Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Mp4 Mp3 Axtar Yukle
  Video Axtar Yukle
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  1-11 Sinif Derslikler Yukle
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.

Türkiyə Konstitusiya dəyişikliyi referendumu (2017)

  • Məqalə
  • Müzakirə
(2017-ci il Türkiyə Konstitusiya dəyişikliyi referendumu səhifəsindən yönləndirilmişdir)

2017-ci il Türkiyə Konstitusiya dəyişikliyi referendumu — 16 aprel 2017-ci ildə keçirilmişdir.[1] Seçicilər Türkiyə Konstitusiyasının 18 maddəsinə əlavələr və dəyişikliklər edilməsinə görə səs veriblər. Hakimiyyətdə olan Ədalət və İnkişaf Partiyasının (AK Partiya) və onun qurucularından biri olan Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın dəstəklədiyi ilə maddəyə dəyişikliklərlə bağlı uzun müddət davam edən müzakirələrdən sonra müxalifətdə olan Milliyyətçi Hərəkat Partiyasının (MHP) dəstəyi ilə referendum parlament tərəfindən qəbul edilib. Dəyişikliklər paketinə hazırkı parlament sisteminin ləğvi və onun prezident üsul-idarəsi ilə əvəzlənməsi, Baş nazir vəzifəsinin ləğvi, parlamentdəki deputatların sayının 550-dən 600-ə çatdırılması, habelə Hakimlər və Prokurorlar Ali Şurasının (HSYK) strukturunda dəyişikliklər daxildir.

2017-ci il Türkiyə Konstitusiya dəyişikliyi referendumu
2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu
Keçirilmə tarixi 16 aprel 2017
Keçirildiyi yer Türkiyə *, Türkiyə
Müzakirə edilən məsələlər Türkiyə parlament sistemini ləğv edib prezidentlik sistemini qəbul edib, icra hakimiyyətini partiya ilə prezidentə verilməsi. Baş nazir vəzifəsi ləğv edilməli, prezident və onun təyin etdiyi vitse-prezidentlər və nazirlərdən ibarət hökumət sisteminin qəbul edilməsi. Həm prezidentə, həm də parlamentə seçkiləri bərpa etmək və hər iki seçkinin birlikdə keçirilməsinə razılıq vermək səlahiyyəti. Səsvermə yaşını 25-dən 18-ə endirməsi, deputatların sayını 550-dən 600-ə qaldırması. Məhkəmələrin qərəzsizliyi konstitusiyaya salınmalı və Hakimlər və Prokurorlar Ali Şurasının (HSYK) strukturunun dəyişdirilməsi.
Nəticələr Rəsmi nəticələr
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Mündəricat

  • 1 Tarixi
  • 2 Arxa planı
  • 3 Konstitusiya dəyişikliyi
    • 3.1 İlk təkliflər
    • 3.2 Parlamentin Konstitusiya Komissiyası
    • 3.3 Parlament səsverməsi
    • 3.4 Maddələr üzrə səsvermə
  • 4 Kampaniyası
  • 5 Tənqidlər
  • 6 Siyasi partiyaların qərarları
  • 7 Nəticələr
    • 7.1 Xarici ölkələrin nəticələri
  • 8 Reaksiyalar
  • 9 İstinadlar
  • 10

Tarixi

Konstitusiya dəyişikliyi təklifi ilk dəfə 2011-ci il Türkiyədə parlament seçkilərindən dərhal sonra Ədalət və İnkişaf Partiyası tərəfindən açıqlanmışdır. Lakin parlamentdəki bütün partiyalardan ibarət konstitusiya komissiyası konsensusa gələ bilmədiyi üçün geri çağrıldı. Rəcəb Tayyib Ərdoğanın 2014-cü il prezident seçkilərində prezident olmasından sonra prezident üsul-idarəsinə keçidlə bağlı müzakirələr daha da sürətlənərək ön plana çıxdı və həm 2015-ci ilin iyununda, həm də 2015-ci ilin noyabrında keçirilən parlament seçkilərində Ak Partiyanın ən mühüm seçki siyasətlərindən biri oldu. 2016-cı ilin may ayında baş nazirliyi ləğv edəcək konstitusiya dəyişikliyi ilə bağlı Ərdoğanla fikir ayrılığı yaşayan Əhməd Davudoğlu vəzifəsindən istefa verdi və onun yerinə Binəli Yıldırım gəldi. Bir ay davam edən danışıqlardan sonra AK Partiya ilə MHP dekabr ayında təkliflə bağlı razılığa gəlib və beləliklə, təklifin referenduma çıxarılması üçün lazım olan parlament təsdiq prosesi başlayıb.

2017-ci il yanvarın 20-də 339 səslə, konstitusiyaya dəyişiklik təklifi parlament tərəfindən qəbul edildi və referendumun keçirilməsinə qərar verildi. Əsas müxalifət partiyası olan Cümhuriyyət Xalq Partiyası (CHP) səsvermə zamanı gizli səsvermənin keçirilməli olduğu zaman açıq səsvermə kimi müxtəlif pozuntuların olduğunu bəyan edib.

Arxa planı

Prezidentlik sistemi 2005-ci ildə Ədliyyə Naziri Cəmil Çiçək tərəfindən təklif edilmiş və Baş nazir Ərdoğan tərəfindən dəstəklənmişdir.[2] Bundan sonra prezident üsul-idarəsinə keçid “Yeni konstitusiya” ilə bərabər Ədalət və İnkişaf Partiyasının liderləri tərəfindən dəfələrlə açıq şəkildə təklif olundu.

2016-cı ilin oktyabrında partiyanın sədr müavini Hayati Yazıcı dəyişikliyin referendum tarixinin 2017-ci ilin aprel ayında olacağını açıqlamışdır.[3] 2016-cı ilin noyabrında AK Partiya təqdim etmək istədiyi sistemin Baş nazirlik sistemi deyil, Prezidentlik sistemi adlandırılacağını açıqladı.[4] Bundan sonra media Baş nazir üsul-idarəsi adından imtina edərək Prezidentlik sistemi adından istifadə etməyə başladı.[5]

Konstitusiya dəyişikliyi

 
AK Partiya konstitusiya dəyişikliyi təklifini TBMM sədri İsmail Kahramana təqdim edir, dekabr 2016.
 
Parlamentin Konstitusiya Komitəsi təklif olunan dəyişiklikləri araşdırır, dekabr 2016.
 
Millət vəkilləri təklif olunan Konstitusiya dəyişikliyinə səs verirlər. Yanvar 2017.
 
Referendumda istifadə edilən seçki bülleteni və zərf.

İlk təkliflər

10 dekabr 2016-cı ildə AK Partiya və MHP 21 maddəlik konstitusiya dəyişikliyi təklifini müzakirə etmək üçün bir araya gəldi və referendum üçün lazım olan parlament təsdiq prosesini davam etdirmək üçün millət vəkillərindən imza toplamağa başladı.

Komissiyanın müzakirələrindən sonra ləğv edilmiş üç maddə daxil olmaqla, bütün düzəliş təklifinin təfərrüatları aşağıda təqdim olunub:[6][7]

