Türkiyədə dinTürkiyə Respublikasının Konstitusiyasına əsasən Türkiyə dünyəvi dövlətdir. Bu səbəbdən də din və dövlət işləri ayrılmışdır. Konstitusiyaya görə dini və ya etnik bir siyasi partiyanın yaradılması qadağandır. Respublikanın ilk illərində dinin dövlətin nəzarəti xaricində aparılmaması və dövlət tərəfindən xüsusi orqanlar vasitəsilə nəzarət edilməsinə qərar verilmişdir. Bu qərara əsasən Diyanət İşləri Nazirliyi, 3 mart 1924-cü ildə Baş Nazirliyə bağlı bir təşkilat olaraq qurulmuşdur. Bu orqan fərdlərə dini xidmətlər göstərmək və məscidlər kimi müsəlman ibadət yerlərini idarə etməkdən məsul tutulmuşdur.

Mövzuya dair məqalələrin siyahısı
Türkiyə mədəniyyəti

Türk mədəniyyəti

Tarix • Ədəbiyyat •  •
Memarlıq • Kinematoqrafiya •  •  • Təhsil •  •  •  •
"Türkiyə" portalı

Dini etiqad və inamsızlıq, dini qaydaları fərdi olaraq tətbiq etmə və ya etməmə azadlığı konstitusiya ilə qorunur. 1923-cü ildən əvvəl qüvvədə olan dini qanunlar tamamilə ləğv edildi. Osmanlı Dövlətində rəsmi mənsubiyyət elementi olan "Müsəlman" konsepsiyası 1923-cü ildən bəri istifadə edilməmişdir və bu mənsubluğu "Türk" konsepsiyası əvəz etmişdir. Qeyri-müsəlmanlar, ümumi əhalinin çox az bir hissəsini (0,2%-dən az) təşkil edir. Qeyri-müsəlmanların 30,524 nəfəri erməni qriqorian, 25,114 nəfəri yəhudi, 17.194 nəfəri suriyalı, 2270 nəfəri yunan pravoslav və 5628 nəfəri isə müxtəlif din və məzhəblərə etiqad edən insanlardan təşkil olunmuşdur. Türkiyədəki yunan pravoslavlarının böyük əksəriyyəti Lozanna müqaviləsi çərçivəsində Yunanıstana köçmüşdür. Qərbi Frakiyada yaşayan müsəlmanlarİstanbulda yaşayan yunanlar əhali mübadiləsindən iştirak etməmişdir. Balkan yarımadasıŞimali Qafqazda yaşayan müsəlmanların böyük bir qismi, SerbiyaÇar Rusiyası ordusu tərəfindən Türkiyəyə sürgün edilmişdir. Bugünkü yunan əhalisinin təqribən yarısı Mərkəzi Asiyadan köç etmiş yunanlardan ibarətdir. Bu mühacirlərdən bəziləri qaraman adlanan yunan dilində danışa bilməyən, lakin yazıda yunan əlifbasından istifadə edən xristianlaşmış səlcuqlu türkləri olmuşdur.

Türkiyə Respublikası vətəndaşlarının əksəriyyəti müsəlmandır. Müsəlman vətəndaşların əksəriyyəti sünni məzhəbindəndir və sünnilərin əksəriyyəti hənəfidir. Türkiyədə sünni müsəlmanlarından sonra ən çox şiələr yayılmışdır. Türkiyədə şiələrə əsasən Sivas, Çorum, Tokat, Ərzincan, MalatyaTunceli vilayətlərində rast gəlmək mümkündür. Bunlardan başqa ŞafiCəfəri kimi digər məzhəblərə mənsub vətəndaşlar da var. Cəfəri müsəlmanlarının böyük bir hissəsi İğdırda yayılmışdır.

Türkiyədəki ümumi xristian əhalisi 320.000 nəfərdir. Həmçinin, Türkiyə əhalisinin 2%-ni ateistlər, 3%-ni aqnostiklər 1%-ni isə deistlər təşkil edir.

İslam

  Əsas məqalə:
 
1609–1616-cı illərdə sultan I Əhmədin əmrinə əsasən İstanbuldaki tarixi yarımadada memar rəhbərliyi ilə inşa olunan Sultan Əhməd məscidi.

