Aqava (lat. Agave) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin qulançarkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Aqava | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Elmi təsnifat | ||||||||||
Domen:
Klad:
Ranqsız:
Aləm:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Dəstə:
Fəsilə:
Yarımfəsilə:
Cins:
Aqava
|
||||||||||
Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
Botaniki xarakteristikası
Gövdəsiz çoxillik bitki olub, qısa ağaclaşmış gövdəsi vardır. Latınca "Agave" adlanır. Ən çox Amerika və Meksikada geniş yayılmışdır. Öz vətənində bitki çox iridir (3 m). Aqavalar ömründə bir dəfə çiçəkləyir. Buna görə də monokarp bitki adlanırlar. Ömrünün 6–10-cu ilində aqavanın mərkəzi yarpaqlarının arasında çiçək oxu əmələ gəlir, inkişaf edərək 10–12 m hündürlüyə qalxır. Saplağın üzərində 4000-ə qədər çiçək olur. Meksikalılar çiçək oxunu dibdən kəsib oradan çıxan şirəni toplayırlar. Bu şirəyə "Akvamil", yəni "bal suyu" deyilir. Gündə hər bitki 5 litrə yaxın şirə verir. Şirəvermə müddəti 8–9 ay davam edir. Bitki məhv olana qədər 1 ton şirə verə bilir. Bu şirədən Meksikalılar "Tekilla" adlı araq hazırlayırlar. Çiçək açdıqdan sonra məhv olan ana bitkinin yanlarında bir neçə bala bitkilər əmələ gəlir ki, onlar da əslində həmin bitkinin ömrünü davam etdirir. Xalq təbabətində onun yarpaqlarından bel ağrılarının, radikulit, lümbaqa və s. xəstəliklərin müalicəsində istifadə olunur. Dünyada bu cinsin 300 növü vardır. MNB-da açıq və örtülü şəraitdə bir çox növləri becərilir.
Sinonimləri
Heterotipik sinonimləri
- Cotocapnia Link & Otto
- Allibertia Marion ex Baker
- Bonapartea Haw.
- × Bravanthes Cif. & Giacom.
- Bravoa Lex.
- Coetocapnia Link & Otto
- Delpinoa H.Ross
- Ghiesbreghtia Roezl
- × Hansara Avent ex J.Spath & J.Moore
- Leichtlinia H.Ross
- Littaea Tagl.
- Manfreda Salisb.
- × Mangave D.Klein
- Polianthes L.
- × Polifreda W.Ritchie & J.T.Lindstr.
- Pothos Adans.
- Prochnyanthes S.Watson
- Pseudobravoa Rose
- Robynsia Drapiez
- Runyonia Rose
- Tuberosa Heist. ex Fabr.
- Zetocapnia Link & Otto
Növləri
- A.Vázquez & Nieves
- Trel.
- Trel.
- Trel.
- W.C.Hodgs.
- Gentry
- Trel.
- (E.Solano & Ríos-Gómez) Thiede
- Gentry
- I.Cabral, Villarreal & A.E.Estrada
- Amerika aqavası (Agave americana L.)
- (Medik.) Thiede & Govaerts
- Sahagún & A.Vázquez
- Trel.
- Haw.
- Trel.
- Descourt.
- Thiede & Eggli
- K.Koch
- Cházaro, O.M.Valencia & A.Vázquez
- (Art.Castro, J.G.Zavala & Cruz Durán) Idrees & Z.Yong Zhang
- Gentry & J.H.Weber
- Hummelinck
- Jacobi
- Karw. ex Salm-Dyck
- Salm-Dyck
- Brandegee
- Trel.
- R.H.Webb & G.D.Starr
- Trel.
- (E.Solano & García-Mend.) Thiede & Eggli
- Trel.
- Gentry
- Trel.
- S.Watson ex Engelm.
- Trel.
- Trel.
- Trel.
- S.Watson
- (Castillejos & E.Solano) Thiede
- (Baker) Thiede & Eggli
- Trel.
