Qərbi Roma imperiyası (lat. Imperium Romanum Occidentale) — 285-ci ildə Diokletianın reformasından sonra Roma imperiyasının qərb hissəsinin adı. Qərbi imperiyanın mövcudluğu III–V əsrləri əhatə edir. İmperiya qərb və şərq hissələrə bölündükdən və Roma paytaxt funksiyasını itirdikdən sonra, əvvəlcə Mediolan (müasir Milan) sonradan 402-ci ildən , V əsrdən etibarən təzədən Roma Qərbi Roma imperiyasının paytaxtına çevrilir.

Tarixi dövlət
Qərbi Roma imperiyası
lat. Imperium Romanum Occidentale
Gerb
« lat. Senatus Populusque Romanus (SPQR) Roma Xalqı və Senatı »
395 ci illərdə Qərbi Roma ərazisi
←   → 17 yanvar 395 — 476
Paytaxt	Roma (rəsmi) (286-402) Milan (402-476) Ravenna
i	latın dili
Rəsmi dilləri	Latın dili
Dövlət dini	Politeizm (380-ci ilədək) Xristianlıq (380-ci ildən sonra)
Ərazisi	2 000 000 km²
İdarəetmə forması	Monarxiya, Tetrarxiya (293-313)
Dövlət başçıları
İmperator
• 395–423
• 475-476	Romul Avqust
Konsullar
• 395 -476	Flaviy Aniçi Hermogenian Olybriy Flaviy Aniçi Probin Basilisk Flaviy Armat
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qədim Roma tarixi

Dövrlər

Roma çarlığı ( e. ə. 754 — e. ə. 509)

Roma Respublikası ( e. ə. 509 — e. ə. 27)

Roma İmperiyası ( e. ə. 27 — 1453-cü illər)

Prinsipat Qərbi Roma Dominat Bizans

Respublika konstitusiyası

S.P.Q.R. Senat Komisia Magistratura

Magistratlar

Konsul Pretor Senzor Kurullu Edil Kvestor Xalq tribunu Qubernator Propretor

Fövqəladə magistratlar

Diktator Suvarilər rəisi (Magister equitum) Hərbi tribun Çar İnterreks Triumvirat Desemvirlər

Titullar

Leqat Duks Prefekt Vikar Liktor Hərbi magistr İmperator Prinseps Baş pontifik Avqust Sezar Tetrarx

Sülalələr

Yulilər-Klavdilər ( e. ə. 27— 68) Flavilər (69–96) Nerva-Antonin (96–192) Konstantinlər (305–363) Valentinlər (364–378) Feodosiya (378–395) Yustinianlar (518–602) İraklilər (610–695; 705–711)

Əhali, inzibati və sosial tərkib

Latınlar Sabinlər Etrusklar Patrisilər Plebeylər Pretorianlar Barbarlar Qladiator Kuriya Senturiya Triba Vestal bakirəsi Matrona

Qədim Romada hüquq

Xatirənin lənətlənməsi (Damnatio memoriae ) Roma vətəndaşlığı Fərqlənmə kursu (Cursus honorum) Digesta Konkubinat

bax

III əsrdə Diokletian Roma imperiyasını iki hissəyə (hər biri özlüyündə ikiyə parçalanmaqla) bölməklə necə deyərlər sistemini yaratmış olur. Ömrü çox çəkməyən tetraarxiya Böyük Konstantinin hakimiyyəti altında imperiya birləşdirildikdən sonra ləğv edilir. Amma Böyük Konstantinin vəfatından sonra imperiya üç oğlu arasında təzədən bölünür. 350-ci ildə iki qardaşın — II Konstantin və Konstantın ölümü imperiyanın təzədən II Konstançın hakimiyyəti altında birləşməsinə səbəb olur. İmperiyanın yenidən parçalanması imperator ölümündən sonra 364-cü ilə təsadüf edir. Seçilmiş imperator Qərbi imperiyanın, qardaşı II Valent isə Şərqi imperiyanın hakiminə çevrilir. Bölünmüş hakimiyyət üsuluna baxmayaraq rəsmən bütöv sayılan imperiya 394-cü ilədək mövcudluğunu qoruyub saxlaya bilmişdir. 394-cü ildə I Feodosi imperiyanın qərb hissəsini qəsb edərək qısa müddətə birləşmiş imperiyanın sonuncu imperatoruna çevrilmiş olur. 395-ci ildə I Feodosinin ölümündən sonra oğlanları qərbi, isə şərqi imperiyanın imperatoruna çevrilirlər. 60 il ərzində imperiyanın qərbi Feodosinin övladları tərəfindən məhz Ravennadan idarə edilmişdir. Honnoridən sonra hakimiyyətə III Valentinian (423–455) gəlir. V əsrdən başlayaraq Roma tarixinin qara günlərini yaşamış olur. Hunların, və tayfalarının aramsız hücumları altında ərazisinin böyük bir hissəsini itirən darmadağın edilmiş Roma tənəzzül etməyə başlayır. Qərbi Roma imperiyası rəsmi olaraq 4 sentyabr 476-cı ildə germanların başçısı Odoakr tərəfindən sonuncu Qərbi Roma imperatoru olan Romul Avqustun devrilməsi ilə süqut etmiş olur.