2012-ci ildə yayımladığı bir hesabata görə, Türkiyə əhalisinin yüzdə 98%-i müsəlmandır. 2016-cı il tarixli Ipsos hesabatına görə isə müsəlmanlar Türkiyə əhalisinin 82%-ni təşkil edir. Müsəlmanların 70%-i sünni olduğu halda, 20%-i şiələrdən ibarətdir.Cəfərilər kimi tanınan müsəlmanlar isə 3% təşkil edir. İslam dininə etiqad edənlərin 90%-ni sünni məzhəbinin nümayəndələri təşkil edir. Sünnə sözü ərəbcədən tərcümədə "yol" anlamına gəlir. Sünnilər bu adla Məhəmməd Peyğəmbərin yoluna sadiq olduqlarını bildirirlər. Sünniliyin 2 etiqadi, 4 fiqh məzhəbi vardır. Əşariyyə, Maturdiyyə etiqadi, Hənəfi, Maliki, Şafii, Hənbəli isə fiqhi məzhəbləridir.

İslam dinində əqidə. Şiə məzhəbi və ya Şiə təriqəti kimi də adlandırılır. İslamın sünnilikdən sonra ikinci ən böyük zümrəsi (məzhəblər, firqələr toplusu). Dünya müsəlmanlarının təxminən 10–20%-i məhz şiədir. Bu əqidənin nümayəndələrinə şiə deyirlər. Türkiyədə İstanbul, Ankara kimi böyük şəhərlər xaricində, Adana, Bursa, Antalya, Aydın, Ərzincan, Sivas, Malatya, Tunceli vilayətlərində şiə əhali sıxlığı böyükdür. 460 şiə kəndi ilə Sivas, Türkiyə nisbətində ən çox şiəyə ev sahibliyi edən vilayətdir. Anadolu şiəliyi, oğuz sülaləsindən olan Tokat şiələri, türkmənlər sülaləsindən olan Sivas şiələri, türkmanlar sülaləsindən olan Ərzurum şiələri, Əlbistan mənşəli Maraş şiələri və mənşəli Diyarbakır şiələri olmaq üzərə ümumilikdə 5 hissəyə bölünür. Tokat şiələri Tokatın və , Tuncelinin və ilçələrində, Sivas şiələri Sivasın Zaraİmranlı, Tuncelinin isə və ilçələrində, Ərzurum şiələri Ərzurumun , Xınıs, və Çat ilçələrində, Maraş şiələri və Əlbistan ilçələri başda olmaqla Qəhrəmanmaraşın böyük bir hissəsində, Diyarbakır şiələri isə Diyarbakırın və ilçələrində geniş yayılmışdır.

Diyanət İşləri Nazirliyinin verdiyi hesabata əsasən Türkiyədə ibadət üçün açıq olan 88 min 681 məscid var. İstanbul 3446 məscid ilə birinci, Konya 3204 məscid ilə ikinci, Ankara 3102 məscid ilə üçüncü, Samsun 2724 məscid ilə dördüncü, Kastamonu isə 2617 məscid ilə beşinci yerdədir. Kastamonu adambaşına düşən məscid sayında zirvədə yer almışdır. 372 min əhalisi olan Kastamonuda 2617 məscid var və ölkədəki adambaşına düşən məscid sayına görə birinci yerdədir.Türkiyədə adambaşına düşən məscid sayında liderlik edən şəhərlər arasında Sinop, Bartın olduqca diqqət çəkmişdir.İstanbul, məscidlərin ümumi sayına görə birinci sırada olsa da, əhalinin sayı artdıqca adambaşına düşən məscidlərin sayı ölkə ortalamasının altında qaldı. İstanbul ilə birlikdə İzmirdə də 1902 məscid ibadətə açıq olsa da, əhali çoxluğu səbəbindən, ortalamanın altında qalmışdır.

Xristianlıq

  Əsas məqalə:
 
Bolqar Pravoslav Kilsəsi məzhəbinə aid inşası 1898-ci ildə tamamlanan .

1914-cü ildə Türkiyədə xristianların əhalinin 20%-ni, 1927-ci ildə 5,5%-ni, bu gün isə 0,2% təşkil etmişdir. Bunun səbəbi, II Dünya müharibəsi dövründə assuriyalılarınermənilərin məcburi köçü və bu xalqlara qarşı edilən irqçilik, Yunanıstan ilə Türkiyə arasında əhali mübadiləsi və ölkənin demoqrafik quruluşundakı xristianlar arasında köç, dəyişikliklərə səbəb olan əhəmiyyətli hadisələrdəndir.

