Şişyarpaq şümşə (lat. Ilex aquifolium) — bitkilər aləminin aquifoliales dəstəsinin aquifoliaceae fəsiləsinin şümşə cinsinə aid bitki növü.

Şişyarpaq şümşə
Elmi təsnifat
Domen:
Ranqsız:
Aləm:
Klad:
Klad:
Dəstə:
Fəsilə:
Cins:
Növ:
Şişyarpaq şümşə
Beynəlxalq elmi adı

Təbii yayılması

Təbii halda Şimali Afrika, Qərbi Avropa və Skandinaviya yarımadasında yayılmışdır.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 15-25 m-ə və gövdəsinin diametri 60 sm-ə çatan həmişəyaşıl, sıx piramidal və ya uzunsov çətirli ağacdır. Aşağı əyilən və ya düz yönələn budaqları möhləm, şabalıdı, Qonur rəngli qabıqla örtülmüşdür. Bozumtul-qonur rəngli zoğları çılpaq və ya qısa sıx tüklərlə örtülü olur. Yarpaqlarının uzunluğu 2-10 sm, eni isə 2-4,5 sm-ə çatan, yumurtavari və ya tərsyumurtavari formada olub, kənarları 2-9 batıq dişli, dalğavari, parlaq, dərivaridir, üstdən tünd-yaşıl, altdan tutqun rənglidir. Aprel-may aylarında çiçəkləyir. Çiçəkləri keçən ilki zoğlarda qoltuğunda, çətirvari qalxanlarda yerləşir. Çiçəkləri ağ, ətirli, 4-5 üzvlü olub, qısa, çılpaq və ya qısatüklü çiçək saplağında yerləşir. Meyvəsi 7-11 mm uzunluğunda, 5-10 sm enində olub, qırmızı rəngli, kürəvi və ya yumurtavarıdır, 4, bəzən 5 çəyirdəklidir. Çəyirdəkləri çoxtilli olub, uzununa qabırğalıdır. Meyvəsi sentyabr-oktyabr aylarında yetişir. Toxumla çoxaldılır.

Ekologiyası

Rütubətə və torpağa tələbkardır. Quru və ağır torpaqlarda nisbətən yavaş böyüyür.

Azərbaycanda yayılması

Bakıda, Lənkəranda, Gəncədə park və bağlarda mədəni şəraitdə becərilir.

İstifadəsi

Bitkini budamaqla müxtəlif forma vermək olur. Canlı çəpərlərin salınmasında və dekorativ kompozisiyaların tərtibatında, eyni zamanda tək əkinlərdə istifadə olunur.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

