Xristianlığın yeni yarandığı dövrdə Notr-Dam kafedralının yerində Yupiterə həsr edilmiş bir Qal-Roma paqan məbədinin olduğu, daha sonralar isə burada qədim bazilikalara bənzəyən böyük bir erkən xristianlıq dövrünə aid bazilikanın yerləşdiyi düşünülür. həsr edilən bu tikilinin dördüncü əsrin sonunda və ya ondan sonra təmir edildiyi və yeddinci əsrdən sonra keçmiş ənənələrin qalıb - qalmadığı bilinmir (l Xlodviq və oğlu I Kildebert kilsəsinin hipotezi). Bu Müqəddəs Etyen kilsəsi zamanı üçün çox böyük idi. Qərb fasadı Notr-Damın indiki fasadından təxminən 40 metr aralıda idi və genişliyi daha kiçik idi - 36 metr. Bu tikili 70 metr uzunluğunda idi və bu, indiki kilsənin yarısından biraz daha uzundur. Mərmər sütun sıraları bir nef və dörd dəhliz ayırmışdı və bina mozaikalarla bəzənmişdi.

şimal tərəfində Sant-Jan-le-Rond adında bir olub və kilsədə apardığı təmir zamanına qədər öz mövcudluğunu qorumuşdur.Qal-Roma məbədi ilə Sullinin kilsəsi arasında burada ən az 4 dini məbəd olmuşdur: dördüncü əsrin erkən xristianlıq kilsəsi, sonradan Merovinq kilsəsinə daxil edilmişdir, sonradan burada Karolinq kilsəsi yaradılmış (857-ci ildə baş verən yanğından sonra yenidən bərpa edilmişdir), bundan sonra burada roman kilsəsi yaradılmış və restavrasiya edilmişdir. Lakin sürətlə artan Paris əhalisi üçün, bu məbədlər kiçik həcmli idilər.

1160-cı ildə yepiskop Moris de Sulli zaman keçdikcə dağılan roman kilsəsinin yerinə daha böyük bir məbəd inşa etməyə qərar verir. Müqəddəs daşlar ya yenidən boyanır, ya da vəqflərə bağışlanılırdı. XI - XII əsrlərdə Qərbi Avropada baş verən iqtisadi dirçəliş Fransa şəhərlərinə də təsir göstərirdi. Beləliklə şəhərlərdə əhalinin sayı sürətlə artırdı və köhnə kilsələr artıq əhali sayına görə çox kiçik görünürdü. Mütəxəssislər Paris əhalisinin II Filip Avqustun dönəmində sürətlə artmağa başladığını qeyd edirlər. Beləki, 1180-ci ildə 25000 nəfər əhalisi olan Parisin, 1220-ci ildə əhalisinin sayı 50000 nəfəri keçmişdi və beləliklə Paris İtaliya xaricində Avropanın ən böyük şəhəri olmuşdu.

Yeni kilsənin memarlığı qotik incəsənəti ilə əlaqəli olmalı idi. tamamlandığı vaxtda artıq qotik üslubunda bir neçə böyük kilsə var idi. Bunlar , və ləri idi. 1163-cü ildə dövründə başlanan inşaat, 1345-ci ilə qədər davam edir. Həmin dövrdə Paris, Lionda yerləşən asılı olan Sens idi.

"Memorial Historiarum" qəzetində yazılan məqalədə Jan de Sant-Viktorun bir adətə əsasən 24 - 25 mart 1163-cü il tarixlərində kilsənin təməl daşı atılarkan və kral birgə bu hadisədə iştirak etdiyi bildirilir. Mövcud məlumatlara əsasən Notr-Dam kilsəsinin inşasına 1163-cü ildə başlanıldığı bilinir. Görülən işin böyük qismi yepiskop (1160 - 1197) və xələfi (1197 - 1208) tərəfindən görülür. Bunlardan əlavə adlarının naməlum olduğu dörd nəfər də bu kilsənin tikilişində fəaliyyət göstərmişlər:

