Vasabi - Haqqinda Melumat

Vasabi
Vasabi
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Dəstə: Kələmçiçəklilər Fəsilə: Kələmkimilər Cins: Evtrema Növ: Vasabi
Beynəlxalq elmi adı
	Eutrema japonicum Koidz., 1930;
ITIS
NCBI
EOL

Vasabi (lat. Eutrema japonicum) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin evtrema cinsinə aid bitki növü.

Çoxillik vasabi bitkisinin kökündən, yarpaqlarından alınan məşhur yapon ədviyyatı. Vasabinin iri ürək formalı yarpaqları olur və kələmkimilər fəsilsinə aiddir. Bitki ilk dəfə Yaponiyada X əsrdə becərmişlər. Vasabinin ilk dəfə Yaponiyanın dağ çaylarının kənarlarında yabanı halda bitdiyi ehtimal olunur. Onun dadının və qoxusunun xoş olduğunu görən yaponlar kütləvi surətdə vasabi yetişdirməyə başlamışlar.

Onu bəzən yapon xreni də adlandırırlar. İndi Cənubi Koreyada, Çində, ABŞ-də, Yeni Zellandiyada vasabinin yetişdirilməsi ilə xüsusi məşğul olurlar. Vasabidən xüsusi ədviyyat hazırlanır. Bu ədviyyat istiot, qida boyaları və müxtəlif ədviyyatların qarışımından hazırlanır və yaşıl rəngdə olur. Təbii yolla əldə edilmiş vassabini hava olmayan xüsusi polietilen paketdə saxlamaq lazımdır. Marketdən alınmış vasabini isə hermetik bankada saxlamaq lazımdır. Bu şəkildə bir dəfə istifafdə edilmiş vasabinin qalan hissəsini 1 ay saxlamaq mümkündür.

Kulinariyada istifadəsi

Kələmkimilər fəsilsinə aid olan vasabi bitkisindən yapon mətbəxində geniş istifadə olunur. Vasabi dietik qida hesab edilir. Onun 100 qramında 10 kKal var.

Vasabidən ilk dəfə 1396-cı ildə Şizuoka prefekturasında qidalara əlavə etməyə başlamışlar. Həmin şəhərin əhalisi bu ədviyyatı Allahın onlara bəxş etdiyi nemət bilirlərmiş. Sonralar Yaponiyanın bütün şəhərlərində bu ədviyyatdan istifadə olunmağa başlanmış və daha sonralar bir çox ölkələrə yayılmışdır. Vasabi bitkinin 3-4 yaşlı köklərindən, yarpaqlarından və çiçəklıərindən hazırlanır. Demək olar ki, Yaponiyanın bütün mətbəxlərində bu ədviyyatdan istifadə edilir. Yaponiya sərhədlərindən kənarlarda isə bu ədviyyatdan həm də rənglndirici kimi istifadə olunur. Vasabi dietik qida hesab edilir. Onun 100 qramında 10 kKal var.

Vasabinin 10%-ni zülallar, efir yağları, siniqrin, qlikozid, C, B6, A vitaminləri, folat, liflər, niatsin və mikroelementlər (kalium, kalsium, dəmir, natrium, fosfor, marqanes, sink və s.) təşkil edir.

Müalicəvi xüsusiyyətləri

Vasabinin tərkibindəki yağlar orqanizmdə patogen streptokokkların məhv olmasına səbəb olur. Ondan istifadə eləmək kariesin, diş minasının pozulmasına səbəb olan amillərin aradan qalxmasına səbəb olur. O antiasmatik və şiş əleyhinəm təsirə malikdir. Aspirin orqanizmıə daxil olduqdan 30 dəqiqə sonra öz təsirini göstərməyə başlayır. Amma, vasabinin tərkibindəki efir yağları ədviyyat yeyildikdən dərhal sonra orqanizmə aspirinin göstərdiyi təsiri göstərir. Belə ki, vasabi yemək qan damarlarında trombların əmələ gəlməsinin qarşısını alır.

Vasabinin tərkibindəki efir yağları ürək-damar xəstəlikləri riskinin aradan qalxmasına səbəb olur, ateresklerozun qarşısını alır. Bu ədviyyat orqanizmə aspirin təsiri bağışlayır. Bu ədviyyatdan ən çox balıq yeməklərinin və suşinin hazırlanması zamanı istifadə edilir. Vaxtaşırı qaraciyəri piy distrofiyasından təmizləmək üçün ən sadə vasitə bir müddət vasabi yeməkdir.

Vasabi yemək soyuqlama əlamətlərinin, astmanın, anafilaktik şokun aradan qalxmasına yardım edir, orqanizmdə stafilokklara qarşı mübarizə aparır, bağırsaq çöplərinin və göbələk mikroblarının məhv olmasına səbəb olur. Bəzən vasabini alkohol və narkotik asılılığından əziyyət çəkənlər yeməklərinə əlavə edirlər. Bu asılı maddələrin orqanizmə verdiyi zərərlərin miqdarını azaldır. Vasabi qan axının sürətləndirir və qadınlarda cinsi həvəsin artmasına səbəb olur.

