Mariya Kolesnikova — Vikipediya

Mariya Kolesnikova

Belarusian musician, cultural and political activist

Mariya Aleksandrovna Kolesnikova ( belar. Мари́я Алекса́ндровна Коле́сникова; 24 aprel 1982[1], Minsk[1]) — peşəkar musiqiçi və belaruslu siyasi fəal, siyasi məhbus. 2020-ci ildə Belarus prezident seçkilərində Viktor Babarikonun aparat rəhbəri. Svetlana Tixanovskayanın birgə qərargahının nümayəndəsi və siyasi böhranın aradan qaldırılması prosesinin təşkili üzrə Koordinasiya Şurasının rəyasət heyətinin üzvü, “Birgə” partiyasının lideri. O, 2020-ci il sentyabrın 7-də təhlükəsizlik işçiləri tərəfindən qaçırılıb və sentyabrın 8-də səhər tezdən zorla Ukrayna ilə sərhədə aparılıb. Onlar Kolesnikovanı ölkəni tərk etməyə məcbur etməyə çalışıblar, lakin o, Ukrayna ilə sərhəd-nəzarət postunun qarşısında pasportunu xırda-xırda hissələrə parçalayıb və posta aparıldığı avtomobilin pəncərəsindən qaçıb. Bundan sonra o, Belarus ərazisinə qayıdıb. Lakin dərhal həbs olunub. Ertəsi gün onun həmkarı və vəkili Maksim Znak həbs edilib.

Mariya Kolesnikova
belar. Марыя Аляксандраўна Калеснікава
Şəxsi məlumatlar
Doğum adı Марыя Аляксандраўна Калеснікава
Doğum tarixi 24 aprel 1982(1982-04-24)[1] (42 yaş)
Doğum yeri Belarusiya SSR, SSRİ
Milliyyəti belarus
Vətəndaşlığı SSRİ SSRİ  Belarus
Partiya “Birgə” partiyası
Təhsili Belarus Dövlət Musiqi Akademiyası
Ştutqart Ali Musiqi və Teatr Kolleci
İxtisası musiqiçi, bəstəkar
Fəaliyyəti fleytaçı, siyasi fəal
Dini şərqi ortodoks xristianlıq
Təltifləri Andrey Saxarov adına "Düşüncə azadlığı" mükafatı
Vatslav Havel adına mükafat
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İstintaq təcridxanasında bir il qaldıqdan sonra, 2021-ci il sentyabrın 6-da Minsk vilayət məhkəməsinin qərarı ilə o, “Dövlət hakimiyyətini konstitusiyaya zidd yollarla ələ keçirmək, ekstremist birləşmə yaratmaq və onlara rəhbərlik etmək məqsədi ilə sui-qəsd törətməkdə” təqsirli bilinib. Habelə Mariya Aleksandrovna dövlət hakimiyyətinin ələ keçirilməsinə dair açıq çağırışlarda, Belarusun milli təhlükəsizliyinə zərər vurmağa yönəlmiş digər hərəkətlərin, o cümlədən xarici dövlətə, xarici və beynəlxalq təşkilata ünvanlanmış, kütləvi informasiya vasitələrindən və internetdən istifadə etməklə vətənə xəyanətdə ittiham olunub.

Məhkəmə işi bağlı qapılar arxasında aparılıb, təqsirləndirilən şəxslərə materiallarla tanış olmaq imkanı verilməyib, vəkillərə məlumatı açıqlamamaq müqaviləsi bağlanıb. Kolesnikova 11 il ümumi rejimli islah koloniyasında, Znak - 10 il ciddi rejimli koloniyada cəza çəkməyə məhkum edilib.

Avropa İttifaqının səkkiz ölkəsi, ABŞ, Kanada və Böyük Britaniya Kolesnikovanı repressiya qurbanı, vicdan məhbusu kimi tanıyıb, hökmü pisləyib və onun dərhal azadlığa buraxılmasını tələb ediblər. Hökm elan edildikdən sonra bu ölkələrin liderləri Lukaşenko rejiminə qarşı sanksiyaları sərtləşdiriblər.

Həyatı

 
Minskdə Mariya Kolesnikova meydanı

Musiqiçi karyerası

Mariya Kolesnikova 24 aprel 1982-ci ildə Minskdə mühəndis ailəsində anadan olub.[2] Bacısı Tatyananın xatirələrinə görə, valideynlərinin musiqiyə olan ciddi həvəsi övladlarının təhsilinə və Mariyanın gələcək peşə seçiminə təsir göstərmişdir.[3][4] Kolesnikova musiqi məktəbində oxumuş, sonra Belarus Dövlət Musiqi Akademiyasını fleytaçı və dirijor ixtisası üzrə bitirmişdir.[5]

Kolesnikova 17 yaşından Minskdəki gimnaziyada fleytadan dərs deyirdi. O, Opera Teatrında, Mixail Finberqin dirijorluğu ilə Belarus Respublikasının Milli Akademik Konsert Orkestrində və Belarus Respublikasının Prezident Orkestrində çalışıb.[6][7] İtaliya, Litva və Polşada qastrol səfərlərində olub.[5] 2007-ci ildə Almaniyaya köçərək Ştutqartdakı Ali Musiqi Məktəbinə daxil olub. Kolesnikova eyni vaxtda iki fakültədə - qədim və müasir musiqi fakültələrində təhsil alıb.[5][8][9]

