Qan zülalları həmçinin plazma zülalları adlanır — qan plazmasında mövcud olan zülallar. İmmunitet sisteminin fəaliyyətində lipidlərin, hormonların, vitaminlərin və mineralların daşınması da daxil olmaqla bir çox müxtəlif funksiyaları yerinə yetirirlər.
Digər qan zülalları fermentlər, tamamlayıcı komponentlər, proteaz inhibitorları və ya kinin prekursorları (qanın laxtalanmasında, vazodilatasiyasında, hamar əzələlərin daralmasında, iltihabın tənzimlənməsində, ürək-damar və böyrək sistemlərinin tənzimlənməsində iştirak edən bioloji aktiv polipeptidlər üçün prekursor zülallar) kimi çıxış edir. Məşhur inancın əksinə olaraq, hemoglobin qan zülalı deyil, çünki qan zərdabında deyil, eritrositlərdə olur.
Tərkibi
Serum albumin qan zülallarının 55%-ni təşkil edir,plazma onkotik təzyiqinin saxlanmasına kömək edir və lipidlərin və steroid hormonların daşınmasında daşıyıcı kimi iştirak edir.
Qlobulinlər qan zülallarının 38%-ni təşkil edir və immun funksiyasına kömək edən ionları, hormonları və lipidləri nəql edir.
Fibrinogen qan zülallarının 7%-ni təşkil edir. Fibrinogenin həll olunmayan fibrinə çevrilməsi qanın laxtalanması üçün vacibdir. Qalan plazma zülalları (1%) fermentlər, profermentlər və hormonlar kimi tənzimləyici zülallardır. Qamma-qlobulinlərdən başqa bütün qan zülalları qaraciyərdə sintez olunur.
Qan zülallarının klassifikasiyası
| Qan zülalları | Normal səviyyə | % | Funksiyası |
|---|---|---|---|
| Albuminlər | 3.5-5.0 g/dl | 55% | osmotik təzyiq yaratmaq və saxlamaq; həll olunmayan molekulların daşınması |
| Qlobulinlər | 2.0-2.5 g/dl | 38% | immun sistemində iştirak edir |
| Fibrinogen | 0.2-0.45 g/dl | 7% | Qanın laxtalanması |
| Tənzimləyici zülallar | <1% | Gen ifadəsinin tənzimlənməsi | |
| Laxtalanma faktorları | <1% | Fibrinogenin fibrinə çevrilməsi |
Xüsusi qan zülallarının nümunələri:
- Prealbumin (transtiretin)
- Alfa 1 antitripsin (həzm sistemindən sızan tripsini neytrallaşdırır)
- Alfa-1-qlikoprotein turşusu
- Alfa-1-fetoprotein
- Alfa-2-makroqlobulin
- Qamma-qlobulinlər
- Beta-2 mikroqlobulin
- Haptoqlobin
- Seruloplazmin
- Əlavə Komponent 3
- Əlavə Komponent 4
- K-reaktiv protein (KRP)
- Lipoproteinlər (xilomikronlar, VLDL, LDL, HDL)
- Transferrin
- Protrombin
- MBL (mannoza bağlayan lektin) və ya MBP
Klinik əhəmiyyəti
Serum zülallarının elektroforezlə ayrılması qiymətli diaqnostika vasitəsi olmaqla yanaşı, kliniki gedişata nəzarət etmək üsuludur. Qan plazması zülalları ilə bağlı cari tədqiqatlar biomarkerlərin axtarışında serum/plazmanın proteomik analizlərinin aparılmasına yönəlib. Bu iş 1970-ci illərdə 2D gel elektroforezi ilə başladı və daha yaxınlarda bu tədqiqat LC-tandem MS əsasında proteomikadan istifadə etməklə həyata keçirildi. Serum ümumi zülalının normal laboratoriya dəyəri təxminən 7 q/dL-dir.
İstinadlar
- ↑ Smith, Graham S.; Walter, Gail L.; Walker, Robin M., Haschek, Wanda M.; Rousseaux, Colin G.; Wallig, Matthew A. (redaktorlar ), , Haschek and Rousseaux's Handbook of Toxicologic Pathology (Third Edition) (ingilis), Boston: Academic Press, 2013-01-01, 565–594, doi:, ISBN 978-0-12-415759-0, 2023-02-22 tarixində , İstifadə tarixi: 2020-11-16
- Anderson NL, Anderson NG. . Proceedings of the National Academy of Sciences. 74 (12). 1977: 5421–5425. Bibcode:. doi:. PMC . PMID .
- Adkins JN; və b. "Toward a human blood serum proteome: analysis by multidimensional separation coupled with mass spectrometry". Molecular & Cellular Proteomics. 1 (12). 2002: 947–955. doi:. PMID .
- Malmström, E; Kilsgård, O; Hauri, S; Smeds, E; Herwald, H; Malmström, L; Malmström, J. . Nat Commun. 7. January 2016: 10261. Bibcode:. doi:. PMC . PMID .
- Geyer, PE; Kulak, NA; Pichler, G; Holdt, LM; Teupser, D; Mann, M. "Plasma Proteome Profiling to Assess Human Health and Disease". Cell Syst. 2 (3). March 2016: 185–95. doi:. PMID .