Regional və ya Azlıqların i üçün Avropa Xartiyası
Regional və ya Azlıqların i üçün Avropa Xartiyası (ing. European Charter for Regional or Minority Languages, fr. Charte européenne des langues régionales ou minoritaires) — 5 noyabr 1992-ci ildə Strasburqda ingilis və fransız dillərində qəbul edilmiş, hər iki mətn eyni dərəcədə orijinaldır və bir nüsxədə Avropa Şurasının arxivinə qoyulur. Avropa Şurasının Baş Katibi Xartiyanın nüsxələrini Avropa Şurasının hər bir üzv dövlətinə və bu Xartiyaya qoşulmağa dəvət olunmuş hər hansı bir dövlətə göndərir.
| Regional və ya Azlıqların i üçün Avropa Xartiyası | |
|---|---|
| ing. European Charter for Regional or Minority Languages | |
 | |
| İmzalanma tarixi | 5 noyabr 1992 |
| İmzalanma yeri | |
| Qüvvəyə minməsi | 1 mart 1998 |
| Tərəflər | 33 |
| i | ingilis dili, fransız dili |
Preambula.
I hissə — Ümumi müddəalar. Təriflər və s.
II hissə — "2-ci maddənin 1-ci bəndinə uyğun olaraq həyata keçirilən məqsəd və prinsiplər". Bu hissədə tərəflərin ərazilərindəki bütün regional və ya azlıq dillərinə tətbiq etməyi öhdələrinə götürdükləri ümumi müddəalar yer alır.
III hissə — “2-ci maddənin 2-ci bəndinə uyğun olaraq regional və ya azlıqların dillərinin ictimai həyatda istifadəsini təşviq etmək üçün tədbirlər”. Tərəflərin ən azı müvafiq tərəfin müəyyənləşdirdiyi hər dilə münasibətdə tətbiq etməyi öhdələrinə götürdükləri xüsusi öhdəliklər.
IV hissə — "nizamnamənin tətbiqi". Tərəflərin Nizamnaməyə uyğunluğuna dair dövri ictimai hesabatların təqdim edilməsi və qiymətləndirilməsi qaydaları.
V hissə — “Yekun müddəalar”. İmza, ratifikasiya, qəbul və ya təsdiq, qüvvəyə minmə, Nizamnamənin ləğvi, ona qoşulma və qeydlər.
Bir dil müəyyən bir bölgədə danışanların% 2 ilə% 10 arasında istifadə olunursa, o zaman regional status qazanır[1].
- Alban dili
- Erməni dili
- Asoru dili
- Bask dili
- Başqırd dili
- Belarus dili
- Bolqar dili
- Macar dili
- Yuxarı sorb dili
- Şərqi friz dili
- Yunan dili
- Dan dili
- İdiş dili
- İrland dili
- İtalyan dili
- Karel dili
- Kaşub dili
- Kven dili
- Kipr-ərəb dili
- Kürd dili
- Litva dili
- Makedon dili
- Meyankieli
- Alman dili
- Aşağı sorb dili
- Aşağı alman dili
- Polyak dili
- Rusin dili
- Rus dili
- Saam dili
- Şimali friz dili
- Serb dili
- Slovak dili
- Sloven dili
- Tatar dili
- Türk dili
- Ukrayn dili
- Fin dili
- Xorvat dili
- Qaraçı dili
- Monteneqro dili
- Çex dili
- İsveç dili
.svg){kind=small}
Xartiyanın imzalanması və təsdiqlənməsi dil siyasəti ənənəvi olaraq vahid xarakterə sahib olan Fransadakı siyasi qarşıdurmaların mövzusu idi. Xartiyanı Fransa tərəfindən Lionel Jospen hökuməti dövründə imzalamışdı, ancaq Konstitusiya Şurası bunun konstitusiyaya zidd müddəalar içərisində olduğunu düşünmüşdü [2], buna görə nizamnamə təsdiqlənməmişdir. 2011-ci ildə regional dillər də daxil olmaqla konstitusiyaya bir sıra düzəlişlər edildikdən sonra gələcək Fransa Prezidenti F.Holland nizamnamə məsələsini parlamentdə müzakirə edəcəyinə söz verdi[3]. 2015-ci ildə Fransa Dövlət Şurası, Xartiyanı təsdiqləyən qanun layihəsini rədd etdiyi bir məsləhətçi rəy verdi. [4] Slovakiyada, ratifikasiya səviyyəsi Macarların kompakt yaşayış bölgələri üçün% 20, ölkənin Macar azlığı nümayəndələrinin tələb etdiyi kimi% 10 idi.
AŞPA 2007-ci ildə Yunanıstan, İrlandiya və Latviyanı imzalamağa və təsdiqləməyə, İslandiya, Malta və İtaliyanı da xartiyanı təsdiqləməyə çağırdı[5].
- ↑ "Руслан Бортник: «Определив для Украины роль антироссийского буфера, Запад предал собственные принципы»". 2019-01-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-15.
- ↑ Décision n° 99-412 DC du 15 juin 1999 Arxivləşdirilib 2012-06-03 at the Wayback Machine (fr.)
- ↑ September 14-15, 2011: French presidency candidate François Hollande on regional languages Arxivləşdirilib 2013-08-12 at the Wayback Machine (ing.)
- ↑ Ratification de la Charte européenne des langues régionales ou minoritaires Arxivləşdirilib 2017-08-29 at the Wayback Machine (fr.)
- ↑ "Progress of the Assembly's monitoring procedure. Para. 23.9". 2012-03-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-30.
- Nəzəriyyədən praktikaya. Regional və Azlıq i üçün Avropa Xartiyası. 2003. ISBN 978-92-871-5045-5
- Европейская языковая Хартия и Россия / Под ред. С.В. Соколовского и В.А. Тишкова / Исследования по прикладной и неотложной этнологии — М.: ИЭА РАН, 2010 — вып. 218. ISBN 978-5-4211-0030-0
- Xartiyanın mətni
- Avropa Şurasının veb saytı (ing.)
- Bölgə və ya azlıq dilləri və onların regional və ya azlıq dilləri üçün Avropa Xartiyasına üzv dövlətlər
- Rusiyanın Regional və ya Azlıqların i üzrə Avropa Xartiyasını təsdiqləməsi məsələsində Arxivləşdirilib 2019-09-05 at the Wayback Machine M., Dövlət Duması Ofisi, 2010
- Rusiya Federasiyası tərəfindən Regional və ya Azlıqların i üzrə Avropa Xartiyasının təsdiqlənməsinin regional aspekti Arxivləşdirilib 2018-08-11 at the Wayback Machine M., Dövlət Dumasının Ofisi, 2010
- Mustafina D. N. Rusiya Federasiyasındakı Regional və Azlıqların i üzrə Avropa Xartiyasının təsdiq edilməsinin hazırlanması haqqında Çelyabinsk Dövlət Universitetinin İzahatı 2011 No 14
- Avropa Şurası Baş Katibinin Xartiyanın icrası ilə bağlı məruzələri: