Kleofas Martines Xaramilyo (ing. Cleofas Martínez Jaramillo, 1878[1] – 1956[1]) — amerikalı folklorşünas, yazıçı və iş qadını.[2] O, Santa Fe Folklor Cəmiyyətinin (La Sociedad Folklόrica de Santa Fe) qurucularından biri olmuş və Yeni Meksikada İspan mədəniyyətinin və ənənələrinin qorunmasında mühüm rol oynamışdır.[2][3]
| Kleofas Martines Xaramilyo | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 1878[1] |
| Vəfat tarixi | 1956[1] |
| Fəaliyyəti | folklorşünas, yazıçı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Erkən Həyatı Kleofas Martines Xaramilyo 6 dekabr 1878-ci ildə Nyu-Meksiko ştatının Arroyo Hondo kəndində anadan olmuşdur. O, Julian Antonio Martinez və Marina Lucero de Martinez-in yeddi uşağından biri idi. Ailəsi, kəndin ilk məskunlaşan ailələrindən idi və onlar rahat bir həyat sürürdülər. Doqquz yaşında ikən, o, Taosdakı Loretto Konvent Məktəbinə göndərilmiş və daha sonra Santa Fedəki akademiyaya davam etmişdir.[3][4]
20 yaşında, o, biznesmen olan qohumu Vençeslao Xaramilyo ilə evlənmişdir.[3][5] Cütlük, El Ritoda qoyunçuluq işini idarə edirdi. 1912-ci ildə, Venceslao, Yeni Meksiko ştatının konstitusiya konvensiyasında Rio Arriba dairəsini təmsil edərək, ilk dövlət qanunvericiliyində xidmət etmişdir. Sonradan, onlar Denverə köçmüşdür.[2]
Kleofas Martines Xaramilyo, həyat yoldaşını və bütün uşaqlarını ötmüşdür. Cütlük üç uşaq sahibi olsa da, yalnız biri – Angelina – körpəlik dövrünü keçmişdir. 1920-ci ildə Venceslao vəfat etdikdən sonra, Xaramilyo, onun var-dövlətinə hüququnu sübut etməyə çalışarkən, Angelina ilə (4 yaşında) tək qalır. Onlar sonra Santa Feyə qayıtmışlar.[2][6]
1931-ci ildə, onun yeniyetmə qızı Angelina evdə öldürülmüşdür. Xaramilyo bu hadisə ilə bağlı yazmışdır: "Taleyin məyusluğu hələ də bitməyib və mənə ən yüksək dözümümü sınatmağa çalışırdı".[2]
Biyoqrafları onu "qətiyyətli" olaraq təsvir edərək, sonrakı işgüzar fəaliyyətlərində uğur qazandığını qeyd edirlər.[3]
Zamanın digər folkloristləri kimi, Xaramilyo da İspan mədəniyyətinin təhlükə altında olduğunu düşündüyü üçün onu qorumaq məqsədilə yazılar yazmışdır. Onun yazıları arasında Meksika və İspaniya mətbəxi, hekayələr və folklor ilə yanaşı, bir xatirə də mövcuddur.[3]
O, 1939-cu ildə ilk kitabı "İspan nağıl hekayələri"ni nəşr etdirdi. Eyni ildə "Genuine New Mexico Tasty Recipes" adlı bir yemək kitabı da yayımlandı.[2] 1941-ci ildə nəşr etdiyi "Keçmişin Kölgələrində" adlı kitabı, 1870–1880-ci illərdə Arroyo Hondo-da həyat və folkloru təsvir etmişdir.[2]
1955-ci ildə nəşr etdiyi "Romance of a Little Village Girl" adlı xatirəsində, gənclik dövrünün gündəlik həyatı, adət-ənənələri və mədəniyyəti təsvir etmiş və Yeni Meksikada İspan mədəniyyətinin tədricən itkisinə dair fikirlərini araşdırmışdır.[3] Yazmaqda çətinlik çəkməsinə baxmayaraq, Xaramilyo geniş oxucu kütləsi əldə etməyə çalışmışdır.[7]
Bəzi tənqidçilər, Xaramilyonun hesabını tək tərəfli hesab etmiş və ştatın yerli amerikalı xalqlarını və mədəniyyətini istisna etməsini qeyd etmişlər.[3]
