Prikuban rayonu (abq. Прикубань район, kab.-çərk. Прикубан район / Прикубан куе, qaraç.-balk. Къобан район, noq. Прикубан район) — Rusiya Federasiyası, Qaraçay-Çerkesiya Respublikasının tərkibində inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Qafqaz qəsəbəsidir.
| Prikuban rayonu | |
|---|---|
.jpg) | |
|
44°16′05″ şm. e. 42°13′55″ ş. u. |
|
| Ölkə | |
| İnzibati mərkəz | Qafqaz (Qaraçay-Çərkəz) |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 1936 |
| Sahəsi |
|
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
.svg)
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiyası
Prikuban rayonu Qaraçay-Çərkəz Respublikasının şimal-şərq hissəsində yerləşir. Rayonun ümumi sahəsi 946,29 km²-dir. Aşağıdakı ərazilərlə həmsərhəddir:cənubda Ust-Cequtinski rayonu, qərbdə Abazin, Adıge-Xabl rayonları və Çerkessk şəhər dairəsi, şərqdə və şimalda Stavropol diyarı. Kuban çayı boyunca yerləşən Drujba kənd yaşayış məntəqəsi rayonun əsas hissəsindən ayrılır.
Tarixi
20 mart 1936-cı ildə Sulimovski rayonu (mərkəz Sulimov şəhəri) adı ilə təsis edilmişdir. 10 avqust 1937-ci ildə Yejovo-Çerkessk rayonu adlandırıldı (mərkəzi Yejovo-Cherkessk şəhəridir). 2 sentyabr 1939-cu ildə Çerkessk rayonu olaraq adlandırılır (mərkəzi Çerkessk şəhəridir). 20 avqust 1953-cü ildə rayon ləğv edilir. 15 sentyabr 1957-ci ildə isə yenidən bərpa edilir. 30 sentyabr 1958-ci ildə Prikuban rayonu olaraq adlandırılir.
1 fevral 1963-cü ildə mövcud olan 6 kənd rayonlarının yerində təşkil edilir: Adıge-Xabl (mərkəzi Adıge-Xabl auılu), Zelençuk (mərkəzi Zelençuk aulu), Qaraçaevsk (mərkəzi Qaraçevsk şəhəri), Maloqaraçaevsk (mərkəzi Üçkeken aulu); Prikubanski (mərkəzi Ust-Çequtinski aulu), Xabez (mərkəzi Xabez aulu).
12 yanvar 1965-ci ildə Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti qərara alır:
- Urup rayonunu təşkil edilsin - mərkəzi Pregradnaya auludur;
- Qaraçay-Çərkəz Muxtar Vilayətinin Urup sənaye rayonu ləğv edilsin;
- Qaraçay-Çərkəz Muxtar Vilayətinin Adıge-Xabl, Zelençuk, Qaraçay, Maloqaraçaevsk, Prikuban və Xabez kənd rayonları inzibati rayonlara çevrilsin.
31 mart 1977-ci ildə rayon mərkəzi Qafqaz qəsəbəsi olur.
Əhali
- Urbanizasiya
Şəhər şəraitində rayon əhalisinin 3,12 % yaşayır.
- Milli tərkib
| Xalq | 2010 | 2002 |
|---|---|---|
| qaraçaylılar | 19 983 (56,2 %) | 22 094 (75,69 %) |
| ruslar | 6 576 (18,5 %) | 5 172 (17,72 %) |
| türklər | 185 (0,5 %) | 243 (0,83 %) |
| ermənilər | 260 (0,7 %) | 224 (0,77 %) |
| abazinlər | 6 124 (17,2 %) | 186 (0,64 %) |
| çərkəzlər | 783 (2,2 %) | 183 (0,63 %) |
| noqaylar | 209 (0,6 %) | 135 (0,46 %) |
| çeçenlər | 248 (0,7 %) | 125 (0,43 %) |
| ukraynalılar | 183 (0,5 %) | 113 (0,39 %) |
| digər millətlər | 996 (2,8 %) | 716 (2,45 %) |
- Cins tərkibi
2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasına olan məlumat:
| Yaş | Kişilər, nəf. |
Qadınlar, yaş. |
Ümumi say. |
ümumi əhaliyə olan nisbət, % |
|---|---|---|---|---|
| 0 — 14 yaş | 2 952 | 2 840 | 5 792 | 19,74 % |
| 15 — 59 yaş | 9 539 | 10 087 | 19 626 | 66,88 % |
| 60 yaşdan yuxarı | 1 477 | 2 448 | 3 925 | 13,38 % |
| ümumi | 13 968 | 15 375 | 29 343 | 100,0 % |
Kişilər — 13 968 nəf. (47,6 %). Qadınlar — 15 375 nəf. (52,4 %).
Əhalinin orta yaşı — 35,3 yaş. Kişilərin orta yaşı — 33,7 yaş. Qadınların orta yaşı — 36,9 yaş.
1959-cu il siyahıyaalınmasına görə Qaraçay-Çərkəz Muxtar Vilayətinin Prikuban rayonunda ruslar əhalinin 45,6 %, qaraçaylar - 32 %, abazinlər - 14.6 % təşkil etmişdir.
Təhsil
2006-cı il tarixinə qədər Prikuban rayonunun təhsil sisteminə 20 orta ümumtəhdil məktəbi, 1 əsas orta ümumtəhsil məktəbi, 2 məktəbəqədər təhsil müəssisəsi daxil idi. Bu dövrdə təhsil müəssisələrində 4256 uşaq təhsil alırdı.
Mənbə
İstinadlar
- (rus.).
- (rus.). Росстат, 2023.
- . 2014-08-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-12-26.
- . 2017-12-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-26.
- Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица 02c. М.: Федеральная служба государственной статистики, 2004. ( 2014-10-06 at the Wayback Machine, см. 2016-03-05 at the Wayback Machine)
- . 2018-10-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-05-09.
- . 2018-01-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-26.
- . 2019-10-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-26.