Estoniyada insan hüquqları - Haqqinda Melumat

Estoniyada insan hüquqları (est. Inimõigused Eestis) — Estoniya Respublikasının konstitusiyanın ikinci fəslində müəyyən edilmişdir. Dövlət (Ali) Məhkəməsində ombudsman vəzifəsi (“Ədliyyə Kansleri” və ya “Hüquq Kansleri”) və konstitusiyaya nəzarət kollegiyası mövcuddur.

Estoniyada insan hüquqlarının ilk təsbit edildiyi konstitusiyanı qəbul edən Estoniya Təsis Məclisinin ilk iclası, 23 aprel 1919-cu il

Estoniyada insan hüquqları hökumət tərəfindən ümumilikdə hörmətlə qarşılanır. Buna baxmayaraq, bəzi sahələrdə, məsələn, saxlanma şəraiti, polisin həddindən artıq güc tətbiqi və uşaqlara qarşı zorakılıq kimi narahatlıqlar var. Estoniya Avropada orta səviyyəli və insan inkişafı ilə qüsurlu demokratiya kimi təsnif edilmişdir. Vətəndaşlara konstitusiya, qanunvericilik aktları və Estoniya hökuməti tərəfindən ratifikasiya olunmuş insan hüquqları ilə bağlı müqavilələr əsasında əsas hüquqlar kağız üzərində təmin edilir. 2023-cü ilə qədər Estoniya mətbuat azadlığına görə dünyada 8-ci yerdə olub.

Estoniyda "Human Rights Watch", 1993-cü ildə Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı və 2008-ci ildə BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlığı kimi bir sıra beynəlxalq və insan haqları təşkilatları çox az nəzərə çarpan problem və ya nümunələr tapmışlar. İnsan hüquqlarının sistematik şəkildə sui-istifadəsi və ya etnik zəmində ayrı-seçkilik, digərləri isə, məsələn, 2009-cu ildə Beynəlxalq Amnistiya təşkilatı (Amnesty International) immiqrantlar və "etnik estonlar arasında işsizlik nisbətindən demək olar ki, iki dəfə çox əziyyət çəkən" rus azlığı ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə edir.

Tarixi

Estoniyalıların fərdi insan hüquqları və bir etnik varlıq olaraq mövcud olmaq üçün kollektiv hüquqları Şimali Səlib yürüşləri və Almaniyanın Baltikyanı bölgəsində hökmranlığından sonra səkkiz əsr ərzində müntəzəm olaraq pozulub. Bunun ardınca iki əsrlik Rusiya imperiyası istilası və yarım əsrlik Sovet İttifaqı işğalı ilə başa çatan istila dövrü Estoniyada insan hüquqlarının inkişafı üçün şərait yaradıb.

1918-ci ildə Rusiya imperiyasının parçalanması nəticəsində Estoniya müstəqillik əldə etdi. Dövlətin 1920-ci ildə qəbul edilmiş ilk konstitusiyası dövrün standartı olan vətəndaş və siyasi hüquqlar üçün təminatları ehtiva edirdi. 1925-ci il Mədəni muxtariyyət haqqında qanun qeyri-eston etnik mənsubiyyətli vətəndaşların kollektiv hüquqlarının müdafiəsini nəzərdə tutan yenilikçi qanunvericilik nümunəsi idi. Həmçinin hüquqi işlək mexanizmləri olmasa da, insan hüquqları haqqında müddəalar Estoniya SSR-in 1940-cı və 1978-ci il konstitusiyalarında mövcud idi.

Estoniya beynəlxalq insan hüquqları sistemində

2010-cu ilin sonuna olan məlumata görə, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi Estoniyaya qarşı qaldırılmış işlər üzrə (2001-ci ildən başlayaraq) 23 hökm çıxarmışdır. 19 halda o, Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının və ya onun protokollarının ən azı bir pozuntusunu aşkar edib. 2001-ci ildə Estoniya Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlığına daimi nümayəndə göndərib.

2020-ci ilin mart ayında Estoniya, koronavirus pandemiyası ilə əlaqədar, Avropa Konvensiyasının insan hüquqları və Vətəndaşlıq və Siyasi hüquqların təmin edilməsi Paktından müvəqqəti çıxdığını elan edib.

