İran ordusu Təbrizə daxil oldu.[51][52] Bundan sonra da qırğınlar və talan davam etdi.[48][51] Minlərlə insan həbs olundu, sürgün edildi.[53] Baş verən qırğınlarda ADF üzvləri, fədailər eləcə də tanınan şairlərdən Əli Fitrət, Sədi Yüzbəndi, Cəfər Kaşif və Məhəmmədbağır Niknam qətlə yetirildilər.[54][55][56]

AMH dağıldıqdan sonra

Mir Mehdi Çavuşi də təqiblərdən qurtulmaq üçün Bakıya köçüb.[1] İlk dövrlər yaradıcılıqla məşğul olsa da sonradan bu sahədə fəaliyyəti azalıb.[57] Bir müddət Bakıda yaşadıqdan sonra Qubaya köçüb.[2] Burada 12 nömrəli meyvəçilik sovxozunda mühəndis işləyib[58] və ADF-nin Quba komitəsinin sədri olub.[59] Azərbaycan Demokrat Firqəsi tərəfindən ona kəsilən və Moskva tərəfindən təsdiq edilən pensiyanı qəbul etməyib.[60] 1950-ci illərdə sovxozda tətbiq etdiyi yeni texnologiya sayəsində dövlətə milyonlarla rubl gəlir qazandırdığı üçün Azərbaycan Kommunist Partiyasının MK-i tərəfindən ona 100 min rubl mükafat verilib.[58][61] O isə bu mükafatı uşaq bağçaları və yetimxanalara paylayıb.[58]

1967-ci ildə Qubada vəfat edib.[58][2]

