Müzakirə:Midiya (bölgə)

Məqalə yalnız bir müəllifin, özü də tarixşünaslıqda qəbul görməmiş iddiaları əsasında yazılmışdır. Məqalə sifarişli şəkildə tam bir iddianın təsdiqinə yönləndirilmiş, məqalədə irandilli madalılar "zor ilə" və mənbəsiz (tək bir qeyri-akademik kitab) türkləşdirilmək istənilir, Vikipediya qaydalarına uyğun faktlar yığnağı deyil, bir araşdırma səhifəsidir. Bir çox hissənin isə ümumiyyətlə madalılara heç bir aidiyyəti yoxdur. Xahiş olunur Vikiləşdirilsin --Melikov Memmed^⇒email 06:42, 26 fevral 2011 (UTC)Cavabla

Məqalədə bir müəllifə istinad olunduğunu qeyd edirsiz. Amma istinadlar bölməsinə baxan istənilən istifadəçi 1 müəllifin deyil onlarla tədqiqatçının əsərindən 199 istinad olduğunu görə bilər. Az vikidə 200 - ə yaxın istinadı olan məqalə çox azdı (mənim qarşıma çıxmayıb hələ ki), bu məqalədə bu qədər mənbə olması isə mövzunun çox mübahisəli olmasıyla əlaqədar olmaqla yanaşı, demək olar ki bütün cümlələrə mənbə göstərməmlə bağlıdır. "məqalədə irandilli madalılar "zor ilə" və mənbəsiz (tək bir qeyri-akademik kitab) türkləşdirilmək istənilirÜ iddianıza cavab olaraq isə onu qeyd edim ki, "irandilli madalılar" ifadəsini elə əminliklə işlədirsiz ki, sanki bir neçə madalıyla şəxsən görüşmüsüz və həmin madalılar öz iran dilləriylə sizə nəsə deyiblər. "mənbəsiz (tək bir qeyri-akademik kitab)" iddianıza cavab olaraq artıq qeyd etdim ki, məqalıədə onlarla müəllifdən 199 istinad vermişəm. Məsələn siz hansı iddianın mənbəsiz olmasını düşünürsüzsə göstərin mənbə əlavə edək, ola bilər ki, nəsə gözümüzdən qaçsın. "türkləşdirilmək istənilir" iddianız gəlincə məqalədə həm midiyalıları türk mənşəli həm də iran mənşəli sayan tədqiqatçıların fikirləri verilib və əsərlərinə istinad edilib. Məqalədə midiyalıların türk mənşəli olmasıyla bağlı fakt və fikirlərin üstünlük təşkil etməsini nəzərdə tutursunuzsa, tanış olduğum ədəbiyyatlarda midiyalıların türk mənşəli olmasıyla bağlı fikir və faktlar üstünlük təşkil etdiyindən məqaləyə də bu fikirləri daha çox daxil etmişəm. Məsələn İqrar Əliyev sadəcə yazır Midiya mövzusuna iki əsər həsr etmiş İqrar Əliyev sadəcə olaraq yazır ki, midiyalıların irandilli olmasını yazır və sonra fikrini davam etdirir. Lakin nədən onları irandilli saymasını bildirmir və fikrini sübut etmir. O cümlədən Dyakonov midiyalıları irandilli sayır və fikrini yalnız Herodotun maday dilində itə "spako" deyilməsi fikri ilə əlaqələndirir və "spako" sözünün iran dillilərdən rus dilinə keçmiş "sobako" sözü ilə əlaqələndirir. Lakin rus dilinin tədqiqinə aid bir neçə ədəbiyyata və etimoloji lüğətə baxdım və həmin mənbələrdə "sobako" süzünün rus dilinə türk dillərindən keçməsi göstərilir həmçinin Moskvada nəşr edilmiş "Drevnetyurkskiy slovar" da köpək sözü "səbək" kimi göstərilir. Məhz bu səbəbdən də dyakonovun iddiasını əsassız, sübut edilməmiş mənbə kimi məqaləyə daxil etməmişəm. Lakin madayların türkdilli olmasını iddia edən tədqiqatçılar fikirlərini təsdiq etmək üçün onlarla mənbə göstərirlər. Madayların şəxs adları, toponimləri türk dilləri vasitəsiylə şərh edilir. Lakin irandillilik mövqeyində duran tədqiqatçılar bunların heç birini etmir. Sadəcə midiyalılar irandillidir deyib keçirlər, amma nəyə əsasən, bu sual altında qalır. Və belə olduğu halda kimin söyləməsindən asılı olmayaraq fikir tutarsız sayılır. Məsələn onlarla nüfuzlu erməni alimi Qarabağın qədim erməni yurdu olduğunu və ermənilərin bu ərazilərin avtoxton əhalisi olduğunu iddia edən əsərlər yazmışlar. Lakin elmi cəhətdən fikirlərini sübut etmədiklərindən bu gün Azərbaycan tarixşünaslığında həmin fikirlər birmənalı olaraq rədd edilir. Eyni şeyi madayların irandilli olması məsələsiylə bağlı da demək olar. "araşdırma" iddianıza gəlincə, məqaləni yaratmazdan əvvəl bir aydan artıq müddətdə mövzunu araşdırmışam. İstənilən mövzuda məqalə yazmaq üçün əvvəlcə mövzuya tam bələd olmaq, mövzunu araşdırmaq lazımdır. "Bir çox hissənin isə ümumiyyətlə madalılara heç bir aidiyyəti yoxdur" iddianıza gəlincə həmin hissələri konkret göstərin, müzakirə edək, əgər doğrudan da aidiyyatı olmayan fikirləri məqaləyə daxil etmişəmsə müzakirə edərək çıxarıla bilərik. "sifarişli şəkildə" iddianıza gəlincə bunu nəyə əsaən demənizi bilmirəm, amma hər halda özümə təhqir sayıram. Midiya məqaləsi vikipediyada birinci işim deyil. İndiyə kimi ən müxtəlif mövzularda məqalələr yaratmışam. Təkcə Semilmiş məqalə laboratoriyasında olan məqalələrimə baxmaqla buna əmin ola bilərsiz. İndiyə kimi heç bir məqaləmi kiminsə sifarişiylə yazmamışam. Eləcə də bu məqaləni. Ona görə də bu cür təhqirləri bir kənara qoyaraq elmi polemikaya üstünlük vermənizi rica edirəm. Məncə belə şeylərə ehtiyac yoxdu. Mən də sizi təhqir edə bilərəm, amma bunun axırı hara gedir...--sefer azeri 00:44, 01 Mart 2011 (UTC)

Əgər hər hansı iddia şübhə doğrursa istifadəçilərin şablon yerləşdirmək haqqı var, iddia edən öz iddiasını mötəbər mənbə ilə sübut etməyə borcludur, şablonu silib atmaq vandalizm kimi qiymətləndirilə bilər. Məqalə o qədər tərəfli ki, hətta Q. Qeybullayev adlı bir etnoqrafdan başqa kimi isə tapmaq mümkün deyil, əslində hətta bir qrup tanınmamış insanların iddiaları belə Vikipediyaya düşə bilməz, Q.Qeybullayev kim heç kim bilmir, yalandan "Prof. Q.Qeybullayev ..." yazılır, məgər bu insan mənbə ola bilərmi, istənilən şəxsin məqalədəki "İstinadlar" bölməsinə bir göz atması yetər ki, məqalənin tam bir saxtakarlıq olduğunu anlasın. --Melikov Memmed^⇒email 06:50, 28 fevral 2011 (UTC)Cavabla

Növbəti dəfə məni yalançılıqda suçlayaraq təhqirə yol vermisiz, özünüz qaydalara riayət etməkdən danışırsız, viki qaydalarına görə təhqir olmaz. "Qeybullayev adlı etnoqraf" deyə küçümsəməyə çalışdığınız alim isə bütün ömrünü Azərbaycan tarixinin tədqiqinə həsr etmiş dəyərli mərhum professor, türkoloq, etnoloq, etnoqrafdır. Lütfən şəxsləri təhqir etməyək. Məqalədə təkrar qeyd edirəm, onlarla müəllifə istinad edilib, 199 istinadın hamısı Q. Qeybullayevə aid deyil ki?! --sefer 00:50, 01 Mart 2011 (UTC)