• 1163 - 1182: xor və onun iki ambulator quruluşunun tikintisi. Xronikaçı Robert de Torinyiyə görə xor 1177-ci ildə tamamlanmışdır. Yüksək qurbangah kardinal Henrix de Şato-Marçay, papa və tərəfindən təqdis olunmuşdur.
• 1182 - 1190: nef, dəhliz və tribunaların son dörd körfəzinin tikintisi. Nefin tikilişi, xorun tikilişindən sonra, yəni 1182-ci ildə başladı. Bəziləri tikintinin 1175-ci ildə başladığını düşünür. Dördüncü körfəz tamamlanandan sonra, nefin tikilişi dayandırıldı.
• 1190 - 1225: əsas fasadın və nefin ilk iki körfəzinin tikintisi. Fasadın tikintisi 1208-ci ildə başlamışdır. Həmin il portallar tikilti və bəzədildi. Qızılgül mərtəbəsinin inşası 1220-1225-ci illərdə baş tutur. Fasadın qarşısında olan nefin ilk körfəzlərinin inşasına 1218-ci ildə yenidən başlanıldı.
• 1225 - 1250: fasadın yuxarı hissəsi və iki qüllənin inşası. Qaranlığın aradan qaldırılması üçün hündür pəncərələr daha da genişləndirildi. Təxminən 1230-a yaxın kiçik qızılgül pəncərələri çıxarıldı. Eyni zamanda tribuna tavanının yeri teraslarla əvəz edildi. Binanın üst qismindən yağış suyunun boşaldılması üçün lar və inşa edildi. Nefin yan şapelləri su arkalarının abutmentləri arasında inşa edilmişdi. Cənub qülləsi 1240-cı ildə tamamlanmış və həmin il qüllələrin oxla təmin edilməsi fikrindən daşınılmışdı. 1250-ci ildə şimal qülləsinin inşası başa çatır. Bu zaman kilsənin inşası tamamilə başa çatır və kilsə tam fəaliyyətə hazır olur. Bu zaman Fransada Müqəddəs Lüdovik adlanan IX Lüdovik hökmranlıq edirdi. Sonrakı dövrlərdə kilsənin ümumi dizaynında əlavələr, yeni bəzəmələr və bəzi yerlərində önəmli dəyişikliklər olacaqdı.

Bu zaman, roman üslubunda inşa edilmiş transeptik portalların, müasir qotik üslubunda inşa edilmiş fasad ilə ziddiyyət təşkil etdiyi aşkarlanır. Roman memarlıq üslubunda olan parçaların yenidən inşası yepiskop Reno de Korbey tərəfindən həyata keçirilmişdir (1250 - 1268).

Jan de Şell, Pyer de Montrey, Pyer de Şell, Jan Ravi, Jan le Buteye, Raymond du Tampl bu dövrün ən məşhur ustalarından idilər. Jan de Şell transepti əvvəl şimala, sonra cənuba doğru uzatdı və transeptin şimal fasadını və ni hazırladı. 1265-ci ildə onun ölümündən sonra, onun cənub xaçındakı işləri Pyer de Montrey tərəfindən görüldü. Pyer de Montrey eyni zamanda cənub fasadını və qızılgül pəncərəsinin inşasını da tamamlamışdı. O, 1267-ci ildə vəfat edir. Pyer de Montrey həm də kapella və qırmızı qapıların inşasını tamamlayır. Eyni zamanda, xorun arkalarını da dəyişdirməyə başlayır.

Onun xələfi Pyer de Şell 1296-cı ildə inşa edir və xor kapellasını inşa etməyə başlayır. İkincisi, 1318-ci ildən 1344-cü ilə qədər Jan Ravi rəhbərliyində tamamlanır. Jan Ravi 15 metr aralıqla xorların larını inşa etməyə başlayır. O, həmçinin xor korpusunu da inşa etməyə başlayır. Ondan sonra, onun qardaşı oğlu Jan le Buteye 1344-cü ildən 1363-cü ilə qədər xor korpusunun inşasına rəhbərlik edir. Onun ölümündən sonra Raymond du Templ xorun inşasını tamamlayır.

İntibah sənətkarları, qotik memarlıq üslubunu barbarlara aid olduğunu düşündükləri üçün, qotik memarlığından uzaq durmağa çalışırdılar. Buna görə də divar və qapıları örtmək üçün böyük xalçalar və asmalardan istifadə edirdilər. Barokko heykəllər, çoxlu qurbangah, masa, məzar və kenotaflar və neflərin yerini tutmağa başladılar.

