Avrora Lusero-Vayt Li (ing. Aurora Lucero-White Lea, 8 fevral 1894[1], Las-Veqas[d], Nyu-Meksiko[1] – 1965[1]) — amerikalı folklorşünas, yazıçı və sufrajist (qadın hüquqlarının müdafiəçisi) olmuşdur. O, ingilis və ispan dillərində ikidilli təhsilin tərəfdarı olmuş və ABŞ-ın ispan irsinin qorunması üçün çalışmışdır. Avrora Lusero-Vayt Li 1953-cü ildə nəşr etdiyi "Literary Folklore of the Hispanic Southwest" kitabı ilə tanınır. Bu əsər o, Nyu-Meksikonun şimal bölgələrini gəzərək topladığı mədəni ənənələr, mahnılar və hekayələrdən ibarətdir.
| Avrora Lusero-Vayt Li | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 8 fevral 1894[1] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 1965[1] |
| Fəaliyyəti | yazıçı, folklorşünas, sufrajist |
Avrora Lusero-Vayt Li 8 fevral 1894-cü ildə Nyu-Meksikoda doğulmuşdur.[2] O, Xulianita Romero və Antonio Luseronun yeddi övladından ən böyüyü idi. Onun atası 1912-1916-cı illərdə Nyu-Meksikonun ilk dövlət katibi olmuşdur.[3] Ailəsi zəngin və siyasi cəhətdən nüfuzlu idi.[4]
Lusero Las-Veqasdakı dövlət məktəblərində təhsil almış, Nyu-Meksiko Universitetində kollec təhsilinə başlamışdır.[2] Atası dövlət katibi olduqdan sonra ailəsi Santa Feyə köçmüş, o isə atasının ofisində işləməyə başlamışdır.[2] O, atasını Vaşinqtona müşayiət etmiş və "Ladies Delegation Aides" təşkilatının nümayəndəsi olmuşdur.[4]
1919-cu ildə Corc Vayt ilə evlənmiş və Dolores adlı bir qızı olmuşdur.[2] 1915-ci ildə Nyu-Meksiko Universitetindən müəllimlik diplomu almış, 1925-ci ildə isə bakalavr dərəcəsi əldə etmişdir.[5] 1916-cı ildə Tucumcari şəhərinə köçərək orada ispandilli tədris bölməsinin rəhbəri kimi ilk müəllimlik vəzifəsinə başlamışdır.[2][6][7]
Lusero hələ yeniyetmə ikən ispandilli təhsilin vacibliyini müdafiə etmişdir. 1910-cu ildə Nyu-Meksiko Universitetində natiqlik müsabiqəsində ispan dilinin məktəblərdə istifadəsinə dair təsirli bir çıxış etmişdir.[8][9] Bu çıxış, ingilis dilini tam bilməyən şəxslərin dövlət vəzifəsinə seçilməsini qadağan edən qanuna cavab olaraq hazırlanmışdır.[9]
21 oktyabr 1915-ci ildə 150 qadın Santa-Fedə senator Tomas Benton Katronun evinə yürüş edərək, "Susan B. Anthony" düzəlişinə (qadınlara seçki hüququ verən qanuna) dəstək istəmişdir.[10] Qadın hüquqları müdafiəçisi Ella Tompson, ispandilli qadınların dəstəyini təmin etmək üçün Lusero və Nina Otero-Warreni tədbirdə çıxış etməyə dəvət etmişdir.[11] Lusero ispandilli qadınlar üçün seçki təbliğatının və çıxışların ispan dilində də aparılmasını tələb etmişdir və demişdir: "Mən ispan-amerikalı qadınlar adından danışıram. Onlar mühafizəkar olsalar da, ailə həyatı ilə bağlı ən yaxşı qanunların qəbulunu istəyirlər."[11] Senator Katron bu qanunu dəstəkləməsə də, tədbir geniş media işıqlandırması əldə etmişdir.[11]
Lusero 1925-1927-ci illərdə San-Migel dairəsinin məktəb sisteminin müdiri vəzifəsində çalışmışdır.[2] Bu müddətdə Nyu-Meksiko kəndlərini gəzərək xalq nağılları, mahnılar, rəqslər və digər folklor nümunələrini toplamışdır.[12]
1927-ci ildə o, Nyu-Meksiko Universitetində ispan dili üzrə assistent professor təyin edilmişdir.[2] 1932-ci ildə həmin universitetdən ispan ədəbiyyatı üzrə magistr dərəcəsi almışdır. Onun magistr dissertasiyası "Coloquios de los Pastores" adlanır və Milad mövzusunda ənənəvi xalq teatrına həsr olunmuşdur.[2] 1934-cü ildə Nyu-Meksiko Təhsil Departamentində tədris üzrə köməkçi müfəttiş vəzifəsinə təyin olunmuş və bunun sayəsində ənənəvi folklor nümunələrini məktəb proqramına daxil etmişdir.[2][13]
Lusero bir neçə tarixi pyes yazmışdır. Bunlardan biri "Los Pastores" (1936), ənənəvi ispan xalq dramına əsaslanır. "Kearney Takes Las Vegas" (1934) isə ABŞ generalı Stefen Kirninin Nyu-Meksikonu işğal etməsinə dair həqiqi hadisələri əks etdirir.[2][14]
O, "More About the Matachines" adlı məqaləsində, həm ispandilli, həm də Pueblo hinduları tərəfindən ifa edilən ənənəvi rəqsin mənşəyini araşdırmışdır.[2] Onun ən məşhur əsəri "Literary Folklore of the Hispanic Southwest" (1953) xalq oyunları, rəqslər, mahnılar və ənənəvi oyunları ehtiva edən bir toplusudur.