Hörmətli Səfər, Vikipediyada "etibarlı mənbə" anlayışı var və Q. Qeybullayevin göstərdiyiniz kitabı heç vaxt belə bir mənbə ola bilməz. Üstəlik, bir məqalədə mənbənin etibarlılığı şübhə doğurursa və həmin müəllifə dəfələrlə istinad edilirsə bu tərəfli olmaq deməkdir. Olər ki, qaldı "Lütfən şəxsi təhqir etməyək", mən Sizə bir dəfə yazmışam, Q.Qeybullayevin sözü gedən kitabından Sizin əndazəsiz istifadıniz özü düz deyil, bu kitabda rəhmətlik öz fikirlərini bildirir, qoy mütəxəssislər araşdırsın, ancaq Vikipediyada bu yaramaz, ümumiyyətlə Vikipediya ilkin mənbə əsasında heç nə yazıla bilməz, bu kitabda isə çox şey müəllifin ilk dəfə irəli sürdüyü, tam yeni fikirlərdir, onlardan istifadə özü Vikipediya qaydalarına üyğun deyil, ancaq nə etmək olar ki, Siz bunu edirsiniz--Melikov Memmed^⇒email 13:44, 1 mart 2011 (UTC)Cavabla

Hansı mənbəyə və ya kimə istinadən Qeybullayevin əsərlərinin etibarlı olmadığını deyirsiz? Siz mi qərar verirsiz hansı mənbənin etibarlı, hansının etibarsız olmasına. Fikirləri sizin fikirlərinizlə ziddiyyət təşkil edirsə deməli həmin mənbə etibarsızdır? Nəyə görə iqrar Əliyev etibarlı, Qeybullayev etibarsız mənbə hesab edilir. İkisi də AMEA - nın Tarix İnstitutunun işçisi olub. İqrar Əliyevin də Qeybullayevin də əsərləri dövlət hesabına, kütləvi tirajla çap edilib. Qeybullayevdə son kitabın tirajı 15000 tirajdır. Yanılmıramsa mənbənin etibarlığına tirajın sayı da təsir göstərir. Üstəlik İqrar Əliyevin və Dyakonovun midiyalıları irandilli adlandırmağa imkan verən yeganə "sübutlarının" əslində sübut olmaması, yəni tədqiqatçıların yanılmaları sübut edilib. Hansısa kitabdan istifadə etməm belə sizə kitabın mərhum müəllifini və məni təhqir etmənizə əsas vermir. Lütfən konkret hansı səbəblərdən Qeybullayevin 50 - yə yaxın əsərinin etibarsız sayılmalı olduğunu izah edin. Hansı ki, həmin əsərlər bu gün bizə daha çox lazımdır, nəinki azərbaycanlıların qarışıq etnogenezə malik xalq olduğunu isbat etməyə çalışan İqrar Əliyevin üç monoqrafiyası. --sefer 21:43, 01 Mart 2011 (UTC)

Səfər, salam. Bu məsələ diqqət edin, rəhmətlik Qeybullayev 90-cı illərdə Azərbaycan türkləri haqqında çap etdirdiyi kitablarda tam yeni ideyalar irəli sürür, Siz onun "Azərbaycan türklərinin təşəkkül tarixindən" kitabında Giriş hissəsini oxuyun, müəllif özü bunu yazır. Bunun ən əyani sübutu isə Sizin yazdıqlarınıza heç bir əlavə mənbə göstərə bilməməyiniz, çünki Qeybullayev yazan yeni iddialardır, heç yerdə yoxdur, məhz onun öznə aiddir. Azacıq ədalət hissi olan bunu asanlıqla etiraf edər. Vikipediyada isə bu ilkin mənbə hesab olunur və istifadə olunması yolverilməzdir. Sizə bir misal yazım, İdris Bitlisi öz tarixi əsərində Selimin çox sayda qızılbaşları qətl etdiyini yazıb, o özü də dövlət adamı kimi bu hadisələrin mərkəzində olub, yəni özü iştirak edib, hamıdan dəqiq yazıb, ancaq Türkcə Vikipediyada haqlı olaraq bunu fakt kimi yazmaq mümkün deyil, çünki bu ilkin mənbədir, hansı isə ikinci mənbəyə istinad et və yaz. Ancaq bu sadə və məcburi Vikipediya prinsipini Siz heç cürə qəbul etmirsiniz, AzVikidə isə qaydalara bir az yumşaq baxılır. Yəni sadəcə adi qaydalara əməl olunsa, bizim heç mübahisə etməyə səbəb qalmaz.--Melikov Memmed^⇒email 05:50, 2 mart 2011 (UTC)Cavabla

Salam. Siz tarixi mənbə və tarixşünaslıq materialını fərqləndirmirsiz. İstənilən tarixçidən soruşun hansısa tarixçinin araşdırması heç vaxt ilk mənbə hesab edilə bilməz. Bu bir tədqiqat əsəridir və tədqiqat əsərində ilk mənbələrə istinad edilir və mənbələr əsasında mühakimə yürüdülür və ya hansısa məsələlər şərh edilir. İlk mənbələrə isə tarixi mənbələr aiddir. Məsələn mən əgər hansısa Assur hökmdarının kitabəsinə, hansısa latın, yunan, ərəb dilli mənbəyə istinadən nəsə iddia edirəmsə, siz həmin mənbədə yazılan cümlənin həqiqətən də mənim iddia etdiyim anlama gəldiyinin hansısa tarixçi tərəfindən təsdiq edilməsini tələb edə bilərsiz. Əgər mən bu cür istinad verə bilmirəmsə, ilk mənbəyə istinad edə bilmərəm. Eyni şey İdris Bitlisiyə də aiddir. Əgər İdris Bitlisinin əsərində istinad edilən cümlənin hansısa tarixçi tərəfindən şərhi verilmirsə o zaman ona istinad olmaz. Məsələn deyək ki, İdris Bitlisi yazır ki, Sultan Süleynman Qanuni Qarsa sahib oldu. Mən əgər həmin cümləyə istinadən Sultan Süleyman Qanuninin Qarsı döyüşərək ələ keçirdiyini iddia edirəmsə, bu zaman mütləq hansısa tarixçinin bu ifadəni belə şərh etməsinə istinad etməliyəm. Lakin bütün bunlar Qeybullayevin əsərlərinə heç vaxt aid ola bilməz. Çünki həmin əsərlər tədqiqat işidir, ilk mənbə deyil. Qeybullayevin kitabın girişində qeyd etdiyi fikirlərin yeni fikirlər olmasını vurğulamasına gəlincə, bu o demək deyil ki, həmin əsərə istinad etmək olmaz. Birincisi ona görə ki, kitabın çapından iyirmi ilə yaxın vaxt keçib və həmin fikirlər artıq yeni fikirlər deyil, Qeybullayevin həmin kitabına istinadən madayları türkdilli hesab edən başqa əsərlər də var və lazımdırsa onları da əlavə edim. Sadəcə həmin tədqiqatçılar Qeybullayevə istinad etdiklərindən mən onları mənbə kimi göstərməmişəm. İkincisi hər bir dissertasiyada, hər bir tədqiqat işində hansısa yeni faktlar elmi dövriyyəyə ilk dəfə cəlb olunur. Bu da o anlama gəlmir ki, həmin əsərlərə istinad etmək olmaz. Ona qalsa onda gərək nə Dyakonova, nə İqrar Əliyevə, ümumiyyətlə heç bir tarixçinin əsərinə müraciət etməyək. Çünki, həmin tədqiqatçıların hər birinin əsərlərində ilk dəfə elmi dövriyyəyə cəlb edilmi, araşdırılaraq ortaya çıxarılmış məlumatlar vardır. --sefer 18:57, 03 Mart 2011 (UTC)

sefer, salam. Məsələni aydınlaşdırmaq istəyirəm. Hazırda Azərbaycan dilində "türk", "türkdilli" sözlərinin konkret mənaları var. Siz yazanda midiyalılar türkdür, bunu oxuyan hər kəs məhz bu mənaları başa düşür. Ancaq Qeybullayev açıq yazır, Azərbaycana bu "türklər" XI-XII əsrlərədn sonra gəlıb və yenə də açıq yazır ki, o yeni ideya irəli sürür “Bu fikir duzdur ki, ―turk etnonimi Altayda yalnız bir etnosun adı olmuşdur və sonra bu ad Altay –dil ailəsinin qollarından birinə şamil edilmişdir. Beləliklə, mən Azərbaycan ərazisində er. əvvəl turklərin yaşadığını dedikdə ozunu turk adlandırmış tayfaları yox, Altay-dil ailəsinin Turk qoluna mənsub edilə bilən qədim etnosları nəzərdə tuturam. Başqa sozlə, Altay-dil ailəsinin Turk qoluna mənsub etnoslar Azərbaycan ərazisində eradan əvvəl yaşayırdı, lakin özünu türk adlandıranlar isə buraya yalnız erkən orta əsrlərdə, kompakt halda isə XI-XII əsrlərdə Səlcuq oğuzları ilə gəlmişlər”. Vikipediya qaydaları bu mənada birmənalıdır və Qeybullayev Vikipediya üçün mənbə ola bilməz. Özünüz fikirləşin “udilər türkdür” deyəndə heç kəs fikirləşmir ki, bu Qeybullayev deyən türkdür, hamı üçün “türk elə türkdür”. Bu mənada Sizin bu cür mənbələrdən istifadə etməyin yolverilməzdir və mənə görə AzVikini gözdən salır.--Melikov Memmed^⇒email 05:56, 4 mart 2011 (UTC)Cavabla

