Yeva Nikitiçna Olenskaya (1900, Quba, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası – 19 may 1959, Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ) — Azərbaycan teatrının ilk aktrisalarından biri, Əmək Qəhrəmanı, Azərbaycan SSR xalq artisti.
| Yeva Olenskaya | |
|---|---|
| Yeva Nikitiçna Olenskaya | |
 | |
| Digər adı | Yevgeniya Olenskaya |
| Doğum adı | Jevgenija Nikitiçna Olenskaja |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Quba, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ |
| Milliyyəti | rus |
| Vətəndaşlığı |
 Rusiya imperiyası→ AXC→ SSRİ
|
| Fəaliyyəti | aktrisa |
| Fəaliyyət illəri | 1913–1959 |
| Təhsili | |
| Mükafatları |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Yevgeniya Nikitiçna Olenskaya 1900-cü ildə Qubada anadan olub. Əslən rus olsa da uşaqlıqdan Azərbaycan dilini öyrənib və sonrakı dövrlərdə Yeva və ya Yeva xanım adı ilə tanınıb. 1907-ci ildə ailəsi ilə birlikdə Bakıya köçüb.
Böyük bacısı Aleksandra Olenskaya Azərbaycan fəaliyyət göstərən müxtəlif teatr truppalarında çıxış edirdi. İlk dəfə 1913-cü il oktyabrın 25-də 13 yaşında bacısı ilə birlikdə Üzeyir Hacıbəylinin “Arşın mal alan” operettasının premyerasında Asya rolunu ifa edib. 1913-cü ildə Nicat Cəmiyyətinin teatr truppasına daxil olub. Daha sonra bacısı ilə birlikdə Səfa Cəmiyyətinin teatr truppasında fəaliyyət göstərib.
1917-ci ildə Boris Svetlov və Q.Lemberq tərəfindən ekranlaşdırılmış "Arşın mal alan" filmində bacısı Aleksandra ilə birlikdə rol alıb və burada Telli obrazını canlandırıb.
1918-1919-cu illərdə Hacıbəyli qardaşlarının opera-operetta artistləri dəstəsi fəaliyyət göstərib. 1919-cu ildə Azərbaycan Cümhuriyyəti tərəfindən yaradılmış Türk Dövlət Teatrının aktrisalar heyətində olub.
1923-1926-cı illərdə Bakı Teatral Texnikumunda təhsil alıb. 1922-ci ilin axırlarından 1925-ci ilin əvvəllərinədək Bakı Türk Azad Tənqid və Təbliğ Teatrında daha sonra isə 1925-ci ildən ömrünün sonuna qədər, 34 il Azərbaycan Dram Teatrında fəaliyyət göstərib. Burada həm milli dramaturgiya nümunələrində, həm də tərcümə əsərlərinin tamaşalarında dramatik, faciə, komik və xarakterik rollar yaradıb.
1927-ci ildə Əmək Qəhrəmanı, 1949-cu ildə isə Azərbaycan SSR xalq artisti adlarını alıb.
Yeva Olenskaya 19 may 1959-cu ildə Bakıda vəfat edib.
İfa etdiyi rollar
Azərbaycan dramaturgiyası
- "Hacı Qara" (Sona və Teybə)
- "Lənkəran xanının vəziri" (Şölə xanım)
- "Pəri cadu" (Şamama)
- "Köhnə dudman" (Pərviz xanın qızı)
- "Dağılan tifaq" (Nazlı)
- "Almaz" (Xanımnaz və Yaxşı)
- "Oqtay Eloğlu" (Gülgəz)
- "Sevil" (Tafta və Gülüş)
- "Od gəlini" (Solmaz)
- "Yaşar" (Tanya)
- "Vaqif" (Hərəmxana qarısı),
- "Fərhad və Şirin" (Məhmənə banu)
- "Eşq və intiqam" (Yasəmən və Qəmər)
- "Afət" (Altunsaç)
- "Şeyx Sənan" (Tamara-Xumar)
- "İblis" (Xavər)
- "Knyaz" (Lena)
- "Ölülər" (Zeynəb və Nazlı)
Xarici dramaturgiya
- "Hamlet" (Ofeliya)
- "Romeo və Cülyetta" (Cülyettanın dayəsi)
- "Məkr və məhəbbət" (Millerin arvadı)
- "Qaçaqlar" (Amaliya)
- "Ögey ana" (Marqarita)
- "Tom dayının daxması" (Eliza)
- "80 gün dünya ətrafında " (Aoda)
- "Kapitan Qrantın uşaqları" (Elmina)
- "Gülən adam" (Dea)
- "Günahsız müqəssirlər" (Arxipovna)
- "Gənc qvardiya" (Vera nənə)
- "Bir evin sirri" (Erna Kurtsius)
- "Mehmanxana sahibəsi" (Ortenziya)
- "Türkiyədə" (Tərcüməçi)
- "Prokurorun qızı" (Leokadiya Lvovna)
- "Şəxsi iş" (Derqaçova)
Filmoqrafiya
- Arşın mal alan (film, 1917) — rol: Telli
Ailəsi
Böyük bacısı Aleksandra (Şura) Olenskaya da aktrisa olub. Bacısının həyat yoldaşı Heydər Vəzirov Azərbaycan SSR xalq torpaq komissarı olub. 1937-ci ildə həyat yoldaşı və iki oğlu ilə birlikdə repressiyaya məruz qalıb.
İstinadlar
- ↑ İlham Rəhimli. (PDF). Bakı: Çaşıoğlu nəşriyyatı. 2005. səh. 138. 2010-09-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-03-31.
- ↑ (rus). istoriya-teatra.ru. 2019-05-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-31.
- (az.). shimal.news. 2022-01-04. 2023-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-31.
- ↑ (az.). uzeyirbook.musigi-dunya.az. 2023-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-31.
- Müslüm Maqomayev . . Bakı: İşıq nəşriyyatı. 1987. səh. 48.
- (az.). azhistorymuseum.gov.az. 2013-04-04. 2023-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-31.
- ↑ (ingilis). imdb.com. 2017-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-31.
- Gülcahan. (az.). medeniyyet.az. 2019-10-23. 2023-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-31.
- İlham Rəhimli. (PDF). Bakı: Çaşıoğlu nəşriyyatı. 2005. səh. 87-88. 2010-09-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-03-31.
- ↑ (az.). calilbook.musigi-dunya.az. 2012. 2019-05-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-31.
- İlham Rəhimli. (PDF). Bakı: Çaşıoğlu nəşriyyatı. 2005. səh. 70-71. 2010-09-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-03-31.
- İlham Rəhimli. (PDF). Bakı: Çaşıoğlu nəşriyyatı. 2005. səh. 111. 2010-09-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-03-31.
- İlham Rəhimli. (PDF). Bakı: Çaşıoğlu nəşriyyatı. 2005. səh. 60-61. 2010-09-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-03-31.
- İlya Ştemler. . Sankt-Peterburq: Лимбус Пресс. 2008. səh. 366. ISBN 9785837004582.