2010-cu illərdə o, Almaniya və Belarusda konsert proqramlarında fəal iştirak etmiş və beynəlxalq mədəni layihələr təşkil etmişdir.[10][11] Məsələn, o, yeni musiqilərin ifa edildiyi "Eclat" festivalının təşkilatçıları komandasına daxil olmuşdur.[12] Belarusdakı işləri arasında: “Musiqi və Holokost”, “Böyüklər üçün musiqi dərsləri” adlı mühazirələr silsiləsi, məktəblilər üçün “Robot Orkestri” proqramı onun layihəsi olub.[13][14]

2017-ci ildə Kolesnikova Belarusda ilk "TEDxNiamiha" konfranslarından birinin iştirakçısı olub və müasir incəsənət sahəsində müxtəlif tədbirlər keçirən "Artemp"[8] yaradıcılıq birliyinin təsisçiləri arasında idi.[3] Elə həmin il o, "Ok16" mədəniyyət mərkəzinin bədii rəhbəri vəzifəsini tutub. Bu mərkəz Minsk Dəzgahları Zavodunun üç boş emalatxanasının ərazisində açılıb və mədəni və iqtisadi layihələr üçün platformaya çevrilib. "Ok16" vasitəsilə Kolesnikova bankir Viktor Babariko ilə tanış olub. Mərkəz məhz Viktor Babarikonun maliyyə dəstəyi sayəsində təşkil olunmuşdu.[3][5][15]

Siyasi aktivlik

12 may 2020-ci ildə Kolesnikova əsas müstəqil namizədlərdən biri və Aleksandr Lukaşenkonun rəqibi olan Belarus prezidentliyinə namizəd Viktor Babarikonun seçki qərargahına rəhbərlik edib. Babarikonun qeydiyyatı rədd edildikdən[16] və həbs olunduqdan sonra,[17][18] 16 iyul 2020-ci ildə Kolesnikov və digər müstəqil namizədlərin qərargahlarının rəhbərləri - Veronika Tsepkalo (Valeri Tsepkalonun həyat yoldaşı) və Svetlana Tixanovskaya (Sergey Tixanovskinin həyat yoldaşı) birləşmələrini elan etdilər.[19][20][21] Tixanovskaya hər üç komandadan əsas namizəd oldu.[22] Lukaşenko 80,1% səslə qələbə qazandığını elan etdikdə,[23] müxalifət onu kütləvi saxtakarlıqda ittiham edərək seçkinin nəticələrini qəbul etməkdən imtina etdi.[24][25] Nəticələrin legitimliyi ABŞ, Kanada, Böyük Britaniya, Ukrayna və Aİ-nin digər səkkiz dövləti tərəfindən tanınmadı. Ölkədə Lukaşenkonun istefası və yenidən seçilməsi tələbi ilə küçə etirazları başladı.[26] Kütləvi etirazlar təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən son dərəcə vəhşicəsinə yatırıldı.[27], которые крайне жестоко подавляли силовики[28][29][30][31].

Aksiyalar zamanı Kolesnikova vurğulayıb ki, o, etiraz lideri rolunu öz üzərinə götürmür və mitinqlərin təşkilində iştirak etmir. Müxalifətin ideyası ondan ibarət idi ki, hər bir belarus etiraz lideridir və hər kəs öz ölkəsinin gələcəyi üçün məsuliyyət daşıyır.[32][33] O, fərdi vətəndaş kimi mitinqlərdə iştirak etmiş və media vasitəsilə vətəndaşları və hökumət rəsmilərini etirazların dinc xarakter daşımasını dəstəkləməyə çağırmışdı.[34][35][36] Avqustun 18-də Kolesnikova “Siyasi böhranın aradan qaldırılması prosesinin təşkili üzrə Koordinasiya Şurasının” əsas tərkibinə daxil oldu[37][38] və avqustun 19-da onun rəyasət heyətinə seçildi.[39][40][41][42]

Avqustun ortalarında hakimiyyətin təzyiqi altında Tsepkalo və Tixanovskaya Belarusu tərk etməyə məcbur oldular. Mariya Kolesnikova, həbs edilmiş və istintaq təcridxanasında qalmağa davam edən dostlarına - Viktor Babariko və oğlu Eduarda dəstək naminə şəxsi məsuliyyət hissi ilə ölkəni tərk etməkdən qəti istəksizliyini izah etdi.[43][44]. Мария объясняла своё категорическое нежелание покидать страну чувством личной ответственности перед друзьями, которые продолжали оставаться в СИЗО, арестованными Виктором Бабарико и его сыном Эдуардом[3][45] Avqustun 31-də Kolesnikova vətəndaş azadlıqları uğrunda mübarizənin demokratik alətinə çevrilə biləcək “Birgə” siyasi partiyasının yaradılmasını elan etdi.[46][47][48]

Sərhəddə saxlanma və cinayət təqibi

Sentyabrın 7-də mətbuatda naməlum şəxslərin Minskin mərkəzində Mariya Kolesnikovanı qaçırması xəbəri yayılıb ki, qohumları və həmkarları onunla telefonla əlaqə saxlaya bilməyiblər. Daha sonra hadisə şahidləri bildiriblər ki, mülki geyimli və maskalı şəxslər onu “Rabitə” yazılmış mikroavtobusa zorla mindiriblər.[49] Sentyabrın 8-də səhər saatlarında Kolesnikovanı Belarusdan zorla deportasiya etməyə çalışdıqları barədə məlumat yayıldı. Ukrayna daxili işlər nazirinin müavini Anton Geraşenko daha sonra təsdiqlədi ki, “bu, könüllü getmə deyildi. Bu, insanın öz vətənindən zorla qovulması idi.” Belarus Respublikasının Dövlət Sərhəd Komitəsi bildirib ki, səhər saat 4-də Kolesnikova, İvan Kravtsov və Anton Rodnenkov sərhəd nəzarətindən keçərək Ukraynaya tərəf yola düşüblər.[50] Hökumət kanalları Kolesnikovanın bacısını ziyarət etmək üçün Ukraynaya getmək istəyərkən saxlanıldığı barədə xəbərlər yayımladı.[51] Şahidlərin sözlərinə görə, Kravtsov və Rodnenkovun sözlərinə görə, sərhəddə Kolesnikova "pasportunu cırıb, onu atıb pəncərədən çölə çıxıb,[52][53][54][55], после чего снова была задержана[50] Belarus tərəfinə qayıtdı".[56]. O, yenidən saxlanılıb. Bundan xəbər tutan Bundestaqın vitse-prezidenti Klavdiya Rot "Libereco" təşkilatı vasitəsilə yardım göstərərək Kolesnikovanı öz himayəsi altına alacağına söz verdi.[57]

