Xabez (abq. Хӏабаз район, kab.-çərk. Хьэбэз район / Хьэбэз куей, qaraç.-balk. Хабез район, noq. Хабез район) — Rusiya Federasiyası, Qaraçay-Çerkesiya Respublikasının tərkibində inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Xabez auludur.
| Xabez rayonu | |
|---|---|
 | |
|
|
|
| Ölkə | |
| İnzibati mərkəz | Xabez |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi |
|
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Telefon kodu | 87873 |
.svg)
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiyası
Xabez rayonu Qaraçay-Çərkəz Respublikasının qərb hissəsində yerləşir. Aşağıdakı ərazilərlə həmsərhəddir:şimalda Adıge-Xabl və Noqay rayonları, şərqdə Abazin və Prikuban rayonları, cənub-şərqdə Ust-Cequtinski rayonu, cənub və cənub-qərbdə Zelençuk rayonu, qərbdə Krasnodar diyarının Otradnenski rayonu.
Zonalıq üzrə rayon şimaldan cənuba 2 zonaya bölünür: dağətəyi və dağlıq. Rayonda yüksəklik dəniz səviyyəsindən 500 ilə 1600 metr arasında dəyişir.
Rayondakı hidroqrafik şəbəkə əsasən çoxlu sayda qolu olan Bolşoy Zelençuk və Malı Zelençuk çaylarının alt hövzələri ilə təmsil olunur.
Rayonun ümumi sahəsi 528.53 km²-dir (2013-cü ildən bəri).
Tarixi
1 fevral 1963-cü ildə mövcud olan 6 kənd rayonlarının yerində təşkil edilir: Adıge-Xabl (mərkəzi Adıge-Xabl auılu), Zelençuk (mərkəzi Zelençukskaya aulu), Qaraçaevsk (mərkəzi Qaraçevsk şəhəri), Maloqaraçaevsk (mərkəzi Üçkeken aulu); Prikubanski (mərkəzi Ust-Çequtinski aulu), Xabez (mərkəzi Xabez aulu)
12 yanvar 1965-ci ildə Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti qərara alır:
- Urup rayonunu təşkil edilsin - mərkəzi Pregradnaya auludur;
- Qaraçay-Çərkəz Muxtar Vilayətinin Urup sənaye rayonu ləğv edilsin;
- Qaraçay-Çərkəz Muxtar Vilayətinin Adıge-Xabl, Zelençuk, Qaraçay, Maloqaraçaevsk, Prikubanski və Xabez kənd rayonları inzibati rayonlara çevrilsin.
1997-ci ildə rayonda 10 inzibati vahid qurulur. 2004-cü ildə rayon ərazisində kənd yaşayış məntəqəsi statusuna malik 12 bələdiyyə təşkil olunur.
2006-cı ildə İnjiç-Çukun və Elburqan kəndləri yeni təşkil olunan Abazin rayonuna verildi.
Əhali
- Milli tərkib
| Xalq | 2010 | 2002 |
|---|---|---|
| Çərkəzlər | 28 877 (95,1 %) |
25 936 (81,3 %) |
| noqaylar | 622 (2,0 %) |
676 (2,1 %) |
| abazinlər | 372 (1,2 %) |
4 478 (14,0 %) |
| ruslar | 174 (0,6 %) |
371 (1,2 %) |
| qaraçaylılar | 78 (0,3 %) |
109 (0,3 %) |
| digərləri | 233 (0,8 %) |
315 (1,0 %) |
| ümumi | 30 356 (100,0 %) |
31 885 (100,0 %) |
- Cins tərkibi
2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasına olan məlumat:
| Yaş | Kişilər, nəf. |
Qadınlar, yaş. |
Ümumi say. |
ümumi əhaliyə olan nisbət, % |
|---|---|---|---|---|
| 0 — 14 yaş | 3 282 | 3 153 | 6 435 | 21,20 % |
| 15 — 59 yaşлет | 9 667 | 10 292 | 19 959 | 65,75 % |
| 60 yaşdan yuxarı | 1 552 | 2 410 | 3 962 | 13,05 % |
| ümumi | 14 501 | 15 855 | 30 356 | 100,0 % |
Kişilər — 14 501 nəf. (47,8 %). Qadınlar — 15 855 nəf. (52,2 %).
Əhalinin orta yaşı — 34,4 yaş. Kişilərin orta yaşı — 33,2 yaş. Qadınların orta yaşı — 35,5 yaş.
İnfrastruktur
2000-ci illərdə rayondakı bir sıra yaşayış məntəqələri qazlaşdırıldı. Bəzi kəndlərdə məktəb, uşaq bağçası və digər sosial obyektlər açıldı. Xabez kəndində «Adiyuh-Palace» otel-sağlamlıq kompleksi fəaliyyət göstərir. Ayrıca rayonda bəzi mənbələrə görə, beynəlxalq nüvə sınağı izləmə sistemi üçün bir stansiya da vardır.
İstinadlar
- (rus.). Росстат, 2023.
- . 2014-08-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-12-26.
- . 2019-08-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-24.
- . 2019-08-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-24.
- . 2015-04-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-24.
- . 2017-12-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-24.
- Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица 02c. М.: Федеральная служба государственной статистики, 2004. ( 2014-10-06 at the Wayback Machine, см. 2016-03-05 at the Wayback Machine)
- . 2018-10-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-05-09.
- . 2021-02-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-24.