Lusero, Kleofas Martines Xaramilyo ilə birlikdə 1935-ci ildə "La Sociedad Folklorica" təşkilatını yaratmışdır. Bu təşkilat Santa-Fedə ispan kolonistlərinin nəsilləri tərəfindən qorunan adət və ənənələri yaşatmaq məqsədini daşıyırdı.[2]
Lusero-Vayt Li 1960-cı ildə müəllimlikdən təqaüdə çıxmış və 1965-ci ildə vəfat etmişdir.[2]
Lusero-Vayt Li qadınların seçki hüququ uğrunda mübarizəsinə görə Nyu-Meksiko ştatının qanunverici orqanı tərəfindən 2020-ci ilin fevralında qəbul edilən "Centennial Of 19th Amendment" adlı qanun layihəsində xatırlanmışdır. O, bu qanun layihəsində qeyd olunan altı nüfuzlu Nyu-Meksikalı qadından biri idi.[15]
- Lucero-White Lea, Aurora. The folklore of New Mexico : romances, corridos, cuentos, proverbios, dichos, adivinanzas. Santa Fe: Seton village Press. 1941. OCLC 602297756.
- Lucero-White Lea, Aurora. Los hispanos : five essays on the folkways of the hispanos as seen through the eyes of one of them. Denver: Sage Books. 1947. OCLC 2988907.
- Lucero-White Lea, Aurora. Literary folklore of the Hispanic Southwest. San Antonio: Naylor Co. 1953. OCLC 1140417111.
- Lucero-White Lea, Aurora. Juan Bobo : adapted from the Spanish folk tale Bertoldo. New York: Vantage Press. 1962. OCLC 8320763.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 https://digitalrepository.unm.edu/shri_publications/19/.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Ponce, Merrihelen. "The Lives and Works of Five Hispanic New Mexican Women Writers, 1878 - 1991". Shri Publications. Southwest Hispanic Research Institute. 1992: 39–48. İstifadə tarixi: 19 August 2020.
- ↑ "NM's First Secretary of State". New Mexico Secretary of State. İstifadə tarixi: 19 August 2020.
- ↑ 1 2 "Sisters of Suffrage". National Organization of Women (NOW). İstifadə tarixi: 19 August 2020.
- ↑ Gallegos, Juan Martín. Reconstructing Identity/Revising Resistance: A History of Nuevomexicano/a Students at New Mexico Highlands University, 1910-1973 (Ph.D.). University of Arizona. 2014. səh. 54. hdl:10150/318838. İstifadə tarixi: 18 August 2020.
- ↑ "[Aurora Lucero moving to Tucumcari]". Las Vegas Optic. 31 August 1916. İstifadə tarixi: 19 August 2020.
- ↑ "[Aurora Lucero elected to head of the Spanish Department for the District 1 school district]". Tucumcari News. 13 April 1916. səh. 10. İstifadə tarixi: 19 August 2020.
- ↑ Latinas in the United States : a historical encyclopedia. Bloomington: Indiana University Press. 2006. səh. 392. ISBN 9780253111692.
- ↑ 1 2 Enoch, Jessica; Devereaux Ramirez, Cristina. Mestiza rhetorics : an anthology of Mexicana activism in the Spanish-language press, 1887-1922. Carbondale: Southern Illinois University Press. 2019. 196–200. ISBN 9780809337408.
- ↑ Strykowski, Jason. "'Sphere of Usefulness': New Mexico and women's suffrage". Pasatiempo. Santa Fe, New Mexico. 22 May 2020. İstifadə tarixi: 18 August 2020.
- ↑ 1 2 3 Cahill, Cathleen D. "Suffrage in Spanish: Hispanic Women and the Fight for the 19th Amendment in New Mexico". Women's Vote Centennial. Women's Suffrage Centennial Commission. 24 June 2020. İstifadə tarixi: 19 August 2020.
- ↑ Easterling, Mike. "Chautauqua to focus on state's Hispanic women". Farmington Daily Times. 15 June 2016. İstifadə tarixi: 19 August 2020.
- ↑ Herrera-Sobek, María, redaktorCelebrating Latino folklore : an encyclopedia of cultural traditions. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. 2012. 693–694. ISBN 9780313343407.
- ↑ Joysmith, Claire, redaktorLas formas de nuestras voces : Chicana and Mexicana writers in Mexico (1.). México: Universidad Nacional Autónoma de México, Centro de Investigaciones sobre América del Norte. 1995. səh. 107. ISBN 9683648010.
- ↑ "2020 Regular Session - SM 7". New Mexico Legislature. İstifadə tarixi: 18 August 2020.