Təklif olunan dəyişikliyin təsviri
Təklif №. Maddə Dəyişiklik
1 Maddə 9 Artıq müstəqil olduğu bildirilən məhkəmələr üçün “qərəzsiz” ifadəsi əlavə edilib.
2 Maddə 75 Türkiyə Böyük Millət Məclisində yerlərin sayı 550-dən 600-ə qaldırılıb.
3 Maddə 76 Parlamentə seçilmək üçün yaş həddi 25-dən 18-ə endirilib, maddədəki “Məcburi hərbi xidmətini başa vurmayanlar” bölməsi çıxarılıb. O, “hərbi xidmətə aidiyyəti olanlar” ifadəsi ilə əvəz edilib və bildirilib ki, bu vəziyyətdə olan insanlar deputat ola bilməzlər.
4 Maddə 77 Parlament seçkilərinin müddəti dörd ildən beş ilə artırılıb. Parlament və prezident seçkilərinin beş ildən bir eyni gündə keçirilməsi qərara alınıb.
(Komissiya tərəfindən çıxarılırdı) Maddə 78 Hər hansı partiyanın seçki siyahısında olan bütün şəxslərə “ehtiyat deputat” statusu verilirdi və nəzərdə tutuldu ki, deputat vəfat edərsə və ya üzvlüyü ləğv edilərsə, həmin şəxsi ehtiyatda olan deputat əvəz edəcək. Bundan əlavə, seçkilərdə iştirak edən hər bir partiyanın namizədlərin sayının 5 % çoxu olmaqla, ən azı iki ehtiyat deputatlığa namizəd irəli sürməsi qərara alındı. Müstəqil namizədlərdən deputatlığa əvəzedici namizəd irəli sürmələri xahiş olunub. Müharibə şəraitində parlament və prezident seçkiləri keçirilə bilməsə, parlamentə seçkiləri bir il müddətinə təxirə salınmalı, mövcud vəziyyət dəyişməsə, yenidən təxirə salmaq hüququ verilməlidir.
5 Maddə 87 Parlamentin nazirlərə və hökumətə nəzarət etmək səlahiyyəti və Nazirlər Şurasına müəyyən məsələlər üzrə qanun qüvvəsi olan fərmanlar vermək hüququ vermək səlahiyyəti ləğv edildi.
5 Maddə 89 Prezidentin vetosunu aradan qaldırmaq üçün Parlament eyni qanun layihəsini mütləq səs çoxluğu ilə qəbul etməlidir (301).
6 Maddə 98 Parlament Araşdırmaları, Parlament Təhqiqatlarını, ümumi müzakirə və yazılı suallar ilə Kabineti və vitse-prezidenti təsbit edir. Araşdırılma ləğv edilir və Parlament təhqiqatı ilə əvəz olunur. Vitse-prezident 15 gün ərzində yazılı suallara cavab verməlidir.
7 Maddə 101 Bir şəxs prezidentliyə namizəd kimi iştirak etmək üçün əvvəlki parlament seçkilərində 5% və ya daha çox səs qazanmış bir və ya bir neçə partiyanın və 100.000 seçicinin dəstəyini tələb edir. Seçilmiş prezidentin artıq partiya üzvlüyünə xitam verməsi lazım deyil.
8 Maddə 104 Prezident nazirləri və vitse-prezidenti təyin etmək və vəzifədən azad etmək səlahiyyəti ilə həm dövlət başçısı, həm də hökumət başçısı olur. Prezident sərəncamlar verə bilər. Parlament prezidentin sərəncam verdiyi bir mövzuda qanun qəbul edərsə, parlament qanunu fərmanı ləğv edir.
9 Maddə 105 Prezidentin cinayət törətdiyinə görə dindirilməsi üçün parlamentdə deputatların ümumi sayının beşdə üçünün səsi tələb olunurdu. Həmçinin qərara alınıb ki, tam sayın üçdə ikisi prezidentin Ali Məhkəməyə getməsi üçün verilsin.
10 Maddə 106 Prezidentə bir və ya bir neçə köməkçi təyin etmək səlahiyyəti verildi. Kabinet boş qaldıqda, yeni seçki üçün 45 gün müddət verilir. Qərara alınıb ki, vitse-prezident yeni prezident seçilənə qədər prezident səlahiyyətlərini icra edəcək. Bildirilib ki, ümumi seçkilərə bir il və ya daha az vaxt qalıbsa, parlament seçkiləri prezident seçkiləri ilə yenilənə bilər, əgər ümumi seçkilərə bir ildən artıq vaxt qalırsa, seçilmiş prezident parlament seçkilərinə qədər səlahiyyətlərini icra edə bilər və bu qalan müddət prezidentlik səlahiyyətləri baxımından iki müddətdən biri sayılmayacaq. Qərara alınıb ki, sədr müavinləri və ya nazirlər tərəfindən törədildiyi iddia edilən cinayətlə bağlı parlament araşdırması deputatların ümumi sayının beşdə üçünün səsi ilə mümkün olsun, eyni şəxslərin Ali Məhkəməyə göndərilməsi üçün ümumi sayının üçdə ikisinin səsi tələb olunsun.
11 Maddə 116 Seçkiləri təzələmək hüququ prezidentin özünə və parlament üzvlərinin ümumi sayının beşdə üçünə verilib. Qərara alınıb ki, hər iki partiyanın vəzifə və səlahiyyətləri yeni prezident və parlament işə başlayana qədər davam etsin. Bildirilib ki, parlament prezidentin ikinci müddətində seçkilərin yenilənməsi barədə qərar qəbul edərsə, prezident yenidən namizədliyini irəli sürə bilər.
12 Maddə 119 Prezidentə fövqəladə vəziyyət elan etmək, parlamentə isə onu təsdiq etmək, uzatmaq və ya ləğv etmək səlahiyyəti verilib. Türkiyə Böyük Millət Məclisinin fövqəladə vəziyyəti müharibə istisna olmaqla, dörd aya qədər uzada biləcəyi, lakin dəfələrlə fövqəladə vəziyyət elan etmək səlahiyyətinin məhdudlaşdırılmadığı bildirilib. O da bildirilib ki, fövqəladə vəziyyət dövründə prezidentin verdiyi fərmanlar parlamentdə müzakirə olunaraq qərara alınacaq.
(Komissiya tərəfindən çıxarıldı) Maddə 123 Prezidentin yüksək vəzifəli dövlət məmurlarının təyinatı ilə bağlı prosedur və prinsipləri müəyyən etmək hüququ oldu.
(Komissiya tərəfindən çıxarıldı) Maddə 126 Prezident mərkəzi idarəetmə çərçivəsində dövlət qurum və təşkilatlarının yaradılmasını, vəzifələrini, səlahiyyət və məsuliyyətlərini tənzimləmək hüququ qazandı.
13 Maddə 125 Bildirilib ki, prezidentin bütün hərəkətləri məhkəmə baxışına açıqdır.
13 Maddə 142 İntizam məhkəmələrindən başqa hərbi məhkəmələrin yaradılması müharibə vəziyyəti olmadığı təqdirdə dayandırıldı.
13 Maddə 146 Hərbi məhkəmələr ləğv edildiyindən Konstitusiya Məhkəməsi üzvlərinin sayı 17-dən 15-ə dəyişdirildi. Bir üzv üçün “Hərbi Ali Apellyasiya Məhkəməsi”, bir üzv üçün “Yüksək Hərbi İnzibati Məhkəmə” ifadəsinin çıxarılması qərara alınıb. Konstitusiya Məhkəməsində prezidentin seçdiyi üzvlərin sayı 14-dən 12-yə endiyi halda, parlamentin hazırkı üç üzvünün təyinatında heç bir dəyişikliyin edilməməsinə qərar verildi.
14 Maddə 159 Hakimlər və Prokurorlar Ali Şurasının adı dəyişdirilərək “Hakimlər və Prokurorlar Şurası” adlandırılıb, üzvlərin sayı 22-dən 13-ə, palataların sayı isə üçdən ikiyə endirilib. İdarə Heyətinin dörd üzvünün prezident, yeddi üzvünün isə parlament tərəfindən təyin olunması qərara alınıb. Ədliyyə nazirinin və Ədliyyə Nazirliyi müşavirinin kollegiya üzvlərində dəyişiklik olmayıb.
15 Maddə 161 Qərara alınıb ki, prezident büdcə qanun layihəsini maliyyə ilinin başlanmasına 75 gün qalmış parlamentə təqdim etməlidir və parlament üzvləri büdcəyə xərclərin artırılması və ya gəlirlərinin azaldılması ilə bağlı təkliflər verə bilməzlər. Bildirilib ki, büdcə vaxtında qüvvəyə minə bilmədikdə, müvəqqəti büdcə qanunu qüvvəyə minəcək, müvəqqəti büdcə qanunu qəbul oluna bilmədikdə isə yeni büdcə qəbul edilənədək əvvəlki ilin büdcəsinin yenidən qiymətləndirmə dərəcəsinə uyğun olaraq artırılaraq həyata keçiriləcək.
16 Müxtəlif maddələr Konstitusiyanın bəzi maddələrinə yuxarıda sadalanan maddələrə uyğun dəyişikliklər, xüsusən də hökumət səlahiyyətlərinin prezidentə verilməsi ilə bağlı dəyişikliklər edilib.
16 Maddə 123 Publik hüquqi şəxslərin fəaliyyətini tənzimləmək səlahiyyətində göstərilən “qanunla və ya qanunla birbaşa verilmiş səlahiyyət əsasında” ifadəsinin “qanunla və ya prezidentin sərəncamı ilə” ifadəsi ilə dəyişdirilməsi qərara alınıb.
17 Müxtəlif maddələr 21 Bildirilib ki, növbəti prezident və ümumi seçkilər 2019-cu il noyabrın 3-də keçiriləcək. Buna baxmayaraq əlavə edilib ki, parlament növbədənkənar seçkilərin keçirilməsinə qərar verərsə, hər iki seçki eyni gündə keçiriləcək. Qərara alınıb ki, Hakimlər və Prokurorlar Şurasının üzvləri bu qanun təsdiq edildikdən sonra otuz gün müddətində seçilsin və qanun qüvvəyə minən kimi hərbi məhkəmələr ləğv edilsin.
18 Müxtəlif maddələr Qərara alınıb ki, 2, 4 və 7-ci düzəlişlər yeni seçkilərdən sonra, müvəqqəti maddə istisna olmaqla, digər düzəlişlər isə yeni seçilmiş prezident and içdikdən sonra qüvvəyə minsin. Bildirilib ki, referendum təsdiqlənən kimi prezidentin bitərəf statusu başa çatacaq.

Parlamentin Konstitusiya Komissiyası

AK Partiyanın 316 millət vəkili tərəfindən imzalandıqdan sonra 21 maddəlik konstitusiya dəyişikliyi təklifi Türkiyə Böyük Millət Məclisinin sədrinə göndərilib, daha sonra TBMM-in Konstitusiya Komissiyasında müzakirələrə başlanılıb.[8] AK Partiya millət vəkili Mustafa Şəntopun rəhbərlik etdiyi komissiyanın işinə 2016-cı ilin dekabrında, nəzərdə tutulan tarixdən bir ay əvvəl başlanılıb.