Mənbə

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 3 4 5 Cənubi Azərbaycan Ədəbiyyatı Antologiyası, 1988. səh. 136
  2. ↑ 1 2 3 4 Kafkasyalı, 2002. səh. 187
  3. ↑ 1 2 Azəroğlu,Məmmədzadə, 1961. səh. 124
  4. ↑ Yenisey, 2009. səh. 135
  5. ↑ Pişəvəri, 2005. səh. 26
  6. ↑ 1 2 Çeşmazər, 1986. səh. 35
  7. ↑ Ələkbərli, 2021. səh. 114
  8. ↑ Haşimi, 2002. səh. 123
  9. ↑ Ağayeva, 2004. səh. 18
  10. ↑ Ələkbərli, 2021. səh. 117
  11. ↑ Pişəvəri, 2005. səh. 308
  12. ↑ Məmmədli, 2015. səh. 61
  13. ↑ Ağayeva, 2004. səh. 7
  14. ↑ Hüseynzadə, Rəhim. "Güneydə Milli Hökumətin mətbu salnaməsi". Xalq qəzeti (az.). 2023-11-01. İstifadə tarixi: 2025-01-28.
  15. ↑ Əhməd, Vüqar. "Bir təkan ver özünə, qalx ayağa gözlərin aç..." Xalq Cəbhəsi qəzeti. 2015-04-23. səh. 14. İstifadə tarixi: 2025-01-28.
  16. ↑ "Nizami Gəncəvi cənublu qələm sahiblərinin gözü ilə". azertag.az (az.). 2023-02-07. İstifadə tarixi: 2025-01-28.
  17. ↑ Əliqızı, 2001. səh. 44
  18. ↑ Султанлы, Вагиф. Литературный процесс в годы Азербайджанского Национального Правительства (rus). Bakı. 3.
  19. ↑ Məmmədli, 2015. səh. 62
  20. ↑ Rəhimli, 2009. səh. 156
  21. ↑ "Azərbaycan" qəzeti I, 2022. səh. 600
  22. ↑ 1 2 Çeşmazər, 1986. səh. 70
  23. ↑ Atabaki, 2000. səh. 113
  24. ↑ Həsənli, 1998. səh. 269
  25. ↑ Pişəvəri, 2005. səh. 255
  26. ↑ 1 2 Atabaki, 2000. səh. 114
  27. ↑ Həsənli, 1998. səh. 272
  28. ↑ "Azərbaycan" qəzeti I, 2022. səh. 608
  29. ↑ Həsənli, 1998. səh. 273
  30. ↑ Şəmidə, 1961. səh. 139
  31. ↑ Həsənov, 2004. səh. 139
  32. ↑ "Azərbaycan" qəzeti I, 2022. səh. 733
  33. ↑ Rəhmanifər, Məhəmməd. "Güney Azərbaycanda Milli Hökumətin süqutundan sonra nələr yaşandı?". Apa.az (az.). 2015-01-04. 2025-01-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-06.
  34. ↑ Həsənli, 2006. səh. 437
  35. ↑ 1 2 3 Həsənli, 2006. səh. 438
  36. ↑ Rəhimli, Əkrəm. Güney Azərbaycan: tarixi, siyasi və kulturoloji müstəvidə. / S.C.Pişəvəri gənclik illərində (PDF) (az.). Bakı: Azərnəşr. 2010. 83. ISBN 9952310031. 2022-07-08 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-02-06.
  37. ↑ 1 2 Hasanli, 2006. səh. 366
  38. ↑ Atabaki, 2000. səh. 172
  39. ↑ Sultanlı, 2010. səh. 83
  40. ↑ Rəhimli, 2003. səh. 143
  41. ↑ Rəhimli, Əkrəm. Pişəvəri S.C. Məqalə və çıxışlarından seçmələr (Təbriz 1945-1946-cı illər) (az.). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. 2016. 415. ISBN 9789952504444.
  42. ↑ Həsənli, 2006. səh. 441
  43. ↑ Rossow, 1956. səh. 30
  44. ↑ Rəhimli, 2003. səh. 149
  45. ↑ Hasanli, 2006. səh. 370
  46. ↑ 1 2 3 Hasanli, 2006. səh. 373
  47. ↑ 1 2 3 Balayev, 2018. səh. 36
  48. ↑ 1 2 Duqlas, Vilyam. Strange lands and friendly people (ingilis). Nyu-York: Harper & Brothers Publishers. 1951. 45.
  49. ↑ Lenczowski, George. United States' Support for Iran's Independence and Integrity, 1945–1959 (ingilis). 401. Annals of the American Academy of Political and Social Science. 1972. 49. doi:10.1177/000271627240100106. ISSN 0002-7162.
  50. ↑ Həsənli, 2006. səh. 445
  51. ↑ 1 2 Həsənli, 2006. səh. 448
  52. ↑ McEvoy, Joanne; O'Leary, Brendan. Power Sharing in Deeply Divided Places. Filadelfiya: University of Pennsylvania Press. 2013. 191. ISBN 9780812245011.
  53. ↑ Hasanli, 2006. səh. 375
  54. ↑ Balayev, 2018. səh. 137
  55. ↑ Əmirov, 2000. səh. 51
  56. ↑ Əliqızı, 2001. səh. 24
  57. ↑ Balayev, 2018. səh. 143
  58. ↑ 1 2 3 4 Haşimi, 2002. səh. 124
  59. ↑ Haşimi, 2002. səh. 125
  60. ↑ Uğur, Turan. "Fədailərimizi tanıyaq! / Mir Mehdi Çavuşi". yazarlar.az (az.). 2024-04-07. 2024-05-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-28.
  61. ↑ Balayev, 2018. səh. 111

