Ömər Lütfi Paşa
Ömər Lütfi Paşa (türk. Ömer Lütfi Paşa; 24 noyabr 1806[1][2] – 18 aprel 1871[1][3], Konstantinopol) — serb əsilli Osmanlı sərkərdəsi, generalissimus.
| Ömər Lütfi Paşa | |
|---|---|
| türk. Ömer Lütfi Paşa | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | Михајло Латас |
| Doğum tarixi | 24 noyabr 1806[1][2] |
| Vəfat tarixi | 18 aprel 1871[1][3] (64 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | hərbi lider[d] |
| Dini | islam |
| Hərbi xidmət | |
| Qoşun növü | Osmanlı ordusu |
| Döyüşlər | |
| Rütbəsi | Feldmarşal, general[4] |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | ordu[4] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ömər Lütfi Paşa o dövrdə Habsburq monarxiyasının tərkibində olan Hərbi Sərhəd ərazisində olan Canja Gora şəhərində anadan olub. O, Qospiç şəhərindəki orta məktəbdə cəmi bir il müəllim işləmişdir.[5] 1827-ci ildə kadet məktəbini bitirdikdən dərhal sonra ailə problemləri səbəbindən (atası oğurluğa görə ordudan təqaüdə çıxmağa məcbur oldu, bu, praktiki olaraq hərbi karyerasının sonu demək idi) Bosniyaya, Qlamoka mühacirət etməyə məcbur oldular.[6] Oradan tezliklə pul qazanmaq üçün Banya Lukaya köçdü. Banya Lukada müsəlman müdirinin tövsiyəsi ilə İslamı və Ömər adını qəbul edir. İki ildən sonra Vidinə köçür. Orada qala komandirinin övladlarına rəsm müəllimi işləyirdi və işindən razı qalaraq Öməri İstanbula tövsiyə edirlər. Ömər bu tövsiyə ilə Osmanlı Hərbi Texnikomunda ilk rəsm müəllimi, sonra isə Şahzadənin (taxtın varisi) I Əbdülməcidin müəllimi olur. O, türk ordusunun islahatçısı V.Xşanovskinin adyutantı olur və 1838-ci ildə polkovnik rütbəsi alır. 1839-cu ildə Misirli Kavalalı Mehmed Əli Paşa qarşı müharibədə Ömər Paşa general-mayor rütbəsinə qədər yüksəlir. 1840-cı ildə Suriyada üsyanı yatırmış, 1842-ci ildə Tripoli (Livan) əyalətinin başçısı vəzifəsində çalışmışdır. O, 1843-1844-cü illərdə Albaniyada, 1845-ci ildə yenidən Suriyada, 1846-cı ildə Kürdüstanda qiyamın yatırılmasında fərqlənib. Uğurlu döyüşçü kimi özünü göstərən Ömər Paşa kifayət qədər gənc yaşlarında marşal rütbəsi qədər yüksəlib.
1848-1849-cu illərdə Dunay knyazlıqlarının Rusiya ilə birgə işğalında iştirak etmiş, 1848-ci ildə Valaxiyanın işğalında fərqlənmiş və 1849-cu il yanvarın 8-də 1-ci dərəcəli "Müqəddəs Stanislav" ordeni ilə təltif edilmişdir.[7]
1853-1856-cı illər Krım müharibəsinin əvvəlində Ömər paşa Dunay xəttində fəaliyyət göstərən türk ordusuna komandanlıq edirdi. Burada marşal rütbəsinə qədər yüksəldi. Rus ordusu Dunaydan çəkildikdən sonra Ömər Paşa ingilis və fransız müttəfiqləri ilə birlikdə Krımda gedən döyüşlərdə iştirak edib. 1855-ci il yanvarın sonunda o, 21 min nəfərlə Krımda rus rabitəsi üzərində hərəkət etməli olduğu Evpatoriyaya gəlir. Burada o, 1855-ci ilin fevralında Evpatoriyaya edilən hücumu dəf etməklə fərqlənir. Elə həmin ilin payızından Ömər paşa Qafqazdakı döyüşlərdə iştirak etdi. Onun dəstəsi gəmilərlə Kiçik Asiya sahillərinə göndərildi, Batumda desant etdi və mühasirəyə alınmış Qarsı xilas etmək üçün hərəkət etdi, lakin daha sonra Batuma qayıdır. Sentyabrın 21-də o, Suxumiyə enir, oradan Sameqreloya hücum edir və İnquri çayı üzərindəki keçidləri ələ keçirdi. 1856-cı il fevralın sonunda sonrakı hərəkətlərini dayandıraraq Trabzona gedir.[8]
1857-1859-cu illərdə Ömər Paşa Mesopotamiyada qoşunlara komandanlıq edir və burada üsyanı yatırır. Orada göstərilən amansızlığa görə bir müddət rüsvay olur. Lakin, Monteneqro ilə yaxınlaşan müharibə ilə əlaqədar və Luka Vukaloviçin üsyanı ilə əlaqədar, 1861-ci ilin əvvəlində Ömər Paşa yenidən Monteneqrolulara və Herseqovinada fəaliyyət göstərən qoşunların ali komandanı təyin edilir. Ömər Paşanın hərbi əməliyyatları 1862-ci ildə Monteneqronu çox çətin vəziyyətə salır, nəticədə Monteneqro yalnız böyük dövlətlərin sayəsində müstəqilliyini qoruya bilir. Daha sonra, 1867-ci ildə Ömər Paşa Krit adasında yunan üsyanının yatırılmasına rəhbərlik etsə də, orada uğur qazana bilmədi. Türk donanmasının zəif dəstəyi və zəif təchizat səbəbindən adanın blokadasını tam təmin edə bilmir. Bununla onun hərbi karyerası başa çatır və 1868-ci ildə təqaüdə yollanır.
- "Məcidiyyə" ordeni
- Osmaniya ordeni
- "Krım müharibəsi" medalı
- "Qüdrətli hamam" ordeni
- Krım medalı (Böyük Britaniya)
- "Müqəddəs Anna" ordeni
- "Müqəddəs Stanislav" ordeni
- Kürdüstan medalı
- Monteneqro medalı
- Krit medalı
- ↑ 1 2 3 4 Omar Pascha // CERL Thesaurus (ing.). Consortium of European Research Libraries.
- ↑ 1 2 Wurzbach D. C. v. Omer Pascha (alm.). // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben Wien: 1856. Vol. 21. S. 59.
- ↑ 1 2 Omer-paša Latas // Hrvatski biografski leksikon (xorv.). 1983.
- ↑ 1 2 3 Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- ↑ Andrew James McGregor. A Military History of Modern Egypt: From the Ottoman Conquest to the Ramadan War. Greenwood Publishing Group. 2006. səh. 121. ISBN 978-0-275-98601-8.
- ↑ Barbara Jelavich. History of the Balkans. Cambridge University Press. 1983. səh. 349. ISBN 978-0-521-27458-6.
- ↑ McGregor, Andrew James. A military history of modern Egypt: from the Ottoman Conquest to the Ramadan War — USA: Greenwood Publishing Group, 2006. — ISBN 0-275-98261-2 — p. 121−122 Arxivləşdirilib 2016-08-09 at the Wayback Machine.
- ↑ https://www.biyografi.net/kisiayrinti.asp?kisiid=5491