Xocalı soyqırımının tanınması

Xocalı soyqırımının tanınması (ing. Khojaly Genocide recognition) — Xocalı soyqırımının dünya ölkələri tərəfindən tanınması prosesinə verilən ümumi addır. Hal-hazırda Xocalı soyqırımını dünyada 9 ölkə və ABŞ-nin 21 ştatı tam və ya parlament səviyyəsində qətliam kimi tanıyıb.

Beynəlxalq aləmdə tanınması

Hazırda bu proses Azərbaycanın xarici siyasətinin əsas istiqamətlərindən biri kimi müəyyənləşdirilmişdir. Xocalı həqiqətlərinin dünyaya çatdırılması, beynəlxalq aləmdə yayılması, eləcə də bu soyqırımına obyektiv qiymət verilməsi istiqamətində davamlı olaraq addımlar atılmışdır.

2007-ci il fevralın 26-da Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Brüsseldə təşkil olunan "Təcavüzün qurbanları" adlı foto və uşaq rəsmlərinin sərgisi də bu həqiqətlərin beynəlxalq aləmə çatdırılması işinin davamıdır. Fond soyqırımı haqqında həqiqətləri dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq üçün həmin il fevralın 19–26-da Türkiyənin İstanbul şəhərində və 25 vilayətində "Xocalı həftəsi" adlı tədbirlər proqramı çərçivəsində anım mərasimləri keçirmişdir. Bundan başqa, Xocalı soyqırımının beynəlxalq aləmdə tanıdılması istiqamətində 2008-ci il fevralın 14-də Berlində keçirilmiş "Xocalı soyqırımı və 1915-ci il hadisələrindəki gerçəklər" adlı elmi konfrans da son dərəcə əhəmiyyətli olmuşdur.

 
Massaçusets ştatının məclisi tərəfindən ştatın Xocalı soyqırımını rəsmən tanıması barədə qərar

Faciəni tam səviyyədə qətliam kimi tanıyan ölkə və təşkilatlar

Faciəni parlament səviyyəsində qətliam kimi tanıyan ölkə və təşkilatlar

  • 2012:
    •   Meksika 2 fevral 2012-ci il tarixində Meksika Senatının qəbul etdiyi qərarda Dağlıq Qarabağın Xocalı şəhərində 1992-ci il fevralın 25–26-da baş vermiş faciə soyqırım adlandırılıb.
    •   Kolumbiya 2012-ci ilin 24 aprel tarixində Kolumbiya parlamenti 102 deputatın lehinə səsverməsi nəticəsində Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  • 2013:
  • 2014:   Honduras 2014-cü ilin 17 yanvar tarixində Honduras parlamenti Xocalı soyqırımını tanıyan № 303–2013 saylı qərar qəbul edib.
  • 2016:   İordaniya parlamenti Xocalı soyqırımını rəsmən tanıyıb.
  • 2017:   Cibuti Respublikasının Milli Assambleyası (parlamenti) plenar iclasında mütləq səs çoxluğu ilə Xocalı Soyqırımına dair qətnamə qəbul edib.

Faciəni qətliam kimi tanıyan ABŞ ştatları

 
Faciəni qətliam kimi tanıyan ABŞ ştatları (Yenilənib: 26 fevral 2021)

Amerikada yaşayan azərbaycanlılar 2013-cü il yanvarın 25-dən etibarən Xocalı soyqırımının tanınması, onun qurbanlarının anılması və ABŞ prezidentinin bununla bağlı bəyanat verməsi məqsədilə Ağ evin rəsmi veb-səhifəsində "Biz xalqıq" bölməsində petisiya yerləşdirdilər. Az vaxtda petisiyaya dünyanın müxtəlif ölkələrindən 100 mindən çox insan imza atdı.

İndiyədək ABŞ-nin 21 ştatı Xocalı ilə bağlı sənəd qəbul edib.