Məqalədə midiyalılardan söhbər getdiyi halda “madaylar” adı seçilməsi düz deyil. Azərbaycan tarixşünaslığında hər zaman “midiyalılar” işlədilib, araşdırmalar isə “madalılar” olduğunu göstərir. Azərbaycan reallığında “madaylar” sözü heç vaxt ümumiyyətlə Midiya əhalisi bildirmək üçün işlədilməyib. Məqalənin adlandırılmasında neytral və daha çox istifadə olunan varianta üstünlük verilməlidir ki, bu da “midiyalılar” olmalıdır.--Melikov Memmed^⇒email 07:32, 2 mart 2011 (UTC)Cavabla

Bu məsələ ilə bağlı Midiya məqaləsinin müzakirəsində fikrimi bildirdim. Amma byrda da təkrar yazıram. İqrar Əliyev məsləyə ümumi yanaşmışdır. Yəni midiyalılar ümumi anlayışdır. Qeybullayev isə sanki, nə vaxtsa bu cür problemlə qarşılaşacağımızı əvvəlcədən görərək bu anlayışları dəqiqləşdirmişdir: "bəzi müəlliflər isə midiyalı və maday anlayışlarını qarışdıraraq bütün midiyalıların İrandillilər olmasını yazmışlar." Yəni Midiyaya tabe edildikdən sonra Cənubdakı Persia ərazisində məskunlaşmış perslər (sonralar ərəblər onları farslar adlandırdı) də ümumi mənada midiyalı idilər lakin maday (assur yazısında etnosun adı madai, urartu yazılarında matai şəklində qeyd edilir, Moisey Kalankatlı isə onları madaylar adlandırır(Alban tarixi, I kitab 2-ci fəsil)) deyildirlər.--sefer 18:33, 3 mart 2011 (UTC)Cavabla

Vikipediyada nə necə adlanırsa o cürə də verilməlidir, Sizin müdafiə etdiyiniz "bu belə adlanır, ancaq əslində belə olmalıdır" fikri Vikipediya üçün keçərli deyil. Bu mənada İqrar Əliyev, Qeybullayev və ya Moisey Kalankatlı nə yazıb heç bir mənası yoxdur, Azərbaycan dilini bilən insanlar üçün Midiya dövləti var, sakinləri də midiyalılardır. Qoy dərsliklərə "Maday dövləti", onun sakinkləri "madaylar" salsınlar, bir neçə il sonra da yazın ki, "madaylar" heç olmasa biz də bilək ki, Azərbaycanda bir neçə adam "maday" nədir, başa düşür. Vikipediya elmi araşdırma yeri deyil --Melikov Memmed^⇒email 06:17, 4 mart 2011 (UTC)Cavabla

Mənim üçün çox maraqlıdır. Tarixdə həqiqətənmi maday adlı etnos olub? Mənə elə gəlir ki, bizim yaşadığımız məkanda olmasa da dünyanın digər ərazilərində - Afrikada və yaxud da Amerikada nə vaxtsa belə bir etnos olmamış olmaz. Çox guman ki, bu məqalənin tərkibi tamamilə dəyişiləcək. Amma silinməyəcək. --Cek Li Taran 06:36, 4 mart 2011 (UTC)Cavabla

Məsələni türkləşdirmək üçün Midiya haqqında mənbələrdəki "Mädäi" sözü "maday" olur, ancaq İqran Əliyev kimi qədim dilləri bilən mütəxəssislər bunun sadəcə "madalılar" demək olduğunu yazıb. Yəni mütəxəssislər qoy mübahisə etsinlər, bu onların işi, ancaq Vikipediya üçün bunun heç bir əhəmiyyəti yoxdur, əsas o ki, Azərbaycanca Midiya əhalisi midiyalılar adlanır və "maday" nə heç kim bilmir. Maraq üçün deyim ki, macarlar özlərini "maday" adlandırır. Yəni əsl madaylar elə macarlardır.--Melikov Memmed^⇒email 07:09, 4 mart 2011 (UTC)Cavabla

Cek Li Taran bəy, maday adlı etnosun olub olmadığını özünüz üçün müəyyənləşdirmək üçün Midiyanın əhalsindən bəhs edən kitablara müraciət edə bilərsiz. Hansı məqalənin silinməsinə isə məncə təkcə siz qərar verə bilməzsiz. Ona görə də lütfən, bu cür ifadələr işlətməyək.

Melikov Memmed bəy, heç kim heç nəyi türkləşdirməyə çalışmır. Lütfən bir az səmii olaq, mən sadəcə faktları (mənbələrlə təsdiqlənən) təqdim etmişəm. Buyurun siz də madayların irandilli olmasına dair faktlarınızı (əgər varsa) məqaləyə daxil edin və məqaləni zənginləşdirin. Midiyalılar anlayışına gəlincə artıq mütəxəssisin fikrini yuxarıda təqdim etmişəm. Sizin İqrar Əliyevə istinadən söylədikləriniz isə adekvat cavab deyil deyə düşünürəm. Madalar və ya madaylar eyni etnosdur. Mada (Midiya və ya Maday) dövlətinin əsasını qoymuş etnos! Midiyalılar və ya Madalılar isə ümumi anlayışdır. Yəni farslar da midiyalı və ya madalı idilər. Nəyə əsasən əhali arasında daha çox midiyalılar anlayışının yayıldığını iddia edirsiz? Bu anlayış Dyakonovda və Qrantovskidə geniş işlədilib ki, onları da Azərbaycanda məsələyə xüsusi maraq göstərməyən kiminsə tapıb oxumadığını düşünürəm. Azərbaycandilli ədəbiyyatlarda isə madalar və ya madaylar işlədilməkdədir. Əlavə olaraq qeyd edim ki, xalq arasında ola bilər ki (mən buna inanmıram) bir çox məfhumlar yalnış, ya da təhrif olunmuş adla bilinsin. Lakin bu o demək deyil ki, biz də həmin məfhumları ensiklopediyaya həmin yalnış adlandırma ilə daxil etməliyik. Bunun üçün yönləndirmə var. Məqalə düzgün adla verilir, digər əlavə adlar həmin ada yönəldilir. Konkret olaraq bu məqalədə Madaylar və ya Madalar adının düzgün olduğunu düşünürəm. --sefer 23:49, 4 mart 2011 (UTC)Cavabla