1935-ci ildə, Avrora Lusero-Vayt Li ilə birlikdə, Xaramilyo Santa Fe Folklor Cəmiyyətini (La Sociedad Folklόrica de Santa Fe) qurmuşdur.[3] Xaramilyo, qorumağa olan ailə ənənəsindən ilham almışdır; anası "bacarıqlı hekayəçi" idi və qardaşı Yeni Meksiko Federal Yazıçılar Proyektinə ənənəvi hekayələr vermişdir.[3] Yeni gələnlərin mədəniyyət və adətləri romantikləşdirməsindən narahat olan Xaramilyo, mədəniyyətin aşınmasına qarşı mübarizə aparmaq məqsədilə bu Cəmiyyəti qurmuşdur.[3] O, mədəniyyətə dair heyranlıq göstərənlərin belə bəzən mədəniyyəti və adətləri düzgün anlamadığını hiss edirdi və Xaramilyo və digər folkloristlər, itirilmiş mədəniyyətləri qorumağa və gerçək şəkildə qeyd etməyə çalışmışlar.[3][8]
Xaramilyonun sonuncu əsəri olan xatirəsi 1955-ci ildə nəşr olunmuş və bu, "Cənubi-Qərb ədəbiyyatının klassik əsəri" kimi qiymətləndirilmişdir.[2] O, 30 noyabr 1956-cı ildə El Paso, Texasda vəfat etmişdir.[2] Rouz Rodriqez-Rabin, Kleofas Xaramilyonu "hörmətəlayiq bir irs" buraxan, folklorist olaraq isə "öz xalqının itirilmiş ənənə və adətlərini özünəməxsus şəkildə bərpa etmiş" biri kimi təsvir etmişdir.[3][9]
- ↑ 1 2 3 4 Societies A. C. o. L., Press O. U., Creighton J. Jaramillo, Cleofas Martínez (1878-1956), folklorist, writer, and businesswoman (ing.). // American National Biography Online / S. Ware [New York]: Oxford University Press, 2017. ISSN 1470-6229 doi:10.1093/ANB/9780198606697.ARTICLE.1601850
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 "Cleofas Martinez Jaramillo – New Mexico Historic Women Marker Program". International Women’s Forum New Mexico (ingilis). 2023-02-11. İstifadə tarixi: 2023-04-29.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Rodriguez-Rabin, Rose, Jaramillo, Cleofas // Oboler, Suzanne; González, Deena J. (redaktorlar ), The Oxford Encyclopedia of Latinos and Latinas in the United States (ingilis), Oxford University Press, 2005, doi:10.1093/acref/9780195156003.001.0001, ISBN 978-0-19-515600-3, İstifadə tarixi: 2023-04-29
- ↑ "Profiles: Legends :: Remarkable Women of Taos :: Remarkable Women of Taos New Mexico". womenoftaos.org. İstifadə tarixi: 2023-04-29.
- ↑ Rebolledo, Tey Diana. Las Escritoras, Romances and Realities // Gonzales-Berry, Erlinda (redaktor). Paso por aqui. Albuquerque: University of New Mexico Press. 1989. 199–214.
- ↑ Albert, Chris. "Marking NM's Historic Women: Cleofas Martinez Jaramillo | New Mexico History Museum Blog" (ingilis). 10 March 2021. İstifadə tarixi: 2023-04-29.
- ↑ Torres, Cecelia. "Cleofas M. Jaramillo, Author, Historic Preservationist, Businesswoman". Remarkable Women of Taos. 2012. İstifadə tarixi: 2023-05-05.
- ↑ Nogar, Anna M. "Cleofas Martínez Jaramillo". Notable Folklorists of Color. American Folklore Society. İstifadə tarixi: 2023-04-30.
- ↑ "JARAMILLO, CLEOFAS MARTÍNEZ (1878–1956): Latinas in History". CUNY Brooklyn. 2008. İstifadə tarixi: 2023-04-30.
- The Genuine New Mexico Tasty Recipes: Potajes sabrosos (1939)
- Cuentos del hogar (1939)
- Shadows of the Past (1941)
- Romance of a Little Village Girl (1955)