  •   2010-cu il fevralın 25-də Massaçusets ştatının nümayəndələr palatası Xocalıda qırğın törədilməsi faktının tanınması haqqında qətnamə qəbul etmişdir.
  •   2011-ci ildə Amerikanın Texas ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   2011-ci ildə Amerikanın Nyu-Cersi ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   2012-ci ilin 28 fevral tarixində Corciya ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   Men — 2012-ci ilin 23 mart tarixində Men ştatı ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   2013-cü ilin 28 yanvar tarixində Nyu-Meksiko ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   2013-cü ilin 8 fevral tarixində Arkanzas ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   2013-cü ilin 25 fevral tarixində Missisipi ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   2013-cü ilin 4 mart tarixində Oklahoma ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   2013-cü ilin 18 mart tarixində Tennessi ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   2013-cü ilin 18 mart tarixində Pensilvaniya ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   2013-cü 3 aprel tarixində Qərbi Virciniya ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   2013-cü 3 aprel tarixində Konnektikut ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   2013-cü ilin 21 avqust tarixində Florida ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   2014-cü ilin 3 mart tarixində İndiana ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   2015-ci ilin 3 mart tarixində Arizona ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   2015-ci ilin 3 mart tarixində Yuta ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.
  •   2016-cı ildə ABŞ-nin Nebraska ştatının qubernatoru Pit Rikets (Pete Ricketts) bəyannamə imzalayaraq, 26 fevral tarixini bütün Nebraska ştatında "Xocalını Anma Günü" elan edib və ştat sakinlərini bu günü hüznlə yad etməyə çağırıb.
  •   2016-cı ildə ABŞ-nin Havay ştatının qubernatoru Deyvid İqe (David Ige) Xocalı faciəsinin 24-cü ildönümü ilə əlaqədar bu faciənin tanınması ilə bağlı xüsusi bəyannamə imzalayıb.
  •   2016-cı ildə ABŞ-nin Montana ştatının qubernatoru Stiv Bullok (Steve Bullock) rəsmi bəyanat imzalayaraq Xocalı soyqırımının ildönümü ilə bağlı Montana sakinlərinə çağırış edib. O, bəyanatda ştat sakinlərini 26 fevral tarixini "Xocalını Anma Günü" olaraq tanımağa və yad etməyə çağırıb. Bəyanatda Xocalı soyqırımı müharibə dəhşətlərindən biri kimi pislənilib.
  •   2016-cı ildə ABŞ-nin Aydaho ştatı Xocalı soyqırımını rəsmən tanımışdır.

Soyqırıma xarici ölkələrdə münasibət

 
Tehranın "İstiqlal" klubu ilə oyunda (26 fevral 2010) Traktor Sazi azarkeşləri Xocalı soyqırımının qurbanlarını yad edirlər

2014-cü ildə İspaniyanın Atletiko Madrid FK klubunun oyunçuları Osasuna FK və Real Madrid FK komandaları ilə keçirəcəkləri görüşlərdə Xocalı soyqırımının ildönümü ilə əlaqədar qara bilərzik və yaxalarına matəm lenti taxıb və yad ediblər. Klubun aparıcı oyunçusu Arda Turan faciə qurbanlarını yad edib və "Azərbaycan xalqının acısını paylaşırıq" ifadəsi ilə cıxış edib. Həmin il, qrup mərhələsinin oyunları çərçivəsində Təbrizin Traktor FK komandası ilə Ciddə şəhərinin "əl-İttihad" klubu arasında keçirilmiş görüşdə Xocalı soyqırımı anılıb.

Xocalı soyqırımına həsr olunmuş əsərlər

Musiqi əsərləri

İl Musiqi əsəri Sənətçi Qeydlər
1998 Xocalı Nəriman Məmmədov 7 saylı simfoniya
1999 Xocalı Laylası Elnarə Dadaşova
2010 Justice for Khojaly Dəyirman və Toni Blackman
2011 Xocalı Simfoniyası Nurəngiz Gün
2012 Xocalı rekviyemi Aleksandr Çaykovski simfoniya
2013 Khojaly 613 simfoniya
2014 Xocalı Qaraqan
2015 Broken Dreams Nigar Camal

Ədəbi əsərlər

İl Əsər Ölkə Müəllif Qeydlər
2016 Müharibə cinayətinin Xocalı şahidi. Ermənistan müttəhim kürsüsündə Azərbaycan Fiona Maxlaxlan, İan Pert
2016 Xocalı harayı Azərbaycan Nizami Məmmədzadə
2016 Murder in the Mountains ABŞ Raul Kontreras

Filmlər

  1. Fəryad (film, 1993)
  2. Haray (film, 1993)
  3. Karvan (film, 1995)
  5. Biz qayıdacağıq (film, 2007)
  6. — teletamaşa
  10. Günəşin batdığı yer (film, 2012)
  11. Xoca (film, 2012)
  13. — teletamaşa
  14. — teletamaşa

Abidələr

  Əsas məqalə: Xocalı soyqırımı abidələri
Şəkil İl Abidə Ölkə Memar Qeydlər
  24 fevral 2008 Xocalı abidəsi Haaqa, Hollandiya Avropada və Hollandiyada Xocalı soyqırımına aid ilk abidədir.
  26 fevral 2008 Ana Harayı Bakı, Azərbaycan Aslan Rüstəmov

