Yehuda Leon Abrabanel (ivr. יְהוּדָה בֶּן יִצְחָק אַבְּרַבַנְאֵל; 1460[1], Lissabon – 1530 və ya təq. 1521, Neapol) — İspaniyada yaşamış səfərad yəhudi mənşəli filosof, teoloq və neoplatonik. O, yəhudi olaraq doğulsa da, xristianlığa keçmiş və İspaniyada yəhudi-xristian teoloji müzakirələrinin ən mühüm simalarından birinə çevrilmişdir. Alim, Tanax şərhçisi, dövlət xadimi İshak Abrabanelin oğludur.[2]
| Yehuda Abrabanel | |
|---|---|
| port. Judá Abravanel | |
| | |
| Doğum tarixi | 1460[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1530 (69–70 yaşında) və ya təq. 1521 (60–61 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Atası | İshak Abrabanel |
| Fəaliyyəti | filosof, şair, həkim, yazıçı, ravvin |
Yehuda Leon Abrabanel təxminən 1270-ci ildə İspaniyanın Burqos şəhərində varlı yəhudi ailəsində dünyaya gəlmişdir. O, Talmud, midraş və yəhudi mistikası sahəsində yüksək səviyyədə təhsil almış, həmçinin fəlsəfi və elmi biliklərə sahib olmuşdur. Ərəb və latın dillərini bilən Yehuda həm yəhudi, həm də xristian mənbələrini öyrənmişdir.[3]
Onun xristianlığa keçidi ən çox müzakirə olunan məsələlərdən biridir. Yehuda özü bunu dini axtarış və məntiqi düşüncə nəticəsində etdiyini iddia etsə də, bəzi tədqiqatçılar bu qərarın sosial-siyasi və şəxsi səbəblərlə də bağlı ola biləcəyini düşünürlər. O, xristianlığa keçəndən sonra Alonso de Valladolid adını götürmüşdür. Yehuda Leon Abrabanel orta əsr İspaniyasında yəhudi-xristian münasibətlərinə böyük təsir göstərmiş, həm xristian, həm də yəhudi dünyasında mübahisəli bir fiqur olmuşdur. Onun əsərləri sonradan inkvizisiya dövründə istifadə edilmiş və xristian apologetləri tərəfindən qiymətləndirilmişdir. Buna baxmayaraq, o, həm yəhudi icması, həm də bəzi xristian mütəfəkkirləri tərəfindən tənqid olunmuşdur. Yəhudilər onu xəyanətkar, bəzi xristianlar isə onun fəlsəfi yanaşmasını mübahisəli hesab etmişlər.[4]
- "Mostrador de justicia" (Ədalətin Göstəricisi) – Yəhudi-xristian polemikasında ən mühüm mənbələrdən biri sayılan bu əsər, Tövrat və İncil arasında əlaqələr qurmağa çalışır.
- "Libro de la cabala" (Kabbala Kitabı) – Yəhudi mistik ənənəsi olan Kabbalanın xristian təlimləri ilə uyğunlaşdığını göstərmək üçün yazılmışdır.
- "Minhat Kenaot" (Qısqanclığın Hədiyyəsi) - Yəhudilik və xristianlıq arasındakı fərqləri vurğulayan əsərlərindən biridir.
- ↑ 1 2 varios autores Yehudá. León hebreo Abravanel // Diccionario biográfico español (isp.). Real Academia de la Historia, 2011.
- ↑ Hughes, Aaron W. Judah Abrabanel // Zalta, Edward N. (redaktor). en:Stanford Encyclopedia of Philosophy. The Metaphysics Research Lab, Center for the Study of Language and Information, en:Stanford University. Summer 2022. ISSN 1095-5054. OCLC 643092515. 11 iyul 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 iyul 2022.
- ↑ James Nelson Novoa, "Consideraciones acerca de una versión aljamiada de los Diálogos de amor de León Hebreo", Sefarad, volume 65, no. 1, 2005, pp. 103-126; http://sefarad.revistas.csic.es/index.php/sefarad/article/viewFile/493/591
- ↑ Bacich, Damian. "Negotiating Renaissance Harmony: The First Spanish Translation of Leone Ebreo's Dialoghi d'amore". Comitatus: A Journal of Medieval & Renaissance Studies "UCLA Center for Medieval & Renaissance Studies | Comitatus Abstracts, Vol. 36". 2 aprel 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 mart 2015.; 2005, Vol. 36, p114
- Caramella, Santino, Ed. Dialoghi d'amore. By Leone Ebreo. Bari: Gius. Laterza & Figli, 1929.
- Leone Ebreo. Dialogues of Love. Trans. Damian Bacich and Rossella Pescatori. Ed. Rosella Pescatori. Toronto: University of Toronto Press, 2009.
- Leone Ebreo. The Philosophy of Love. Trans. F. Friedeberg-Seeley and Jean H. Barnes. London: The Soncino Press, 1937.
- Feldman, Seymour. Philosophy in a Time of Crisis: Don Isaac Abravanel: Defender of the Faith. New York: RoutledgeCurzon, 2003.
- Gebhardt, Carl, Ed. Hebræische Gedichte. By Leone Ebreo. London: Oxford University Press, 1929.
- Gilbhard, Thomas. Bibliografia degli studi su Leone Hebreo (Jehudah Abravanel), in: «Accademia. Revue de la Société Marsile Ficin», VI, 2004, p. 113-134
- Green, Otis. España y la tradición occidental. Vol. I. Madrid: Gredos, 1969.
- León Hebreo. Diálogos de amor. Trans. Garcilaso de la Vega, El Inca. México: Editorial Porrúa, 1985.
- Menéndez Pelayo, Marcelino. "Introduction." Diálogos de amor. Trans. Garcilaso de la Vega, El Inca. México: Editorial Porrúa, 1985.
- Pina Martins, José V. de. Livros quinhentistas sobre o amor. Paris: Fundação Calouste Gulbenkian 1969.
- Roth, Cecil. Introduction. The Philosophy of Love (Dialoghi d’Amore). By Leone Ebreo. Trans. F. Friedeberg-Seeley and Jean H. Barnes. London: The Soncino Press, 1937.
- Sonne, Isiah. Intorno alla vita di Leone Ebreo. Florence: Civiltà Moderna, 1934.
- Soria Olmedo, Andrés. Los Dialoghi D’Amore de León Hebreo: Aspectos Literarios y Culturales. Granada: Universidad de Granada, 1984.
- Rothenberg, Naftali, Wisdom of Love: Man, Woman and God in Jewish Canonical Literature, Boston 2009: Academic Studies press, "The Rebirth of the Androgyne: Jodah Abravanel Cites Plato and Moses", pp. 44–53. Ibid. "the Sage of Unconsummated Love: Joda Abravanel's Dialoghi D'Amore", pp. 127–154