  • Ilex aquifolium var. vulgaris Aiton
  • Ilex vulgaris Gray

Heterotipik sinonimləri

  • Aquifolium croceum Raf.
  • Aquifolium ferox Mill. ex Rafin.
  • Aquifolium heterophyllum Raf.
  • Aquifolium ilex Scop.
  • Aquifolium lanceolatum Raf.
  • Aquifolium planifolium Raf.
  • Aquifolium spinosum Lam.
  • Aquifolium undulatum Raf.
  • Aquifolium vulgare St.-Lag.
  • Ilex aquifolium var. albolineata T.Moore
  • Ilex aquifolium var. albomarginata Loudon
  • Ilex aquifolium var. albopicta Loudon
  • Ilex aquifolium f. albopicta (Loudon) Geerinck
  • Ilex aquifolium var. alcicornis T.Moore
  • Ilex aquifolium var. algarviensis Chodat
  • Ilex aquifolium var. angustifolia Loudon
  • Ilex aquifolium f. arbutifolia (T.Moore) Loes.
  • Ilex aquifolium var. arbutifolia T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-elegantissima T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-erecta T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-latifolia T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-longifolia T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-lucida T.Moore
  • Ilex aquifolium f. argentea-marginata (T.Moore) Schelle
  • Ilex aquifolium var. argentea-marginata T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-marginata-major T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-medio-picta T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-pectinata-major T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-pectinata-minor T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-pendula T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-purpurea T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-regina T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-stricta T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-varians T.Moore
  • Ilex aquifolium var. atrovirens T.Moore
  • Ilex aquifolium var. aureomarginata Loudon
  • Ilex aquifolium var. aureopicta Loudon
  • Ilex aquifolium f. aureopicta (Loudon) Geerinck
  • Ilex aquifolium f. bacciflavum (Weston) Rehder
  • Ilex aquifolium var. bacciflavum Weston
  • Ilex aquifolium var. balearica (Desf.) Loes.
  • Ilex aquifolium var. balearica T.Moore
  • Ilex aquifolium var. barcinonae Pau
  • Ilex aquifolium var. beetii T.Moore
  • Ilex aquifolium var. belgica T.Moore
  • Ilex aquifolium var. bicolor T.Moore
  • Ilex aquifolium var. calamistrata Göpp.
  • Ilex aquifolium var. canadensis Göpp.
  • Ilex aquifolium var. carnola Göpp.
  • Ilex aquifolium var. ciliata Loudon
  • Ilex aquifolium var. ciliata-major T.Moore
  • Ilex aquifolium var. ciliata-minor Loudon
  • Ilex aquifolium var. compacta T.Moore
  • Ilex aquifolium var. crassifolia Aiton
  • Ilex aquifolium var. crispa Loudon
  • Ilex aquifolium var. dipirena Laurentius
  • Ilex aquifolium var. doningtonensis T.Moore
  • Ilex aquifolium var. elegans Göpp.
  • Ilex aquifolium var. elliptica T.Moore
  • Ilex aquifolium f. ferox (Aiton) C.K.Schneid.
  • Ilex aquifolium var. ferox Aiton
  • Ilex aquifolium var. ferox-argentea Loudon
  • Ilex aquifolium var. ferox-aurea Loudon
  • Ilex aquifolium var. fisheri T.Moore
  • Ilex aquifolium var. foxii T.Moore
  • Ilex aquifolium f. frivaldskyana Loes.
  • Ilex aquifolium var. fructu-albo Loudon
  • Ilex aquifolium var. fructu-aurantiaco T.Moore
  • Ilex aquifolium var. fructu-luteo Loudon
  • Ilex aquifolium var. fructu-nigro Loudon
  • Ilex aquifolium var. furcata Laurentius
  • Ilex aquifolium var. grandifolia T.Moore
  • Ilex aquifolium var. handsworthensis T.Moore
  • Ilex aquifolium var. hastata T.Moore
  • Ilex aquifolium var. hendersonii T.Moore
  • Ilex aquifolium f. heterophylla (Aiton) Loes.
  • Ilex aquifolium var. heterophylla Aiton
  • Ilex aquifolium var. heterophyllum Rchb.
  • Ilex aquifolium var. hybrida T.Moore
  • Ilex aquifolium var. ingramii T.Moore
  • Ilex aquifolium var. integrifolia Göpp.
  • Ilex aquifolium var. laetevirens Sennen
  • Ilex aquifolium var. latifolia Loudon
  • Ilex aquifolium var. latispina Göpp.
  • Ilex aquifolium var. laucifolia T.Moore
  • Ilex aquifolium var. laurifolia Lej.
  • Ilex aquifolium var. lineata T.Moore
  • Ilex aquifolium var. longifolia-maculata T.Moore
  • Ilex aquifolium var. maderensis Göpp.
  • Ilex aquifolium var. magnifica T.Moore
  • Ilex aquifolium var. marginata Loudon
  • Ilex aquifolium var. microphylla T.Moore
  • Ilex aquifolium var. monstrosa Göpp.
  • Ilex aquifolium var. myrtifolia Göpp.
  • Ilex aquifolium var. nigra T.Moore
  • Ilex aquifolium var. nigrescens T.Moore
  • Ilex aquifolium var. nigricans Göpp.
  • Ilex aquifolium var. nobilis Laurentius
  • Ilex aquifolium var. obscura T.Moore
  • Ilex aquifolium var. ovata T.Moore
  • Ilex aquifolium var. pendula Loudon
  • Ilex aquifolium f. pendula (Loudon) Schelle
  • Ilex aquifolium subf. pendula (Loudon) Loes.
  • Ilex aquifolium var. pendula-alba-marginata C.Pynaert
  • Ilex aquifolium var. pendula-aurea-marginata C.Pynaert
  • Ilex aquifolium var. pendula-aurea-picta C.Pynaert
  • Ilex aquifolium pendula-variegata Van Geert
  • Ilex aquifolium var. perryana-major T.Moore
  • Ilex aquifolium var. platyphylla Göpp.
  • Ilex aquifolium var. polymorpha Göpp.
  • Ilex aquifolium f. pyramidalis Schelle
  • Ilex aquifolium var. recurva Aiton
  • Ilex aquifolium var. revoluta Göpp.
  • Ilex aquifolium var. rigida T.Moore
  • Ilex aquifolium var. rotundifolia Göpp.
  • Ilex aquifolium var. scotica T.Moore
  • Ilex aquifolium var. senescens Gaudin
  • Ilex aquifolium var. serratifolia Loudon
  • Ilex aquifolium var. serratifolia-albomarginata T.Moore
  • Ilex aquifolium var. smithiana T.Moore
  • Ilex aquifolium var. thunbergiana Göpp.
  • Ilex aquifolium var. tortuosa T.Moore
  • Ilex aquifolium var. trapeziformis T.Moore
  • Ilex aquifolium var. variegata Loudon
  • Ilex aquifolium var. virens T.Moore
  • Ilex aquifolium var. whittingtonensis T.Moore
  • Ilex aquifolium var. wiseana T.Moore
  • Ilex balearica Desf.
  • Ilex balearica var. cordata Göpp.
  • Ilex chrysocarpa Wender.
  • Ilex ciliata A.Vilm.
  • Ilex citriocarpa Murr
  • Ilex crassifolia Aiton ex Steud.
  • Ilex echinata Mill.
  • Ilex ferox Aiton ex Steud.
  • Ilex fischeri Carrière
  • Ilex maderensis Willd.
  • Ilex myrtifolia var. aureomaculata Van Geert
  • Ilex nigricans (Göpp.) A.Henry
  • Ilex perado var. iberica Loes.
  • Ilex perado subsp. iberica (Loes.) S.Andrews
  • Ilex platyphylla Booth
  • Ilex sempervirens Salisb.

İstinadlar

  1. Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 125.

Həmçinin bax

Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023