Mən bir idarəçi kimi madaylar və midiyalılar məqalələrini təftiş edib yekun qərar elan etməyi öz üzərimə götürmüşəm. Təbii ki, mənim verdiyim qərar digər idarəçilər tərəfindən razılıqla qarşılandıqdan sonra öz təsdiqini tapacaq. Konsensus olmasa başqa idarəçilər (və ya idarəçilərdən biri) mövzunun təftişinə cəlb ediləcək. Hələlik mən ancaq məqalələrdə mübahisə doğuran məqamları və bu məsələylə bağlı aparılan bütün müzakirələri oxumuşam (Midiya məqaləsi haqqında olan müzakirələr də daxil). Mən tarixçi deyiləm (burda adı hallanan tarixçilərin və tədqiqatçıların kitablarını nə vaxtsa oxusam da), ona görə də bu mövzular mənə o qədər də doğma deyil. Bu səbəbdən müzakirələri ciddi təftiş edirəm, arqumentləri dəyərləndirirəm. Bu səhifədəki müzakirəni isə AzVikidə bu günə qədər hər hansısa məqalə ətrafında aparılan müzakirələr içində "etalon müzakirə" adı almağa ən yaxın müzakirə sayıram. Hər halda ilkin rəyimi heç bir şərh vermədən elan etmək istəyirəm - 100 ballıq şkala ilə götürsək Sefer azerinin gətirdiyi arqumentlərə 65%, Melikov Memmedin gətirdiyi arqumentlərə isə 35% qiyməti verərdim. Amma yenə deyirəm, bu ilkin rəyimdi. Çox istərdim ki, Sefer azeri madaylar, Melikov Memmed isə midiyalılar məqaləsini zənginləşdirsin. Sonda müqayisə aparıb qərar verməkdə bu mənə böyük kömək olardı. Q.Qeybullayev haqqında da AzVikidə səhv etmirəmsə məqalə yoxdur, Sefer azeri, əgər əlində məlumat varsa, şəxs haqqında burda məqalə yaratsa pis olmaz. --Sortilegus 20:56, 4 mart 2011 (UTC)Cavabla

Mənim Madaylar məqaləsinə 3 konkret etirazım var:

1. Adlandırılması. Məqalənin adlandırılmasında daha çox istifadə olunan varianta və bundan da artıq neytral varianta üstünlük verilməlidır, “madaylar” sözü hər iki prinsipi pozur. sefer tərəfindən ortaya atılan iddia bu ki, doğru olanı guya bu imiş. Sortilegus özünüz də bilirsiniz Azərbaycan dilində Vikipediya bu dildə danışan bütün insanlar üçündür və hər termin Azərbaycan dilində danışan hər bir kəs tərəfindən başa düşüləcək şəkildə olmalıdır və bunun nə qədər doğru olub-olmadığı Vikipediya üçün qətiyyən əhəmiyyətli deyil. “Madaylar” iddeyası yenidir, çox mübahisəlidir və Azərbaycan tarixşünaslığında qəbul görməyib.
2. “Toponimləri” bölməsi bir ensiklopediya olan Vikipediyada Midiyalılar məqaləsi üçün məqbul deyil və məqalədən silinərək ayrıca bir məqalədə verilsin.
3. Əslində “Midiyalılar” haqqında ensiklopedik məqalə olmalı bu məqalədə neytrallıq tamamilə pozulub, “Mənbələrdə” bölməsinə nəzər salın, mənbələrdə nə yazıldığı yox, mənbələrin güya nəyi sübut etdiyi verilir, tərəfsiz olmalı Vikipediya üçün yolverilməzdir, üstəlik bu bölmədə demək olar ki, bütün mənbələr təhrif edilərək "özünə sərf edən nəticələr" çıxarılır.

Təklif edirəm Midiyalılar məqaləsi əsas götürülsün, sefer bu məqalədən özü məsləhət bildiyi konkret Midiyalılar aid hissələri ora köçürsün, bununla da mübahisə bağlansın, ancaq bir şeyi çox-çox xahiş edirəm, ümumi, qeyri-ensiklopedik, məqalə üçün önəmsiz olan hissələr yenidən ora köçürülməsin, ensiklopedik yazı konkret və qısa olmalıdır.--Melikov Memmed^⇒email 08:15, 5 mart 2011 (UTC)Cavabla

“madaylar” sözü hər iki prinsipi pozur niyə? İndi madaylar sözünün işləndiyi kitabıarın siyahısını yazım bura? Və ya hansı halda neytrallıq pozulub? "“Madaylar” iddeyası yenidir, çox mübahisəlidir və Azərbaycan tarixşünaslığında qəbul görməyib." nəyə əsasən belə bir iddia ilə çıxış edirsiz? Qeybullayevin bunu yazmasından iyirmi il keçib və həmin ifadə müxtəlif kitablarda işlədilərək kütləviləşib. Mübahisənin nə olması isə aydın olmadı. Mixi yazılarda bu ad Madai, Matai şəklində yazılır. Burda harda mübahisə var? Midiyalılar ifadəsi isə Azərbaycan tarixşünaslığında İqrar Əliyevin müəllifi olduğu ədəbiyyat xaric, hansı mənbələrdə işlənir. Hətta qərəzli olması və güvənilməyən mənbə olması haqqında elmi mətbuatda dəfələrlə ən nüfuzlu alimlərin çıxışları olan (lazımdırsa həmin çıxışları da bura yerləşdirə bilərəm) Yeddi cildlik Azərbaycan tarixinin ikinci cildində də bu dövlət Mada dövləti, əhalisi isə madalılar adlandırılıb (ümumi anlamda). Mənbələri bölməsinə gəlincə madaylar haqqında hansı mənbədə nə yazılması mənə necə sərf edə bilər ki? Mənbələrdə nə var onu vermişəm. Qarşı arqumentləriniz varsa buyurun əlavə edin. Əgər Herodot madaylar və farsları nəzərdə tutaraq "bu iki xalqa" ifadəsini işlədibsə və ya onların arasında olan düşmənçliyi göstəribsə bu məqaləni hazırlayanın yox, Herodotun mövqeyidir və bu halda neytrallığın pozulmasını iddia etməniz düzgün deyil deyə düşünürəm. Qiyasəddin bəy haqqında isə inşallah, müzakirələri yekunlaşdırdıqdan sonra mütləq məqalə yaradacam. --sefer 17:42, 5 mart 2011 (UTC)Cavabla

Midiyalılar məqaləsində yazdıqlarınız isə (əksər informasiyalar birbaşa yeddi cildlik Azərbaycan tarixinin ikinci cildindən köçürülüb. Hətta lazımdırsa dəqiq səhifələri də göstərim!) madaylardan daha çox Midiya dövlətinin tarixi ilə bağlıdır və Midiya məqaləsində uyğun başlıqlar altında artıq verilib. Mənbələrdən olan bir iki istinad isə Madaylar məqaləsində də var. Ona görə həmin məqalədən bura köçürməyə nəsə tapmadım düzü. Ola bilər ki, nəzə gözümdən qaçsın, buyurun siz əlavə edin. --sefer 17:52, 5 mart 2011 (UTC)Cavabla

Konkret məqalənin adlandırılmasında daha çox istifadə olunan varianta üstünlük verilməlidir, kim nə yazıb, nə vaxt yazıb bunun Vikipediyaya nə dəxli? Əsas budur ki, Azərbaycan dilində danışan insanlar üçün Midiya sakinləri madaylar yox, midiyalılardır. Sovet İttifaqı vaxtı bu “Midiya iddiası”nı azərbaycanlılara sırımaq üçün dəridən qabıqdan çıxıblar, tək bir mənbə göstərin ki, madaylar yazan olub. Sizə çox sayda nüfuzlu alim göstərə bilərəm ki, “azərbaycan dili” sözünü səhv hesab edir, bu mənada “türk dili” olmasın sübut edir, ancaq bunda AzVikiyə nə? Yazırsınız ki, “mixi yazılarda bu ad Madai, Matai şəklində yazılır. Burda harda mübahisə var?” Elə məqalədəki İqrar Əliyevin yazısına baxın, bunun “madalılar” demək olduğunu yazır, tamamılə bir-birini inkar edən iddialar. Mənbələri bölməsi isə bir lətifədir, “Bu iki xalqa (deməli, madaylar və farslar müstəqil xalqlar kimi qeyd olunur) ”, “Lakin Manna və Maday çarlarında bu mənfur adətə meyl heç bir mənbədə qeyd olunmur. Ümumiyyətlə, türk xalqlarında qədimdən nigah ciddi ekzoqam idi.”, “Midiyalılar arilərdirsə, nəyə görə bu adət farslarda var, madaylarda yox?”, “Yunan müəllifi Ksenefont (er. əv. V əsr) yazır ki, farslar midiyalılardakı geyim, paltar və xalçalardan istifadə adirlər. Qeyd edilməlidir ki, xalça toxuculuğu mənşəcə qədim türklərə mənsubdur. Altayda xalça qalıqları er. əv. I minilliyə aid kurqanlardan aşkar edilmişdir. Cənubi Azərbaycanda Təbriz xalçaları İran xalçası adı ilə məşhurdur.” Sizə kim ixtiyar verib ki, Vikipediyada mənbələrdən nəticə çıxarasınız, özü də belə gülünc. Herodot mənbələrində midiyalılar arilərdir və farslarla o qədər yaxındır ki, onların bir millət olmadığını göstərmək üçün fərqlər verilir. Strabona görə midiyalıların adət ənənələri əsasən ermənilər ilə eynidir, o yazır ki, dağda yaşayan midiyalılarda 5 arvad almağa icazə verilir. Qadınların da mümkün qədər çox əri olur, 5-dən az əri olan qadınlar özün bədbəxt hesab edir. O, midiyalıların və ermənilərin fars ənənələrinə pərəstiş etdiyini, Herodotun midiyalı qadınların da pozğun həyata meylli olduğunu haqqında yazmasını bildirir. Burda hanı “Ümumiyyətlə, türk xalqlarında qədimdən nigah ciddi ekzoqam idi.” --Melikov Memmed^⇒email 08:02, 7 mart 2011 (UTC)Cavabla