1625-ci ildə memar Avqust Giyan tərəfindən inşa edilir. Bu fontanın inşasında məqsəd sakinlərini axar su ilə təmin etmək idi. 1699-cu ildə XIV Lüdovik və atası XIII Lüdovikin istəkləri nəticəsində kilsənin iç dekorasiyasında, xüsusilə də xorda böyük dəyişikliklər edilir. Memar Rober de Kot xora doğru gedən dəhlizləri genişləndirmək üçün yüksək relyeflərin bir parçası olan dağıdır və xora XVII - XVIII əsrlərdə Avropada olan bir çox kilsədəki kimi yeni görünüş verməyə çalışır. Yeni lövhələr yaradılır və günümüzə qədər mövcud olan heykəllərlə yeni qurbangah bəzədilir. XIV Lüdovik atasının istəyini yerinə yetirir və hər ikisi qarşısında diz çökürlər. Sonralar, 1756-cı ildə kanonlar binanın çox qaranlıq olduğunu bildirdilər və bundan sonra Le Viey qardaşları orta əsrlərdən qalma şüşələri çıxartdılar və əvəzinə bəyaz şüşələr yerləşdirdilər. Daha sonra isə kilsənin divarları rəngləndi. Lakin, qorunmuşdu. Sonunda din xadimlərinin xahişləri əsasında Paris Panteonunun memarı mərkəzi portaldan şəşhur Son Mühakimə ilə bəzədilən trumo və timpanın bir hissəni çıxartdı. Bunun səbəbi gediş - gəliş üçün daha rahat keçid yaratmaq idi.

Fransa inqilabı zamanı kilsə bir neçə vandalist hücuma məruz qalmışdı. Fasadda olan Krallar qalereyasındakı yəhudi krallarının meyitlərinin başları kəsilir və kilsədən çıxarılır. Beləki, inqilabçılar yəhudi krallarının xatirələrinin monarxiyanı təmsil etdiyinə inanırdılar. Kəsilmiş 28 başdan 21-i və bir neçə digər parçalar 1977-ci ildə tapıldı və hal-hazırda saxlanılır. Kluaster portalının trumosunda olan Bakirə heykəlindən başqa, portallardakı bütün heykəllər dağıdıldı. 1793-cü il 10 noyabrda Azadlıq bayramı günü Paris Notr-Dam kilsəsində Səbəb Kultu həyata keçirildi və verilən qərarla kilsə çevrildi. Bu kult tərəfindən təşkil edilmişdi və kilsənin əsas qurbangahı qurbangahına çevrildi. Həmin il noyabr ayının sonunda Parisdə katolik ibadəti qadağan edildi. Kilsə sonralar anbar kimi istifadə olundu.

Kilsə 1802-ci ilin aprelində (1801-ci il konkordatından sonra) yeni ibadət mərkəzinə çevrilir. Bəzi lazımlı yenilənmələr çox sürətlə həyata keçirildi və beləliklə 1804-ci ilin dekabrında Napoleon Bonapart hüzurunda Fransa İmperatoru elan edildi. Bu münasibətlə bina əvvəlcə boyanılmış, sonra isə və tərəfindən bəzənilmişdi. Sülh bərpa edilən dövrdə kilsənin vəziyyəti çox pis idi, buna görə də şəhər rəhbərliyi kilsənin fəaliyyətini tamamilə dayandırmaq barədə fikirləşirdi. Kilsənin quruluşuna heyran olan Viktor Hüqo "Notre - Dame de Paris" romanını yazır və bu roman çox böyük şöhrət qazanır. Bu romanın yazılmasında əsas məqsəd kilsəyə olan diqqəti artırmaq idi. Əsərdə həmçinin kilsənin dağıdılması, xəzinəsinin talanması, pəncərələrinin dağıdılması və baş yepiskopların öldürülməsi məsələlərinə xüsusi diqqət çəkilir.

Bu əsər kilsənin lehinə geniş bir maraq yarada bildi. Roman, sonralar marjinal bir abidəni canlandırır və bu Paris əhalisinə daha doğma görünür. Roman bundan əlavə romantizm kimi bilinən və insanlarda dünyaya yeni baxış formalaşdıran Avropa trendinin də formalaşmasına böyük təsir göstərmişdi. Viktor Hüqonun romanı ölümcül vəziyyətdə olan tarixi abidəyə yeni həyat verilməsində əsas rol oynamışdı.

