Ermənistan dramı - Haqqinda Melumat

Ermənistan dramı
Ermənistan dramı
2009-cu ildə 100000 dram	2004-cü ildə 10 dram
Kod və simvol
ISO 4217 kodu	AMD
Simvol	֏, դր
Dövriyyə ərazisi
Emitent ölkə	Ermənistan; Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası; (tanınmamış)
Əvəzedici və paralel vahidlər
Kiçik	luma (1⁄100)
Dövriyyədə olan sikkə və əsginaslar
Sikkələr	10, 20 və 50 lum; 1, 3, 5, 10, 20, 50, 100, 200 və 500 dram
Əsginas	1, 5, 10, 20, 50 və 100 min dram
Tarixi
Dövriyyəyə buraxılma	22 noyabr 1993
Əvvəlki valyuta	SSRİ rublu (SUR) / Rusiya rublu (RUR)
Sikkə və əskinasların buraxılması və istehsalı
Mərkəzi bank	Ermənistan Respublikasının Mərkəzi Bankı
İnflyasiya
İnflyasiya	4.5% (yalnız Ermənistan)
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ermənistan dramı (erm. Հայկական դրամ) — Ermənistanın milli pul vahididir. 1 dram lumaya (erm. լումա) bərabərdir. Ancaq luma pul mübadiləsində faktiki olaraq istifadə olunmur. "Dram" sözü yunanca "draxma" (yun. δραχμή) sözündən götürülüb mənası pul deməkdir.

Dramın simvolu — Aşağısından iki üfüqi xətt çəkilmiş və erməni əlifbasının dördüncü hərfi olan Դ ("da") hərfidir. Ermənicə olan "Դրամ" sözü də da hərfi ilə başlayır.

Valyutanın buraxılışının müstəsna hüququ Ermənistan Respublikasının Mərkəzi bankına məxsusdur. Ermənistan Respublikasının dövlət valyutası mübadilədə 1993-cü ilin 22 noyabrından istifadə olunur. Dram pul mübadiləsinə daxil edilənə qədər Ermənistanda sovet rubllarında istifadə olunmuşdur.

1994-cü il (10 dramdan başqa) seriyasının sikkələri mübadilədə faktiki olaraq istifadə olunmur. Əsginasların nümunələri isə 1993–1995-ci il seriyasında buraxılmışdır.

Tarixi

Əsas məqalə: Ermənistan rublu

Dramın ilk dəfə olaraq mübadiləyə buraxılışı 1199–1375-ci illərə aiddir. Həmin dövrdə gümüş sikkələr belə adlanırdı.

Ermənistan Mərkəzi Bankı 27 mart 1993-cü ildə yaradılmışdır. İsaak İsaakyan RA Mərkəzi Bankının baş direktoru təyin edilmişdir. Bununla belə sovet rublları 22 noyabr 1993-cü il tarixinə qədər dövriyyədə istifadə olunmuşdur. Həmin gün isə dram dövlət valyutası kimi dövriyyəyə daxil edilmişdir. Sovet rubllarından yalnız 200 rubl hələ də mübadilədə istifadə edilirdi və 1 drama bərabər idi.

Bütün müasir əsginasların dizaynı ingilis şirkəti olan "Thomas de la Rue" tərəfindən hazırlanmışdır. 1993–95-ci il seriya nümunələri indikilərdən fərqli olaraq, alman şirkəti olan "Giesecke & Devrient" tərəfindən hazırlanmışdır. Onlar daha parlaq boya dizaynına malik idilər.

Həmçinin onlar arasında bir neçə əhəmiyyətli və xüsusi fərq var idi:

Yeni əsginaslarda "Ermənistan Respublikasının Mərkəzi Bankı" yazılmışdır (erm. Հայաստանի Հանրապետության Կենտրոնական Բանկ) (1993–95-ci il seriyası nümunələrində — "Ermənistan Respublikasının Bankı" (erm. Հայաստանի Հանրապետության Բանկ) yazılmışdır.);
Seriya nömrəsi əvvəlkilərdən fərqli olaraq səkkiz rəqəmdən və bir hərfdən (köhnə əsginaslarda — iki hərf) ibarətdir;
Bütün buraxılmış nominala malik əsginaslar qoruyucu spirala malikdir. 1000 dramlıq əsginaslar isə — iki müxtəlif qoruyucu spirala malikdir. (1993–95-ci il seriyası nümunələrində belə spirallar yalnız 1000 və 5000 nominallı əsginaslarda var idi);
Yeni nümunənin əsginaslarında məşhur erməni elm xadimlərinin portretləri və mədəniyyət abidələri (köhnələrdə əsasən arxitektura abidələri, milli ornamentlər təsvir edilmişdir.) təsvir edilmişdir;
Yeni əsginaslar su nişanları üzrə növlərə malik deyil. 1993-cü il seriyasının 100, 200 və 500 nominallı nümunələri su nişanları üzrə iki növ malik idi: Ermənistan Respublikasının gerbiylə və Ermənistan Respublikasının gerbinin konturuyla.

