Meri Haas(ing. Mary Haas; 12 yanvar 1910[1] – 17 may 1996[1][2]) — amerikalı dilçi,[3] Şimali Amerikanın yerli dilləri, tay dili və tarixi dilçilik sahəsində ixtisaslaşmışdı. Haas Amerika Dilçilik Cəmiyyətinin prezidenti vəzifəsində çalışmışdı. Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının üzvü və Milli Elmlər Akademiyasının üzvü seçilmişdi.
| Meri Haas | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 12 yanvar 1910[1] |
| Vəfat tarixi | 17 may 1996[1][2] (86 yaşında) |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | dilçi, yazıçı |
| Mükafatları | Şablon:Wikidata/P166 |
| Üzvlüyü | |
Haas İndiana ştatının Riçmond şəhərində anadan olmuşdur.[4] O orta məktəbi və Earlham Kollecini Riçmondda bitirib. 1935-ci ildə 25 yaşında olarkən Yel Universitetində dilçilik üzrə doktorantura təhsilini tamamlamış və "Tunika Dilinin Qrammatikası" adlı dissertasiya yazmışdır.[5] 1930-cu illərdə Haas Tunika dilinin son ana dili daşıyıcısı olan Sesostri Youçiqant ilə işləyərək geniş mətnlər və lüğətlər hazırlamışdır.[6][7] O, 1931-ci ildə həmkarı, dilçi Morris Svodeş ilə evlənmişdir. Onlar 1937-ci ildə boşandılar.
Haas, Çikaqo Universitetində müqayisəli filologiya üzrə magistr təhsili alıb. O, daha sonra Yale Universitetinə gedəcəyi Edvard Sapirin rəhbərliyi altında çalışıb. O, yay aylarında müxtəlif dilləri öyrənərək dilçilik sahəsində sahə araşdırmaları üzrə uzunmüddətli karyerasına başlamışdır.
1931–1941-ci illər arasında Haas Vakaşan dil ailəsinə aid olan Nitinat (Ditidaht) dilini və əsasən Amerika Birləşmiş Ştatlarının cənub-şərqində danışılan bir sıra dilləri tədqiq edib: Tunika, Natçez, Krik dili, Koasati, Çoktaş, Alabama, Çeroki və Hiçiti.
Onun ilk elmi məqaləsi "O biri dünyaya səfər: Nitinat mətnləri" adlanırdı və Morris Svodeş ilə birlikdə yazılmış bu əsər 1933-cü ildə dərc edilmişdir.[8][9]
Qısa müddət sonra Haas, Oklahoma ştatında Natçez dilinin son iki ana dili daşıyıcısı olan Vatt Sam və Nansi Raven ilə sahə araşdırmaları aparıb.[10] Onun geniş, lakin nəşr olunmamış sahə qeydləri artıq ölü hesab edilən bu dil haqqında ən etibarlı mənbə kimi tanınır.
Haas Krik dili üzərində də geniş tədqiqat aparıb və bu dildə ətraflı mətnlər toplayan ilk müasir dilçi olub.[11] Onun Krik mətnləri ölümündən sonra Cak Martin, Marqaret Makkeyn Mauldin və Huanita Makqirt tərəfindən edilərək nəşr olunub.[12][13]
İkinci Dünya müharibəsi zamanı ABŞ hökuməti Cənub-Şərqi Asiya dillərinin öyrənilməsini və tədrisini müharibə səyləri üçün vacib hesab edirdi.[14] Kaliforniya Universitetinin (Berkeley) Orduya Xüsusi Təlim Proqramı çərçivəsində Haas tay dili tədrisi üçün xüsusi bir proqram hazırladı.
Onun "Tay-İngilis Tələbə Lüğəti" (1964-cü ildə nəşr olunmuşdur) bu gün də istifadə edilməkdədir.[15][16]
1948-ci ildə Kaliforniya Universitetinin (Berkeley) Şərq i Departamentində tay dili və dilçilik üzrə assistant professor vəzifəsinə təyin edildi. O, bu təyinatını Piter Boodbergə bağlayırdı və onu "qadın alimlərə yanaşmada dövründən irəlidə olan şəxs" kimi təsvir edirdi.