Sentyabrın 9-da Kolesnikovanın Koordinasiya Şurasındakı həmkarı, hüquqşünas Maksim Znak həbs olundu.[58] Həmin gün media Mariyanın atasından onun həbs edildiyi və cinayət işi üzrə şübhəli şəxs qismində Minskdəki 1 saylı istintaq təcridxanasında olması barədə məlumat aldı.[59][60] Mariya vəkilləri vasitəsilə ayın 7-də və 8-də ona qarşı edilən təhdid və zorakılıqdan şikayətlə İstintaq Komitəsinə müraciət edib. Mariyanın dediyinə görə, DTK və QUBOPiK əməkdaşları “başına torba keçirib”, onu öldürəcəkləri və “hər halda diri və ya hissə-hissə çıxaracaqları” ilə hədələyiblər[61][62] və şəxsən nazirliyin rəis müavini Daxili işlər işçisi Gennadi Kazakeviç ona deyib ki, getməsə, “25 il təhlükəsizlik qüvvələri üçün köynək tikən zonada dişsiz qalacaq”.[52]

10 sentyabr 2020-ci ildə “Viasna” İnsan Hüquqları Mərkəzi, Belarus Jurnalistlər Assosiasiyası, Belarus Helsinki Komitəsi və Belarus PEN Mərkəzi də daxil olmaqla on iki təşkilatın birgə bəyanatı ilə o, siyasi məhbus kimi tanınıb. 11 sentyabr 2020-ci ildə "Amnesty International" Kolesnikovanı vicdan məhbusu kimi tanıdı.[63][64]. 11 сентября 2020 года Международная организация ru:Amnesty International признала Колесникову узником совести[65]

Sentyabrın 12-də Kolesnikova Minsk istintaq təcridxanasından 8 saylı Jodino həbsxanasına köçürüldü.[66] Sentyabrın 16-da Belarus İstintaq Komitəsi Kolesnikova qarşı Cinayət məcəlləsinin 3-cü hissəsi ilə ittiham irəli sürüb. Cinayət Məcəlləsinin 361-ci maddəsi: KİV və internetdən istifadə etməklə milli təhlükəsizliyə zərər vurmağa yönəlmiş hərəkətlərə çağırışdı.[67] 8 yanvar 2021-ci ildə Kolesnikova yenidən Jodinodan Minskdəki istintaq təcridxanasına köçürüldü və onun qalma müddəti martın 8-dək uzadıldı.[68]

Kolesnikovanın həbsindən bir il sonra da onun atası ilə görüşməsinə icazə verilmədi.[69] Bacısı Tatyananın dediyinə görə, Kolesnikova istintaq təcridxanasından ayda 150-dən 170-ə qədər məktub göndərib, onlardan maksimum 20-si 2021-ci ilin aprelin əvvəlindən mayın ortalarına kimi qəbul edənlərə çatmayıb. Mariyanın özünün aldığı məktublar senzuradan keçirilir və “heç bir yazışma olmasın” prinsipi ilə seçilir. Yazışmaların 5%-dən çoxu ona çatmır.[70] Bundan əlavə, istintaq təcridxanasına uzun müddət təcrübə olmaması səbəbindən fleytasının ötürülməsinə icazə verilməyib, Kolesnikovanın peşəkar və virtuoz səviyyəsi əbədi olaraq itirilmək riski yaranıb.[71]

27 yanvar 2021-ci ildə Kolesnikova DTK və GUBOPiK əməkdaşlarının oğurlanması, təhdid və zorakılığa məruz qalması barədə şikayəti əsasında cinayət işi başlamaqdan imtina edilib.[62]

2021-ci ilin mayında Mariya Kolesnikova nəhayət üç cinayət maddəsi ilə ittiham olunub.[71] Ona qarşı milli təhlükəsizliyə qarşı hərəkətə keçməyə çağırış, konstitusiyaya zidd yollarla dövlət hakimiyyətini ələ keçirmək üçün sui-qəsd və ekstremist qrup yaratmaq ittihamları irəli sürülüb. Müdafiə tərəfi təkid edirdi ki, irəli sürülən bütün ittihamlar üzrə cinayət yoxdur.[72][73][74] İstintaq və məhkəmə zamanı ittihamın təfərrüatları ictimaiyyətə açıqlamaqdan imtina edib.[75] Təqsirləndirilən şəxsin iş materialları ilə tanış olmaq imkanı və məhkəmə prosesinə hazırlaşmaq imkanı belə olmayıb.[76]

