Ա
Ayb
Բ
Ben
Գ
Gim
Դ
Da
Ե
Yeç
Զ
Za
Է
E
Ը
It
Թ
To
ժ
Je
Ի
İni
Լ
Lün
Խ
Хе
Ծ
Tsa
Կ
Ken

Ho
Ձ
Dz

Ğat

Tçe

Men

Yi

Nu

Şa

Vo

Ça

Pe

Ce

Ra

Se

Vev

Tün

Re
Ց
Tso

Hün

Pür

Ке

О

Fe
     

Erməni əlifbası (erm. Հայերենի այբուբեն) – Erməni dilinin yazılması üçün istifadə edilən əlifba. 38 hərfdən ibarətdir. Mesrop Maştos tərəfindən yaradılmışdır. V əsrə qədər ermənilər tərəfindən yunan, suriya və aramey yazısından istifadə olunmuşdur. Müasir ermənilərin istifadə etdikləri indiki əlifba efiopiya yazısının tam oxşarıdır. Belə nəticəyə gəlmək mümkündür ki, Mesrop Maştos məhz erməni əlifbasını ixtira etməmiş (yuxusunda görməmiş), efiopiya (həbəş) yazısı əsasında yaratmışdır. Təxmin edilə bilər ki, erməni əlifbası həbəş mədəniyyətinin təsirinin nəticəsində formalaşmışdır. Erməni əlifbasının yaranması haqqında ikinci mübahisə doğuran nəzəriyyəyə əsasən əlifba V əsrdə suriyalı din xadimi Danil tərəfindən hazırlanmışdır. Digər bir fərziyyəyə əsasən əlifbaya daxil edilmiş hərflər zərdüşt yazılarından götürülmüşdür. Həqiqət ondan ibarətdir ki, erməni əlifbasındakı hərflər yunan, latın, suriya, koptik və həbəş yazılarındakı işarələrdən götürülmüşdür.

Musanın I kitabı (29.11–16 Ge'ez-də)
"Efiopiya Demokratik Federativ Respublikası" həbəş yazısı ilə

Müqayisəli cədvəl

…Maştosun əlifbası əsasında erməni yazısı, həbəş yazısı kimi soldan sağa istiqamətlidir. Maştosun əlifbası həm formaca həm də xaraktercə həbəş yazısı ilə oxşarlığa malikdir. Həbəş yazısının üç hərfinin Ոba, Ս haՓqa-nın yazılışı Maştosun əlifbasında səkkiz halda təkrarlanır. Maştosun yaratmış olduğu erməni əlifbasının hərflərinin forma və cizgi istiqamətləri prinsipi ilə analitik cədvəlini qurmuş olsaq görərik ki, həbəş yazısının 22 və 23 hərfini əhatə etmiş olur. Bu da əlifbanın ümumi hərflərinin üçdə ikisini təşkil edir. Maştos həbəş yazısının prinsipləri ilə sözsüz ki tanış idi və bu prinsiplər əsasında da erməni əlifbasını hazırlamışdır.

Həbəş hərfləri
Tələffüzü ha ba bu gu gi ta qa bi ho wa yu bo ko ni hi
Erməni hərfləri Ս Ո Ռ Դ Ղ Պ Փ Թ Մ Փ Ք Ր Ի Ն Հ
Tələffüzü s o r d ł p p' t' m p' k' r i n v