Bu gün Türkiyə əhalisinin 0,2%-ni təşkil edən xristianların 80.000 Şərqi pravoslav, 35.000 Roma-Katolik provoslav, 18.000 Antioxiya pravoslav, 5.000 Yunan provaslav, 8000 protestant və 160.000 nəfəri fərqli xristan təriqətlərinə etiqad edir. Bununla yanaşı, Konstantinopol provaslav və ya Süryani pravoslavlarından ibarət kiçik bir qrup da mövcuddur. Çox vaxt etnik Yunanlarla qarışırlar. Bəzilərinin əslində yunan mənşəli olmasına baxmayaraq, bu əhali arasında heç vaxt İslamı qəbul etməyən etnik türklər də var. Həmçinin, İstanbul, IV əsrdən bəri Şərqi pravoslav kilsəsinin mərkəzi olmuşdur.

CHP İstanbul Millət vəkili apardığı hesabatlara və verdiyi məlumatlara əsasən Türkiyədə ümumilikdə 1388 vahid qeydiyyatdan keçmiş kilsənin olduğu bildirildi. 158 kilsə ilə İstanbul, 69 kilsə ilə Mardin və 57 kilsə ilə Aksaray ən çox kilsə olan vilayət olaraq görülmüşdür. Adanada bu rəqəm 52, İzmirdə 43, Kayseridə 41, Muğlada 39, Bitlisdə 36, Mersində 35, Bursada 34, Trabzonda 31, Girəsunda 30, Yozqatda 9, Zonquldakda 5, Təkirdağda 4 olmuşdur.

İudaizm

  Əsas məqalə:
 
İnşası 1878-ci ildə tamamlanan Səfərad ortodoksu məzhəbinə aid .

Türkiyədəki yəhudilərin tarixi təxminən 2400 ili əhatə edir., Türkiyədə yaşayan başlıca qeyri-müsəlman cəmiyyətlərdən biridir. İspaniyaPortuqaliyadan sürgün edilmiş bir çox səfərad yəhudisi, XV əsrin sonlarına doğru Osmanlı İmperiyasında məskunlaşmışdır.XX əsrdə İsrail Dövlətinin qurulması səbəbiylə yəhudilərin köçü baş tutsa da, kiçik bir yəhudi icması bu gün də başda İstanbulİzmir olmaqla Türkiyədə yaşayır.

Türkiyə Respublikası qurulduğu dövrdə yəhudilərin İsrailə köç etməsi elə də yayğın deyildi. Lakin daha sonradan yəhudilərə qarşı düşmənçilik əlaməti olaraq görülən hadisələrlə bağlı olaraq köç artmağa başladı. Bu hadisələrin başında ayrı-seçkilik dayanırdı. 1934-cü ildəki Frakiya şiddəti yəhudilərin Fələstinə köçünü sürətləndirdi. Təxminlərə görə 1935-ci illərdə 1445 yəhudi Türkiyədən Fələstinə köç etmişdir. Bununla yanaşı, qeyri-müsəlmanlardan toplanılan sərvət vergisi, 1943–1944-cü illər arasında 4000 yəhudinin Fələstinə köç etməsinə səbəb olmuşdur. 1948-ci ildə İsrail Respublikasının qurulması ilə əlaqədər olaraq Türkiyədən yəhudilərin köçü olduqca sürətlənmişdir. Bu köçlər digər məcburi köçlərdən fərqli idi, çünki yəhudilər öz istəkləri ilə İsrailə köçdülər. 1951-ci ildən sonra Türkiyədən köç xeyli azalsa da, bu gün belə bu köç tamamilə bitmiş vəziyyətdə deyil. 1950-ci illərin ortalarında İsrailə köç edənlərin 10%-i Türkiyəyə qayıtdı. Bu insanlar eyni zamanda İsrail–Türkiyə münasibətlərinin güclənməsində mühüm rol oynamışdır.

Yerusəlim Yəhudi Universitetinin hesabatına əsasən, Türkiyədə təxminən 15.000 yəhudi yaşayır. 2010-cu il Dünya Yəhudi Konqresinin məlumatlarına görə isə Türkiyədə təxminən 23.000 yəhudi yaşayırdı. Təxminən 2500 yəhudi İzmir, Adana, Ankara, Bursa, Çanaqqala, İskəndərunKırıkkaledə yaşasa da, yəhudilərin 95%-i İstanbulda yaşayır. Türkiyədə ümumilikdə 38 sinaqoq ibadətə açıqdır.