Görünür siz daha çox istifadə olunan variant dedikdə özünüzün daha çox istifadə etdiyiniz variantı nəzərdə tuturzu. Məsələn mən daha çox madaylar olaraq istifadə edirəm. Hansı mənbələrə əsasən "midiyalılar" sözünün Azərbaycan tarixşünalığında istifadə edildiyini, hətta daha çox istifadə edildiyini iddia edirsiz. Axı bu ifadəni Azərbaycanda yalnız İqrar Əliyev (özü də midiyalılar yox, madalılar formasında) istifadə edib. Son iyirmi illik Azərbaycan tarixşünalığında Azərbaycanlıların etnogenezi ilə bağlı ciddi elmi əsərlərdə isə bu tayfanın adı madalar və ya madaylar kimi qeyd edilib (Q. Qeybullayevin, N. Rzayevin, X. Xəlilinin əsərlərində "maday", F. Cəlilovun əsərlərində isə "mada" şəklində). Özünüz Midiyalılar məqaləsində aydın şəkildə yazmısız "Midiyalılar, Madalılar - Midiya sakinləri." məncə başqa sözə ehtiyac yoxdu. Bu ifadənizlə özünüz midiyalılar anlayışının hansısa konkret etnosu bildirmədiyini, midiya sakinlərini göstərdiyini qeyd etmisiz. Üstəlik Üç cildlik Azərbaycan tarixinin birinci cildində (səh 50) yazılır:

"Fraortanın hakimiyyəti dövründə midiyalılar Mannanı özlərinə tab etdilər. Manna dövləti süqut etdi. Bundan sonra ümumi “midyalılar” məfhumu Azərbaycanın cənub hissəsində yaşayan mannaları və başqa tayfaları da əhatə etdi.”

Açıq şəkildə midiyalılar anlayışının bir etnosu deyil, Midiya ərazisində yaşayan bütün etnosları ifadə etdiyi göstərilir. Başqa sözə ehtiyac olmadığını düşünürəm.

"Sovet İttifaqı vaxtı bu “Midiya iddiası”nı azərbaycanlılara sırımaq üçün dəridən qabıqdan çıxıblar" iddianıza gəlincə, mən Midiya tarixinin, Azərbaycan tarixinə aid olması, Midiya mədəniyyətinin Azərbaycan mədəniyyətinin bir parçası olması fikrini təsdiq edən onlarla mənbələr göstərim burda. Siz də adekvat "Midiya iddiası"nın azərbaycanlılara SSRİ dövründə sırınmasını sübut edən mənbələr göstərin. Əminəm ki, bir dənə də bu cür mənbə tapa bilməyəcəksiz. Sizin mövqeyinizdən yanaşdıqda bütün Azərbaycan tarixi bizə SSRİ dövründə "sırınıb". Çünki, Midiya kimi bütün Azərbaycan tarixi SSRİ dövründə elmi əsaslarla araşdırılıb. Ayrıca Midiyanı Azərbaycan tarixşünaslığında (SSRİ dövründə) araşdıran sizin dəfələrlə istinad etdiyiniz İqrar Əliyev olub. SSRİnin bütün Azərbaycan tarixinin tədqiqinə təsiri sadəcə müasir azərbaycanlıları Azərbaycan tarixindən uzaqlaşdırmaq, Azərbaycan tarixini azərbaycanlılar üçün yadlaşdırmaq olub ki, bunun üçün də Azərbaycan tayfaları etnik cəhətdən gah irandilli, gah qafqazdilli və sair kimi təqdim edilib. Hörmətli İ. Əliyev bəy də sələfləri dyakonov və başqaları kimi bu Sovet təbliğat maşını üçün işləyib və əslində bu cür əsərlərin heç bir elmi dəyəri yoxdur.(F. Cəlilov - İqrar Əliyevin Açıq məktubuna cavab)

"Mənbələri bölməsi isə bir lətifədir" iddianıza gəlincə mənbələri lətifə adlandırmağınızı qeyri ciddilik kimi qəbul edirəm. Qəbul edirəm ki, məqalənin həmin hissəsi ensiklopedik üslubda yazılmayıb. Yəni oxucuya sualla müraciət olunması publisistik üsluba xas xüsusiyyətdir və bunu düzəldəcəm. Amma sizin göstərdiyiniz istinadlarda konkret mənbələrin təhrifi var və konkret faktlarla aşağıda təqdim edirəm: buyurun baxın "102. У Деиока был сын Фраорт. После 53‑летнего царствования Деиок скончался, и царство унаследовал Фраорт. Получив власть, Фраорт не удовольствовался владычеством над мидянами, но пошел войной на персов. Персы первыми подверглись его нападению и первыми подчинились мидянам. Властвуя над этими двумя и к тому же могущественными народами, Фраорт затем начал покорение Азии народ за народом." ([1]) Midiyalılar və farslar məhz iki xalq kimi təqdim olunur.

"Medes alone, but marched upon the Persians; and attacking them first before others, he made these first subject to the Medes. After this, being ruler of these two nations and both of them strong, he proceeded to subdue Asia going from one nation to another..."([2])

Yuxarıda yazmısınız ki: "Strabona görə midiyalıların adət ənənələri əsasən ermənilər ilə eynidir, o yazır ki, dağda yaşayan midiyalılarda 5 arvad almağa icazə verilir. Qadınların da mümkün qədər çox əri olur, 5-dən az əri olan qadınlar özün bədbəxt hesab edir. O, midiyalıların və ermənilərin fars ənənələrinə pərəstiş etdiyini, Herodotun midiyalı qadınların da pozğun həyata meylli olduğunu haqqında yazmasını bildirir."

Strabon "midiyalıların adət ənənələri əsasən ermənilər ilə eynidir" yazmayıb. Strabon yazır: "Deyildiyinə görə, midiyalılar ermənilərin və elə ondan əvvəl fars hökmdarlarının və adətlərinin baniləridir" (Strabon, XII, 13, 9)Bu ermənilərin və farsların dövlətçilin ənənəsi madaylardan götürməsi deməkdi. (Q. Qeybullayev - Azərbaycan türklərinin təşəkkülü tarixindən, Bakı, 1994, səh 78)

"Qadınların da mümkün qədər çox əri olur, 5-dən az əri olan qadınlar özün bədbəxt hesab edir." ifadəsinə gəlincə bunu pozğunluq kimi dəyərləndirmək olmaz. Tarixin müxtəlif dövrlərində bütün xalqlarda bu və ya digər şəkildə poliqamiya olub. Hətta İslamda belə buna yer verilib. Yəni çoxarvadlılıq və ya çoxərlilik ayıb olan şey deyil və bu "türk xalqlarında qədimdən nigah ciddi ekzoqam idi." ifadəsi ilə ziddiyət təşkil etmir. Ekzoqamın pozulmasını o zaman iddia edə bilərdiz ki, madaylarda da hansısa hökmdarın öz bacısı və anası ilə evlənməsi haqqında mənbələrdə məlumat olardı. Necə ki, Midiya taxt - tacını ələ keçirən fars Əhəmənilər sülaləsindən olan hökmdarların öz anaları və bacıları ilə evlənməsi haqqında onlarla müxtəlif mənbələrdə məlumatlat vardır. Bu da Madaylar və farsları (ariləri) fərqləndirən ən mühüm cəhətlərdən biridir.