Milli azlıqların hüquqları

2007-ci ildə beynəlxalq insan haqları təşkilatı "Amnesty International" qeyd edirdi ki, “dil azlıqlarının bir çox nümayəndələri dil yoxlamasından qorxurlar”. "Amnesty International" Dil Müfəttişliyini “Bütün Estoniya əhalisinin hüquqlarından bərabər şəkildə istifadə etməsinə mane olan” “repressiv və cəzalandırıcı orqan” adlandırıb.

Hüquq müdafiəçiləri Estoniya hökumətinə 2007-ci ilin fevralında Dil Qanununa edilmiş düzəlişləri nəzərdən keçirməyi və “repressiv, cəzalandırıcı və son dərəcə iyrənc tədbirlərdən” daha konstruktiv hərəkətlərə keçməyi tövsiyə edib.

Hüquq müdafiəçilərinin fikrincə, Estoniyada işə qəbul üçün “ciddi dil tələbləri” BMT, Avropa Şurası və vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələri tərəfindən tənqid edilib. "Amnesty International" belə nəticəyə gəlib ki, “digır azlıqlar əmək bazarında əlverişsiz vəziyyətdədir” və onların işsizlik nisbətləri “qeyri-mütənasib dərəcədə yüksəkdir”.

İnsan hüquqları müqavilələrində iştirak

Estoniya Avropa Şurasının və BMT-nin İnsan hüquqları müqavilələrinə aid əsas sənədlərində iştirak edir. Bunların arasında BMT-nin İrqi Ayrı-seçkiliyin Bütün Formalarının Ləğvi haqqında Beynəlxalq Konvensiya (Estoniya konvensiyaya 1991-ci ildə qoşulub, 2010-cu ildən fərdi şikayətlərə icazə verilir), Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt (1991-ci ildə qoşulub), İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında beynəlxalq pakt (1991), Qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında Konvensiya (1991), İşgəncələrə və digər qəddar, qeyri-insani, yaxud ləyaqəti alçaldan davranış və cəza növlərinə qarşı Konvensiya (1991), Uşaq hüquqları Konvensiyası (1991), Bütün fəhlə mühacirlərin və onların ailə üzvlərinin hüquqlarının müdafiəsi haqqında beynəlxalq Konvensiya (Latviya bu konvensiyanı imzalamayıb), Əlillərin hüquqları haqqında Konvensiya (2012-ci ildə parlament ratifikasiya edib) və s. kimi insan haqları barədə konvensiyaları var.

Estoniya Avropa Şurasının İnsan hüquqları və əsas azadlıqlarının müdafiəsi haqqında Avropa Konvensiyası (1996-cı ildə ratifikasiya olunub), Avropa Sosial Xartiyası (2002-ci ildə ratifikasiya olunub), İşgəncə və Qeyri-insani və ya ləyaqəti alçaldan rəftar və ya cəzanın qarşısının alınması üzrə Avropa Konvensiyası (1996-cı ildə ratifikasiya olunub), Regional və ya Azlıqların i üçün Avropa Xartiyası (imzalamayıb), Milli azlıqların müdafiəsi üzrə Çərçivə Konvensiyası (imzalamayıb), Biologiya və Tibbin Nailiyyətlərinin Tətbiqi ilə Əlaqədar İnsan Hüququ və Ləyaqətinin Müdafiəsi haqqında Konvensiya (2002-ci ildə ratifikasiya olunub), və s. kimi insan hüquqları sənədlərinə qoşulub.