Həmin dövrdə Notr-Dam kilsəsi barədə bir neçə fikir axını formalaşmışdı. Beləki, Fransanın yaxın keçmişindən qopmasını istəməyən monarxistlər, dindar çoxluğun inancını ifadə edən katoliklər və dünyəvi düşüncə tərəfdarı olan qruplar var idi.

Bu zaman mədəniyyət naziri kilsənin restavrasiya edilməsi ilə bağlı qərar verir. O zamana qədər kilsənin təmirindən məsul olan Qodde bərpa metodları bəyənilmədiyi üçün vəzifəsindən çıxarılır. Kilsənin bərpa işləri ya və tapşırılır. Onlar in tikintisində fərqlənmişdilər. bir layihə və hesabat təqdim edir. 1844-cü ildə layihəsi qəbul edilir. 1845-ci ildə bu layihənin həyata keçirilməsi üçün 3.888.500 frank məbləğində büdcə ayrılmasını istəyir, lakin kilsənin təmiri üçün sadəcə 2.650.000 frank məbləğində büdcə ayrılır. Milli Məclis məbləğin verilməsi ilə əlaqədər qanun qəbul edir. Beləliklə uzun müddət gözlənilən restavrasiya prosesi başlamalı idi. 1850-ci ildə ayrılan məbləğ bitir və kilsənin təmiri dayandırılır. təmirin tamamlana bilməsi üçün yeni təkliflər verməyə məcbur olur. Ümumilikdə təmir üçün 12 milyon frankdan çox məbləğ ayrılır.

Kilsənin təmiri maliyyə cəhətdən çatışmazlıqlar olduğunu təsdiqlədi. Kilsənin aşağı hissəsinə düşmək üçün 9 metr aşağıya enmək lazım idi. Antuan Lusson və kimi şüşə sənəti ustaları dəhlizin hündür pəncərələrinin şüşələrini və kapellanın pəncərələrinin şüşələrini dəyişmək üçün XIII əsrin vitraj şüşələrindən istifadə etdilər.

Kilsənin divar qapısının təmiri də layihəyə daxil idi. Beləki qırmızı qapı artıq sıradan çıxmışdı. Qırılmış pinakllar və dağılmış lar da təmir edildi. Portalların və fasadın böyük heykəlləri də təmir edildikdən sonra təmirin bitməsi üçün çox az iş qalmışdı. Restavrasiya edənlər yazıları və rəsimlərinə əsasən dağılan hissələri tapmaqda çox çətinlik çəkirdilər.

Kilsənin əsaslı bərpası, xüsusilə də heykəllərin bərpası iki memarın uğurları kimi qeyd edilir. Həmin dövrdə yox edilən bütün heykəllərin sürətli bərpasına çalışırdılar. Bu heykəllərə Amyen, və kilsələrində olan heykəllər də daxildir. Bunu etmək üçün memarlar, rəhbərliyində məşhur heykəltəraşlardan ibarət bir komanda yaratdılar. Onların bir çoxu nin atelyesindən gəlmişdilər və bir-birlərini tanıyırdılar. Heykəltəraşlardan ibarət komanda içərisində 12 bürünc heykəlin də olduğu, yüzdən çox heykəllər yaradırlar. Joffri-Deşom və heykəllərin hazırlanması işində yaxından fəaliyyət göstərirlər. Heykəllərin görünüşünü əvvəlcə tərəfindən hazırlanırdı, sonr heykəltəraşlar bu görünüşə əsasən heykəlləri hazırlayırdılar. Sonuncu daş heykəlin hazırlanması da bura daxildir. Heykəllərin hazırlanmasına memarlar tərəfindən nəzarət edilməsi, heykəltəraşlara incəsənət azadlığı vermədi.