Hökm

6 sentyabr 2021-ci ildə Mariya Kolesnikova və Maksim Znak haqqında hökm çıxarılıb. Kolesnikova 11 il müddətinə ümumi rejimli koloniyada, Znakda isə 10 il müddətinə ciddi rejimli koloniyada həbslə cəzalandırılıb. İttiham tərəfi hər biri üçün 12 il həbs israr edib. Məhkəmə qapalı keçirilib. Əvvəllər iclasın açıq keçiriləcəyi bildirilsə də, yalnız 8 qohum və vəkilin yazılı icazəsi olmadığı bəhanəsi ilə məhkəmə zalına heç kəs buraxılmayıb. Kolesnikovanın vəkili Vladimir Pılçenkonun sözlərinə görə, zalda təqsirləndirilən şəxslərə tanış olmayan “mütəşəkkil izdiham” 50-yə yaxın adam olub. Hökmün elan edilməsi beş dəqiqədən çox çəkməyib.[70]

Vəkillərin və yaxınlarının dediyinə görə, Kolesnikova və Znak əfv ərizələrini imzalamaqdan imtina edirlər, çünki onlar günahsız olduqlarına əmindirlər və apellyasiya şikayəti verməyi planlaşdırırlar.[77]

Kolesnikova müsahibəsində bildirib ki, istintaq təcridxanasında olduğu müddətdə ona dəfələrlə istintaqla əməkdaşlıq etmək, əfv üçün ərizə yazmaq və ya “Roman Protaseviç kimi filmdə” (keçmiş baş redaktor) çəkilmək təklif olunub. Qeyd edək ki, “NEXTA” teleqram kanalının rəhbərinin həbsi naminə Belarus hakimiyyəti Ryanair" təyyarəsini bomba həyəcanı ilə yerə endirib.[78] Bundan sonra Roman Protaseviçi mədənçilik haqqında yalan məlumat verdiyinə və etirazlarda əlaqəsi günahını videoda etiraf etməyə məcbur etmişdilər.[79][80][81][82][83])[84]

Hökm elan edildikdən sonra ilk müsahibəsində Kolesnikova həbsxanada "hamı hər yerdə siqaret çəkdiyini" və daimi tüstüyə məruz qalmasının fleytaçı peşəsinə qayıtmasına imkan verməyəcəyini söyləyib. Bununla belə, Mariya ölkədə qalmaq qərarından peşman olmadığını və 2020-ci il etirazlarının ölkədə müsbət dəyişikliklərə aparan yolun başlanğıcı olduğuna inandığını bildirib.[85][86]

2021-ci il dekabrın 24-də Belarusun Ali Məhkəməsi Kolesnikova və Znakın hökmünü dəyişməz saxlayıb.

22 noyabr 2022-ci ildə Mariya Kolesnikovanın cəza kamerasına salındığı məlum oldu.[87] Noyabrın 28-də o, perforasiya olunmuş xora diaqnozu ilə xəstəxanaya yerləşdirilib və təcili əməliyyat olunub, sonra reanimasiyaya köçürülüb. Kolesnikovanın bacısının dediyinə görə, Mariya həbsxanadan əvvəl mədə-bağırsaq traktında problem yaşamamışdı. Onun saxlandığı şərait xəstəliyə səbəb ola bilərdi – məsələn, huşunu itirmə və yüksək qan təzyiqinə baxmayaraq, onun cəza kamerasında saxlanma müddəti 10 gün uzadılıb.[88] 6 mart 2023-cü il tarixindən etibarən Kolesnikova yenidən koloniyaya köçürülüb.[89]

Reaksiyalar

Kolesnikovanın həbsi dünyanın aparıcı mediasının diqqətini çəkib.[90][91][92][93] Çoxsaylı hüquq müdafiəçilərinin, jurnalistlərin və beynəlxalq ictimaiyyətin fikrincə,[94] Kolesnikovaya qarşı iş əsassız və sübutsuz uydurma ittihamlar səbəbindən bağlı qapılar arxasında aparılıb.[95]

9 sentyabr 2020-ci ildə Klavdiya Rot siyasi məhbusun himayədarlığını öz üzərinə götürüb.[96][97] 11 sentyabr 2020-ci ildə yüz alman mədəniyyət xadimi açıq məktubda kansler Angela Merkeldən Kolesnikovanın azad edilməsi üçün dəstək verməsini və mümkün olan hər şeyi etməyi xahiş edib.[98] 19 noyabr 2020-ci ildə ABŞ-ın ATƏT-dəki səfiri Cim Gilmor bəyanat yayaraq Kolesnikovanın dərhal azad edilməsini “milli dialoqa doğru mühüm addım” kimi qiymətləndirib.[99]

21 iyun 2021-ci ildə GUBOPiK Kolesnikovanın oğurlanması da daxil olmaqla, ABŞ-ın xüsusi təyin edilmiş vətəndaşları və bloklanmış şəxslərin siyahısına əlavə edildi.[100]

Kolesnikovanın cəzası açıq şəkildə repressiv kimi qiymətləndirilib. Bundestaqın deputatları, Almaniya Xarici İşlər Nazirliyi,[101][102], ABŞ Dövlət Departamenti[103][104][105] və beynəlxalq ictimaiyyətin bir çox digər nümayəndələri hökmü pisləyib və Lukaşenko rejiminə qarşı sanksiyaların sərtləşdirilməsinə çağırıblar.[106][107] Aİ nümayəndəsi Peter Stano hökmü “insan hüquqlarına və əsas azadlıqlara açıq hörmətsizlik” adlandıraraq Kolesnikovanın dərhal azad edilməsini tələb edib.[108]