Strabondan gətirdiyiniz "O, midiyalıların və ermənilərin fars ənənələrinə pərəstiş etdiyini," və Herodotdan gətirdiyiniz bu "Herodotun midiyalı qadınların da pozğun həyata meylli olduğunu" istinadın mənbəsini göstərin lütfən. --sefer 17:39, 8 mart 2011 (UTC)Cavabla

1. Hansı variant daha çox istifadə edilir? Burda mübahisə ediləcək bir şey yoxdur, indiyə qədər dərslik və ensiklopediyalarda hansı variant istifadə olunubsa məqalə adı da elə olmalıdır. Bunu istənilən tərəfsiz bir istifadəçi araşdırsın və öz fikrin göstərsin.

2. Yazırsınız, “Siz də adekvat "Midiya iddiası"nın azərbaycanlılara SSRİ dövründə sırınmasını sübut edən mənbələr göstərin. Əminəm ki, bir dənə də bu cür mənbə tapa bilməyəcəksiz.”. Düzü bundan sonra mübahisə etməyə həvəs qalmır, əgər siz 40-cı ildə Bağırov tərəfindən irəli sürülən "Midiya iddiası" haqqında bildiyiniz bu qədər isə onda mən nə deyə bilərəm? Siz Dyakonovu söyürsünüz, ancaq mənbəə kimi də göstərirsiniz, Midiya haqqında mənbələrdən biri olan bu tarixçi “ulu babaları midiyalılar olan azərbaycanlıları” ələ salır, tərcümə etdirin, Sizə maraqlı olacaq çox fakt var Книга воспоминаний:

... Но на одну эрмитажную зарплату было не прожить с семьей, даже с тем, что зарабатывала Нина, и я, по совету ученика моего брата Миши, Лени Брстаницкого, подрядился написать для Азербайджана «Историю Мидии». Все тогда искали предков познатнсс и подревнее, и азербайджанцы надеялись, что мидяне – их древние предки. Коллектив Института истории Азербайджана представлял собой хороший паноптикум. С социальным происхождением и партийностью у всех было все в порядке (или так считалось); кое-кто мог объясниться по-персидски, но в основном они были заняты взаимным поеданием. ... К науке большинство сотрудников института имело довольно косвенное отношение. ... Доказать азербайджанцам, что мидяне – их предки, я не смог, потому что это все-таки не так. Но «Историю Мидии» написал – большой, толстый, подробно аргументированный том. [3]

3. “Mənbələri bölməsi isə bir lətifədir!” Vikipediyada faktlar verilməlidir, münasibət bildirilən yazılara yer yoxdur, Siz indiyə qədər buna əməl etməmisiniz, görünən bu ki, bunu heç ciddiyə də almırsınız. Ancaq yavaş-yavaş Vikipediya qaydalarına əməl etməyə öyrənmək lazımdır. Məsələn, “Lakin Manna və Maday çarlarında bu adətə meyl heç bir mənbədə qeyd olunmur. Ümumiyyətlə, türk xalqlarında qədimdən nigah ciddi ekzoqam idi.”, bu cür münasibət bildirmək qətiyyən olmaz.

4. Yazırsınız “Strabondan gətirdiyiniz O, midiyalıların və ermənilərin fars ənənələrinə pərəstiş etdiyini," və Herodotdan gətirdiyiniz bu "Herodotun midiyalı qadınların da pozğun həyata meylli olduğunu" istinadın mənbəsini göstərin lütfən” Mənim mənbəə göstərmədən belə şey yazmağım imkansız, Страбон. География. Книга XI. "Мидийцы и армяне почитают все священные обряды персов. ... Нечто подобное рассказывает Геродот о мидийских женщинах. По его словам, все они предаются разврату" Храмовая проституция.--Melikov Memmed^⇒email 07:02, 9 mart 2011 (UTC)Cavabla

Əvvəlcə qeyd edim ki, Dyakonovdan gətirdiyiniz sitat heç də adekvat cavab deyil və onun etnik məsələlərə nə qədər qeyri - ciddi yanaşmasını sübut edir. Dyakonova isə mən yox, iqrar Əliyev iki sözdən bir istinad edir. Məqaləyə diqqət edin lütfən etnik tarixlə bağlı Dyakonova istinad edilməyib axı. O ki qaldı siyasi tarixə, bu məsələdə birbaşa mənbələrə (Herodot, Miletli Hekatey və sair) istinad etmək imkanı burda azdı. Çünki, ilk mənbələr tədqiqatçılar tərəfindən təsdiqlənməlidi. Dyakonov isə bu məsələdə o qədər də güvənilməz mənbə deyil. Strabondan gətirdiyiniz istinada gəlincə, Coğrafiya əsərinin XI kitabı 14 fəsildən ibarətdir [4] dəqiq yerini göstərin baxaq. İstinad etdiyiniz sayt isə mənbə kimi göstərilə bilməz. --sefer 00:01, 9 mart 2011 (UTC)Cavabla

Yazınızdan çox məmnun oldum, çünki yazırsınız "bu məsələdə birbaşa mənbələrə (Herodot, Miletli Hekatey və sair) istinad etmək imkanı burda azdı. Çünki, ilk mənbələr tədqiqatçılar tərəfindən təsdiqlənməlidi". Mən bunu sizə bir aydır yazıram. Məsələn, AzVikidə Azərbaycan ərazisində yaşamış bütün qədimi millətlər siz tərəfindən Q.Qeybullayevə istinadən türkləşdirilir, Q.Qeybullayev isə aydın yazır türklər buraya XI əsrdən sonra gəlmişlər. Bəs "bu möcüzə" necə baş verir. Cavabı yenə də Qeybullayev özü verir, o bu millətləri irandilli deyil Altaydan gəlmə, özlərini türk adlandırmasalar da etnik olarak onların türk olduğunu hesab edir. Əsl məsələ də burda başlayır, çünki Qeybullayevin "türkü" hamının qəbul etdiyi türklər deyil, yeni ideyadır və Vikipediyada mənbə kimi istıfadə olunması qaydalara əsasən yolverilməzdir. Bu yeni iddialar mütləq etibarlı tədqiqatçılar tərəfindən araşdırılıb təsdiqlənməlidir ki, Vikipediyada da məhz bu mənbələr göstərilsin. Strabondan gətirdiyim sitat buradan götürülüb, mətn budur, göstərdiyim sayta istinad etməmişəm, sayt qoydum ki, baxasınız.--Melikov Memmed^⇒email 06:17, 10 mart 2011 (UTC)Cavabla

Bağışlayın, Qeybullayevin bütün əsərlərini və məqalələrinin bir çoxunu oxumuşam, amma "türklər Azərbaycana XI əsrdə gəlib" fikrinə rast gəlməmişəm. Hansı əsərində yazıb? Dəqiq göstərin biz də baxaq. Yeni ideya fikrini isə artıq bir kənara qoyun. Axı yuxarıda yazmışdım, rəhmətlik bu fikirləri yazanda 20 il bundan qabaq idi və həmin dövrdən bu günə kimi onun fikirləri onlarla ədəbiyyatda təkrar olunub. Burda Qeybullayevə istinad edilən əsələrin siyahısını da verə bilərəm lazımdırsa. Kifayət qədər mötəbər tədqiqatçılar onun fikirlərini təsdiqləyiblər. Təkcə Firudin Cəlilovun adını çəkmək kifayət edər məncə. Amma kiminsə həmin fikri təsdiq etməsinə də ehtiyac yoxdu, viki qaydalara əsasən (etibarlı mənbə) Qeybullayevin əsərləri kifayət qədər etibarlı əsərlərdir. Və sizin yazdıqlarınız (eləcə də mənim yazdıqlarım, əvvəl də qeyd etdiyim kimi) hansısa tədqiqat əsərinə yox mənbəşünaslıq materialına aid fikirlərdir. Mən artıq eyni şeyi neçənci dəfədir sizə izah edirəm. Gedin açın "Tarixşünaslığın əsasları" və "Mənbəşünaslıq" dərsliklərini açın oxuyun, hər şey sizə aydın olacaq. Strabondan gətirdiyiniz istinada gəlincə, əvvəlcə onu qeyd edim ki, Strabondan göstərdiyiniz sitat qeyri dəqiqdi. Strabonun Coğrafiya əsərinin XI kitabı on dörd cüngdən ibarətdir. Hər cüng də daxilində fəsillərə bölünür. Sizin gətirdiyiniz sitat isə XVI fəsilə aiddir.[5] Həmin fəsildə yazılır.