Hesabat prosedurlarına dair ən son dərc edilmiş sənədlər

Ekspert orqanı	Estoniyanın hesabatı	Ekspert orqanı sənədi
İnsan haqları komitəsi	2018	2019
İqtisadi, Sosial və Mədəni Hüquqlar Komitəsi	2017	2019
İrqi ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması üzrə komitə	2019	2014
İşgəncələrə qarşı komitə	2011	2013.
Uşaq hüquqları komitəsi	.	2017
Qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması üzrə komitə	2015	2016
Avropa Sosial Hüquqlar Komitəsi	2020	2019-2020
İşgəncələrin qarşısının alınması üzrə Avropa Komitəsi	nəzərə alınmayıb	2019
FCNM Məsləhət Komitəsi	2019	2015
İrqçilik və Dözümsüzlüyə qarşı Avropa Komissiyası	nəzərə alınmayıb	2015

İstinadlar

(PDF). Vienna: Center for Systemic Peace. 2010. 2019-02-15 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-19.
. en:United Nations Development Programme. 2008. 2013-01-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-06-05.
. rsf.org (ingilis). 2023-12-01. 2023-11-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-15.
. en:Amnesty International. 2009. Archived from the original on 2009-06-10. İstifadə tarixi: 2009-06-05.
↑ Toivo Miljan, Historical dictionary of Estonia, Scarecrow Press, 2004, p253
2012-04-02 at the Wayback Machine European Court of Human Rights Press Unit, 2011
3 sentyabr 2011 tarixindən Wayback Machine saytında 2011-09-03 at the Wayback Machine
2020-05-17 at the Wayback Machine (ing.)
2020-04-19 at the Wayback Machine (ing.)
↑
Договоры Совета Европы о правах человека, ^{[ölü keçid]} и ^{[ölü keçid]}
. 2016-05-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-01-03.
2020-12-11 at the Wayback Machine (ing.)
2020-12-11 at the Wayback Machine (ing.)
2021-05-15 at the Wayback Machine (ing.)
2020-08-11 at the Wayback Machine (ing.)
. 2020-12-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-04-09.
. 2017-07-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-01-16.
2015-09-23 at the Wayback Machine (ing.)
. 2017-07-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-07.
2015-10-02 at the Wayback Machine (ing.)
. 2017-07-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-07.
2020-12-11 at the Wayback Machine (ing.)
. 2020-12-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-04-09.
2020-10-14 at the Wayback Machine (ing.)
2020-12-11 at the Wayback Machine (ing.)
. 2016-02-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-01-09.
2015-10-15 at the Wayback Machine (ing.)

Xarici keçidlər

by the Council of Europe Ru:Commissioner for Human Rights
by the European Commission against Racism and Intolerance
p. 26
(2006), (2007)

[1] (PDF). Vienna: Center for Systemic Peace. 2010. 2019-02-15 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-19.

[human1-2] . en:United Nations Development Programme. 2008. 2013-01-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-06-05.

[:1-3] . rsf.org (ingilis). 2023-12-01. 2023-11-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-15.

[amnesty2009-4] . en:Amnesty International. 2009. Archived from the original on 2009-06-10. İstifadə tarixi: 2009-06-05.

[Miljan-5] Toivo Miljan, Historical dictionary of Estonia, Scarecrow Press, 2004, p253

[6] 2012-04-02 at the Wayback Machine European Court of Human Rights Press Unit, 2011

[7] 3 sentyabr 2011 tarixindən Wayback Machine saytında 2011-09-03 at the Wayback Machine

[8] 2020-05-17 at the Wayback Machine (ing.)

[9] 2020-04-19 at the Wayback Machine (ing.)

[amnesty-10] ↑

[11] Договоры Совета Европы о правах человека, ^{[ölü keçid]} и ^{[ölü keçid]}

[12] . 2016-05-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-01-03.

[13] 2020-12-11 at the Wayback Machine (ing.)

[14] 2020-12-11 at the Wayback Machine (ing.)

[15] 2021-05-15 at the Wayback Machine (ing.)

[16] 2020-08-11 at the Wayback Machine (ing.)

[17] . 2020-12-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-04-09.

[18] . 2017-07-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-01-16.

[19] 2015-09-23 at the Wayback Machine (ing.)

[21] . 2017-07-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-07.

[22] 2015-10-02 at the Wayback Machine (ing.)

[23] . 2017-07-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-07.

[24] 2020-12-11 at the Wayback Machine (ing.)

[25] . 2020-12-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-04-09.

[26] 2020-10-14 at the Wayback Machine (ing.)

[27] 2020-12-11 at the Wayback Machine (ing.)

[28] . 2016-02-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-01-09.

[29] 2015-10-15 at the Wayback Machine (ing.)