Restavrasiya sırasında kilsədə bəzi hissələr də dəyişildi. Məsələn, şimaldakı nin yeri on beş dərəcə dəyişdirilir. Bunun səbəbi pəncərəni saxlayan divarın sökülməsi və divarın bərpa ehtiyacının yaranması idi. Sonda, memarın düşüncələrindən kənar bəzi heykəllər də yaradıdl. Bunlara misal olaraq kilsənin üzərindən Parisə baxan ximeraları göstərmək olar. II imperiya dövründə Parisin yenidənqurulması zamanı, göstərişi ilə gigiyenik qaydada təmizlənir. Haussmanın əmri ilə na bəzi dəyişikliklər edilir. Bu fəaliyyətə əsası XVIII əsrdə qoyulmuş uşaq bağçasının, İctimai Yardım İdarəsinin və keçmiş Otel Dyö-nün dağıdılmaları daxil idi. Arxeoloji Kriptanın yaranmasından sonra orta əsr küçələri və Sant Ceneviv de Ardent kilsəsinin konturları yeni rənglərlə boyanıldı. Bunun edilməsində əsas səbəb onlara diqqətin cəlb edilməsi idi.

Bir müddət sonra, Paris Kommunası kilsənin dağıdılması barədə qərar verir. Paris Kommunası nümayəndələri bir neçə skamya və stullara atəş açdılar və kilsəni yandırmağa çalışdılar. Lakin yanğın istənilən nəticəni vermədi, kilsəyə yüngül zərər dəydi. Kilsə heç bir problem olmadan iki ndən keçdi. 1965-ci ildə nefin on iki yüksək pəncərəsi və on iki nin boz və solğun pəncərələri iyirmi dörd vitraj pəncərə ilə dəyişdirildi. Bunlar orta əsrlərin rəngləmə üsullarını istifadə edən şüşə sənətçisi nin əsərləri idi. Əsasən qırmızı və mavi olmaq üzrə on beş rəng tonundan istifadə edildi. Beləki, rəngləmə qərbdən şərqə mavidən qırmızıya doğru gedir.

1990-cı illərdə müasir proseslər, əsrlər boyu qaralan kilsənin divar daşlarının yenidən ilkin halına, saflığına və bəyazlığına qayıtmasına təsir edir. Daşları qaraldan iki ayrı çirklənmə təbəqəsi var idi:

• Daşın hava və günəş işıqları nəticəsində qəhvərəngi olan bir hissəsi
• Parisin çirkli havası nəticəsində qaralan gipsdən ibarət hissə

Daşlar üçün təhlükə yaradan kir qatı aradan qaldırıldı. Heykəllərə zərər dəyməsin deyə, lazer, mikro-fırçalama və nəm kompressorlar vasitəsilə təmizləndi. Çox sayda korlanmış daşlar Paris yaxınlığında olan lutetiyen daş yatağındakı daşlarla əvəz olundu. Elektrik xəttinin çəkilməsi də daşlarda müəyyən qədər dəyişikliklər edilməsinə səbəb oldu.

Kilsənin 850 illik yubileyi münasibətilə, kilsənin XXI əsrə keçməsini bildirmək üçün böyük işlər görüldü. Əsas nefin işıqlandırılması restavrasiya edildi və axşam ziyarətləri və konsertlər üçün şərait yaradıldı. 2013-cü ildə ilk olaraq böyük orqanın idarə edilməsi tamamilə komputerləşdirildi. 2014-cü ildə ikinci addım kimi, 12000 boru təmizləndi. Yeni qapı kilidləri və xüsusi naqillər quraşdırılmış yanğından mühafizə sistemi quruldu. İçəridə və çöl tərəfdə qalan naqillər kilsənin dizaynını pozmasın deyə gizlədildi. Nəhayət, 23 mart 2013-cü ildə Notr-Dam qüllələri aralarında birinci dəfə çalınan zənglə birlikdə, doqquz zənglə dolduruldu. Beləliklə kilsəyə orta əsrlərdəki görünüşünə oxşar görünüş verilir.

2012-ci ilin noyabrından 2013-cü ilin dekabrına qədər keçmiş Notr-Dam küçəsində müəyyən dəyişiklik edildi və bura "Yubiley yolu" adlandırıldı. Bu küçə kilsənin işçilərinin və xristian dininin müqəddəs şəxlərinin adları ilə bəzədilmişdi.