1953-cü ildə UC-Berkli Dilçilik Departamentinin qurucu üzvlərindən biri oldu. O, uzun illər bu departamentin rəhbəri və 1953–1977-ci illərdə Berkeleydə Kaliforniya Yerli i Araşdırma Layihəsinin direktoru olmuşdur.[17]
Haas, 1977-ci ildə Berkeleydən təqaüdə çıxdı və 1984-cü ildə Berkeley Fellov seçildi.[18]
Meri Haas 17 may 1996-cı ildə, 86 yaşında, Kaliforniyanın Berkeley şəhərindəki evində vəfat etdi.
Haas dilçilik tədrisinə və dilçinin dil tədrisindəki roluna olan bağlılığı ilə tanınırdı. Onun tələbəsi Karl Teeter, Haas haqqında yazdığı nekroloqda qeyd etmişdi ki, o, Edvard Sapir və Franz Boas birlikdə götürüldüyündən daha çox Amerikanist dilçi yetişdirmişdir.[19] Haas, 100-dən çox doktorant tələbənin Amerikanist dilçilik sahəsində sahə araşdırmalarına rəhbərlik etmişdir.
O, Kaliforniya Yerli i Araşdırma Layihəsinin qurucusu və direktoru kimi 50-yə yaxın dissertasiyanın elmi rəhbəri olmuşdur. Onun yetirmələri arasında gələcəkdə dilçilik sahəsində nüfuz qazanmış bir çox alim var idi. Bunlara Uilliam Brayt (Karok), Uilliam Şipley (Maidu), Robert Osvalt (Kashaya), Karl Teeter (Wiyot), Katerine Kallaqan (Penutian), Marqaret Lanqdon (Diegueño), Salli Maklendon (Şərqi Pomo), Viktor Qolla (Hupa), Mark Okrand (Mutsun), Kennet Vistler (Proto-Wintun), Douqlas Parks (Pawnee və Arikara) və Uilliam Yakobsen (Washo) daxildir.
1963-cü ildə Haas Amerika Dilçilik Cəmiyyətinin prezidenti vəzifəsində çalışdı.[20] 1964-cü ildə Quggenheim təqaüdü aldı.[21] 1974-cü ildə Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının üzvü seçildi [22] və 1978-ci ildə Milli Elmlər Akademiyasına üzv seçildi.[23] 1975-ci ildə Şimal-Qərb Universiteti, 1976-cı ildə Çikaqo Universiteti, 1980-ci ildə Earlham Kolleci və Ohio Dövlət Universiteti ona fəxri doktorluq dərəcəsi verdi.
Haas bir çox tanınmış dilçini yetişdirmişdir, bunlar arasında aşağıdakı şəxslər var:
- Ceyms Matisoff
- Marqaret Lenqdon
- Terrens Kaufman
- Entoni C. Vudberi
- Uilyam Brayt
- Uilyam Foli
- Con Bois
- Vik Miller
- Uilyam Şipli
- Karl Titer
- Uilyam Stertevant
- Mark Okrand
- The Thai system of writing, 1943. American Council of Learned Societies.[24]
- Spoken Thai, 1945 [co-authored with Heng R. Subhanka]. Linguistic Society of America.[25]
- Thai reader, 1945, Berkeley.[26]
- Tunica texts, 1950. University of California publications in linguistics, 6.1. Berkeley: University of California Press. 173pp.