Yeni əsginaslarda ER Mərkəzi Bankının Sədri Tiqran Sarkisyanın və Ermənistan Respublikasının Maliyyə naziri Edvard Sandoyanın imzaları yer almışdır.

Ermənistan dramının simvolu

Dramın simvolu

Əsas məqalə:

Dramın simvolu (Aşağısından iki üfüqi xətt çəkilmiş və erməni əlifbasının dördüncü hərfi olan Դ ("da") hərfidir, "dram" sözü də (erm. Դրամ ) ermənicə da hərfi ilə başlanır.) geniş mənada milli pul vahidini və pulu bildirən simvoldur. Həmçinin dramın simvolu kimi başqa erməni hərfi olan Փ-in (pyur) istifadə edilməsi təklif edilirdi. Bu hərflə pulu bildirən Փող sözü başlanır.

Rəsmi müəllif (həmmüəllif deyillər) eyni eskizləri təqdim etmiş K. Komendaryan və R. Arutçyan hesab edilir. 2003-cü ildə simvol on mininci əsginasın və başqa nominallı əsginasların üzərinə yerləşdirilmişdir. 2008-ci ildə simvol 5000 dramlıq sikkənin xatirə kolleksiyasında üstünlüklə təsvir edilmişdir. 2012-ci ildə U+058F Armenian Dram Sign (֏ • ֏) koduyla Yunikod dünya standartında daxil edilmişdir.

Sikkələr

1994-cü ilin sikkə nümunələri

Sikkələr 1994-cü ilin 21 fevralından mübadiləyə daxil edilmişdir və Alüminiumdan istehsal edilmişdir.

Bütün sikkələrin üz tərəfində Ermənistan Respublikasının gerbi və Ermənistan imzası — ՀԱՅԱՍՏԱՆ təsvir edilmişdir.

Lumun arxa tərəfində sikkənin nominalı, imza ԼՈՒՄԱ (luma) və buraxılış ili (1994) təsvir olunmuşdur.

Dramın arxa tərəfində sikkənin nominalı, imza ԴՐԱՄ (dramlar), buraxılış ili (1994) və iki budaqdan ibarət çərçivə təsvir edilmişdir.


Təsvir	Nominal	Diametr, mm	Qalınlıq, mm	Çəki, qr	Qurt
	10 lum	16	1,45	0,59	hamar
	20 lum	18		0,75
	50 lum	20		0,93
	1 dram	22	1,8	1,39	kələ-kötür
	3 dram	24		1,63	kələ-kötür
	5 dram	26		1,98	hamar
	10 dram	28		2,3	hamar
Təsvirlərin miqyası — millimetrə 3,0 piksel.

2003–2004-cü ilin sikkə nümunələri

2003–2004-cü il seriyalı sikkə nümunələrində imza, ornament çərçivəsində sikkənin nominalı ԴՐԱՄ (dram) yerləşdirilmişdir.

Bütün sikkələrin üz tərəfində kənarları üzrə halqaşəkilli yazıyla Ermənistan Respublikasının gerbi yerləşdirilmişdir: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ — Ermənistan Respublikası (10 dramlıq sikkədə), bütün digər sikkələrdə ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԱԿԱՆ ԲԱՆԿ — Ermənistan Respublikasının Mərkəzi Bankı.

Həmçinin bütün sikkələrdə 500 dramlıq sikkədən başqa həmin sikkənin nominalının şifahi işarəsi var: ՏԱՍԸ ԴՐԱՄ (10 dram), ՔՍԱՆ ԴՐԱՄ (20 dram), ՀԻՍՈՒՆ ԴՐԱՄ (50 dram), ՀԱՐՅՈՒՐ ԴՐԱՄ (100 dram), ԵՐԿՈՒ ՀԱՐՅՈՒՐ ԴՐԱՄ (200 dram).

Buraxılış ili 500 dramlıq sikkə xaric bilavasitə daxili dairədə gerbin altında yerləşdirilmişdir.