Neteizm və dünyəvilik

 
Mərkəzi İstanbulda yerləşən, əsası 2014-cü ildə qoyulan Orta ŞərqQafqazda ilk rəsmi ateist təşkilatı olan loqosu.

Türkiyədə dinsizlik ölkədə azlıq təşkil edir.Türkiyədəki bir araşdırma təşkilatının hesabatına görə ölkə əhalisinin 95%-i bir Tanrıya inanır, 75%-i isə dini inanclara sahibdir. Türkiyədəki dinsiz insanların rəsmi siyahıyaalmasında ateist və ya aqnostik dəqiq sayını təyin etmək olduqca çətin olmuşdur. Lakin, 2012-ci ildə həyata keçirilən bir anketdə, ateistlərin Türkiyə əhalisinin 2%-ni əmələ gətirdiyi qənaətinə gəlinmişdir.Fransız şirkəti tərəfindən həyata keçirilən digər bir anketdə isə Türkiyə əhalisinin 7%-nin ateist, 3%-nin isə aqnostik olduğu hesabat edilmişdir. 2015-ci il siyahıyaalma araşdırmalarına görə Türkiyə əhalisinin sadəcə 2,9%-i ateistlərdən ibarət olmuşdur.

2013-cü ildə aparılan anketlərlə birlikdə 4,5 milyon insanın dinsiz olduğu açıqlanmışdır. 2015-ci ildə eyni qurumlar tərəfindən aparılan anketlərdə bu rəqəmin 5,5 milyon insana çatdığı və bu insanlar arasındakı Türkiyə vətəndaşlarının təxminən 9,4%-nin dini olmadığı qənaətinə gəlinmişdir. Türkiyədəki ateistlər arasında aparılan araşdırmalar zamanı dinsizlərin 85%-nin 35 yaş altında olduğu görüldü. Həmçinin, Orta ŞərqQafqazdakı ilk rəsmi ateist təşkilatı olan 2014-cü ildə Türkiyədə qurulmuşdur.

Türkiyədə din azadlığı

Türkiyə Konstitusiyasının 24-cü maddəsinə görə Türkiyə dünyəvi bir ölkədir. Türkiyədəki dünyəvilik, Mustafa Kamal Atatürkün prinsiplərinə əsaslanır. Türk hökuməti, müsəlmanlara və digər dini qruplara, dini idarələrdə və dövlət idarələrində, o cümlədən universitet və məktəblərdə dini ifadələrində bəzi məhdudiyyətlər qoyulmuş, lakin zamanla bu məhdudiyyətlər, xüsusilə müsəlmanlar üçün qaldırılmağa başlamışdır.