Kirlənmə kilsəyə böyük zərər verirdi. Buna qarqoylların düşməsi və ların dağılması da aiddir. Buna görə də baş yepiskop kilsənin yenidən restavrasiya edilməsi üçün 20 il müddətində 100 milyon avroluq məbləğin yığılması üçün 2017-ci ildə çıxış etdi. 10 milyon avro işçilər üçün, kilsənin yanında müqəddəs yer üçün 10 milyon avro, larının dayaqlarını gücləndirmək üçün 20-30 milyon avro nəzərdə tutulmuşdu.

Notr-Dam, Fransanın tarixində çox sayda dini və siyasi hadisənin qeyd edildiyi tarixi bir məkandır.

• 1229-cu ildə, cümə axşamı günü, Tuluza qrafı un burada mərasimi burada keçirilir.
• IX Lüdovik, nin tikintisi başa çatana qədər Məsihin taxır.
• IV Filip 1302-ci ildə Fransa krallığının Baş Ştatlarını çağırır.
• Yüzillik müharibənin sonlarına doğru, on yaşındakı nin tacqoyma mərasimi. Lakin bu tacqoyma mərasimi tanınmadı. Çünki artıq 1429-cu ildə Reymsdə Fransa kralı kimi tacqoyma mərasimi keçirilmişdi.
• 1447-ci ildə Parisin azad edilməsini "" himni ilə qeyd edir.
• 1456-cı ildə Janna d'Arkın xatirəsinin bərpa edilməsi.
• 1558-ci il 24 apreldə Şotlandiya kraliçası Mariya Stüart ilə II Fransuanın nikah mərasimi.
• 1559-cu il 22 iyunda Yelizaveta Valuanın İspaniya kralı II Filiplə nikah mərasimi.
• 1572-ci il 18 avqustda Marqarita de Valua ilə Fransa kralı IV Henrixin nikah mərasimi. Nikah mərasimindən 6 gün öncə Varfolomey gecəsi hadisəsi baş tutmuşdu.
• 1594-cü il 22 mart IV Henrix Parisdə baş verən üsyan dalğasının beş ildən sonra yatırılması ilə əlaqədər öz minnətdarlığını bildirdi.
• 1660-cı ildə XIV Lüdovik nikah mərasimi vasitəsilə ilə təbrik edildi. Notr-Damın döşəməçisi adlandırılan, gələcək marşal, Lüksemburq qrafı bura xeyli sayda düşmən bayraqları gətirir.
• 1668-ci ildə Turenn protestant inancından ayrılır.
• 1687-ci ildə nin ölümü ilə əlaqədar olaraq tərifnamə yazır.
• 1793-cü il noyabrın 10-da Notr-Dam kilsəsi nı təbliğ etmək üçün Paris Kommunası tərəfindən nə çevrilir.
• 1804-cü il dekabrın 2-də papa VII Piyin iştirakı ilə Napoleon Bonapart özünü Fransanın imperatoru elan edir.
• 1811-ci ilin iyununda II Napoleon vəftiz edilir.
• 1835-ci il martın 8-də yepiskop in xahişi əsasında, Notr-Damın pasxadan əvvəlki dönəm ları içərisində keçirməyə icazə verilir. Onun əsasən gənclərin xristianlığa dəvəti ilə əlaqədar idi. 1836-cı ildə belə konfranslar dayandırılır. Lakin 1841-ci ildən fəaliyyətini bərpa edən lar günümüzə qədər fəaliyyət göstərir.
• 1853-cü il yanvarın 30-da III Napoleonun nikah mərasimi baş tutdu.
• 1856-cı ildə vəftiz edildi.
• 1896-cı il iyulun 19-da Tunisdə üsyançılar tərəfində öldürülən nin dəfn mərasimi keçirildi.
• 1944-cü ilin aprelində Paris arxiyepiskopu kardinal marşal i təntənəli şəkildə qəbul etdi. Həmin arxiyepiskop 1944-cü ilin iyununda un cənazə mərasimini qəbul edir.
• 1944-cü il avqustun 26-da Parisin azad olunduğu gün, general Şarl de Qoll və general Leklerkin hüzurunda nümayiş edilir.
• 1945-ci il mayın 9-da kardinal Suard general Şarl de Qoll ilə birlikdə ABŞ, SSRİ və Böyük Britaniya dövlət xadimləri və səfirlərini kilsədə qarşılayır. Arxiyepiskop onları ilə salamlayır və qələbə münasibətilə böyük orqanda Marselyeza ifa edilir.