Kosmetologiyada istifadəsi

Kosmetologiyada ən çox vasabinin kökündən istifadə edilir. Ondan alınmış efir yağları ilə qəbul edilən prosedurlar dəridəki ölü toxumaların xaric olunmasını və onların yeni toxumalayla əvəz olunmasını sürətləndirir.

Bu zaman dəri vasitəsilə orqanizm tərəfindən sorulan vasabi kökünün dəmləməsi orqanizmdə əhval-ruhiyyəni yüksəldir.

Vasabi tərkibli maskalar dəridə sərbəst radikallara qarşı mübarizə aparır və dərinin qocalmasının qarşısını alır. Vasabi tərkibli skrablar dərinin təmizlənməsinə və rənginin durulaşmasına səbəb olur.Vasabi ilə jjoba yağının qarışımından hazırlanan maska isə dərini daha elastik və yumşaq edir.

Becərmə

Yaponiyada diş pastası formasında satılan vasabi.

2016-cı ildə Yaponiyada vasabi istehsalı. (metrik ton)
Prefektura	Suda yetişdirilən		Torpaqda yetişdirilən		Cəmi
Prefektura	Gövdə	Yarpaq	Gövdə	Yarpaq	Gövdə	Yarpaq	Cəmi
Naqano	226.9	611.4	2.7	14.7	229.6	626.1	855.7
İvate	8.2	5.5	16.0	488.4	24.2	493.9	518.1
Şizuoka	237.9	129.2	-	138.1	237.9	267.3	505.2
Koçi	0.1	0.1	26.7	45.8	26.8	45.9	72.7
Şimane	3.5	1.7	1.8	42.5	5.3	44.2	49.5
Oita	0.1	0.6	38.8	9.5	38.9	10.1	49.0
Digər	32.9	59.7	46.4	76.3	79.3	136.0	215.3
Cəmi	509.6	808.2	132.4	815.3	642.0	1,623.5	2,265.5

2009-cu ildə Yaponiyada vasabi istehsalı. (metrik ton)
Prefektura	Suda yetişdirilən		Torpaqda yetişdirilən		Cəmi
Prefektura	Gövdə	Yarpaq	Gövdə	Yarpaq	Gövdə	Yarpaq	Cəmi
Şizuoka	295.1	638.2	4.5	232.3	299.6	870.5	1,170.1
Naqano	316.8	739.2	7.2	16.8	324.0	756.0	1,080.0
İvate	8.8	1.5	2.4	620.5	11.2	622.0	633.2
Şimane	2.4	10.1	9.0	113.0	11.4	123.1	134.5
Oita	0.5	8.9	–	94.0	0.5	102.9	103.4
Yamaquçi	2.5	2.2	22.5	54.2	25.0	56.4	81.4
Digər	65.8	48.1	61.7	108.0	127.5	156.1	283.6
Cəmi	691.9	1,448.2	107.3	1,238.8	799.2	2,687.0	3,486.2

Digər

Son illər bəzi dietoloqlar suşi ilə arıqlamaq üsullarından istifadə edirlər. Bu zaman isə onlar pasientlərinə çoxlu miqdarda vasabi yeməyi məsləhət bilirlər. Bir çox restoranlar bəzi yeməklərin yanlnda vasabi servis edirlər. Bunun səbəbi isə vasabinin həmin yeməyin kalori dəyərinin aşağı salmaq və arlqlatmaq qabiliyyətinin olmasıdır. Suşinin yanında isə vasabinin verilməsi çiy balığın tərkibində olan zərərli mikroorqanizmləri məhv etmək qabiliyyətinin olmasıdır.

Vasabidən kabab üçün istifadə edilən marinadların hazırlanmasına istifadə edilir. Ətləri dadlandırmaq üçün də bir çox souslara vasabi əlavə edilir. Vasabinin dadı tünd və kəskin olduğuna görə o bəzi insanlarda qastritin, mədə və bağırsaq yaralarının əmələ gəlməsinə, xolisisstitin, pankreatitit və qlomeerulonefritin kəskinləşməsinə səbəb ola bilir. Çoxlu miqdarda vasabi yemək sağlam adamlarda da arterial təzyiqin aşağı düşməsinə səbəb ola bilir.