Teymur Rüstəmov 		2011-ci ildə Ana heykəlinin postamenti 3 metr qaldırılıb və qara qranitdən yenidən qurulub.
  30 may 2011 Xocalı abidəsi Berlin, Almaniya Akif Əsgərov
Səlhab Məmmədov
Əli İbadullayev
İbrahim Əhrari 		Almaniyada Xocalı soyqırımına aid ilk abidədir.
24 fevral 2012 Xocalı Sarayevo, Bosniya və Herseqovina Natiq Əliyev Bosniya və Herseqovinada Xocalı soyqırımına aid ilk abidədir.
  23 avqust 2012 Xocalı Mexiko, Meksika Meksikada Xocalı soyqırımına aid ilk abidədir. Abidə Tlakskoake–Xocalı meydanında yerləşir.
28 mart 2014 Xocalı şəhidlər abidəsi Ankara, Türkiyə Türkiyədə Xocalı soyqırımına aid ilk abidədir. Abidə Xocalı Soyqrımı Xatirə Parkında yerləşir. Parkda Xocalı Muzeyi də var.
22 aprel 2015 Xocalı şəhidlər abidəsi İzmit, Türkiyə İzmitin Yenişəhər məhəlləsində qoyulmuş abidənin ümumi hündürlüyü 2,5 metr təşkil edir. Şəhidlərin ölməzliyini bildirən səmaya doğru ucalmış sütunlardan ibarət abidənin üzərində Xocalı soyqırımı haqqında qısa məlumat yerləşdirilib, Azərbaycan və Türkiyə dostluğunu tərənnüm edən simvollar əks olunub. Bundan başqa, abidənin kənarlarındakı lövhələrdə Xocalıda qətlə yetirilmiş 613 nəfərin adları həkk olunub.
27 fevral 2016 Xocalı şəhidlər abidəsi İzmir, Türkiyə Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsinə ucaldılan abidə İzmirin Bornovo Bələdiyyəsinin maliyyə dəstəyi və tanınmış QHT fəalı Mülazim Kardelen Paşanın köməkliyi ilə hazırlanıb.
Xocalı şəhidlər abidəsi Sakarya, Türkiyə

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. (az.). meclis.gov.az. 2007-02-27. 2015-03-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-01-28.
  2. . 2014-06-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  3. . 2014-06-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  4. (türk). haber7.com. 2012-02-01. İstifadə tarixi: 2014-01-28.
  5. . 2018-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-01.
  6. . 2011-12-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  7. [ölü keçid]
  8. . 2019-02-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  9. . 2012-06-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  10. [ölü keçid]
  11. 2019-02-16 at the Wayback Machine Foreign relations committee of Czech parliament adopted a draft law on recognition of Khojaly massacre as "genocide".
  12. . 2014-05-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  13. 2019-02-15 at the Wayback Machine Parliament of Bosnia and Herzegovina recognizes sovereignty of Azerbaijan
  14. . 2016-02-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-02-14.
  15. ( (az.)). mfa.gov.az. 2017-01-24. 2017-01-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-01-24.
  16. . 2019-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  17. . 2019-02-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  18. . 2014-10-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  19. . Legislative Session 82(R). Texas Legislature Online. January 11, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: June 9, 2011.
  20. . 2016-03-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  21. 2018-09-19 at the Wayback Machine New Jersey Legislature Retrieved 25 February 2012.
  22. . 2012-02-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  23. (PDF). 2017-02-25 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  24. . 2012-11-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  25. (PDF). 2013-09-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  26. . news.az. 13 February 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 January 2013.
  27. . 1News.az (Russian). 20 June 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 30 January 2013.
  28. . Arkansas House of Representatives. 15 February 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 February 2013.
  29. . News.az. 29 April 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 February 2013.
  30. 2013-06-27 at the Wayback Machine Oklahoma Senate recognizes Khojaly genocide
  31. . 2016-03-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  32. (PDF). 2017-02-10 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  33. . 2013-10-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  34. . 2013-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  35. . 2013-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  36. . 2014-04-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  37. . 2018-03-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  38. . 2019-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-02-14.
  39. . 2019-02-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-02-14.
  40. (az.). lent.az. 2016-02-11. 2016-02-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-02-11.
  41. . 2019-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-02-11.
  42. [ölü keçid]
  43. . 2018-03-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-02-19.
  44. . www.azernews.az. www.azernews.az. Archived from the original on 2016-04-14. İstifadə tarixi: 25 fevral 2016.
  45. . 2014-07-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  46. . 2015-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-11.
  47. . 2016-08-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-04-11.
  48. 2019-02-16 at the Wayback Machine. Day.az. 3 August 2012.
  49. . En.apa.az. 25 February 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2013.
  50. . www.gun.az. www.gun.az. 25 fevral 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 25 fevral 2016.
  51. [ölü keçid]
  52. . az.trend.az. trend.az. 2019-02-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 fevral 2016.
  53. . aim.az. aim.az. 2016-05-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 fevral 2016.
  54. . www.amazon.co.uk. www.amazon.co.uk. 2 iyun 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 2 iyun 2016.
  55. Babaoğlu, H. "Sonu olmayan dəhliz", yaxud Günayın səssiz harayı: [Xocalı faciəsinin 20 illiyinə həsr olunmuş filmin təqdimatı haqqında] //Yeni Azərbaycan.- 2012.- 14 mart.- S. 4; 15 mart.- S. 7.
  56. . 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-26.
  57. . 2014-03-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-26.
  58. [ölü keçid]
  59. . 2013-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-26.
  60. . 2012-02-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-26.
  61. . 2019-02-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-26.
  62. . 2014-06-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-26.
  63. . 2016-04-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-26.
  64. . 2019-02-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-15.
  65. . www.olaylar.az. www.olaylar.az. 21 fevral 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 21 fevral 2016.
  66. . sia.az. sia.az. 2016-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 fevral 2016.


Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023