Ədəbiyyat

  • Ağayeva, Gözəl. Təbriz ədəbi mühiti (az.). Bakı: Nurlar NPM. 2004. səh. 168. ISBN 9952403356.
  • Atabaki, Touraj. Azerbaijan: Ethnicity and the Struggle for Power in Iran (ingilis). London: I.B.Tauris. 2000. səh. 288. ISBN 9781860645549.
  • "Azərbaycan" qəzeti I. Azərbaycan Demokrat Firqəsi Mərkəzi Komitəsinin orqanı: 1945-1946-cı illər, Təbriz (az.). I. Bakı: Elm nəşriyyatı. 2022. səh. 928. ISBN 978-9952-556-47-6.
  • Azəroğlu, Balaş; Məmmədzadə, Həmid. Cənubi Azərbaycan yazıçılarının ədəbi məcmuəsi (South Azerbaijani). Bakı: Azərbaycan ruznaməsi. 1961. səh. 342. 2025-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-30.
  • Balayev, Xaqan. Azərbaycanın sosial-siyasi həyatında cənublu mühacirlərin iştirakı (1947-1991) (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2018. səh. 198. ISBN 9789952370911.
  • Cənubi Azərbaycan Ədəbiyyatı Antologiyası (az.). III. Bakı: Sabah nəşriyyatı. 1988. səh. 554. 2023-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-27.
  • Çeşmazər, Mirqasım. Azərbaycan Demokrat Partiyasının yaranması və fəaliyyəti (PDF) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 1986. səh. 121. Archived from the original on 2023-05-02. İstifadə tarixi: 2025-01-21.
  • Ələkbərli, Faiq. Azərbaycan türk fəlsəfi və ictimai fikir tarixi: XIX-XX əsrlər (az.). III. Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2021. səh. 684. ISBN 9789952817607. 2024-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-02.
  • Əliqızı, Almaz. Azadlıq və istiqlal poeziyası (PDF) (az.). Bakı: Bakı Dövlət Universiteti nəşriyyatı. 2001. səh. 160. ISBN 9789952817607. 2025-01-28 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-01-28.
  • Əmirov, Sabir. Cənubi Azərbaycan milli-demokratik ədəbiyyatı (1941-1990) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 2000. səh. 257. ISBN 5806612600.
  • Hasanli, Jamil. At the Dawn of the Cold War: The Soviet-American Crisis over Iranian Azerbaijan, 1941–1946 (az.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. 2006. səh. 416. ISBN 978-0742540552.
  • Haşimi, Əbülfəz. Mübarizələrdə keçən ömür (az.). Bakı: Maarif nəşriyyatı. 2002. səh. 136. ISBN 9789952370911.
  • Həsənli, Cəmil. Güney Azərbaycan:Tehran - Bakı - Moskva arasında (PDF) (az.). Bakı: Diplomat nəşriyyatı. 1998. səh. 324. 2024-12-04 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-28.
  • Həsənli, Cəmil. СССР-Иран: Азербайджанский кризис и начало холодной войны: 1941-1946 гг (PDF) (rus). Moskva: Герои Отечества. 2006. səh. 560. ISBN 5910170120. 2024-12-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-28.
  • Həsənov, Həsən. Cənubi Azərbaycanda Milli Demokratik hərəkat (1941-1946-cı illər) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 2004. səh. 204.
  • Məmmədli, Pərvanə. Cənubi Azərbaycan: ədəbi şəxsiyyətlər, portretlər (PDF) (az.). Bakı: Sabah nəşriyyatı. 2015. səh. 200. ISBN 9789952453430. 2024-04-17 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-01-27.
  • Kafkasyalı, Ali. İran türk edebiyatı antolojisi (PDF) (türk). IV. Ərzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi. 2002. səh. 481. ISBN 9757698105.
  • Pişəvəri, Seyid Cəfər. Xatirələr (1941-1945) (az.). Bakı: Azərbaycan Demokrat Firqəsinin nəşri. 2005. səh. 394.
  • Rəhimli, Əkrəm. Mübarizə burulğanlarında keçən ömür: Seyid Cəfər Pişəvəri (az.). Bakı: Nurlar NPM. 2009. səh. 400. ISBN 9789952450064.
  • Rəhimli, Əkrəm. 21 Azərə gedən yol:Güney Azərbaycanda milli-demokratik hərəkat:1941-1946-cı illər (az.). Bakı: Araz nəşriyyatı. 2015. səh. 240. ISBN 9789952828528.
  • Rossow, Robert. "The Battle of Azerbaijan, 1946". Middle East Journal (ingilis). X (1). 1956: 17–32. JSTOR 4322770. 4 February 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  • Sultanlı, Vaqif. Güney Azərbaycan tarixi siyasi və kulturoloji müstəvidə (məqalələr toplusu) (az.). Bakı: Azərnəşr. 2010. səh. 172.
  • Şəmidə, Əli. İranda fəhlə və həmkarlar hərəkatı (1941-1946) (az.). Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nəşriyyatı. 1961. səh. 181.
  • Yenisey, Gülara. İranda etnosiyasi hərəkatlar (1922-2004) (az.). Bakı: Qanun nəşriyyatı. 2009. səh. 248.

Kitabları

  • Mir Mehdi Çavuşi — Silinməyən izlər / Bakı, Azərnəşr, 1967
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Mir_Mehdi_Çavuşi&oldid=8146810"
Informasiya Melumat Axtar