25 nəfərlik TBMM Konstitusiya Komissiyasının məclisdəki yerlərinin sayına görə 15 üzv AK Partiyadan, 5 üzv CHP-dən, 3 üzv HDP-dən və 2 üzv isə MHP-dən idi. Dəyişiklik təklifini irəli sürən AK Partiya komissiyada çoxluğa malik olduğundan, mətbuatdakı tənqidçilər düzəliş paketinin müzakirələrindən demək olar ki, heç bir sürpriz gözləmirdilər.[9] İclaslar zamanı yaranan gərginlik səbəbindən deputatlar arasında vaxtaşırı fiziki davalar baş vermişdir.[10]

Parlamentin Konstitusiya Komitəsi təklif olunan hər hansı düzəlişləri parlamentin təsdiqinə təqdim etməzdən əvvəl dəyişdirmək və ya rədd etmək səlahiyyətinə malik idi. Komissiya bəzi tövsiyələrdə cüzi dəyişikliklər etdi, məsələn, Hakimlər və Prokurorlar Ali Şurasının üzvlərinin sayını birinci layihədəki 12-dən 13-ə dəyişdi.[11] Təklif olunan 21 maddədən 3 maddənin çıxarılması, təklif olunan maddələrin sayının 18-ə endirilməsi qərara alınıb. Hər hansı səbəbdən mandatı boş qalan deputatın dəyişdirilməsini nəzərdə tutan “ehtiyat deputat” statusunu ehtiva edən beşinci təklif komissiyanın iş proseduru ilə bağlı müzakirələrlə müşayiət olunan dəyişiklik təklifindən çıxarılıb.[12] AK Partiyadan olan millət vəkilləri parlamentdə yer almağa çalışan insanlar tərəfindən təhdid ediləcəyini və həyatlarının təhlükə altına düşəcəyini bildirdikdə düzəliş təklifdən çıxarıldı.[13] Beşinci maddə ilə yanaşı, prezidentə yüksək vəzifəli dövlət məmurlarının təyin edilməsi ilə bağlı prosedur və prinsipləri müəyyən etmək hüququ verən 14-cü maddə və dövlət başçısına mərkəzi administrasiyanın səlahiyyətləri daxilində dövlət qurum və təşkilatlarının yaradılmasını, vəzifələrini, səlahiyyət və məsuliyyətlərini tənzimləmək hüququ verən 15-ci maddə də rədd edildi.[14]

Dekabrın 30-da komissiya öz işini başa çatdırdı və nəticədə 21 düzəlişdən 3-ü təklifdən çıxarıldı.[15]

Parlament səsverməsi

Parlamentin Konstitusiya Komissiyasında müzakirələr başa çatdıqdan sonra 18 maddəlik dəyişiklik təklifi üçün parlamentdə səsvermə prosesi başlayıb. Təklifin referenduma çıxarılması üçün 330 səs, beşdə üç səs çoxluğu, bilavasitə həyata keçirilməsi üçün isə 367 səs, üçdə iki səs çoxluğu toplamalı idi. AK Partiya rəsmiləri səsvermədən əvvəl 367 səsi keçsə belə, dəyişikliklərin referendum olmadan həyata keçirilməyəcəyini bildirmişdilər.[16]

Parlament iki turda təklif olunan dəyişikliklərlə bağlı səsverməni başa çatdırıb. Birinci tur dəyişikliklərin yetərincə dəstək alıb-almayacağının göstəricisi hesab edilib və ümumi yığıncaqda bütün partiyalar çıxış edərək dəyişikliklərlə bağlı fikirlərini bildiriblər. İkinci turda isə tərəflər dəyişikliklə bağlı heç bir açıqlama verməyiblər. İkinci turun nəticəsi düzəliş təklifinin referenduma gedəcəyini və ya birbaşa həyata keçiriləcəyini müəyyən etmək üçün həlledici oldu. Bənd məsələsində eyni rəqəmlər qorunsa da, ikinci turda 330-dan az qəbul edilsəydi, düzəliş təklifi parlament tərəfindən qəbul edilməzdi.[17]

Türkiyə Böyük Millət Məclisində ümumi yer sayı 550 olan səsvermədə 537 deputat iştirak edib. Xalqların Demokratik Partiyasının (HDP) 11 deputatı səsvermədə iştirak etməyiblər. Saxlanılan deputatlar daxili nizamnaməyə zidd olduqlarını bildirərək konstitusiya danışıqlarının dayandırılmasını tələb ediblər, qalan 48 HDP-li deputat səsverməni boykot edib.[18] Türkiyə Böyük Millət Məclisinin sədri İsmail Kahraman xəstəxanada olduğu üçün səs verə bilməyib, müvəqqəti sədrlik edən Əhməd Aydın isə parlament sədrlərinin səsvermədə iştirak etməməsi qaydasına görə səs verə bilməyib.[19][20]

Ümumilikdə səsvermədə 315-i AK Partiyadan, 133-ü CHP-dən, 48-i HDP-dən və 39-u MHP-dən olmaqla 537 deputat iştirak edə bilərdi. Bundan əlavə, iki müstəqil nümayəndə var idi. MHP-li 6 millət vəkili düzəliş təklifinin əleyhinə olduqlarını və açıq şəkildə 'Xeyr' deyəcəklərini bildirdikdə, 'Bəli' səslərinin israf edilmədən 348 olacağı təxmin edilirdi.[21] CHP-nin 133 millət vəkili və iki müstəqil millət vəkili səsvermədə "Xeyr" deyə səs verəcəklərini açıqlayıblar. HDP səsverməni boykot etdi.

Səslərin partiya xəttinə görə nəzəri bölgüsü
Partiya Lider Partiya mövqeyi Ümumi millət vəkilləri Səs vermək hüququ olanlar Bəli Xeyir Qrafik təsviri
AK Parti Ədalət və İnkişaf Partiyası Binəli Yıldırım  Y Bəli 317 315 315 0  
CHP Cümhuriyyət Xalq Partiyası Kemal Kılıçdaroğlu  N Xeyir 133 133 0 133
MHP Milliyətçi Hərəkat Partiyası Dövlət Baxçalı  Y Bəli 39 39 33 6
HDP Xalqların Demokratik Partiyası Səlahəddin Dəmirtaş / Serpil Kamalbay  N Xeyir 59 48 Boykot edənlər
Bitərəf siyasətçilər  N Xeyir (hər ikisi) 2 2 0 2 Millət vəkilləri partiya xətti ilə sıralanır. Qara rəng səs vermək hüququ olmayan deputatları bildirir
Total 550 537 348 141  Y Referendum

Parlamentdə səsvermə yanvarın 9-da başlayıb, səsvermənin birinci turu yanvarın 15-də başa çatıb. Dəyişikliyə qarşı çıxan millət vəkilləri tələsiklik kimi qiymətləndirdikləri bu vəziyyəti eyni gündə birdən çox maddənin fasiləsiz səsə qoyulmasına işarə edərək tənqid ediblər.[22] Səsvermələr pozuntuların müzakirəsi ilə yadda qaldı. CHP-li millət vəkilləri, AK Partiya rəhbərliyinin qanunla icazə verilməsə də, hansı səsdən istifadə edəcəkləri bəlli olmayan millət vəkillərini 'Bəli' səsinə məcbur etmək üçün açıq səsvermə tələb etdiyini bildirib və səsvermə zamanı açıq səs verən AK Partiya millət vəkillərinin foto və videolarını çəkiblər.[23][24] AK Partiya millət vəkilləri onları açıq şəkildə səsvermə zamanı lentə alan insanlara reaksiya verib və buna görə də iqtidarla müxalifət millət vəkilləri arasında şifahi müzakirələr bəzən davaya çevrilib.[25]

Yanvarın 20-də səsvermənin ikinci turu başa çatıb və təklifin bütün maddələri parlament tərəfindən qəbul edilib. Təsdiq edilmiş düzəlişin qüvvəyə minməsi üçün yekun səsvermə 339 səslə, referendumun 330 səs həddini keçərək qəbul edildi, lakin birbaşa qüvvəyə minməsi üçün tələb olunan 367 səsdən aşağı oldu.[26]

Maddələr üzrə səsvermə

Təklif Məsələ Birinci tur İkinci tur Nəticələr
Deputat fəallığı Bəli Xeyir Digər Millət vəkillərin fəallığı Bəli Xeyir Digər
Səsvermə prosesinə başlamaq üçün vəsatət 480 338 134 3
1 Məhkəmə hakimiyyətinin neytrallığı 484 347 132 5 486 345 140 1  Y
2 Millət vəkillərinin sayını 550-dən 600-ə çatdırılması 480 343 133 3 485 342 139 4  Y
3 Millət vəkilliyinə namizəd olmaq hüququ 485 341 139 5 486 342 137 6  Y
4 Hər beş ildən bir həm parlament, həm də prezident seçkiləri 486 343 139 4 486 342 138 6  Y
5 Parlamentin səlahiyyətləri və vəzifələri 354 343 7 4 486 342 140 4  Y
6 Parlamentin audit orqanları 483 343 137 3 485 342 138 5  Y
7 Prezidentin seçilməsi 482 340 136 6 484 340 136 8  Y
8 Prezidentin səlahiyyətləri 481 340 135 6 483 339 138 6  Y
9 Prezidentin cəza məsuliyyəti 485 343 137 5 483 341 137 5  Y
10 Vitse-prezident və nazirliklər 483 343 135 5 481 340 136 5  Y
11 Seçkilərin yenilənməsi 483 341 134 8 481 342 135 4  Y
12 Fövqəladə vəziyyət 482 344 133 5 484 342 138 4  Y
13 Hərbi məhkəmələrin ləğvi 482 343 133 6 484 343 136 5  Y
14 Hakimlər və Prokurorlar Ali Şurası 483 341 133 9 487 342 139 6  Y
15 Büdcə tənzimlənməsi 483 341 134 8 486 342 141 3  Y
16 Digər maddələrin uyğunlaşdırılması 482 341 134 7 486 342 141 3  Y
17 Yeni sistemə keçid üçün müvəqqəti maddə 484 342 135 7 485 341 139 5  Y
18 Prezident partiya üzvü ola bilər &
 481 344 131 6 488 343 142 3  Y
Bütün təklif üzrə səsvermə sayı (referendum üçün 330 səs, birbaşa icraya 367 səs) 488 339 142 7  Y