- A.Álvarez
- G.D.Starr
- A.Berger
- Trel.
- Proctor
- Trel.
- (E.J.Lott & Verh.-Will.) Thiede & Eggli
- A.Vázquez & O.M.Valencia
- Jacobi
- Peebles
- I.M.Johnst.
- Trel.
- (M.Roem.) Govaerts & Thiede
- Greenm.
- Gentry
- Thiede & Eggli
- Gentry
- Trel.
- G.D.Starr, Etter & Kristen
- G.D.Starr & T.J.Davis
- A.Berger
- Trel. & A.Berger
- F.A.C.Weber
- É.Morren ex K.Koch
- A.Berger
- Baker
- W.C.Hodgs. & Slauson
- Jacobi
- Engelm.
- A.Berger
- Trel.
- L.Hern. & Magallán
- Thiede & Eggli
- Gentry
- Trel.
- Trel.
- K.Koch
- Jacobi
- Trel.
- Gentry
- Salm-Dyck
- Trel.
- Gentry
- Lem.
- K.Koch & C.D.Bouché
- (Ravenna) Thiede & Eggli
- (A.Castañeda, S.Franco & García-Mend.) Etter & Kristen
- Galván & L.Hern.
- Beutelsp. & Najarro
- A.Vázquez, Hern.-Vera & Padilla-Lepe
- (Tagl.) Ker Gawl.
- B.Ullrich
- Verschaff.
- Gentry
- A.Berger
- (Engelm.) A.Berger
- Cházaro & Jimeno-Sevilla
- Galvan & Zamudio
- Trel.
- A.Berger
- (Rose) Govaerts & Thiede
- Trel.
- Trel.
- N.C.Jiménez & García-Mend.
- (Matuda) G.D.Rowley
- Gentry
- Jacobi & C.D.Bouché
- García-Mend. & D.Sandoval
- Gentry
- Trel.
- J.B.Petersen
- Trel.
- Gentry
- Jacobi
- Lem. ex Jacobi
- (Verh.-Will.) Thiede & Eggli
- Trel.
- Gentry
- K.Koch
- Trel.
- Trel.
- Etter, Kristen, Rosales & A.Vázquez
- Trel.
- (McVaugh) Thiede & Eggli
- A.García-Mend. & F.Palma
- Gentry
- (Rose) A.Berger
- A.Álvarez
- Cházaro & A.Vázquez
- (García-Mend.) Thiede
- Mill.
- Zucc.
- García-Mend. & C.Chávez
- Lem.
- Jacobi
- A.Vázquez & Cházaro
- Trel.
- Torr.
- W.Watson
- García-Mor., J.García-Jim. & Iamonico
- (García-Mend., A.Castañeda & S.Franco) Thiede & Eggli
- (Verh.-Will.) Thiede & Eggli
- (Rose) G.D.Rowley
- Trel.
- Schiede
- García-Mend. & S.Franco
- Zucc.
- Regel
- Villarreal, Ram.-Gam. & A.E.Estrada
- Cuevas & Santana-Michel
- Trel.
- A.Vázquez & Padilla-Lepe
- Brandegee
- Cházaro & Arzaba
- Roezl
- A.Vázquez & Padilla-Lepe
- Baker
- A.Vázquez & Rosales
- Gentry
- García-Mend. & D.Sandoval
- Lem. ex Jacobi
- (M.Cedano, Delgad. & Enciso) Thiede & Eggli
- (Kimnach) A.Vázquez & Cházaro
- Trel.
- Proctor
- Trel.
- Mart.
- Villarreal
- García-Mend.
- Gentry
- (E.Solano & Dávila) Thiede
- Gentry
- Gibson
- Zamudio & G.Aguilar-Gut.
- (Matuda) ined.
- Trel.
- Gentry
- Thiede
- Thiede & Eggli
- Thiede & Eggli
- Rol.-Goss.
- Cutak
- García-Mend.
- (García-Mend. & E.Solano) Thiede
- Schiede ex Schltdl.