İstinadlar

  1. . aa.com.tr (türk). 2016-02-27 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  2. . gezimanya.com (türk). 29 iyul 2016. 2022-01-18 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  3. Özkök, Ertuğrul. . www.hurriyet.com.tr (türk). 2019-05-23 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  4. Onat, Hasan. . hasanonat.net (türk). 2020-09-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  5. Aktan, Sertaç. . euronews (türk). 19 mart 2019. 2022-01-09 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  6. . U.S. Department of State. 2017-10-26 tarixində . İstifadə tarixi: 22 sentyabr 2016.
  7. (PDF) (Press-reliz). WIN-Gallup International. 2012. 2013-10-21 tarixində (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-12.
  8. . 2019-04-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-09.
  9. . pewforum.org. 2012-08-09. 2016-12-26 tarixində . İstifadə tarixi: 29 oktyabr 2013.
  10. . . 2017. 5 sentyabr 2017 tarixində .
  11. (PDF). Library of Congress: Federal Research Division. 2005-02-26 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 1 noyabr 2010.
  12. . Joshua Project. 2016-03-20 tarixində . İstifadə tarixi: 27 aprel 2014.
  13. Ahmet Erdi Öztürk. (PDF). Southeast European and Black Sea Studies. 16 (4). 2016: 619–635. doi:. 2022-01-20 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-09-09.
  14. . All about Turkey. 20 noyabr 2006. 2008-06-08 tarixində . İstifadə tarixi: 1 noyabr 2010.
  15. Girit, Selin. (ingilis). BBC News. 2016-06-21. 2019-10-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-11-10.
  16. Öztürk, Ahmet Erdi. (PDF). Southeast European and Black Sea Studies. 0. 2019-02-26: 79–98. doi:. ISSN . 2020-11-22 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-09-09.
  17. . Sabah (türk). 21 iyul 2019. 2021-08-11 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  18. . A3 Haber (türk). 17 yanvar 2020. 2021-05-16 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  19. . CNN Türk (türk). 2022-06-05 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  20. . KamuAjans (türk). 2020-09-07 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  21. . takvim.com.tr (türk). 2020-11-29 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  22. . wanhaber.com (türk). 2022-01-24 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  23. Chapter The refugees question in Greece (1821–1930) in "Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας", ΟΕΔΒ ("Topics from Modern Greek History"). 8th edition (PDF). Nikolaos Andriotis. 2008.
  24. (PDF). Editors' Introduction. 2001. may 11, 2013 tarixində . İstifadə tarixi: iyun 11, 2013.
  25. Içduygu, Ahmet; Toktas, Şule; Ali Soner, B. . Ethnic and Racial Studies. 31 (2). 1 fevral 2008: 358–389. doi:. 2020-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-09.
  26. . Central Intelligence Agency. iyun 4, 2011 tarixində . İstifadə tarixi: fevral 9, 2013.
  27. . Today's Zaman. 15 dekabr 2008. 20 may 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 may 2011.
  28. . www.catholic-hierarchy.org. dekabr 18, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: fevral 18, 2015.
  29. (PDF). 2008. may 2, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: iyun 11, 2013.
  30. . www.christiancentury.org. oktyabr 17, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: noyabr 3, 2014.
  31. Talbot, Alice-Mary. . The Oxford Handbook of Byzantine Studies. oktyabr 23, 2008. doi:. iyun 2, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: iyul 25, 2018.
  32. Bardakci, Mehmet; Freyberg-Inan, Annette; Giesel, Christoph; Leisse, Olaf. Religious Minorities in Turkey: Alevi, Armenians, and Syriacs and the Struggle to Desecuritize Religious Freedom. Springer. 2017-01-24. ISBN 978-1-137-27026-9.
  33. Teule, Herman G. B. . The Oxford Handbook of Christianity in Asia. iyul 10, 2014. doi:. ISBN 9780199329069. iyun 5, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: iyul 25, 2018.
  34. . Official Tourism Portal of Turkey. 15 aprel 2009. 15 aprel 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 9 fevral 2013.
  35. William G. Rusch. . Wm. B. Eerdmans Publishing. 2013. səh. 31. ISBN 978-0-8028-6717-9. 2022-06-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-09. Constantinople has been the seat of an archiepiscopal see since the fourth century; its ruling hierarch has had the title of"Ecumenical Patriarch" ...
  36. Erwin Fahlbusch; Geoffrey William Bromiley. . Wm. B. Eerdmans Publishing. 2001. səh. 40. ISBN 978-90-04-11695-5. 2022-06-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-09. The Ecumenical Patriarchate of Constantinople is the ranking church within the communion of ... Between the 4th and 15th centuries, the activities of the patriarchate took place within the context of an empire that not only was ...