“Now the sacred rites of the Persians, one and all, are held in honor by both the Medes and the Armenians; but those of Anaïtis are held in exceptional honor by the Armenians, who have built temples in her honor in different places, and especially in Acilisene. Here they dedicate to her service male and female slaves. This, indeed, is not a remarkable thing; but the most illustrious men of the tribe actually consecrate to her their daughters while maidens; and it is the custom for these first to be prostituted in the temple of the goddess for a long time and after this to be given in marriage; and no one disdains to live in wedlock with such a woman. Something of this kind is told also by Herodotus in his account of the Lydian women, who, one and all, he says, prostitute themselves.”

“İndi midiyalılar və ermənilər hamısı bir nəfər kimi perslərin müqəddəs ayinlərinə ibadət edirlər (və ya hörmət edirlər) . Lakin ermənilərdə Anahitə ibadət istisna təşkil edir. Ermənilər ona daha çox ibadət edərək müxtəlif yerlərdə, xüsusilə Akilisenada (Acilisene – Türkiyə ərazisində olduğu güman edilir) onun şərəfinə məbədlər inşa etmişlər. Bu məbədlərdə onlar ilahə Anahitin xidmətinə çoxlu kişi və qadın qullar verirlər. Bu, həqiqətən, də diqqətə layiq bir şey deyildir; lakin, bu tayfanın ən məşhur və hörmətli kişiləri öz bakirə qızlarını müqəddəs işlə məşğul olmaları üçün məbədə verirlər; burada onlar ilahənin şərəfinə uzun müddət fahişəliklə məşğul olduqdan sonra ərə gedirlər; və onlarda heç kim bu cür qadınla evli olmağa pis baxımır. Bu haqqda Herodot da bəzi məlumatlar verir. O qeyd edir ki, həmçinin Lidiya qadınları da hamısı bir nəfər kimi fahişəliklə məşğul olmuşlar.”

Burda nə Midiyaya nə də midiyalılara aid bir qeyd də yoxdur. Ona görə xahiş edirəm hansısa mənbəyə istinad edərkən əvvəlcə həmin mənbəni diqqətli şəkildə incələyin, sonra həmin mənbədəki fikirlərə istinad edin. Burda fahişəliklə bağlı qeydlər ermənilərə aid məşhur informasiyalardır. Ermənistanda məbəd fahişəliyi Anahit ilahəsinə ibadətlə bağlı yayılmışdı. Anahitə ibadət bütün Yaxşın Şərqdə, o cümlədən Azərbaycanda da (Goranboy rayonunda Anahit məbədi indi də qalmaqdadır) yayılmasına baxmayaraq fahişəlik ilahəsi kimi ibadət edilməsi yalnız Ermənistan ərazisində məlumdur. Strabonun Herodotdan gətirdiyi sitatlar isə Midiya yox, Lidiya (Midiyanın qərb qonşusu) qadınları haqqındadır. O ki qaldı “İndi midiyalılar və ermənilər hamısı bir nəfər kimi perslərin müqəddəs ayinlərinə ibadət edirlər” qeydinə əvvəlki (XV)[6] bölümü oxusanız aydın olar ki, burda “midiyalılar” deyilərkən Midiya dövlətinin qurucusu olan madaylar yox, Midiya dövlətinin varisi olan atropatenlilər nəzərdə tutulmuşdur. Hadisələri Midiyadan nə az – nə çox 600 ildən çox zaman ayırır. “İndi midiyalılar və ermənilər hamısı bir nəfər kimi perslərin müqəddəs ayinlərinə ibadət edirlər” ifadəsində isə hansısa adət ənənədən yox, Əhəmənilər tərəfindən dəyişdirilmiş zərdüştülükdən (əhəmənilər ona paqan tanrılara – Mitraya, Anahitə və sairlərinə ibadəti də daxil etmişdilər.) söhbət gedir. Yəni zərdüştülük bu formada Əhəmənilərə tabe olan bütün vilayətlərdə, yaşayan əhali – o cümlədən Midiyada (o dövrdə Kiçik Midiya) yaşayan midiyalılar (atropatenlilər) və Azərbaycandan qərbdə, indiki Türkiyə ərazisində yaşayan ermənilər arasında da yayılmışdı. Bu ifadə midiyalılar və ermənilərin fars adətlərini qəbul etməsi anlamına gəlmir, ən azı ona görə ki, Midiya tarixini tədqiq edən tədqiqatçılar dəfələrlə farsların mədəni cəhətdən madaylardan aşağı səviyyədə olduğunu qeyd etmişlər və mənbələrdə bunu təsdiq edən onlarla məlumat var. Farslar madaylardan silah növləri və döyüş sənəti öyrəndilər(Herodot, VII, 62), farslar midiyalıların paltar tipini mənimsədilər ( Herodot, III, 81), farslar midiyalılardan dövlətçilik ənənəsi öyrəndilər (Strabon, XII, 13, 9) və sair və ilaxır.--sefer 22:21, 9 mart 2011 (UTC)Cavabla

Strabondan başlayaq, mən Sizə dəqiq mənbə göstərmişdim, rusca variantda "midiyalılar" yazılıb, ingiliscədə isə "the Lydian women" yazılıb. Yəqin bunun səbəbi söz gedən xalqların o dövrdə adət-ənənələrində elə bir fərqin olmamasıdır, məsələn, "5-dən az əri olmağı bədbəxtlik hesab edən midiyalı qadın üçün "pozğunluğa meyillidirlər" yazmaq elə də böyük qəbahət deyil, doğrusu istədiyi qədər əri ola biləcək qadının daha necə pozğunluq edə biləcəyi mənə maraqlıdır." Yazırsınız, "Qeybullayevin bütün əsərlərini və məqalələrinin bir çoxunu oxumuşam, amma "türklər Azərbaycana XI əsrdə gəlib" fikrinə rast gəlməmişəm." Hörmətli, Səfər, AzVikidə tarixi məqalələrdə mənbə kimi bu şəxsdən bu qədər istifadə edirsiniz, ancaq əsərlərini diqqətlə oxumursunuz. Baxa bilərsiniz, AZƏRBAYCAN TURKLƏRİNİN TƏŞƏKKULU TARİXİNDƏN. AZƏRBAYCAN DOVLƏT NƏŞRİYYATI. BAKI – 1994. Giriş, səh. 7 “Təqdim etdiyim kitabın qarşısına qoyulmuş əsas məqsəd də bu konsepsiyanın subut edilməsindən ibarətdir. Lakin həmin etnosların hec biri turk adlanmamışdır. Bu fikir duzdur ki, ― turk etnonimi Altayda yalnız bir etnosun adı olmuşdur və sonra bu ad Altay –dil ailəsinin qollarından birinə şamil edilmişdir. Beləliklə, mən Azərbaycan ərazisində er. əvvəl turklərin yaşadığını dedikdə ozunu turk adlandırmış tayfaları yox, Altay-dil ailəsinin Turk qoluna mənsub edilə bilən qədim etnosları nəzərdə tuturam. Başqa sozlə, Altay-dil ailəsinin Turk qoluna mənsub etnoslar Azərbaycan ərazisində eradan əvvəl yaşayırdı, lakin ozunu turk adlandıranlar isə buraya yalnız erkən orta əsrlərdə, kompakt halda isə XI-XII əsrlərdə Səlcuq oğuzları ilə gəlmiələr.” Mən Sizə hər dəfə yazıram, Vikipediyada müəyyən qaydalar var və Qeybullayev özü öz dili ilə göstərir ki, bu yeni konsepsiyadır və onun dediyi “türk” bugünkü başa düşülən türk deyil. İstənilən özünə hörmət edən Vikipediyada siz Qeybullayevdən tək bir iddia üçün mənbə kimi istifadə edə bilməzdiniz, ancaq AzVikidə Qeybullayev iddialarından gen-bol istifadə edirsiniz, bir nəfər də öz iradını bildirmir. Güman edirəm ki, Vikipediyaya hörmət edərək, siz də gələcəkdə Qeybullayevdən mənbə kimi istifadə etməyəcəksiniz.--Melikov Memmed^⇒email 06:28, 11 mart 2011 (UTC)Cavabla

Mən sizi günahlandırmıram, sovet - rus tarixşünaslığındakı saxtakarlıqlar görünür bu əsərdən də yan keçməyib. Buyurun əsərin 1877 - ci il orijinal Leyptsiq nəşri [7], 1903 - cü il London nəşri [8] və 1923 - cü il Kembric Universiteti tərəfindən nəşr edilmiş [9] nüsxələrində həmin parçaya özünüz baxın. Heç birində midiyalılarla bağlı bir şey yoxdur. Yəqin belə, yəqin elə, bunlar sizin gümanlarınızdır və məsələyə dəxli yoxdur. Poliqamiya ilə fahişəliyi bir - birindən seçə bilmirsiznizsə, bu sizin probleminizdi. Mənbələrdə yazılmayan ifadələri bura daxil etməyin, lütfən. Ən azından iki üç mənbədən dəqiqləşdirin.