Şərəfinə

12 sentyabr 2020-ci ildə Minskdə eyniadlı freska ilə “Mariya Kolesnikova meydanı” yaradıldı.[109] “Meydan” şəhər sakinləri tərəfindən Kolesnikova küçəsindəki həyətlərdən birində salınıb. Divar o vaxt istintaq təcridxanasında olan Kolesnikovanın portreti ilə bəzədilib. Divarda Mariyanın şərəfinə ad yazılmış lövhə asılmış və toponim "Google" xəritələrində yerləşdirilmişdir. Kolesnikova meydanı belarus musiqiçilərinin iştirakı ilə məhəllə görüşləri və konsertlər yerinə çevrilib və onun portreti ilə divarda uşaq rəsmlərinin sərgisi təşkil olunub.[110][111]

Mükafatları

  • Andrey Saxarov adına "Düşüncə azadlığı" mükafatı (Belarus müxalifətinin on nümayəndəsi arasında), oktyabr 2020.[112]
  • Gerhart Baum Fondunun İnsan Hüquqları Mükafatı, dekabr 2020.[113]
  • Beynəlxalq Qadın Cəsarət Mükafatı, Mart 2021.[114]
  • Lev Kopelev Sülh və İnsan Haqları Mükafatı, aprel 2021[115].[115]
  • Ştutqart Sülh Mükafatı “Alexander Lukaşenkonun avtokratik rejiminə qarşı cəsarətli mübarizə və insan haqları fəaliyyətlərinə görə”, aprel 2021.[116]
  • Martin Lüter Qorxmaz Söz Mükafatı, İyul 2021.[117]
  • Fritz Tsokliç Mükafatı, İyul 2021.[118]
  • Vatslav Havel adına mükafat, Sentyabr 2021.[97]

Ailəsi

Atası Aleksandr Pavloviç Kolesnikov sualtı qayıqda xidmət edib, Aviasiya Kollecində dərs deyib və bizneslə məşğul olub. Mariyanın anası mühəndis idi və 2019-cu ildə vəfat edib.

