Bayatının mənşəcə bayatların adı ilə bağlı olduğu ehtimal edilir. 7 hecalı 4 misradan ibarətdir. 3-cü misrası sərbəst, qalanları həmqafiyə olur. Əsas fikir son iki misrada ifadə edilir. Bayatılar mövzuca rəngarəngdir. Bayatılarda xalqın kədəri, ictimai quruluşa, zülmə qarşı etirazı, yadelli işğalçılara nifrəti, azadlıq və xoşbəxtlik arzuları ifadə edilmiş, məhəbbətə, ayrılığa, dostluğa aid təsirli bayatılar söylənmişdir.

Xalq ədəbiyyatının başqa janrları kimi, bayatılar da nəsildən-nəslə keçərək, müxtəlif variantlara düşmüşdür. Sarı Aşıqın bayatıları məşhurdur. Bayatı janrından klassik və müasir yazılı ədəbiyyatda da istifadə edilmişdir. Bir sıra türkdilli xalqlarda da bayatıya uyğun şeirr formaları mövcuddur. Buna İraqda xoyratları misal göstərmək olar. Bayatılar forma və məzmunça müəyyən mənada, çastuşkalara yaxındır.

Həzin melodiya və havalara da bayatı deyilir. Bəzi muğam adları (Bayatı Şiraz, Bayatı-kürd, Bayatı-qacar və s) bayatı sözü ilə bağlıdır.

Bayatı folklorun ən geniş yayılmış janrlarındandır. Bayatıların çoxu məzmunca qəmli, kədərli və həzin olur. Qürbət sıxıntısı, ayrılıq, Vətən məhəbbəti ilə bağlı bayatılar daha çoxdur. Məsələn:

Əziziyəm, dilən gəz,
Bağda gülü dilən gəz.
Qürbətdə xan olunca,
Vətənində dilən gəz.

Məhəbbət mövzusunda olan və ictimai məzmunlu bayatılar da var. Bayatı dörd misradan və hər misrası yeddi hecadan ibarət şeir şəklidir: birinci, ikinci və dördüncü misralar qafiyələnir, üçüncü misra isə sərbəst olur. I və II misralar giriş xarakteri daşıyır, əsas fikir son iki misrada söylənilir. Bayatının qafiyə quruluşu bu şəkildədir: aaba. Bayatıların ilk misraları, bir qayda olaraq, "Mən aşiq", "Mən aşiqəm", "Əzizinəm", "Eləmi" sözləri ilə başlanır.

Əzizim el yoludu,
Bu gələn el yoludu.
Başımda bulud oynar,
Gözlərim sel yoludu.

Mən aşiq sini, sini,
Doldur iç sini, sini.
Mənə öz yarım gərək,
Nəylirəm özgəsini?

Eləmi yada məni
Satdılar yada məni
Kimim, kimsənəm yox,
Bir salsın yada məni

Bayatıların bir növü cinas bayatılardır. Belə bayatıların qafiyələri cinas sözlər üzərində qurulur. Məsələn;

Əzizim yasəməni,
Dərmişəm yasəməni.
Getdin, arxaya baxdın,
Batırdın yasa məni

Burada "yasəməni" və "yasa məni" sözləri cinasdır. Birinci mənada gül, ikincidə isə qəm, kədər məzmunundadır. Yaxud:

Ordubada,
Yol gedir Ordubada,
Sərkərdə qoçaq olsa,
Heç verməz ordu bada.

Bayatı janrından yazılı ədəbiyyatda da istifadə olunmuşdur. Xətai və Əmaninin yaradıcılığında bayatılar diqqəti cəlb edir. XXII əsr müəllifi Sarı Aşığın bayatıları xüsusilə məşhurdur.

• - musiqi: Eldar Mansurov, söz: Piruz Dilənçi
• - musiqi: Emin Sabitoğlu, söz: xalq
• - musiqi: Vaqif Mustafazadə, söz: xalq
• - xalq mahnısı
• - musiqi Flora Kərimova, söz: Flora Kərimova və ağılar
• Şəhidlər bayatıları. - musiqi Oqtay Kazımi, söz: Bəxtiyar Vahabzadə
• Qürbət bayatıları. - musiqi Oqtay Kazımi, söz: Cabir Novruz

• - musiqi: Eldar Mansurov, söz: xalq
• - musiqi: Eldar Mansurov, söz: xalq
• - musiqi: Cavanşir Quliyev, söz: xalq
• - xalq mahnısı
• - musiqi: Vaqif Gərayzadə, söz: xalq
• - musiqi: Cahangir Cahangirov, söz: xalq
• - musiqi: Şəfiqə Axundova, söz: Şövkət Məmmədova
• - söz: xalq
• - musiqi: Emin Sabitoğlu, söz: xalq
• - musiqi: Emin Sabitoğlu, söz: xalq
• - Kərkük bayatıları
• - musiqi: Səid Rüstəmov, söz: xalq
• - musiqi: Səid Rüstəmov, söz: xalq
• - söz: xalq
• - musiqi: Səid Rüstəmov, söz: xalq
• - musiqi Oqtay Kazımi, söz: xalq
• - musiqi Oqtay Kazımi, söz: xalq
• - xalq mahnısı
• - musiqi: Polad Bülbüloğlu
• musiqi: Zeynəb Xanlarova
• - xalq mahnısı
• - xalq mahnısı
• - xalq mahnısı
• - xalq mahnısı
• - xalq mahnısı

• - xalq mahnısı
• - xalq mahnısı
• - musiqi: Oqtay Rəcəbov, söz: xalq
• - musiqi: Oqtay Rəcəbov, söz: xalq
• Çoban Bayatı. - musiqi: Oqtay Kazımi, söz: Ramiz Heydər

Abduləliyev Ariz. Şərq ənənəvi peşəkar musiqisində Bayatı muğamı //"Muğam aləmi" II Beynəlxalq elmi simpoziumunun materialları.-B.:Şərq-Qərb, 2011. - s.7-15.

• Gəraylı
• Qoşma
• Tuyuq