Kampaniyası

 
Rəcəb Tayyip Ərdoğan Qəhrəmanmaraşda "bəli" səsi üçün kampaniya aparır, 17 fevral 2017

2017-ci ildə Türkiyədə keçiriləcək konstitusiya dəyişikliyi referendumunun təşviqat kampaniyası təklifi parlament tərəfindən təsdiqləndikdən dərhal sonra başlayıb. Bununla belə, davam edən fövqəladə vəziyyət şəraitində referendumun keçirilə biləcəyi ilə bağlı mübahisələr yarandı. Hökumət referendumdan əvvəl fövqəladə vəziyyətin aradan qaldırılacağını bəyan etsə də, bu baş verməyib. Bundan əlavə, mitinqlərdə təhlükəsizliyin təmin edilməsi ilə bağlı narahatlıqlar yaranıb.[27]

Kampaniyalar çərçivəsində təklifin tərəfdarı və AK Partiyanın qurucularından biri olan prezident Ərdoğanın qırx şəhərdə “hə” səsi toplamaq üçün mitinqlər keçirəcəyi və mitinqlərin əsas mesajının CHP-nin arqumentinə cavab olaraq hazırlanan “Rejim deyil, sistem dəyişir” olacağı açıqlandı.[28] Bildirilib ki, Ərdoğanla yanaşı, AK Partiya sədri və baş nazir Binəli Yıldırım da seçiciləri konstitusiya dəyişikliyini təsdiqləmək üçün mitinqlər keçirəcək.[29] Dəyişiklik təklifinin digər tərəfdarı olan MHP sədri Baxçalının açıq havada mitinqlər yerinə qapalı toplantılar keçirəcəyi öyrənilib.

"Xeyr" səsi üçün mitinqlər keçirəcək əsas müxalifət partiyası olan CHP, mitinqlərdə partiya bayrağı əvəzinə yalnız Türkiyə bayrağının istifadə ediləcəyini açıqlayıb. Sədr Kamal Kılıçdaroğlu “təbliğat şərtlərinin bərabər olması lazım olduğuna” işarə edərək, “yox” deyənlərin senzuraya məruz qalacağını iddia edib.[30] BBC Türkcədən Türey Köse bildirib ki, referendum kampaniyası zamanı CHP "MHP bazasına çatmaq və bu bazanın narahatlığını "yox"a çevirmək üçün HDP ilə bir araya gəlməkdən qaçacaq".[31] 2017-ci ilin yanvar ayından etibarən referendumda “yox” səsinə çalışan insanlara qarşı hücumlar, təhdidlər və həbslər qeydə alınıb.[32]

2017-ci ilin aprel ayından etibarən referendumda “hə” səsi üçün çalışan insanlara silahlı və fiziki hücumlar, təhdid ifadələri qeydə alınıb.[33] AK Partiyanın Beşiktaşda konstitusiya dəyişikliyi referendum fəaliyyətləri çərçivəsində qurduğu çadıra hücum edilmişdir.[34] Hücumlardan sonra gunahkarlar polis tərəfindən saxlanılıb.[35]

Tənqidlər

 
CHP-in sədr müavini Özgür Özəl partiyasının dəyişiklik təklifinin əleyhinə olduğunu açıqlayıb.
 
MHP millət vəkilləri Özcan Yeniçeri, Ümit Özdağ və Y. Halaçoğlu konstitusiya dəyişikliyinə qarşı olduqlarını açıqlayırlar.

Konstitusiya dəyişikliyi təklifi müxalifət partiyaları və qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən sərt reaksiyalara məruz qalıb, xüsusən də hakimiyyət bölgüsü prinsipi, hökumətin yoxlanılırlığı və parlamentin şübhəliliyi aradan qaldırılıb. Kamal Gözlər və İbrahim Kaboğlu kimi konstitusiya professorları qeyd etdilər ki, dəyişikliklər parlamenti demək olar ki, tamamilə gücsüz edəcək və qanunvericilik, icra və məhkəmə səlahiyyətləri prezidentin ixtiyarına keçəcək.[36][37]

4 dekabr 2016-cı ildə Atatürkçü Düşüncə Dərnəyi, Birləşmiş İctimai İş Konfederasiyası və Müasir Həyatı Dəstəkləmə Dərnəyinin konstitusiya dəyişikliyinə qarşı Ankarada keçirəcəyi mitinq Ankara valiliyi tərəfindən qadağan edildi. Bunun ardınca adıçəkilən birləşmələrin yürüşündə prezident üsul-idarəsinin dünyəvi və demokratik hüquqi dəyərləri təhdid etdiyini bildirən düzəliş təklifinin ləğvi çağırışı səslənib.[38]

Dəyişiklik təklifi uzun müddət AKP-nin konstitusiya planlarını tənqid edən ana müxalifət partiyası olan CHP-dən ilkin olaraq müxtəlif reaksiyalara səbəb olub. Təklifin ictimaiyyətə açıqlanaraq dekabrın 10-da parlamentə təqdim edilməsindən sonra baş nazir Binəli Yıldırım təklifin 5 maddəsinin CHP tərəfindən təsdiqləndiyini açıqlayıb.[39] CHP-in sədr müavini Levent Gök, dəyişikliklərin ölkədə "140 illik parlament sisteminə və demokratiyaya ağır zərbə vuracağını" bildirib.[40] Partiyanın digər sədr müavini Özgür Özəl isə təklifin “rejim dəyişikliyi” olduğunu bildirərək, bunun nazirlərin parlamentdə sorğu-sual olunmasını mümkünsüz etdiyini və parlamenti gücsüz etdiyini qeyd edib.[41]

MHP partiya rəhbərliyi, xüsusilə Dövlət Baxçalı konstitusiya dəyişikliyi təklifini açıq şəkildə dəstəkləsə də, həm konstitusiya dəyişikliyinin özü, həm də partiyanın bu təkliflə bağlı Ədalət və İnkişaf Partiyası ilə danışıqları partiya əsasının böyük əksəriyyəti, idealistlər tərəfindən mənfi qarşılanıb.[42]

Çətinliklər yaşadığı mübahisəli situasiyalarda AK Partiyaya dəstək olan həm digər partiyalar, həm də öz içindən tənqidlərə məruz qalan MHP də partiyanı iki yerə bölən konstitusiya dəyişikliyi təklifini dəstəkləyib.[43] Oktyabrın 24-də MHP-nin 39 millət vəkilindən 5-i bəyanat verərək partiyalarının mövqeyinin əksinə olaraq konstitusiya dəyişikliyinə qarşı olduqlarını bəyan ediblər.[44] Dövlət Baxçalının sədrlik uğrunda rəqibi olan və bu təklifə qarşı olduğunu bildirən Ümit Özdağ noyabrda partiyadan xaric edilib.[45]

Dekabrın 21-də CHP və HDP-nin parlamentə təqdim etdiyi dəyişiklik təklifinin mövcud konstitusiyaya zidd olduğunu bildirən təkliflər rədd edilib.[46]