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 3 https://bigbookname.com/user/maria-kalesnikava-6175066.
  2. ↑ "Мария Колесникова рассказала о советах Алексиевич, об истории лозунгов кампании и совместном шопинге с Цепкало и Тихановской" (rus). «Наша Нiва». 2020-08-04. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  3. ↑ 1 2 3 4 Просвирова, О. "Женщина в оркестре. Как Мария Колесникова стала лидером белорусского протеста" (rus). BBC. 2020-09-17. 2021-09-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  4. ↑ "«Маша — крепкий орешек, и всегда была такой». Сестра Марии Колесниковой рассказывает о ее семье, характере и взглядах" (rus). «Настоящее время». 2020-09-10. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  5. ↑ 1 2 3 4 "Кто такая Мария Колесникова: флейтистка, арт-директор, глава штаба Бабарико" (rus). Office Life. 2021-08-04. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  6. ↑ "Мария Колесникова рассказала о советах Алексиевич, об истории лозунгов кампании и совместном шопинге с Цепкало и Тихановской". 2021-02-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-21.
  7. ↑ "Мария против Лукашенко: как флейтистка Колесникова возглавила оппозицию" (rus). «Московский комсомолец». 2020-09-05. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  8. ↑ 1 2 "Гульня ў класіку: інтэрв'ю з Марыяй Калеснікавай // Na Dzeya, 34mag". 2020-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-25.
  9. ↑ Тейзе, К., Карпова, Я. "Немецкая коллега о Колесниковой: Политик был в ней всегда" (rus). Deutsche Welle. 2021-08-05. 2021-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  10. ↑ "Музыкант и серфингист. Кто такая Мария Колесникова — представитель штаба Виктора Бабарико". TUT.BY (rus). 2020-07-20. 2020-07-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-18.
  11. ↑ "Кто такая Мария Колесникова — представитель штаба Виктора Бабарико. Что о ней известно?". belaruspartisan.by (rus). 2020-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-19.
  12. ↑ "Испорченный паспорт из Беларуси - в немецком городе Марии Колесниковой" (rus). Deutsche Welle. 2021-02-05. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  13. ↑ Шенкман, Я. "Ноты для Марии Колесниковой" (rus). Новая газета. 2021-09-06. 2021-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  14. ↑ Васильева, Д. "Gismart будет обучать школьников программировать роботов-музыкантов" (rus). Dev.by. 2019-06-04. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  15. ↑ "Как завод превратился в культурный центр // Е. Ерёмина, Белорусы и рынок". 2019-11-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-25.
  16. ↑ Демидова, О. "ЦИК Беларуси не зарегистрировал Виктора Бабарико кандидатом в президенты" (rus). Deutsche Welle. 2020-07-14. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  17. ↑ "В Минске задержан главный оппонент Лукашенко Что стало причиной и помешает ли это его участию в кампании" (rus). РБК. 2020-06-18. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  18. ↑ "Бывший кандидат в президенты Беларуси Виктор Бабарико выступил в суде с последним словом" (rus). BBC. 2021-06-28. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  19. ↑ "Время женщин". Новая газета - Novayagazeta.ru (rus). 2020-07-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-19.
  20. ↑ Белорусская оппозиция заключила тройственный союз // Коммерсантъ. 2020-08-17 tarixində arxivləşdirilib.
  21. ↑ "В Беларуси оппозиционные кандидаты объединились против Лукашенко". Украинская правда (rus). 2020-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-19.
  22. ↑ "Белорусское чудо - объединение штабов. Что было год назад и что будет дальше" (rus). Deutsche Welle. 2021-07-16. 2021-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  23. ↑ "Лукашенко опроверг фальсификации на выборах" (rus). “Известия”. 2020-08-16. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  24. ↑ "«Люди не проглотят нарисованную победу Лукашенко»" (rus). Meduza. 2020-08-07. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  25. ↑ "Сколько голосов могла в реальности набрать Светлана Тихановская" (rus). «Ведомости». 2020-09-17. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  26. ↑ Шаталин, В. "Госдепартамент США заявил о непризнании Лукашенко законным президентом" (rus). Deutsche Welle. 2020-09-23. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  27. ↑ Андрей Козенко. "Революция несбывшихся надежд". «ru:Русская служба Би-би-си». 2021-08-09. 2021-11-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-04.
  28. ↑ "Протесты в Белоруссии после выборов президента" (rus). «Коммерсант». 2020-08-10. 2021-10-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  29. ↑ Водомёты, дубинки, резиновые пули: как в ночь после выборов 9 августа силовики разгоняли протестующих в Минске // Комсомольская правда, 10.08.2020
  30. ↑ Перова, А. "Вы видели этого человека? Запускаем сервис для поиска пропавших после акций". ru:TUT.BY (rus). 2020-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-12-29.
  31. ↑ Шуманская, О. "Поисковый отряд: «Каждый день поступают сотни звонков о пропавших без вести. Раньше был один-два звонка в день»". ru:Комсомольская правда (rus). 2020-08-17. İstifadə tarixi: 2020-12-29.[ölü keçid]
  32. ↑ Азар, И. "«Я каждое утро беру лопату и копаю»" (rus). “Новая газета”. 2020-08-23. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  33. ↑ ""Сцена большая, места хватит всем". Мария Колесникова – о том, будет ли она новым лидером протеста в Беларуси" (rus). “Настоящее время”. 2020-09-01. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  34. ↑ "Протесты в Беларуси, дни 3—5" (rus). Новая газета. 2020-08-11. 2020-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  35. ↑ "Колесникова призвала белорусов сохранять мирный характер протестов" (rus). Interfax. 2020-08-22. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  36. ↑ Евгений Шуваев. "Соратница Тихановской Мария Колесникова приехала на митинг оппозиции в Минске". Известия (rus). 2020-08-16. 2021-01-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-18.
  37. ↑ "В основной состав Координационного совета белорусской оппозиции вошли 70 человек". ТАСС. 2020-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-19.
  38. ↑ Алеся Добыш | Сайт «Комсомольской правды». "Прошла первая пресс-конференция Координационного совета: «Светлана Тихановская планирует вернуться в Беларусь»". kp.ru — Сайт «Комсомольской правды». 2020-08-18. İstifadə tarixi: 2020-08-19.
  39. ↑ "Мария Колесникова — РБК: «Белорусы ощутили силу самим разобраться»" (rus). РБК. 2020-08-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-19.
  40. ↑ "Создание Координационного Совета: итоги пресс-конференции". Виктор Бабарико (rus). 2020-08-18. 2020-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-19.
  41. ↑ "Оппозиция Белоруссии избрала президиум Координационного совета". ТАСС. 2020-08-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-19.
  42. ↑ "В президиум белорусской оппозиции вошли нобелевский лауреат и экс-министр" (rus). РБК. 2020-08-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-19.