Təsvir	Nominal (dram)	Material	Diametr (mm)	Qalınlıq (mm)	Çəki (qr)	Qurt	Mübadiləyə daxili
	10	аlüminium	20	1,8	1,3	hamar	1 dekabr 2004
	20	mis/polad/mis	20,5	1,25	2,75	hamar	1 yanvar 2003
	50	bürünc/polad/bürünc	21,5	1,45	3,5	kələ-kötür
	100	nikel/polad/nikel	22,5		4
	200	bürünc	24		4,5
	500	halqa: bürünc mərkəz: mis + nikel	22	1,75	5	kəsikli kələ-kötür	31 mart 2003
Təsvirlərin miqyası — millimetrə 3,0 piksel.

Yubiley və yadda qalan sikkələr

Ermənistan Respublikasının Mərkəzi Bankı gümüşdən, qızıldan və mis-nikel ərintisindən yubiley sikkələrinin 1994-cü ildən başlayaraq buraxılışını həyata keçirir. 2012-ci ilin sentyabr ayına görə sikkələrin 180 növü — mis-nikel ərintisindən 4-ü, bürünclı örtülmüş poladdan 11-i, 125-i gümüşdən (1–585 əyarlı, 89–925 əyarlı və 35–999 əyarlı) və 44-ü qızıldan (2–585 əyarlı, 35–900 əyarlı, 7–999 əyarlı) buraxılmışdır. Hal-hazırda buraxılan yubiley sikkələrinin tam siyahısı Mərkəzi Bankın saytında yerləşdirilmişdir..

Əsginaslar

1993–1998-ci ilin əsginas nümunələri


1993–1995-ci il seriyası
Təsvir		Nominal (dram)	Ölçü (mm)	Təsvir		Mübadiləyə daxili	Mübadilədən çıxarılma
Ön tərəfi	Arxa tərəfi	Nominal (dram)	Ölçü (mm)	Ön tərəfi	Arxa tərəfi	Mübadiləyə daxili	Mübadilədən çıxarılma
		10	125×62	İrəvanın dəmiryol vağzalındakı David Sasunskinin abidəsi	Ağrı dağı	1993	1 aprel 2004
		25		Erebuni qalasındakı mixi yazılı lövhəcikdəki dişi şirin təsviri	ornament
		50		İrəvandakı Milli Tarix Muzeyinin binası	Parlament binası
		100	135×65	Zvartnos məbədi Ağrı dağı	Opera və Balet Teatrının binası
		200		Üçkilsədəki Müqəddəs Ripsime kilsəsi	ornament
		500		Ağrı dağındakı çar Böyük II Tiqranın tetradraxması	Erməni əlifbasının birinci hərfi ilə açılmış kitab		31 avqust 2005
		1000	145×68	Erməni maarifçisi Mesrop Maştosanın heykəli Matenadaranın fasadı	Sünik mərzi, Ağudidəki qəbiristanlıq	1994	29 fevral 2004
		5000	145×71	Gərni məbədi	Məhsuldarlıq ilahəsi Anahitin büstü	1995	30 iyun 2005
Təsvirlərin miqyası — millimetrə 1,0 piksel.

1998–2017-ci ilin əsginas nümunələri

Əsginaslardan 50, 100 və 500 nominallı dramlar hal-hazırda mübadilədə istifadə olunur.

Əsginasların daha sonra çıxan versiyaları saxtalardan yaxşılaşdırılmış müdafiəylə əvvəl olanlardan fərqlənir.

50 000 dram nominallı əsginaslar 6 iyun 2001-ci ildə Ermənistanın dövlət dini kimi xristianlığın qəbul olunmasının 1700 illiyinin qeyd edilməsi münasibətilə buraxılmışdı.

2009-cu ildə çar V Abqarın təsviriylə 100 000 nominallı dram əsginasları buraxıldı.