Siyasi partiyaların qərarları

Seçim Partiya Lider Siyasi mövqe Ref.
Partiyalar son ümumi seçkilərə qatılıb
 Y Bəli Ak Parti Ədalət və İnkişaf Partiyası Binəli Yıldırım Sağçı [47]
MHP Milliyətçi Hərəkat Partiyası (partiya icraçısı) Dövlət Baxçalı İfrat sağçı [47]
BBP Böyük Birlik Partiyası (partiya icraçısı) Mustafa Destici İfrat sağçı [48]
 N Xeyir CHP Cümhuriyyət Xalq Partiyası Kamal Kılıçdaroğlu Sol mərkəzçi [49]
MHP Milliyətçi Hərəkat Partiyası (partiyadaxili müxalifət) Dövlət Baxçalı İfrat sağçı [50]
XDP Xalqların Demokratik Partiyası Səlahəddin Dəmirtaş, Figen Yüksekdağ Solçu [47]
Səadət Səadət Partiyası Təməl Karamollaoğlu İfrat sağçı [47]
BBP Böyük Birlik Partiyası (partiyadaxili müxalifət) Mustafa Destici İfrat sağçı [51]
Vətən Vətən Partiyası Doğu Pərinçək İfrat solçu [47]
HAK-PAR Haqq və Azadlıqlar Partiyası Rəfik Karakoç Sol mərkəzci [52]
XAP Xalq Azadlıq Partiyası Nurullah Ankut İfrat solçu [53]
DP Demokrat Partiyası Gültəkin Uysal Sağ mərkəzçi [54]
KP Kommunist Partiyası Özlem Şen Abay İfrat solçu [55]
DSP Demokratik Sol Partiya Öndər Aksakal Sol mərkəzçi [56]
LDP Liberal Demokrat Partiyası Gültekin Tırpancı Mərkəzçi [57]
MP Millət Partiyası Aykut Edibali Sağçı [58]
DYP Doğru Yol Partiyası Çetin Özaçıkgöz Sağ mərkəzçi [59]
BTP Bağımsız Türkiyə Partiyası (Müstəqil Türkiyə Partiyası) Heydər Baş Sağçı [60]
Digər partiyalar
Seçim Pariya Lider Siyasi mövqe Ref.
 Y Bəli Yeni Dünya Yeni Dünya Partiyası Emanullah Gündüz Sağ mərkəzçi [61]
HÜDA PAR Hürr Dava Partiyası Zəkəriyə Yapıcıoğlu Sağ mərkəzçi [62]
 Y Şərti olaraq bəli
Osmanlı Osmanlı Partiyası İbrahim Ünye Sağ mərkəzçi [63]
 N Xeyir
TSİP Türkiyə Sosialist İşçi Partiyası Turgut Koçak İfrat solçu [64]
TKP Türkiyə Kommunist Partiyası Hüseyin Karabulut İfrat solçu [65]
ÖDP Azadlıq və Həmrəylik Partiyası Kollektiv rəhbərlik Solçular [66]
EMEP Əmək Partiyası Selma Gürkan Solçu [67]
DSİP İnqilabçı Sosialist Fəhlə Partiyası Meltem Oral və Şenol Karakaş İfrat solçu [68]
YP Yurt Partiyası Sadettin Tantan Sağ mərkəzçi [59]
AYP Ayyıldız Partiyasi (Ayulduz) Serap Gülhan Sol mərkəzçi [69]
EHP Fəhlə Hərəkatı Partiyası Sibel Uzun İfrat solçu [70]
İKP Əmək Qardaşlıq Partiyası Mehmet Şadi Ozansü İfrat solçu [71]
DBP Demokratik Bölgələr Partiyası Əminə Ayna Solçu [72]
HEPAR Haqq və Bərabərlik Partiyası Yücel Savaş Üçüncü görüş [73]
ESP Məzlumların Sosialist Partiyası Çiçək Otlu İfrat solçu [74]
TİKP Türkiyə İşçilər Kəndlilər Partiyası İsmail Durna İfrat solçu [75]
ANAP Ana Vətən Partiyası İbrahim Çələbi Sağ mərkəzçi [59]
Dev-Parti İnqilabçı Xalq Partiyası Cəlal Özcan İfrat solçu [76]
1920 TKP Sosialist Azadlıq Partiyası Şener Ataş İfrat solçu [77]
Yeşil Sol Xalqların Bərabərlik və Demokratiya Partiyası Eylem Tuncaelli, Naci Sönmez Solçu [78]
TİVEP Türkiyə İşsizlər və İşçilər Partiyası Rıfat Dərya Sercan Solçu [79]
SYKP Sosialist Yenidənqurma Partiyası Tülay Hatimoğulları Oruç, Əhməd Kaya İfrat solçu [80]
KP Qadınlar Partiyası Bənal Yazgan Solçu [81]
TURAN Böyük Turan Hərəkatı Partiyası Varol Esen İfrat sağçı [82]
HHP Hüquq və Sülh Partiyası Gürsəl Yıldız Mərkəzçi [83]
HTKP Türkiyə Xalq Kommunist Partiyası Əmrə Yağan Mərkəzçi [84]
CİHAP Cihan Partiyası Kürşad Əmrə Öğretmek Mərkəzçi [85]
Anayol Anayol Partiyası Zafer Maden Sağçı [86]
TÜHAP Türkiyə Xalq Partiyası Mehmet Çətin Mərkəzçi [87]
MMP Milli Mübarizə Partiyası Əhməd Kaya Solçu [88]
ASP AS Partiyası Cavit Kayıkcı Sağçı [89]
İDP Fəhlə Demokratiya Partiyası Oktay Çelik İfrat solçu [90]
TKH Türkiyə Kommunist Hərəkatı Partiyası Erkan Pınarbaşı İfrat solçu [91]
Devrimci Birləşmiş İnqilab Partiyası Ufuk Göllü Solçu [92]
AP Ədalət Partiyası Vecdet Öz Sağ mərkəzçi [93]
TBP Türkiyə Birlik Partiyası Hüseyin Ekici Solçu [94]
SEP Sosialist Fəhlə Partiyası Günəş Gümüş Solçu [95]
EYP Universal Yol Partiyası Metin Gülər Solçu [96]
Büyük Böyük Türkiyə Partiyası Tevfik Diker Sağçılıq [97]
DGP Demokratik Gənc Partiyası Erkin Çözeli Mərkəzçi [98]