•  

  Milli dəfn mərasimləri: (1923), marşal Ferdinand Foş (1929), marşal (1931), Raymon Puankare (1934), marşal (1947), marşal (1952 yanvar), Pol Klodel (1955 fevral), marşal (1967).
• Milli Anım günləri: Şarl de Qoll, Jorj Pompidu (1974 aprel), Fransua Mitteran (1996 yanvar)
• 1980-ci il və 1997-ci ilin avqustu: papa un ziyarətləri.
• 2007-ci il yanvar 26-da in dəfn mərasimi.
• 2008-ci ilin sentyabrın papa XVI Benediktin ziyarəti.
• 2008-ci il 22 oktyabrda nın dəfn mərasimində Rekviyem səsləndirildi.
• 2009-cu il iyunun 3-də Air France Rio-Paris 447 qəzasının qurbanlarının xatirəsinə kilsədə ekumenik tədbir hazırlanır.
• 2012-ci il dekabrından 2013-cü il 24 noyabra qədər kilsənin 850 illik yubiley tədbirləri keçirildi.
• 2013-cü il mayın 21-də yazıçı qurbangah qarşısında özünü vuraraq intihar etdi. Həmçinin 1931-ci il fevralın 11-də də Parisdə sürgün həyatı yaşayan meksikalı intellektual gənc kilsənin mərkəzində özünü vurub intihar etmişdi.
• 2015-ci il noyabrın 15-də Paris terror hadisələrinin qurbanlarının xatirələrini əbədiləşdirmək üçün kilsədə 15 dəqiqəlik zəng çalınmışdır.
• 2019-cu il aprelin 15-də kilsədə güclü yanğın baş vermişdir.

  Əsas məqalə: Paris Notr-Dam kilsəsində yanğın (2019)

Notr-Dam kilsəsində yanğın 15 aprel 2019-cu il tarixində Orta Avropa vaxtı ilə saat 18:50-də başlamış və təxminən doqquz saatdan artıq davam etmişdir. Alovlar, iki zəng qülləsini və çökən mərkəzi, o cümlədən kilsənin yuxarı hissəsindən başlayıb. Parisli bələdiyyə başçısı Anne Hidalqo bunu "dəhşətli" bir yanğın olduğunu bildirib.

  Qazıntılar, bu tikilinin memarlıq tarixini tam olaraq müəyyən etməyə imkan vermir. Kilsənin təməlində olan qayaya çatmaq üçün Sullinin kilsənin təməlini dağıtdığı düşünülür.

  Sullinin ailəsindən olan insanlardan birinin 1164-cü ildə "Ricardus cementarius" (Usta Riçard) digərinin isə 1170-ci ildə "Simon carpeutaris" (Usta Simon) adlandırılır. Bu şəxslərin həmin dövrdə çox məşhur olması barədə fikirlər var. Mənbə: Benjamin Guérard, "Cartulaire de l'église Notre-Dame de Paris", 1850, 5-ci cild, s. 47, 49 və 72.

  1815-ci ildən 1914-cü ilə qədər frankın dəyəri (90 %-lik 0.3225 qram qızıla bərabər olan german frankı) sabit qaldı və 10 avro dəyərində (2008) olduğu təxmin edilir. Buna görə də Milli Məclis kilsənin bərpası üçün 25 milyon avro məbləğində büdcə yaratdılar ki, bu da kilsənin bərpası üçün kifayət deyildi.

  Restavrasiyaçılar tərəfindən yüzə qədər böyük heykəllər yaradılmışdı. Təkcə Joffri-Deşom otuz heykəl düzəltmişdi: on səkkiz daş heykəl və on iki bürünc heykəl. Komandanın digər üzvləri Şeniyon, Fromanje, Mişel-Paskal, Tusse, Elmerik, Prinse və Vatriney idi. Sadəcə Adolf-Viktor Joffri-Deşom ölümündən sonra ad qazandı.

• Notre-Dame de Paris, Alain Erlande-Brandenburg, Éditions de la Martinière, Paris, 1997 ISBN 2-7324-2392-0

1. Dagerotipiya və şəkillər (səh. 210)