Əlifba

Hərf Ad Tələffüz () Azərbaycanca tərcüməsi
Əl yazması Müasir əl yazması Tələffüz Klassik Ermənicə Şərq Ermənicəsi Qərb Ermənicəsi Klassik Ermənicə
Klassik Ermənicə Şərq Ermənicəsi Qərb Ermənicəsi
Ա ա այբ [ayb] [aɪpʰ] [ɑ] a 1
Բ բ բեն [ben] [pʰɛn] [b] [pʰ] b 2
Գ գ գիմ [gim] [kʰim] [g] [kʰ] g 3
Դ դ դա [da] [tʰɑ] [d] [tʰ] d 4
Ե ե եչ [jɛtʃʰ] [ɛ], Sözün əvvəlində [jɛ]1 e 5
Զ զ զա [za] [z] z 6
Է է է [ɛː] [ɛ] [ɛː] [ɛ] e 7
Ը ը ըթ [ətʰ] [ə] ı 8
Թ թ թո [tʰo] [tʰ] t‘ 9
Ժ ժ ժէ ժե [ʒɛː] [ʒɛ] [ʒ] j 10
Ի ի ինի [ini] [i] i 20
Լ լ լիւն լյուն [lʏn]2 [l] l 30
Խ խ խէ խե [χɛː] [χɛ] [χ] kh 40
Ծ ծ ծա [tsɑ] [tsʼɑ] [dzɑ] [ts] [tsʼ] [dz] ts 50
Կ կ կեն [kɛn] [kʼɛn] [gɛn] [k] [kʼ] [g] k 60
Հ հ հո [ho] [h] h 70
Ձ ձ ձա [dzɑ] [tsʰɑ] [dz] [tsʰ] dz 80
Ղ ղ ղատ [ɫɑt] [ʁɑtʼ] [ʁɑd] [l], or [ɫ] [ʁ] gh 90
Ճ ճ ճէ ճե [tʃɛː] [tʃʼɛ] [ʤɛ] [tʃ] [tʃʼ] [ʤ] ç 100
Մ մ մեն [men] [m] m 200
Յ յ յի հի [ji] [hi] [j] [h]3, [j] y 300
Ն ն նու [nu] [n] n 400
Շ շ շա [ʃɑ] [ʃ] ş 500
Ո ո ո [o] [vo] [o], Sözün əvvəlində [vo]4 o 600
Չ չ չա [tʃʰɑ] [tʃʰ] ç 700
Պ պ պէ պե [pɛː] [peh] [bɛ] [p] [pʼ] [b] p 800
Ջ ջ ջէ ջե [ʤɛː] [ʤɛ] [tʃʰɛ] [ʤ] [tʃʰ] c 900
Ռ ռ ռա [rɑ] [ɾɑ] [r] [ɾ] rr 1000
Ս ս սէ սե [sɛː] [sɛ] [s] s 2000
Վ վ վեւ վեվ [vɛv] [v] v 3000
Տ տ տիւն տյուն [tʏn] [tiun]5 [dʏn] [t] [tʼ] [d] t 4000
Ր ր րէ րե [ɹɛː] [ɹɛ]6 [ɾɛ] [ɹ]6 [ɾ] r 5000
Ց ց ցո [tsʰo] [tsʰ] ts' 6000
Ւ ւ հիւն N/A7 [hiunn] [w] [v]8 v 7000
Փ փ փիւր փյուր [pʰʏɹ]9 [pʰʏɾ] [pʰ] p‘ 8000
Ք ք քէ քե [kʰɛː] [kʰɛ] [kʰ] k‘ 9000
XIII əsrdə əlavə olunub
Օ օ օ [o] [o] o N/A
Ֆ ֆ ֆէ ֆե [fɛː] [fɛ] [f] f N/A
Kəlimə əl yazısı Müasir əl yazısı Klassik Ermənicə Şərq Ermənicəsi Qərb Ermənicəsi Klassik Ermənicə Şərq Ermənicəsi Qərb Ermənicəsi Klassik Ermənicə
Tələffüz
Ad Tələffüz () Azərbaycanca tərcüməsi

İstinadlar

  1. APA TV. (az.). . 04.12.2021. 2022-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-12-05.
  2. Ayele Bekerie: Historical Overview of Ethiopic Writing System's Possible Influence on the Development of the Armenian Alphabet. In: International Journal of Ethiopian Studies, Vol. 1, No. 1 Sommer/Herbst 2003, S. 33–58
  3. . 2022-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-11-24.
  4. . 2022-05-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-11-24.
  5. (PDF). 2021-11-30 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2014-11-24.
  6. (PDF). 2022-08-03 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2014-11-24.

Xarici keçidlər

Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023