Nəticələr

 
Vilayətlər üzrə Bəli səslərinin nisbəti
 
Vilayətlər üzrə Xeyir səslərinin nisbəti
Şəhər Qeydiyyata alınmış seçicilər Səs verənlərin sayı Etibarlı səslər Etibarsız səslər Bəli Xeyir (%) Xeyir Xeyir (%) İştirak nisbəti (%)
Adana 1.511.884 1.302.341 1.281.208 21.133 536.265 41,85 745.021 58,15 86,14
Adıyaman 391.115 336.098 329.957 6.141 230.434 69,83 99.567 30,17 85,93
Afyonkarahisar 501.742 446.104 435.854 10.250 281.377 64,58 154.317 35,42 88,91
Ağrı 293.340 208.469 202.528 5.941 87.145 43,06 115.224 56,94 71,07
Aksaray 261.232 220.403 215.746 4.657 162.795 75,57 52.623 24,43 84,37
Amasya 242.873 219.528 215.727 3.801 121.217 56,29 94.136 43,71 90,39
Ankara 3.860.847 3.467.364 3.415.697 51.667 1.669.047 48,87 1.746.320 51,13 89,81
Antalya 1.639.364 1.429.278 1.403.836 25.442 574.644 40,94 828.862 59,06 87,18
Ardahan 67.650 54.178 52.984 1.194 23.460 44,36 29.420 55,64 80,09
Artvin 128.132 108.868 106.478 2.390 49.982 46,95 56.483 53,05 84,97
Aydın 795.526 699.772 686.887 12.885 245.431 35,74 441.276 64,26 87,96
Balıkəsir 919.852 824.390 810.339 14.051 368.817 45,53 441.157 54,47 89,62
Bartın 144.930 124.867 120.904 3.963 67.739 56,03 53.160 43,97 86,16
Batman 329.509 273.462 264.515 8.947 96.424 36,48 167.917 63,52 82,99
Bayburt 57.071 46.772 46.060 712 37.620 81,67 8.446 18,33 81,95
Bilecik 151.865 137.448 134.821 2.627 65.897 48,89 68.895 51,11 90,51
Bingöl 175.142 137.171 132.260 4.911 95.959 72,67 36.087 27,33 78,32
Bitlis 194.243 152.573 148.022 4.551 87.871 59,36 60.163 40,64 78,55
Bolu 221.967 197.371 193.847 3.524 120.733 62,29 73.101 37,71 88,92
Burdur 194.288 173.499 169.001 4.498 87.393 51,73 81.556 48,27 89,3
Bursa 2.109.773 1.885.058 1.856.692 28.366 987.667 53,21 868.610 46,79 89,35
Çanaqqala 398.024 359.839 353.965 5.874 139.995 39,55 213.940 60,45 90,41
Çankırı 130.649 110.757 108.740 2.017 79.872 73,46 28.856 26,54 84,77
Çorum 387.151 346.172 340.208 5.964 219.394 64,5 120.814 35,5 89,42
Denizli 736.208 664.554 651.182 13.372 289.876 44,53 361.109 55,47 90,27
Diyarbakır 992.819 801.500 776.822 24.678 251.995 32,42 524.827 67,58 80,73
Düzcə 262.542 236.676 232.598 4.078 163.955 70,55 68.427 29,45 90,15
Ədirnə 308.502 272.510 267.420 5.090 78.877 29,50 188.469 70,50 88,33
Elazığ 406.636 342.529 335.394 7.135 240.773 71,82 94.449 28,18 84,23
Ərzincan 154.333 135.686 133.719 1.967 80.908 60,50 52.816 39,50 87,92
Erzurum 484.753 410.871 403.596 7.275 300.545 74,50 102.869 25,50 84,76
Eskişehir 636.858 567.634 558.617 9.017 236.807 42,43 321.273 57,57 89,13
Gaziantep 1.180.938 982.983 967.090 15.893 603.894 62,44 363.198 37,56 83,24
Giresun 327.882 271.898 266.896 5.002 164.575 61,69 102.219 38,31 82,93
Gümüşxanə 101.312 74.105 72.651 1.454 54.601 75,16 18.050 24,84 73,15
Hakkâri 162.006 131.017 126.793 4.224 40.940 32,35 85.630 67,65 80,87
Hatay 1.018.200 892.478 879.383 13.095 401.057 45,64 477.724 54,36 87,65
Iğdır 117.904 90.461 88.553 1.908 30.844 34,86 57.629 65,14 76,72
Isparta 310.003 271.693 265.726 5.967 148.868 56,04 116.775 43,96 87,64
İstanbul 10.529.030 9.340.205 9.207.590 132.615 4.479.747 48,65 4.727.761 51,35 88,71
İzmir 3.179.748 2.832.920 2.790.403 42.517 870.860 31,22 1.918.700 68,78 89,09
Kahramanmaraş 719.927 629.154 619.744 9.410 458.093 73,95 161.386 26,05 87,39
Karabük 173.150 150.064 146.615 3.449 89.042 60,73 57.574 39,27 86,67
Karaman 171.482 151.676 147.675 4.001 94.247 63,85 53.370 36,15 88,45
Kars 181.880 141.812 139.109 2.703 70.893 50,99 68.131 49,01 77,97
Kastamonu 278.876 232.890 227.608 5.282 147.567 64,84 80.013 35,16 83,51
Kayseri 932.483 834.477 822.636 11.841 557.172 67,75 265.203 32,25 89,49
Kilis 81.705 70.583 69.373 1.210 44.513 64,13 24.895 35,87 86,39
Kırıkkale 197.697 169.078 166.262 2.816 103.614 62,44 62.335 37,56 85,52
Kırklareli 270.019 242.929 239.126 3.803 68.553 28,67 170.568 71,33 89,97
Kırşəhər 163.309 138.471 135.883 2.588 72.362 53,30 63.389 46,70 84,79
Kocaeli 1.301.355 1.166.946 1.147.261 19.685 650.174 56,69 496.716 43,31 89,67
Konya 1.475.597 1.298.525 1.274.212 24.313 928.516 72,88 345.598 27,12 88
Kütahya 421.028 379.510 371.589 7.921 261.242 70,29 110.410 29,71 90,14
Malatya 543.742 471.869 465.177 6.692 323.631 69,57 141.537 30,43 86,78
Manisa 1.031.668 933.101 914.008 19.093 417.267 45,67 496.458 54,33 90,45
Mardin 455.288 374.330 365.386 8.944 149.558 40,96 215.581 59,04 82,22
Mersin 1.247.662 1.096.490 1.077.359 19.131 387.627 35,99 689.508 64,01 87,88
Muğla 691.124 611.470 601.091 10.379 184.520 30,73 415.901 69,27 88,47
Muş 225.416 177.955 172.684 5.271 87.314 50,56 85.370 49,44 78,95
Nevşehir 207.762 182.270 179.211 3.059 117.548 65,59 61.663 34,41 87,73
Niğdə 236.211 201.836 201.836 4.268 118.150 59,82 79.344 40,18 85,45
Ordu 549.249 454.428 444.872 9.556 275.344 61,90 169.481 38,10 82,74
Osmaniyyə 350.988 299.183 293.778 5.405 169.652 57,81 123.811 42,19 85,24
Rizə 245.097 208.495 205.186 3.309 155.030 75,56 50.157 24,44 85,07
Sakarya 690.429 616.766 606.975 9.791 412.849 68,08 193.588 31,92 89,33
Samsun 941.614 812.278 798.235 14.043 507.267 63,56 290.837 36,44 86,26
Şanlıurfa 1.029.644 861.730 845.908 15.822 599.092 70,82 246.812 29,18 83,69
Siirt 176.845 147.212 142.486 4.726 68.242 47,93 74.143 52,07 83,24
Sinop 155.463 130.162 126.975 3.187 73.488 57,90 53.437 42,10 83,73
Şırnak 255.760 214.666 207.089 7.577 58.828 28,41 148.213 71,59 83,93
Sivas 433.325 374.007 368.134 5.873 262.506 71,30 105.683 28,70 86,31
Tekirdağ 710.364 632.095 622.595 9.500 242.627 38,98 379.809 61,02 88,98
Tokat 417.661 365.070 359.023 6.047 226.999 63,27 131.772 36,73 87,41
Trabzon 568.504 484.270 475.989 8.281 316.298 66,47 159.573 33,53 85,18
Tunceli 60.801 50.912 50.337 575 9.844 19,58 40.429 80,42 83,74
Uşak 262.877 237.260 232.316 4.944 109.270 47,04 123.017 52,96 90,26
Van 619.947 468.593 453.159 15.434 193.584 42,72 259.575 57,28 75,59
Yalova 172.160 147.039 144.637 2.402 71,59 49,73 72.708 50,27 85,41
Yozgat 295.051 246.192 242.249 3.943 179.543 74,24 62.291 25,76 83,44
Zonguldak 447.774 387.640 377.314 10.326 186.077 49,33 191.099 50,67 86,57
Ölkə üzrə nəticələr 58.366.647 49.799.163 48.934.116 865.047 25.157.025 51,41 23.777.091 48,59 85,32

Xarici ölkələrin nəticələri

Ölkə Qeydə alınmış seçicilər Səs verənlərin sayı Keçərli səslər Keçməyən səslər Bəli Bəli (%) Xeyir Xeyir (%) İştirak nisbəti (%)
Albaniya 153 %41,80 213 %58,20
Əlcəzair 356 %43,00 472 %57,00
Avstraliya 5.960 %41,82 8.290 %58,18
Avstriya 38.215 %73,23 13.972 %26,77
Azerbaycan 1.024 %38,31 1.649 %61,69
Bəhreyn 69 %13,56 440 %86,44
Belçika 54.083 %74,98 18.044 %25,02
Bosniya və Herseqovina 750 %61,83 463 %38,17
Bolqarıstan 365 %28,65 909 %71,35
Kanada 3.247 %27,92 8.384 %72,08
Çin 213 %23,77 683 %76,23
Çexiya 73 %12,54 509 %87,46
Danimarka 6.604 %60,63 4.288 %39,37
Misir 259 %59,00 180 %41,00
Finlandiya 558 %28,45 1.403 %71,55
Fransa 91.266 %64,85 49.475 %35,15
Gürcistan 285 %40,66 416 %59,34
Almanya 412.149 %63,07 241.353 %36,93
Yunanıstan 176 %22,62 602 %77,38
Macarıstan 232 %25,75 669 %74,25
İran 121 %45,32 146 %54,68
İraq 119 %34,59 225 %65,41
İrlandiya 173 %19,93 695 %80,07
İsrail 284 %43,43 370 %56,57
İtalya 2.135 %37,94 3.492 %62,06
Yaponiya 416 %36,11 736 %63,89
İordaniya 349 %75,87 111 %24,13
Qazaxıstan 636 %41,41 900 %58,59
Kosova 404 %57,14 303 %42,86
Kuveyt 191 %23,38 626 %76,62
Qırğızıstan 499 %57,36 371 %42,64
Livan 1.058 %93,88 69 %6,12
Lüksemburq 5.987 %62,86 3.538 %37,14
Şimali Makedoniya 618 %57,97 448 %42,03
Niderland 82.672 %70,94 33.871 %29,06
Yeni Zelandiya 32 %17,68 149 %82,32
Şimali Kipr Türk Respublikası 19.225 %45,18 23.324 %54,82
Norveç 2.193 %57,20 1.641 %42,80
Oman 138 %24,04 436 %75,96
Polşa 302 %25,61 877 %74,39
Qətər 241 %18,89 1.035 %81,11
Romanya 824 %44,64 1.022 %55,36
Rusya 833 %26,02 2.368 %73,98
Səudiyyə Ərəbistanı 4.475 %55,06 3.653 %44,94
Sinqapur 284 %44,31 357 %55,69
Cənubi Afrika Respublikası 126 %36,84 216 %63,16
İspanya 172 %13,32 1.119 %86,68
Sudan 240 %65,93 124 %34,07
İsveç 4.367 %47,09 4.902 %52,91
İsveçrə 19.181 %38,08 31.193 %61,92
Tayland 27 %12,92 182 %87,02
Türkmənistan 510 %43,74 656 %56,26
Ukrayna 341 %35.74 613 %64,26
Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri 395 %13,31 2.572 %86,69
Birləşmiş Krallıq 7.177 %20,26 28.247 %79,79
ABŞ 5.296 %16,20 27.397 %83,80
Özbəkistan 169 %53,65 146 %46,35
Nəticə 52.961 %54,17 44.816 %45,83
Xaricdə nəticə 831.208 %59,09 575.365 %40,91