  43. ↑ "Представитель Тихановской заявила, что ее вывезли из страны власти Белоруссии" (rus). Интерфакс. 2020-08-11. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  44. ↑ "Год с начала протестов в Белоруссии. Что стало с противниками Лукашенко" (rus). РБК. 2021-08-09. 2021-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  45. ↑ "«Это будет последняя ошибка Лукашенко»: Мария Колесникова о новых целях оппозиции, переговорах с бизнесом и тревожном звонке в Москву" (rus). Forbes. 2020-08-16. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  46. ↑ Евгений Шуваев. "Белорусская оппозиция объявила о создании партии «Вместе»". Известия (rus). 2020-08-31. 2020-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-31.
  47. ↑ "Белорусская оппозиция объявила о создании политической партии "Вместе"". ТАСС. 2020-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-31.
  48. ↑ "Колесникова объявила о создании политической партии "Вместе"". Sputnik Беларусь (rus). 2020-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-31.
  49. ↑ "СМИ сообщили о похищении в Белоруссии Колесниковой" (rus). РБК. 2020-09-07. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  50. ↑ 1 2 "Марию Колесникову задержали на границе с Украиной" (rus). Meduza. 2020-09-08. 2020-09-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-08.
  51. ↑ "Колесникова обратилась в СК по факту похищения и угроз" (rus). БелНовости. 2020-09-10. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  52. ↑ 1 2 Перуновская, Алеся; Карпова, Яна. "Та, которую не смогли запугать. За что судят Марию Колесникову?" (rus). Deutsche Welle. 2021-08-04. 2021-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-10.
  53. ↑ "Колесникова при попытке насильственного вывоза из Беларуси порвала свой паспорт - источник" (rus). Interfax Украина. 2020-09-08. 2021-09-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  54. ↑ ""Через другое окно она выбралась и пошла в сторону белорусской границы". Как Мария Колесникова не дала вывезти себя из страны" (rus). «Настоящее время». 2020-09-08. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  55. ↑ ""Она выкинула паспорт за окно". Что происходило с Марией Колесниковой на границе с Украиной" (rus). BBC. 2020-09-08. 2021-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  56. ↑ "Погранкомитет Беларуси заявил о пересечении границы с Украиной членами КС Кравцовым и Родненковым. Колесникову задержали". Новая газета - Novayagazeta.ru (rus). 2020-10-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-11.
  57. ↑ "Известный немецкий политик готова взять "шефство" над Колесниковой в случае ее заключения" (rus). de:Deutsche Welle. 2020-09-08. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  58. ↑ "Белорусский юрист и оппозиционер Максим Знак в письме Би-би-си: думаю о суде, а не о тюремном заключении" (rus). BBC. 2021-08-08. 2021-09-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  59. ↑ "Отец назвал местонахождение Колесниковой" (rus). РБК. 2020-09-09. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  60. ↑ "Колесникова — подозреваемая по уголовному делу о «захвате власти»". TUT.BY (rus). 2020-09-09. 2020-09-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-09.
  61. ↑ "«Меня все равно вывезут: живой или по частям». Колесникова рассказала о поступающих ей угрозах и попытке выдворения из страны" (rus). «Фонтанка». 2020-09-10. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  62. ↑ 1 2 "Белорусской оппозиционерке Колесниковой отказали в возбуждении дела о похищении" (rus). Интерфакс. 2021-02-02. 2021-09-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  63. ↑ "Патрабуем неадкладнага вызвалення Марыі Калеснікавай, Максіма Знака і Іллі Салея" (belarus). ru:Правозащитный центр «Весна». 2021-09-10. 2021-10-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-10.
  64. ↑ "Калеснікава, Знак і Салей прызнаныя палітвязнямі" (belarus). be:Радио Рация. 2020-09-10. 2021-10-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-10.
  65. ↑ "Заявление. Беларусь: «Похищают лучших из нас». Произвольные аресты и принудительные высылки из страны ведущих оппозиционеров" (rus). ru:Amnesty International. 2021-09-11. 2020-11-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-20.
  66. ↑ "Марию Колесникову перевели из минского СИЗО в Жодино". vedomosti.ru (rus). Ведомости. 12 сентября 2020. 2020-09-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-12.
  67. ↑ Следственный комитет Беларуси. "Следователи сегодня предъявили Марии Колесниковой обвинение". t.me (rus). Telegram-канал СК. 12 сентября 2020. 2020-09-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-16.
  68. ↑ "Колесникову перевели из Жодино в СИЗО в Минске". TUT.BY (rus). 2021-01-11. 2021-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-21.
  69. ↑ ""Я готова к любому приговору". В Минске начался суд над Марией Колесниковой, ей грозит до 12 лет" (rus). BBC. 2021-08-04. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  70. ↑ 1 2 "У Александра Лукашенко длинные сроки" (rus). «Коммерсантъ». 2021-09-07. 2021-09-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  71. ↑ 1 2 ""Мне можно присылать ноты – они так классно звучат в голове". О чем пишет Мария Колесникова из минского СИЗО" (rus). «Настоящее время». 2021-07-05. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  72. ↑ "Члену совета белорусской оппозиции Колесниковой предъявили окончательное обвинение" (rus). ТАСС. 2021-05-13. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  73. ↑ Deutsche Welle (www.dw.com). "В Беларуси оппозиционерке Марии Колесниковой предъявлены обвинения | DW | 13.05.2021". DW.COM (rus). 2021-05-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-14.
  74. ↑ "Генпрокуратура: в суд направлено уголовное дело в отношении Марии Колесниковой и Максима Знака" (rus). Генеральная прокуратура республики Беларусь. 2021-06-25. 2021-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  75. ↑ "В Беларуси дело оппозиционеров Колесниковой и Знака поступило в суд" (rus). Deutsche Welle. 2021-07-05. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  76. ↑ "Белорусские оппозиционеры Колесникова и Знак предстанут перед судом" (rus). Интерфакс. 202-06-25. 2021-09-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  77. ↑ "Приговор Максиму и Маше: когда дети будут свободны, поклонюсь тем, кто поддержал". Новости Беларуси | euroradio.fm (rus). 2021-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-06.
  78. ↑ "ООН готовится представить доклад о посадке самолета с Протасевичем в Минске" (rus). Deutsche Welle. 2021-09-04. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  79. ↑ "Протасевич признал вину и рассказал о связях с оппозицией" (rus). РБК. 2021-06-03. 2021-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  80. ↑ "Роман Протасевич в студии госТВ Беларуси «признал» вину и попросил прощения. Журналисты обратили внимание на следы пыток на его руках". ru:Новая газета. 2020-06-03. 2021-06-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-03.
  81. ↑ "Белорусский госканал показал видео с Романом Протасевичем. Его семья уверена, что Романа заставили пытками". ru:Русская служба Би-би-си. 2021-06-03. 2021-06-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-04.