  37. . aa.com.tr (türk). 2022-08-17 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  38. . yeniadana.net (türk). 2020-11-25 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  39. . Independent Türkçe (türk). 2020-11-02 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  40. Gürel, Soner; Güloğlu, Okan. . www.hurriyet.com.tr (türk). 2020-12-01 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  41. Flavius Josephus, The Antiquities of the Jews (Project Gutenberg eText, William Whiston trans., 2006), Chapter 1, Book 1.
  42. , History of the Byzantine State
  43. The Oxford History of Byzantium, C. Mango (ed.) (2002)
  44. 2011-06-07 at the Wayback Machine
  45. Arsu, Sebnem; Filkins, Dexter. . The New York Times. 16 noyabr 2003. 18 June 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 4 may 2010.
  46. Reeves, Phil. . The Independent. London. 20 avqust 2002. 23 September 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 may 2010.
  47. . Fox News. 16 noyabr 2003. 5 iyun 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 sentyabr 2009.
  48. M. J. Akbar, "The shade of swords: jihad and the conflict between Islam and Christianity", 2003, (p. 89)
  49. . The Myth of Rescue: Why the Democracies Could Not Have Saved More Jews from the Nazis. London: Routledge. 2002 [1997]. səh. 249, n. 13. ISBN 113461568X.
  50. Rubinstein, W.D. . Routledge. 1999. səh. 249. ISBN 9780415212496. 2016-06-17 tarixində . İstifadə tarixi: 15 dekabr 2014.
  51. . turkishjews.com. 2022-06-22 tarixində . İstifadə tarixi: 15 dekabr 2014.
  52. Sidney Mendelssohn.The Jews of Asia: especially in the sixteenth and seventeenth century. (1920) p.241. "Long before the culmination of Sabbathai's mad career, Safed had been destroyed by the Arabs and the Jews had suffered severely, while in the same year (1660) there was a great fire in Constantinople in which they endured heavy losses…"
  53. Isidore Singer; Cyrus Adler. . 12. Funk and Wagnalls. 1912. səh. 283. 2016-05-16 tarixində . İstifadə tarixi: 15 dekabr 2014.
  54. Franco, Moïse. . Librairie A. Durlacher. 1897. səh. . İstifadə tarixi: 15 dekabr 2014. Moins de douze ans après, en 1660, sous Mohammed IV, la ville de Safed, si importante autrefois dans les annales juives parce qu'elle était habitée exclusivement par les Israélites, fut détruite par les Arabes, au point qu'il n' y resta, dit une chroniquer une seule ame juive.
  55. . qantara.de. 2008-05-07 tarixində . İstifadə tarixi: 15 dekabr 2014.
  56. ulkumen-sarfati.de. 9 mart 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 dekabr 2014.
  57. Michelle U. Campos, "Between "Beloved Ottomania" and"The Land of Israel": The Struggle over Ottomanism and Zionism Among Palestine's Sephardi Jews, 1908–13", International Journal of Middle East Studies 37:461–483 (2005).DOI:
  58. . nytimes.com. 2021-02-23 tarixində . İstifadə tarixi: 15 dekabr 2014.
  59. . Jewishmag.com. 14 may 1948. 3 March 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 5 iyun 2010.
  60. Mallet, Laurent-Olivier. . Istanbul: Editions ISIS. 2008. səh. not cited. ISBN 9754283559. 2021-02-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-09.
  61. . jewishvirtuallibrary.org. 2010-06-21 tarixində . İstifadə tarixi: 15 dekabr 2014.
  62. . haaretz.com. 2015-06-04 tarixində . İstifadə tarixi: 15 dekabr 2014.
  63. . . 2018-06-25 tarixində . İstifadə tarixi: 25 iyun 2018.
  64. . musevicemaati.com. 12 dekabr 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 dekabr 2014.
  65. . 16 noyabr 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 may 2010.
  66. Girit, Selin. . 10 may 2018. 3 April 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 30 iyul 2018 – www.bbc.co.uk vasitəsilə.
  67. . 9 may 2017 tarixində .
  68. . Diken.com.tr. 6 may 2017. 4 February 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 9 September 2020.
  69. Akyol, Mustafa. . Al-Monitor (ingilis). 2018-04-16. 2018-06-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-21.
  70. . The Daily Telegraph. 2016-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 dekabr 2012.
  71. . . 2017-10-19 tarixində . İstifadə tarixi: 11 dekabr 2015.
  72. . Deutsche Welle. 2018-08-11 tarixində . İstifadə tarixi: 11 dekabr 2015.
  73. . VOA. 11 dekabr 2015. 2016-06-27 tarixində . İstifadə tarixi: 11 dekabr 2015.
  74. . . 2017. 9 sentyabr 2020 tarixində .
  75. . Ipsnews.net. 11 dekabr 2015. 2018-09-15 tarixində . İstifadə tarixi: 11 dekabr 2015.
  76. Semih Idiz. . Al-Monitor. 22 aprel 2014. 2015-12-08 tarixində . İstifadə tarixi: 11 dekabr 2015.
  77. . www.sozcu.com.tr. 2020-06-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-09.
  78. . www.gercekgundem.com. 2022-09-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-09.
  79. . platform24.org (türk). 2020-11-26 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  80. Sambur, Bilal. . dergipark.org.tr (türk). 7 sentyabr 2008. səh. 16. 2021-05-15 tarixində . İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  81. (PDF). tbbyayinlari.barobirlik.org.tr (türk). səh. 114. 2021-02-14 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.
  82. Şafak, Yeni. . Yeni Şafak (türk). 29 oktyabr 2009. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2020.

Xarici keçidlər

Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023