Reaksiyalar

  •   Almaniya — Almaniya kansleri Angela Merkel və xarici işlər naziri Ziqmar Qabriel birgə bəyanatlarında bildiriblər ki, Almaniya hökuməti türk cəmiyyətində yaranan dərin parçalanma səbəbindən Türkiyə hökumətindən ölkənin bütün siyasi və sosial təbəqələri ilə hörmətə əsaslanan dialoqa getməsini gözləyir. Onlar federal hökumətin qeyri-rəsmi nəticələrinı nəzərə aldığını və türk xalqının konstitusiya ilə bağlı qərarına hörmət edildiyini qeyd edib.[99]
  •   ABŞ — Prezident Donald Tramp prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğana zəng edərək onu referendumun nəticəsi münasibətilə təbrik edib.[100]
  •   Azərbaycan — Prezident İlham Əliyev Ərdoğanı təbrik edən ilk xarici siyasətçi olub. O, prezident Ərdoğana zəng edərək referendumun “Bəli” qələbəsi münasibətilə təbrik edib və konstitusiya dəyişikliyi ilə bağlı ona uğurlar arzulayıb.[101]

İstinadlar

  1. ↑ https://web.archive.org/web/20170210111517/http://www.yenisafak.com/gundem/referandum-16-nisanda-2610961
  2. ↑ https://web.archive.org/web/20151128170016/http://arsiv.ntv.com.tr/news/303471.asp
  3. ↑ https://web.archive.org/web/20161029180116/http://www.birgun.net/haber-detay/akp-den-baskanlik-aciklamasi-nisan-ayinda-referanduma-gidilebilir-132029.html
  4. ↑ https://web.archive.org/web/20180709010254/https://www.sabah.com.tr/gundem/2016/11/16/baskanlik-degil-cumhurbaskanligi
  5. ↑ https://web.archive.org/web/20170206103643/http://www.sabah.com.tr/fotohaber/gundem/baskanlik-sistemi-nasil-olacak-iste-madde-madde-yeni-anayasa
  6. ↑ https://web.archive.org/web/20170129093834/http://www.diken.com.tr/21-maddelik-anayasa-metni-mecliste-guclu-yasama-guclu-yurutme-dedik/
  7. ↑ https://web.archive.org/web/20170224023645/https://www.evrensel.net/haber/303483/18-maddelik-anayasa-degisikligi-teklifinin-tam-metni
  8. ↑ https://archive.today/20170414084315/https://www.aydinlik.com.tr/politika/2016-aralik/yeni-anayasa-teklifi-meclis-baskanligi-nda
  9. ↑ https://archive.today/20170414085419/http://www.amerikaninsesi.com/a/tbmm-anayasa-komisyonunda-gerilimli-gorusme/3651582.html
  10. ↑ https://archive.today/20170414085804/http://www.sozcu.com.tr/2016/gundem/anayasa-komisyonunda-tartisma-1584254/
  11. ↑ https://web.archive.org/web/20161229152549/https://tr.sputniknews.com/turkiye/201612281026533126-cumhurbaskani-kararname-yetkisi/
  12. ↑ https://archive.today/20170414121221/http://www.ntv.com.tr/turkiye/yedek-milletvekilligiiptal,61ptk2i0wU6sGCzlfHByYA
  13. ↑ https://web.archive.org/web/20161228153201/http://t24.com.tr/haber/yedek-milletvekilligi-iptal-oldu,379702
  14. ↑ https://web.archive.org/web/20161229145903/http://www.birgun.net/haber-detay/anayasa-teklifi-degisti-21-maddeden-ikisi-iptal-141183.html
  15. ↑ https://web.archive.org/web/20170114020013/http://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-38465427
  16. ↑ https://web.archive.org/web/20170202041457/http://www.aksam.com.tr/siyaset/basbakan-yildirim-baskanlik-teklifimizi-c2meclise-getirecegiz-c2/haber-556678
  17. ↑ https://web.archive.org/web/20170202043133/http://www.gazetevan.com/anayasa-degisikliginde-surec-nasil-isleyecek-108461.html
  18. ↑ https://archive.today/20170414171218/http://www.diken.com.tr/tutuklu-hdp-vekillerinden-itiraz-anayasa-gorusmeleri-ic-tuzuge-aykiri-durdurun/
  19. ↑ https://web.archive.org/web/20170202041552/http://www.aksam.com.tr/siyaset/meclis-baskani-yeniden-yogun-bakima-alindi/haber-584341
  20. ↑ https://web.archive.org/web/20170202215621/http://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-38568757
  21. ↑ https://web.archive.org/web/20170122201016/http://www.hurriyet.com.tr/mhpli-yusuf-halacoglundan-istifa-aciklamasi-40341806
  22. ↑ https://web.archive.org/web/20170203042036/http://www.sozcu.com.tr/2017/gundem/deniz-baykaldan-tbmmde-tarihi-konusma-1612847/
  23. ↑ https://web.archive.org/web/20170202064720/http://www.birgun.net/haber-detay/tuncay-ozkan-beni-akp-li-zanneden-bir-milletvekili-acik-oy-vermemi-istedi-142785.html
  24. ↑ https://archive.today/20170415164823/https://tr.sputniknews.com/bidebunudinle/201701101026712149-akparti-orhan-deligiz-anayasa-oylamasi-acik-oy/
  25. ↑ https://archive.today/20170415165809/http://www.sozcu.com.tr/2017/gundem/saglik-bakani-recep-akdag-acik-oy-kullandi-1613271/
  26. ↑ https://web.archive.org/web/20170129104132/http://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-38678209
  27. ↑ https://web.archive.org/web/20170123200616/http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-38705456
  28. ↑ https://web.archive.org/web/20170204004551/http://www.hurriyet.com.tr/erdogan-40-ilde-evet-mitingi-yapacak-40350240
  29. ↑ https://web.archive.org/web/20170204004318/http://www.diken.com.tr/basbakan-yildirim-duyurdu-akpnin-referandum-kampanyasi-7-subatta-basliyor/
  30. ↑ https://web.archive.org/web/20170123200616/http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-38705456
  31. ↑ https://web.archive.org/web/20170123200616/http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-38705456
  32. ↑ https://web.archive.org/web/20170203150406/http://haber.sol.org.tr/toplum/hayir-afisi-asan-universitelilere-once-gozalti-sonra-para-cezasi-184463
  33. ↑ https://web.archive.org/web/20170416220820/http://www.star.com.tr/guncel/ak-partili-baskana-silahli-saldiri-haber-1208225/
  34. ↑ https://web.archive.org/web/20170414082019/http://www.sabah.com.tr/gundem/2017/04/01/besiktasta-evet-cadirina-saldiri
  35. ↑ https://web.archive.org/web/20170414085303/http://www.ensonhaber.com/izmirde-evet-mitingine-gidenlere-cirkin-saldiri-2017-04-09.html
  36. ↑ https://web.archive.org/web/20161227124645/https://t24.com.tr/haber/prof-kemal-gozler-elveda-kuvvetler-ayriligi-elveda-anayasa,379175
  37. ↑ https://web.archive.org/web/20170202052341/http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/siyaset/651187/Prof._Dr._Kaboglu__Padisahin_bile_partisi_yoktu.html
  38. ↑ https://web.archive.org/web/20170203042034/http://www.sozcu.com.tr/2016/gundem/baskanlik-sistemine-karsi-binler-anitkabire-akin-etti-1546474/
  39. ↑ https://web.archive.org/web/20170202072733/http://www.karar.com/guncel-haberler/yildirimdan-teklifin-tbmmye-sunulmasi-sonrasi-ilk-aciklama-21-maddenin-18i-esas-madde-333976
  40. ↑ https://archive.today/20170416021056/http://www.hurriyet.com.tr/chpden-anayasa-teklifine-iliskin-ilk-aciklama-40303012
  41. ↑ https://web.archive.org/web/20170416081642/http://www.cumhuriyet.com.tr/video/video_haber/649071/CHP_li_Ozgur_Ozel_den_baskanlik_karsiti__kefenli_hodri_meydan__konusmasi.html
  42. ↑ https://archive.today/20170416084335/http://www.yenicaggazetesi.com.tr/yeni-anayasa-teklifi-ulkuculeri-ayaga-kaldirdi-152555h.htm
  43. ↑ https://web.archive.org/web/20170202041917/http://www.yeniasya.com.tr/politika/meral-aksener-mhp-yi-akp-nin-ve-sarayin-arka-bahcesi-yaptirmayacagiz_397080
  44. ↑ https://archive.today/20170416085458/http://www.ntv.com.tr/turkiye/mhpli-5-milletvekili-baskanlik-teklifine-hayir-diyecek,kYMnwxBvGEaajwVqNBFFJA
  45. ↑ https://archive.today/20170416104314/http://www.haberturk.com/gundem/haber/1324638-mhpden-ihrac-edilen-umit-ozdag-konustu
  46. ↑ https://archive.today/20170417003125/https://tr.sputniknews.com/turkiye/201612211026421091-chp-hdp-anayasa/
  47. ↑ 1 2 3 4 5 "Hangi parti referandumda ne oy kullanacak – Sözcü Gazetesi". Sozcu.com.tr. 8 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  48. ↑ "BBP de ayrıştı: Önce Saray'da görüşme, sonra 'hayır' açıklaması ardından yalanlama... Karar verildi". cumhuriyet.com.tr. 10 March 2017. 10 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 March 2017.
  49. ↑ "Hangi parti referandumda ne oy kullanacak – Sözcü Gazetesi". Sozcu.com.tr. 8 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  50. ↑ "Muhalif MHP'liler: Tek adama hayır". Deutsche Welle. 20 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 February 2017.
  51. ↑ "Destici'nin kararı, BBP'yi bağlamaz". Sözcü. 10 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 March 2017.
  52. ↑ "Hak-Par referandum kararını açıkladı". Yonelishaber.com. 22 fevral 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 fevral 2017.