  82. ↑ Пятин А., Демидкина К. "«Результат невыносимых пыток»: основатель Nexta отреагировал на интервью Протасевича". ru:Forbes. 2021-06-04. 2021-06-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-04.
  83. ↑ "Amnesty International: Принуждение Романа Протасевича к "признанию" в эфире телевидения равносильно жестокому обращению" (rus). Amnesty International. 2021-06-04. 2021-11-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  84. ↑ "Мария Колесникова рассказала о попытках склонить ее к интервью на госканале «а-ля Протасевич»" (rus). «Дождь». 2021-08-03. 2021-08-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  85. ↑ "«Весь год они делали все, чтобы я пожалела»: Колесникова дала первое интервью после приговора" (rus). The Village Беларусь. 2021-09-30. 2021-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-18.
  86. ↑ Рейнсфорд, С. "Мария Колесникова: «Тюрьма — это отвратительное место, но здесь я особенно чувствую себя свободной»" (rus). Русская служба BBC. 2021-09-30. 2021-10-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-18.
  87. ↑ "Мария Колесникова попала в реанимацию. Перед этим ее держали в ШИЗО". The Insider (rus). 2022-11-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-11-30.
  88. ↑ Valkauskas, T. "«Не могла спать и теряла сознание». Cестра Колесниковой рассказала о здоровье, условиях содержания и письмах Марии" (rus). Lietuvos nacionalinis radijas ir televizija. 2022-12-12. 2022-12-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-30.
  89. ↑ "Новые приговоры: что стало с противниками Лукашенко" (rus). РБК. 2023-03-06. 2023-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-07.
  90. ↑ Belarus protests: Maria Kolesnikova charged under security law Arxivləşdirilib 2020-09-17 at the Wayback Machine, BBC News, 17.09.2020
  91. ↑ Belarus opposition politician told she would be deported 'alive or in bits' Arxivləşdirilib 2020-09-20 at the Wayback Machine, BBC, 11.09.2020.
  92. ↑ Maria Kolesnikova, the opposition leader who would not budge Arxivləşdirilib 2020-09-15 at the Wayback Machine, en:Financial Times, 11.09.2020
  93. ↑ Maria Kolesnikova: The Belarus opposition leader eyeing fair elections Arxivləşdirilib 2020-09-16 at the Wayback Machine, en:Deutsche Welle, 20.08.2020
  94. ↑ Халип, И. "Незабытая мелодия для флейты" (rus). Новая газета. 2021-09-06. 2021-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  95. ↑ "Госдеп назвал обвинения против Колесниковой в Белоруссии возмутительными" (rus). РИА Новости. 2021-05-14. 2021-10-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  96. ↑ "Claudia Roth, Vice President of the German Bundestag, takes over the prisoner's godparenthood for Maria Kolesnikova" (ingilis). Libereco – Partnership for Human Rights. 2020-09-09. 2021-10-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-10.
  97. ↑ 1 2 Мороз, Янина. "Премия Совета Европы Колесниковой - награда белорусам и тревожный сигнал" (rus). Deutsche Welle. 2021-09-27. 2021-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-29.
  98. ↑ "Культурное сообщество Германии выступило в поддержку Марии Колесниковой" (rus). Colta. 2020-09-11. 2021-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  99. ↑ "On Human Rights Violations in Belarus" (ingilis). Şablon:Нп3. 2020-11-19. 2020-11-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-26.
  100. ↑ Treasury and International Partners Condemn Ongoing Human Rights Abuses and Erosion of Democracy in Belarus Arxivləşdirilib 2021-09-28 at the Wayback Machine — ru:Министерство финансов США
  101. ↑ "Требуем освобождения! Реакция ЕС и ФРГ на приговоры Колесниковой и Знаку" (rus). Deutsche Welle. 2021-09-06. 2021-09-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  102. ↑ "Реакция Запада на приговоры Колесниковой и Знаку: Это олицетворяет жестокость режима" (rus). Deutsche Welle. 2021-09-07. 2021-09-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  103. ↑ "Belarus: Statement by the Spokesperson on sentencing Marya Kaliesnikava and Maksim Znak" (rus). European Union. 2021-09-06. 2021-09-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  104. ↑ "«Заниматься политикой в Белоруссии сейчас можно только сидя в тюрьме»" (rus). Газета.ру. 2021-09-06. 2021-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  105. ↑ "Вынесение приговора белорусским оппозиционерам Марии Колесниковой и Максиму Знаку" (rus). Посольство и консульства США в Российской Федерации. 2021-09-07. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  106. ↑ "Belarus court sends activists to prison as crackdown on dissent continues" (ingilis). CBC. 2021-09-06. 2021-09-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  107. ↑ "Top U.S. diplomat slams 'shameful sentencing' of Belarus opposition figures" (ingilis). Reuters. 2021-09-06. 2021-09-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  108. ↑ "Лидера белорусской оппозиции Марию Колесникову приговорили к 11 годам лишения свободы, Максима Знака - к 10 годам" (rus). BBC News. 2021-09-06. 2021-09-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-12.
  109. ↑ "В Минске появилась «площадь Марии Колесниковой»". Наша Ніва. 2020-09-12. 2021-01-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-21.
  110. ↑ Грушэцкі А. "Выстава дзіцячых малюнкаў на плошчы Марыі Калеснікавай" (belarus). be:Новы Час. 2020-09-14. 2021-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-21.
  111. ↑ Штейн Е. "Площадь Марии Колесниковой // Новые муралы и ОМОН-арт. Как минские дворы превращаются в галерею протестного искусства". ru:Onliner.by. 2020-09-15. 2021-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-21.
  112. ↑ "«На их стороне правда». Премию Сахарова за 2020 год получила белорусская оппозиция" (rus). Фонтанка. 2020-10-22. 2020-10-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  113. ↑ "Марии Колесниковой присуждена немецкая премия в области прав человека" (rus). DW. 2020-12-12. 2021-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  114. ↑ "Госдеп присудил белорусской оппозиционерке Колесниковой награду за гражданское мужество" (rus). ТАСС. 2021-03-05. 2021-05-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-13.
  115. ↑ "Лидеры оппозиции в Беларуси удостоены премии имени Льва Копелева" (rus). Deutsche Welle. 2021-04-15. 2021-04-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-25.
  116. ↑ "Марии Колесниковой присуждена Штутгартская премия мира" (rus). Deutsche Welle. 2021-07-13. 2021-07-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-14.
  117. ↑ Дельфинов, Александр. "Премия имени Лютера вручена Веронике Цепкало и сестре Марии Колесниковой" (rus). de:Deutsche Welle. 2021-07-20. 2021-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-11.
  118. ↑ "Fritz-Csoklich-Preis: Auszeichnung für Frauen-Trio" (alman). de:Die Presse. 2021-07-16. 2021-07-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-17.

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Mariya_Kolesnikova&oldid=7653434"

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023