1998–2009-cu il seriyası
Təsvir		Nominal (dram)	Ölçü (mm)	Əsas rənglər	Təsvir		Möhür ili	Mübadilədən çıxarılma
Ön tərəfi	Arxa tərəfi	Nominal (dram)	Ölçü (mm)	Əsas rənglər	Ön tərəfi	Arxa tərəfi	Möhür ili	Mübadilədən çıxarılma
		50	122×65	çəhrayı	bəstəkar Aram Xaçaturyan və İrəvandakı Opera və Balet Teatrı	"Qayane" baletindən epizod Ağrı dağı	1998	1 aprel 2004
		100	122×65	mavi	аstrofizik Viktor Ambartzumyan kosmosun təsviri	Byurakanskaya rəsədxanası teleskop	1998
		500	129×72	boz qırmızı	аrxitektor Aleksandr Tamanyan	Ermənistan Respublikasının Hökumət binası	1999
		1000	136×72	yaşıl çəhrayı	yazıçı Yegişe Çarens Ağrı dağı	arabaya qoşulmuş at İrəvan qədim binanın fonunda	1999 2001 2011 2015	mübadilədə
		5000	143×72	qəhvəyi yaşıl	yazıçı Hovannes Tumanyan	Martiros Saryanın şəkli Loru mərzinin təbiətinin təsviri	1999 2003 2009 2012
		10 000	150×72	bənövşəyi	yazıçı Avetik İsaakyan	Gümrü XX əsrin əvvələrində	2003 2006 2008 2012
		20 000	155×72	sarı qəhvəyi narıncı	rəssam Martiros Saryan	Martiros Saryanın "Ermənistan" mənzərəsi	1999 2007 2009 2012
		50 000	160×79	qəhvəyi boz	Üçkilsə kafedralı	Müqəddəs Qriqorinin və çar Böyük Trdatın təsviri Ağrı dağının təsviri Keçaris monastrında xaçkar	2001
		100 000	160×72	göy qəhvəyi	çar V Abqar	apostol Faddey qalın kətana V Abqarın hökmünü köçürür	2009
Təsvirlərin miqyası — millimetrə 1,0 piksel.

Valyuta məzənnəsi rejimi

Əsas məqalə: Ermənistan iqtisadiyyatı

26.07.06-da dram ilə rublun məzənnəsinin dəyişilməsi


İl	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003
Ümumi dövriyyə (mln dram)	1,2	11,1	25,7	37,1	42,2	45,3	45,5	61,9	66,7	92,1	96,8

Hazırkı AMD mübadilə məzənnəsi
əsasən:
əsasən:
əsasən:
əsasən:
əsasən:
əsasən:

İstinadlar

↑ Национальные денежные знаки, 2016-08-14 at the Wayback Machine (erm.) /взято 2015–11-29/
↑ Общий объем монет номиналом до 10 драмов в обращении — около 49 млн драмов, 2022-04-08 at the Wayback Machine (erm.) /взято 2015–11-29/
↑ The coin worth less than any other in the world, 2022-06-06 at the Wayback Machine (ing.) /взято 2015–11-29/
. 2022-07-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-09.
. 2011-02-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-28.
. 2011-02-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-28.
Pomfret, Richard (2001). The IMF and the Ruble zone. Available at: 2016-10-11 at the Wayback Machine
Баграт Саакян "Армянские драмы 1998–99 гг."
Armenian Dram Sign Establishing Act, The Council of Central Bank of Armenia, Act #25 October 9, 2001
. 2013-06-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-20.
Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine
Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine
Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine
Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine
Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine
Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine
Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine
Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine
Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine
Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine
Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine
Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine
Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine
2017-08-02 at the Wayback Machine, сайт ЦБ РА (ing.)
. Cba.am. 20 March 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 30 May 2013.
. 2009-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-23.
. 2007-09-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-09.

Xarici keçidlər

2018-08-03 at the Wayback Machine
2016-09-11 at the Wayback Machine
History, shape, and promotion of Armenian Dram Sign
Lists, pictures, and values of Armenian coin types

[ндз-1] Национальные денежные знаки, 2016-08-14 at the Wayback Machine (erm.) /взято 2015–11-29/

[49млн-2] Общий объем монет номиналом до 10 драмов в обращении — около 49 млн драмов, 2022-04-08 at the Wayback Machine (erm.) /взято 2015–11-29/

[twc-3] The coin worth less than any other in the world, 2022-06-06 at the Wayback Machine (ing.) /взято 2015–11-29/

[4] . 2022-07-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-09.

[5] . 2011-02-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-28.

[6] . 2011-02-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-28.

[7] Pomfret, Richard (2001). The IMF and the Ruble zone. Available at: 2016-10-11 at the Wayback Machine

[8] Баграт Саакян "Армянские драмы 1998–99 гг."

[9] Armenian Dram Sign Establishing Act, The Council of Central Bank of Armenia, Act #25 October 9, 2001

[10] . 2013-06-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-20.

[11] Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine

[12] Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine

[13] Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine

[14] Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine

[15] Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine

[16] Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine

[17] Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine

[18] Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine

[19] Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine

[20] Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine

[21] Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine

[22] Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine

[23] Central Bank of Armenia. Available at: 2014-10-17 at the Wayback Machine

[24] 2017-08-02 at the Wayback Machine, сайт ЦБ РА (ing.)

[25] . Cba.am. 20 March 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 30 May 2013.

[26] . 2009-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-23.

[27] . 2007-09-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-09.