Əlillərin hüquqları haqqında Konvensiya
Əlillərin hüquqları haqqında Konvensiya — 13 dekabr 2006-cı il tarixində BMT Baş Məclisi tərəfindən qəbul edilmiş və 3 may 2008-ci il tarixində qüvvəyə minmiş (iyirmi dövlət tərəfindən qoşulma və ya təsdiqlənmənin otuzuncu günü). Konvensiya ilə paralel olaraq, ona Fakultativ Protokol qəbul edildi və qüvvəyə mindi. 2019-cu ilin noyabr ayından etibarən Konvensiyada 181 dövlət və Avropa Birliyi, Fakultativ ilə bağlı Protokolda 96 dövlət iştirak edir[1].
Konvensiyanın qüvvəyə minməsi ilə Əlillərin Hüquqları Komitəsi yaradıldı (əvvəlcə - 80 nəfərin iştirakçısı olan ölkələrin sayının 18 nəfərə çatması ilə əlaqədar olaraq 12 mütəxəssisdən ibarət idi) — Konvensiyanın iştirakçı dövlətlərinin hesabatlarını nəzərdən keçirmək, onlara dair təkliflər və ümumi tövsiyələr vermək[2][3], habelə Protokolun iştirakçısı olan dövlətlər tərəfindən Konvensiyanın pozulması barədə hesabatları nəzərdən keçirmək səlahiyyətinə malik olan Konvensiyanın icrasına nəzarət edən bir qurum[4].
Mətn Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası tərəfindən 13 dekabr 2006-cı ildə qəbul edilmiş və 30 mart 2007-ci ildə imzalanmağa açılmışdır. 20-ci tərəf tərəfindən təsdiqləndikdən sonra 3 may 2008-ci ildə qüvvəyə minmişdir. 2020-ci il iyul ayından etibarən 163 nəfər və 182 nəfər tərəfindən imzalanmışdır. partiyalar, 181 əyalət və Avropa Birliyi[5] (23 dekabr 2010-cu ildə təsdiqlədi). Konvensiya Əlilliyi olan Şəxslərin Hüquqları Komitəsi[6] tərəfindən nəzarət olunur və bunun üçün CRPD-yə üzv dövlətlərin illik konfranslarında 2008-ci ildən bəri təlimatlar müəyyən edilmişdir. İştirakçı Dövlətlərin On üçüncü Konfransı 2020-ci ilin iyun ayında Nyu-Yorkda keçirilməli idi və daha sonra təxirə salınaraq təxirə salındı. COVID-19 böhranı səbəbindən 2020-ci ilin dekabrında görüşəcəklər[7].
Əlillərin Hüquqları Komitəsi, Konvensiyanın icrasına nəzarət etmək həvalə edilmiş bir insan hüquqları mütəxəssisi qrupudur. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlığının Cenevrədəki Ofisi tərəfindən dəstəklənən on müqavilə qurumundan biridir. Əvvəlcə yarısı iki illik, yarısı dörd il müddətinə seçilən 12 müstəqil insan hüquqları ekspertindən ibarət idi.[8] Bundan sonra üzvlər dörd il müddətinə seçildi, üzvlərin yarısı iki ildən bir seçildi. Konvensiyanı 80 nəfər təsdiqlədiyindən, Komitə 2011-ci ildə 18 üzvə qədər genişləndi.
25 iyul 2020 tarixindən etibarən 2020 və ya 2022 sonuna qədər fəaliyyət göstərən mütəxəssislər[9]:
| Adı | Ölkə | Müddət başa çatır[10] |
|---|---|---|
| Roza İdaliya Aldana Salquero |  |
2024 |
| Danlami Umaru Başaru |  |
2022 |
| Sumiya Amrani |  |
2024 |
| Qerel Dondovdorj |  |
2024 |
| Vivian Fernandes |  |
2024 |
| Mara Kristina |  |
2022 |
| Amalia Qamio Rios |  |
2022 |
| Odeliya Fitussi | Şablon:Coat of arms | 2024 |
| Mara Qabrilli | |
2024 |
| Rosemary Kayess |  |
2022 |
| Miyeon KIM | Şablon:Flaqifikasiya/Republic of Korea | 2022 |
| Samuel Njuguna Kabue |  |
2024 |
| Mr Robert George Martin |  |
2024 |
| Floyd Morris |  |
2024 |
| Saowalak Thongkuay |  |
2024 |
| Jonas Ruskus - Vice Chair |  |
2022 |
| Damjan Tatic |  |
2022 |
| Risnawati UTAMI |  |
2022 |
- ↑ Списки стран, подписавших и ратифицировавших Конвенцию Arxivləşdirilib 2017-09-27 at the Wayback Machine и Протокол Arxivləşdirilib 2020-07-26 at the Wayback Machine (ing.)
- ↑ The UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities, a commentary. Bantekas, Ilias,, Stein, Michael Ashley,, Anastasiou, Dēmētrēs (First). Oxford, United Kingdom. 20 September 2018. ISBN 978-0-19-881066-7. OCLC 1041925625.
- ↑ Adlakha, Roopali; Guha, Shouvik Kumar. "Protecting the Disabled Persons under the Human Rights Regime - The Shift from Welfare to Rights". Journal of Indian Law & Society. 3. 2011: 67 – Hein vasitəsilə.
- ↑ "General Assembly Adopts Groundbreaking Convention, Optional Protocol on Rights of Persons with Disabilities" (Press-reliz). New York: United Nations. 13 December 2006. 6 May 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 April 2021.
- ↑ "Landmark UN treaty on rights of persons with disabilities enters into force". Scoop. 2008-05-05. 2020-07-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-06-28.
- ↑ "UN Treaty Collection: parties to the Convention on the Rights of Persons with Disabilities: List of parties". United Nations. 2016-10-12. 2017-09-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-20.
- ↑ "Communication to Member States and other Stakeholders from the Secretariat of the Conference of the States Parties to the Convention on the Rights of Persons with Disabilities: Postponement of the thirteenth session of the Conference due to the worldwide outbreak of the COVID-19 pandemic to Member States and other stakeholders" (PDF). United Nations Department of Economic and Social Affairs. 23 March 2020. 26 January 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 7 August 2020.
- ↑ Convention on the Rights of Persons with Disabilities, Article 34.
- ↑ Committee on the Rights of Persons with Disabilities. "Membership of the Committee on the Rights of Persons with Disabilities". Convention on the Rights of Persons with Disabilities. UN OHCHR. 8 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 August 2020.
- ↑ All terms expire on 31 December of the year shown. "Election 2012 (United Nations Human Rights)". United Nations. 14 September 2012. 23 January 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 April 2021.
- Text of the Convention (HTML)
- Text of the Convention (accessible PDF)
- List of parties Arxivləşdirilib 2012-08-19 at the Wayback Machine
- Committee on the Rights of Persons with Disabilities - Official monitoring body
- UN Enable
- Procedural history note and audiovisual material on the Convention on the Rights of Persons with Disabilities in the Historic Archives of the United Nations Audiovisual Library of International Law