  53. ↑ "Bu iş Anayasa Oylaması filan değil be yahu! | Halkın Kurtuluş Partisi". Kurtuluspartisi.org. 8 February 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  54. ↑ "Demokrat Parti de referandum oyunu açıkladı". Ulusalkanal.com.tr. 19 January 2017. 7 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  55. ↑ "Başkanlık anayasasına karşı nasıl mücadele edilir?". KP.org.tr. 2 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 March 2017.
  56. ↑ "DSP referandumda oyunu açıkladı - CNN TÜRK - tarafsız güvenilir haberler". Cnnturk.com. 7 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  57. ↑ Liberal Demokrat Parti [liberaLDP]. "Değerli AKP'li mvekilleri, bugün üzerinizde olan baskının ya ilelebet sürmesini ya da tamamen kalkmasını oylayacaksınız. Tek adama hayır!" (Tweet). 9 January 2017. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  58. ↑ "Ülkücüler 'hayır'da birleşti: "Niyet hayır, akıbet hayır!"". Yenicaggazetesi.com.tr. 18 February 2017. 20 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  59. ↑ 1 2 3 "Merkez sağ hayır diyecek". Aydınlık. 5 February 2017. 7 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 February 2017.
  60. ↑ "BTP'den kritik referandum açıklaması". Yenimesaj.com.tr. 2 February 2017. 7 February 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  61. ↑ "Yeni anayasaya destek verdi". Yenikonya.com.tr. 18 January 2017. 12 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  62. ↑ "Hüda-Par referandumda 'evet' diyeceğini açıkladı". Yenicaggazetesi.com.tr. 15 February 2017. 17 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  63. ↑ "Osmanlı Parti İktidar Kongresini Yaptı". Facebook.com. 1 March 2017. 12 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 March 2017. (...) bu sisteminizin içerisine "İDAM" koyarsanız Millette gönül hoşluğu ile evet der, Osmanlı Partisi olarak biz "EKSİK" ama şartlı olarak Türk milleti ile evet diyeceğiz, ancak şartımız "Tecavüzcülere ve Vatan Hainlerine" İdamı getirmek ve "Ayasofya Camiini İbadete açmaktı" Bu şartlarımızı da kabul ederlerse bizde "Evet" deriz.
  64. ↑ "Biz Hayir'A Haziriz Ya Siz?". Tsip1974.com. 12 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  65. ↑ "YETER!". TKP.org.tr. 23 January 2017. 2 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 March 2017.
  66. ↑ "ÖDP: 'Hayır'da umut var". Evrensel.net. 19 January 2017. 7 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  67. ↑ "EMEP başkanlık dayatmasını protesto etti". Evrensel.net. 14 January 2017. 2 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  68. ↑ DSIP_. "#HAYIR! Başkanlık değil demokrasi" (Tweet). 31 January 2017.
  69. ↑ "TÜRKİYE CUMHURİYET'İNİN BÖLÜNMEZ... - Ayyildiz Partisi Genel Merkezi". Facebook. 25 January 2017. 5 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  70. ↑ "Gençliği: Demokrasi, Laiklik ve Geleceğimiz İçin: Tek adamlığa, Başkanlığa Hayır". EHP. 12 February 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  71. ↑ "Referandumda "HAYIR"! Ya sonra? | İşçi Kardeşliği Gazetesi". Iscikardesligi.org. 5 March 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  72. ↑ "HDP ve DBP 'hayır' kampanyası - CNN TÜRK - tarafsız güvenilir haberler". Cnnturk.com. 7 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  73. ↑ "Tantan: Süreç, parti kavgasına dönüştü". Yenicaggazetesi.com.tr. 7 February 2017. 11 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  74. ↑ "ESP: Tek adam diktatörlüğüne birlikte hayır diyoruz". Evrensel.net. 25 January 2017. 11 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  75. ↑ "Bir parti daha "hayır" dedi". Odatv.com. 21 February 2017. 23 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  76. ↑ "Bir sol parti daha karar verdi". Odatv.com. 24 January 2017. 2 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  77. ↑ "Meclis başkanlık dayatmasını kabul etti". tkp.org. 23 January 2017. 7 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 February 2017.
  78. ↑ "Yeşil Sol Parti'den 'Bir Hayır Yeter' kampanyası". Evrensel.net. 4 February 2017. 7 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  79. ↑ "TEK ADAM ANAYASASINA HAYIR !... - Türkiye Işsizler Ve Emekçiler Partisi". Facebook. 11 February 2017. 5 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  80. ↑ "Faşizme ve tek adam diktatörlüğüne hayır! - Sosyalist Yeniden Kuruluş Partisi". SYKP. 12 February 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  81. ↑ Kadin Partisi [KadinPartisi]. "Beyaz Bir Gelecek İçin Oyunuz #HAYIR Olsun Sayın Milletvekili, Mecliste yapılacak Anayasa oylaması öncesinde,..." (Tweet). 10 January 2017. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  82. ↑ "YÜCE TÜRK SOYU... Elbette #HAYIR.!!!... - TURAN Hareketi Partisi". Facebook. 3 February 2017. 5 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  83. ↑ "Gürsel YILDIZ" Anayasa değişikliğine kesinlikle kendim ve partim adına –HAYIR" - Hak ve Huzur Partisi - Haklı ve Huzurlu bir gelecek". Hak ve Huzur Partisi. 11 February 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  84. ↑ "Türkiye Komünist Partisi siyasete, sokaklara, mücadeleye geri döndü!". htkp.org.tr. 25 dekabr 2016. 14 sentyabr 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2017.
  85. ↑ "Cihan Partisi - Cihan Partisi shared Kürşad Emre..." Facebook. 31 January 2017. 5 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  86. ↑ "Security Check Required". Facebook. 5 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  87. ↑ Oku-düşün! [TurkiyeHalkPart]. "Hayır da hayır vardır, hayırlarınız hayır olsun!" (Tweet). 24 January 2017. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  88. ↑ Kaya, Ahmet. "KADINLARIMIZI CANLA, BAŞLA GÖREVE DAVET EDİYORUZ..." Facebook. 19 January 2017. 5 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 February 2017.
  89. ↑ "As Parti Genel Başkan Açiklamalari: As Parti Yeni Yil Mesaji". Ckayikci.blogspot.com. 16 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  90. ↑ "İşçi düşmanı ve baskıcı tek adam düzenine HAYIR! – İşçi Cephesi". Iscicephesi.net. 4 February 2017. 11 February 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  91. ↑ "Başkanlığa Hayır Komiteleri için göreve!". tkh.org.tr. 10 January 2017. 7 February 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 February 2017.
  92. ↑ "HAYIR cephesinde birleşelim - Devrimci Parti". 11 February 2017. Archived from the original on 11 February 2017. İstifadə tarixi: 16 April 2017.
  93. ↑ "Adalet Partisi referandum oyunu açıkladı". Ulusal Kanal. 3 February 2017. 7 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 February 2017.
  94. ↑ "TC ANAYASASINA GÖRE YENİ YASANIN ANAYASA MAHKEMESİNDEN GEÇMEMESİ GEREKİYOR". Türkiye Birlik Partisi. 1 February 2017. 5 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 February 2017.
  95. ↑ "SEP: TEK ADAM ISRARI ÜLKEYİ BATIRIYOR! Başkanlığa #HAYIR! | Sosyalist Emekçiler Partisi Girişimi |Sosyalizm Kazanacak!". Bolsevik.org. 7 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  96. ↑ "EVRENSEL YOL PARTİSİ GENEL MERKEZİMİZDE HEP BİRLİKTE #HAYIR DEDİK". Evrensel Yol Partisi. 5 February 2017. 5 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 February 2017.
  97. ↑ "Aziz seçmenler". Büyük Türkiye Partisi. 10 February 2017. 5 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 February 2017.
  98. ↑ "Demokratik Genç Parti Added A New Photo. - Demokratik Genç Parti". Facebook. 29 January 2017. 5 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2017.
  99. ↑ https://web.archive.org/web/20170422133438/http://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/dunyaliderlerinden-referandum-degerlendirmeleri,HUwsRGjEi0W_pfSU-jje3g
  100. ↑ https://web.archive.org/web/20170420000235/http://www.amerikaninsesi.com/a/amerika-disisleri-bakanligi-gozlemcilerin-endieleri-not-edildi/3813410.html
  101. ↑ https://web.archive.org/web/20170422140711/http://m.haberturk.com/dunya/haber/1463775-erdogani-tebrik-eden-ilk-lider-aliyev-oldu

  • Yüksek Seçim Kurulu resmî sitesiArxivləşdirilib 2011-06-23 at the Wayback Machine
  • Canlı Referandum SonuçlarıArxivləşdirilib 2017-04-09 at the Wayback Machine
  Vikianbarda Türkiyə Konstitusiya dəyişikliyi referendumu ilə əlaqəli mediafayllar var.
  "Türkiyə" portalı
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Türkiyə_Konstitusiya_dəyişikliyi_referendumu_(2017)&oldid=8120801"
Informasiya Melumat Axtar