Qeybullayev adı çəkilən əsərinin IX səhifəsində yazır: “Azərbaycanın cənub hissəsinin ərazisində və ona bitişik bölgələrdə türk mənşəli etnoslar er. əv. III minillikdən, şimalda er. əv. I minillikdən artıq aparıcı rola malik olmuşlar. Təqdim etdiyim kitabın qarşısına qoyulmuş əsas məqsəd də bu konsepsiyanın sübut edilməsindən ibarətdir. Lakin həmin etnosların heç biri türk adlanmamışdır. Bu fikir düzdür ki, ―türk etnonimi Altayda yalnız bir etnosun adı olmuşdur və sonra bu ad Altay –dil ailəsinin qollarından birinə şamil edilmişdir. Beləliklə, mən Azərbaycan ərazisində er. əvvəl türklərin yaşadığını dedikdə özünü türk adlandırmış tayfaları yox, Altay-dil ailəsinin Türk qoluna mənsub edilə bilən qədim etnosları nəzərdə tuturam. Başqa sözlə, Altay-dil ailəsinin Türk qoluna mənsub etnoslar Azərbaycan ərazisində eradan əvvəl yaşayırdı, lakin özünü türk adlandıranlar isə buraya yalnız erkən orta əsrlərdə, kompakt halda isə XI-XII əsrlərdə Səlcuq oğuzları ilə gəlmişlər.”

Diqqətlə oxusanız görərsiniz ki, hörmətli professor burda türklərin deyil, etnik ad olaraq “türk” adı daşıyanların “yalnız erkən orta əsrlərdə, kompakt halda isə XI-XII əsrlərdə Səlcuq oğuzları ilə” gəlmələrini qeyd edir. Və bundan əvvəl isə vurğulayır ki, ““Azərbaycanın cənub hissəsinin ərazisində və ona bitişik bölgələrdə türk mənşəli etnoslar er. əv. III minillikdən, şimalda er. əv. I minillikdən artıq aparıcı rola malik olmuşlar.” Burda yeni ideya olan heç nə yoxdur. Ən azı ona görə ki, hələ Qeybullayevin bu əsəri çap olunmamışdan neçə illər əvvəl akad. Yusif Yusifov öz əsərlərində qədim Azərbaycan taryfalarının türk mənşəli olmasıyla bağlı faktlar verirdi (О некоторых языковых элементах тюрскогo происхождения в сочинении албанского историка. 1974, О языках древнейших насельников Азербайджана с на III тыс. до н. э., 1983, Топонимы и этническая история древнего Азербайджана, 1986, К значению древних топонимов в изучении эт- нической истории Азербайджана, 1987, Об актуальных проблемах этнической истории Азербайджана, 1988 və sair). Bu cür əsərlərin siyahısı onlarladır və lazımdırsa onların hamısını burda sadalamaq olar. Yəni Qeybullayev özündən heç nə kəşf etməyib, sadəcə öz əsərlərində verdiyi yeni faktlarla və əsaslandrılmış fikirlərlə özündən əvvəlki mütəxəssislərin fikirlərini əsaslandırıb və inkişaf etdirib. Qeybullayev həmin əsərinin nəşrindən sonra nəşr edilmiş əsərlərində fikirlərini daha da əsaslandıraraq, əlavə faktlar da təqdim edib. Professorun vəfatından sonra isə, onun fikirlərinə onlarla əsərlərdə istinad edilib, eyni fikirlər F. Cəlilov və X. Xəlili tərəfindən daha da inkişaf etdirilərək, ümumiləşdirilib. Yəni burda hansısa yeni ideyadan danışmaq yersizdir. O ki qaldı Qeybullayevin “türk” dedikdə ənənəvi türkləri nəzərdə tutmamasına Midiya məqaləsinə diqqət edin lütfən, məqalədə madayların özlərini türk adlandırmaları iddia edilmir, sadəcə bəzi tədqiqatçıların madayları “türk mənşəli” hesab etmələri qeyd edilib. Eyni zamanda onları “ari mənşəli” sayan tədqiqatçıların olması, onların çoxluq təşkil etməsi göstərilib. Burda heç bir neytrallığın pozulması halı yoxdur. Avropa tarixşünaslığında türk deyildikdə yalnız Orta Asiyadan gələrək Anadolunu fəth edən türklər nəzərdə tutulur. Qeybullayev isə türk dedikdə həmin türkləri yox, onlardan əsrlərlə əvvəl Azərbaycanda və Ön Asiyada yaşamış və bu ərazinin yerli əhalisi olan türkləri nəzərdə tutduğunu bildirmişdir. Bütün bunlar isə onun əsərlərinin vikipediyada istifadə edilə bilinməməsi üçün əsas vermir. --sefer 19:10, 11 mart 2011 (UTC)Cavabla

Vikipediya qaydalarına uyğun olaraq mənbə göstərilərək “Strabon Herodotun midiyalı qadınların da pozğun həyata meylli olduğunu haqqında yazmasını bildirir.” yazılıb, ancaq sizin araşdırmalarınız göstərir ki, məbədə tərcümə fərqi var. Deməli daha etibarlı mənbə əsas götürülməlidir, bu da siz göstərənlər olmalıdır, yəni bu iddianın məqalədən silinməsi çox düzdür. Yazırsınız “bu sizin probleminizdi”, mənimdirsə nədən onu AzVikidə bildirirsiniz, şəxsən mən məqalədə nəinki Poliqamiya və ya fahişəlik haqqında bir kəlmə yazmamışam, hətta göstərdiyim mənbələrdə olmayan “bir vergül” belə artırmamışam. Ancaq siz mənbələrdən hər dəfə ya sərf edən hissəni götürür və ya mənbə əsasında müəyyən nəticə çıxararaq yazırsınız, mənim etirazım da bunadır. Məsələn, konkret yuxarı baxın, yenə iddia edirsiniz ki, guya mənbədə türklərin yalnız kompakt halda isə XI-XII əsrlərdə Səlcuq oğuzları ilə gəldikləri göstərilir, ancaq onların əvvəllər də burda yaşadığı göstərilir. Axı birincisi “kompakt halda” yaşamıyan türklər necə midiyalılar ola bilər, midiyalılar imperiya qurmuş, geniş bir ərazidə yaşamışlar. İkincisi, “Lakin həmin etnosların heç biri türk adlanmamışdır. Bu fikir düzdür ki, ―türk etnonimi Altayda yalnız bir etnosun adı olmuşdur və sonra bu ad Altay –dil ailəsinin qollarından birinə şamil edilmişdir. Beləliklə, mən Azərbaycan ərazisində er. əvvəl türklərin yaşadığını dedikdə özünü türk adlandırmış tayfaları yox, Altay-dil ailəsinin Türk qoluna mənsub edilə bilən qədim etnosları nəzərdə tuturam.” Müəllif öz dili ilə deyir, “o türk bu türk” deyil, ancaq siz öz bildiyiniz nəticəni çıxarırsınız. F.Cəlilovu göstərirsiniz, xahiş edirəm imkan olanda özündən soruşun, hər dəfə açıq söyləyir, “mənim azərbaycan xalqının formalaşması haqqında öz konsepsiyam var”, yəni bu normal şeydir, ancaq Vikipediya qaydaları tam başqa şeyi tələb edir.--Melikov Memmed^⇒email 07:36, 12 mart 2011 (UTC)Cavabla