- Thai vocabulary, 1955. American Council of Learned Societies. ISBN 978-0879502652
- The prehistory of languages, 1960. Mouton. [Reprint 2018] ISBN 9789027906816
- Thai-English student's dictionary, 1964. Stanford University Press. ISBN 978-0804705677
- Language, culture, and history : essays, 1978. Stanford University Press. ISBN 9780804709835
- Creek (Muskogee) texts, 2015. [co-authored with James H. Hill]. University of California Press. ISBN 9780520286429
- ↑ 1 2 3 4 Mary R. Haas // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ 1 2 Mary R. Haas // Solomon Quqqenhaym muzeyi. 1937.
- ↑ "Mary Rosamond Haas papers". American Philosophical Society. İstifadə tarixi: May 9, 2018.
- ↑ Pike, Kenneth L. Mary R. Haas: 1910–1996 (PDF). Washington, DC: National Academies Press. 1999. 4.
- ↑ Golla, Victor; Matisoff, James A.; Munro, Pamela. "Mary R. Haas". Language. 73 (4). 1997: 826–837. doi:10.1353/lan.1997.0056. ISSN 1535-0665.
- ↑ Falk, Julia S. Encyclopedia of Linguistics. Fitzroy Dearborn. 2005. 429–431. ISBN 9781579583910.
- ↑ McLendon, S. "Mary R. Haas: A Life in Linguistics". Anthropological Linguistics. 39 (4). 1997: 522–543. JSTOR 30028484.
- ↑ Turner, Katherine. "Mary R. Haas: Teacher". Anthropological Linguistics. 39 (4). Winter 1997: 544–549. JSTOR 30028485.
- ↑ Swadesh, Mary Haas; Swadesh, Morris. "A Visit to the Other World, a Nitinat Text (With Translation and Grammatical Analysis)". International Journal of American Linguistics. 7 (3/4). 1933: 195–208. doi:10.1086/463803. JSTOR 1262949.
- ↑ Kimball, Geoffrey. The New Encyclopedia of Southern Culture: Language. UNC Press. 2007. 98. ISBN 978-0-8078-5806-6.
- ↑ Haas, Mary R. "Mary Rosamond Haas papers, ca. 1910-1996". İstifadə tarixi: December 21, 2017.
- ↑ "Haas/Hill texts - Muskogee (Seminole/Creek) Documentation Project". Muskogee (Seminole/Creek) Documentation Project (ingilis). December 22, 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 21, 2017.
- ↑ Haas, Mary R. Creek (Muskogee) Texts. University of California. 2015. ISBN 9780520286429.
- ↑ James A. Matisoff. "Remembering Mary Haas' s Work on Thai".
- ↑ Shipley, William. In Honour of Mary Haas: From the Haas Festival Conference on Native American Linguistics. Walter de Gruyter & Co. 1988. ISBN 978-3-11-011165-1.
- ↑ Haas, Mary R. Thai-English Student's Dictionary. Palo Alto: Stanford University Press. June 1, 1964. ISBN 978-0804705677.
- ↑ Falk, Julia S. Encyclopedia of Linguistics. 2005. 430.
- ↑ Emeneau, M. B. "Mary Haas and Berkeley Linguistics" (PDF).
- ↑ Teeter, Karl. "Mary Haas Obituary". Iatiku. Foundation for Endangered Languages. August 31, 1996. August 24, 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 26, 2008.
- ↑ "Presidents - Linguistic Society of America". www.linguisticsociety.org. İstifadə tarixi: December 21, 2017.
- ↑ "Mary R. Haas". John Simon Guggenheim Memorial Foundation.
- ↑ "Book of Members, 1780–2010: Chapter H" (PDF). American Academy of Arts and Sciences. İstifadə tarixi: July 25, 2014.
- ↑ "Mary Haas". nasonline.org. National Academy of Sciences. İstifadə tarixi: December 21, 2017.
- ↑ Mary Haas. "The Thai system of writing" (PDF) – eric.ed.gov vasitəsilə.
- ↑ "Spoken Thai". www.seasite.niu.edu. August 6, 2021 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 4, 2021.
- ↑ "Thai Reader". seasite.niu.edu. May 2, 2021 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 23, 2022.