Qalereya

Vasabi

İstinadlar

. The Plant List. 21 June 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 9 August 2016.
. Multilingual Multiscript Plant Name Database, University of Melbourne. 28 March 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 9 August 2016.
Morgan, Lynette. // Weller, Thomas; Peckenpaugh, Douglas (redaktorlar ). . New Moon Publishing. 2005. səh. . ISBN 978-0-944557-05-1. 2022-09-15 tarixində . İstifadə tarixi: 9 August 2016.
. Kinjirushi. 2001. 18 April 2001 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 August 2016.
. wordcentral.com. 2021-05-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13.
Frequency of "wasabi" and "sushi" in English-language sources from 1950 to 2008 ; 2022-03-19 at the Wayback Machine
. National Nutrient Database for Standard Reference Legacy Release. United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service. April 2018. 2019-07-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-13.
↑ Lim, Tong Kwee. Eutrema japonicum: Edible Plant Parts and Uses // . 2014. səh. . ISBN 978-94-017-9511-1. 2022-09-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13.
"Wasabi – Botanical Notes" in P. N. Ravindran, The Encyclopedia of Herbs and Spices, 2017, p. 1048
Sultana, Tamanna; Savage, Geoffrey P; McNeil, David L; Porter, Noel G; Martin, Richard J; Deo, Bas. "Effects of fertilisation on the allyl isothiocyanate profile of above-ground tissues of New Zealand-grown wasabi". Journal of the Science of Food and Agriculture. 82 (13). October 2002: 1477–1482. doi:.
[Wasabi production]. e-Stat (Statistics of Japan). 2017-09-13. 2022-03-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13. 2022-03-19 at the Wayback Machine
[Wasabi (Production)] (xls) (Japanese). Portal Site of Official Statistics of Japan. 4 March 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 10 August 2016.
Kazuo Ina; Hiroji Ina; Mikako Ueda; Akihito Yagi; Isao Kishima. . . 53 (2). 1989: 537–538. doi:. İstifadə tarixi: 9 August 2016.
Hideki Masuda; Yasuhiro Harada; Kunio Tanaka; Masahiro Nakajima; Hideki Tabeta. Characteristic Odorants of Wasabi (Wasabia japonica matum), Japanese Horseradish, in Comparison with Those of Horseradish (Armoracia rusticana) // Biotechnology for Improved Foods and Flavors. ACS Symposium Series. 637. . 1996. 67–78. doi:. ISBN 9780841234215.
. 11 July 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 August 2016.
Atsumi, A; Saito, T. "Volatiles from wasabi inhibit entomopathogenic fungi: implications for tritrophic interactions and biological control". Journal of Plant Interactions. 10 (1). 2015: 152–157. doi:. ISSN .

Həmçinin bax

[1] . The Plant List. 21 June 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 9 August 2016.

[2] . Multilingual Multiscript Plant Name Database, University of Melbourne. 28 March 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 9 August 2016.

[growing_edge-p57-3] Morgan, Lynette. // Weller, Thomas; Peckenpaugh, Douglas (redaktorlar ). . New Moon Publishing. 2005. səh. . ISBN 978-0-944557-05-1. 2022-09-15 tarixində . İstifadə tarixi: 9 August 2016.

[4] . Kinjirushi. 2001. 18 April 2001 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 August 2016.

[5] . wordcentral.com. 2021-05-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13.

[6] Frequency of "wasabi" and "sushi" in English-language sources from 1950 to 2008 ; 2022-03-19 at the Wayback Machine

[7] . National Nutrient Database for Standard Reference Legacy Release. United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service. April 2018. 2019-07-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-13.

[Lim_2014_790-8] Lim, Tong Kwee. Eutrema japonicum: Edible Plant Parts and Uses // . 2014. səh. . ISBN 978-94-017-9511-1. 2022-09-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13.

[9] "Wasabi – Botanical Notes" in P. N. Ravindran, The Encyclopedia of Herbs and Spices, 2017, p. 1048

[10] Sultana, Tamanna; Savage, Geoffrey P; McNeil, David L; Porter, Noel G; Martin, Richard J; Deo, Bas. "Effects of fertilisation on the allyl isothiocyanate profile of above-ground tissues of New Zealand-grown wasabi". Journal of the Science of Food and Agriculture. 82 (13). October 2002: 1477–1482. doi:.

[11] [Wasabi production]. e-Stat (Statistics of Japan). 2017-09-13. 2022-03-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-13. 2022-03-19 at the Wayback Machine

[12] [Wasabi (Production)] (xls) (Japanese). Portal Site of Official Statistics of Japan. 4 March 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 10 August 2016.

[Ina-13] Kazuo Ina; Hiroji Ina; Mikako Ueda; Akihito Yagi; Isao Kishima. . . 53 (2). 1989: 537–538. doi:. İstifadə tarixi: 9 August 2016.

[Masuda-14] Hideki Masuda; Yasuhiro Harada; Kunio Tanaka; Masahiro Nakajima; Hideki Tabeta. Characteristic Odorants of Wasabi (Wasabia japonica matum), Japanese Horseradish, in Comparison with Those of Horseradish (Armoracia rusticana) // Biotechnology for Improved Foods and Flavors. ACS Symposium Series. 637. . 1996. 67–78. doi:. ISBN 9780841234215.

[15] . 11 July 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 August 2016.

[16] Atsumi, A; Saito, T. "Volatiles from wasabi inhibit entomopathogenic fungi: implications for tritrophic interactions and biological control". Journal of Plant Interactions. 10 (1). 2015: 152–157. doi:. ISSN .