- Gentry
- (Art.Castro & Aarón Rodr.) Thiede & Gideon F.Sm.
- De Smet ex Jacobi
- Gentry
- Gentry
- (Baker) Trel.
- G.D.Starr & T.J.Davis
- G.D.Starr & Villarreal
- A.Vázquez, Muñiz-Castro & Padilla-Lepe
- Trel.
- Engelm.
- (Rose) Thiede & Eggli
- Trel.
- (L.Hern., R.A.Orellana & Carnevali) Thiede
- Trel.
- A.Berger
- Engelm.
- (Aarón Rodr.) Thiede
- Trel.
- Torr.
- Gir.-Cañas
- Croucher
- Trel.
- Gentry
- Schnittsp.
- Trel.
- A.García-Mend. & E.Martínez
- (R.A.Orellana, L.Hern. & Carnevali) Thiede
- W.C.Hodgs.
- S.González, M.González & L.Reséndiz
- S.Watson
- (Rose) Thiede & Eggli
- Gentry
- Haw.
- Zucc.
- B.L.Rob. & Greenm.
- Trel.
- A.Berger
- Engelm. ex Baker
- Thiede & Eggli
- Regel & Ortgies
- De Smet ex Baker
- (Art.Castro & Aarón Rodr.) Thiede & Govaerts
- García-Mend. & S.Franco
- Klotzsch
- Trel.
- A.Vázquez, Thiede, Etter & Kristen
- Thiede & Eggli
- Tod.
- Hummelinck
- P.Carrillo, Vega & R.Delgad.
- Otto ex Salm-Dyck
- G.D.Starr, T.J.Davis & G.Juárez
- W.C.Hodgs. & Salywon
- (Art.Castro, Aarón Rodr. & P.Carrillo) Thiede & Gideon F.Sm.
- Ortega
- Gentry
- Lem.
- A.Berger
- Engelm.
- Greene
- Jacobi
- A.Vázquez & Padilla-Lepe
- Trel.
- Engelm.
- Gentry
- (Verh.-Will.) Thiede & Eggli
- (Gentry) Salywon & W.C.Hodgs.
- (S.Watson) A.Berger
- Sizal aqavası (Agave sisalana Perrine)
- Houtt.
- Brandegee
- A.Vázquez & Cházaro
- Cav.
- Thiede & Eggli
- Zucc.
- Salm-Dyck
- Trel.
- Trel.
- Gir.-Cañas
- Trel.
- A.Vázquez & Cházaro
- Zamudio & E.Sánchez
- F.A.C.Weber
- Trel.
- Gentry
- Trel.
- Jacobi
- Trel.
- R.H.Webb & Salazar-Ceseña
- (García-Mend.) Thiede
- Trel.
- Klotzsch
- Engelm.
- Cházaro & A.Vázquez
- Jacobi
- Cházaro & J.A.Lomelí
- (E.Solano, García-Mend. & Ríos-Gómez) Thiede & Gideon F.Sm.
- Mill.
- W.C.Hodgs. & Salywon
- (García-Mend.) Thiede
- Trel.
- T.Moore
- A.Berger
- L.
- L.
- Gentry
- Jacobi
- De Smet ex T.Moore & Mast.
- J.F.Cels ex J.Poiss.
- Cházaro
- F.A.C.Weber ex Wercklé
- Tod.
- Gentry
- Salm-Dyck
- W.C.Hodgs. & Salywon
- (E.Solano & Ríos-Gómez) Thiede
- Gentry
İstinadlar
- CHASE M. W., REVEAL J. L., FAY M. F., Reveal J. L., Fay M. F. A subfamilial classification for the expanded asparagalean families Amaryllidaceae, Asparagaceae and Xanthorrhoeaceae (ing.). // Botanical Journal of the Linnean Society / M. F. Fay Wiley-Blackwell, Linnean Society of London, OUP, 2009. Vol. 161, Iss. 2. P. 132–136. ISSN ;
- Linney K. . 5 Stokholm: 1754. S. 150.