Venetik dil — qədim dövrlərdə İtaliya yarımadasının şimal-şərqində, müasir Veneto bölgəsi, Friuli və qismən Adriatik sahillərində danışılan qədim bir dil. Bu dil eramızdan əvvəl 6-cı əsrdən eramızın 1-ci əsrinə qədər istifadə edilmişdir. Venetik dili danışan insanlar, Roma dövründən əvvəl bu bölgədə yaşamış Venetlər xalqıdır.[1] Venetik dili Hind-Avropa dillərinə aid edilir. Bununla belə, dilin spesifik təsnifatı ilə bağlı bəzi mübahisələr var. Dil bəzi cəhətləri ilə Latın, Kelt və İlliriya dillərinə bənzəyir, lakin müstəqil bir qrup kimi qiymətləndirilir. Venetiklər əsasən Adriatik dənizinin şimal sahillərində məskunlaşmışdılar. Müasir İtaliyanın Veneto bölgəsi onların əsas yaşayış yeri idi. Venetik dili Roma ilə əlaqələr nəticəsində zamanla Latın dili ilə əvəz edilmişdir. Bu proses Roma imperiyasının genişlənməsi ilə sürətləndi.[2]
| Venetik dil | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Danışanların ümumi sayı |
|
| Ölü dil | I əsr |
| Təsnifatı | |
| Yazı | latın əlifbası |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | — |
| ISO 639-3 | xve |
| IETF | xve |
| Glottolog | vene1257 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Venetik dili yazmaq üçün qədim İtaliya əlifbaları ilə əlaqəli bir yazı sistemi istifadə olunurdu. Bu əlifba, etrusk əlifbasından təsirlənmişdir. Venetik dilindən qalan yazılı mətnlər əsasən daş yazılar və qurban lövhələri üzərində aşkar edilmişdir. Yazılar çox vaxt dini və mərasim məqsədləri üçün istifadə olunurdu.[3]
Venetik dilində sözlərdə sait və samit harmoniyası mövcuddur. Bəzi səsləri Hind-Avropa dillərinin digər qolları ilə ortaqdır. Bu dil flektiv quruluşa malikdir. Eyni zamanda bu dil qədim Hind-Avropa dillərinə bənzər hallar və qrammatik strukturlar ehtiva edir. Venetik dilinin bəzi sözləri Latın və Kelt dilləri ilə ortaq köklərə malikdir. Bu, onların ortaq mədəni təsir zonasını göstərir.[4] Venetik dilindən qalan yazılar məhduddur və əsasən arxeoloji qazıntılar zamanı tapılmışdır. Ən məşhur yazılar Este yazıları və dini mərasimlərə aid yazılardır. Müasir Este şəhərində tapılan yazılar Venetik dilinin əsas nümunələrindəndir. Qurbanlar və dini mərasimlərə aid yazılar Venetiklərin inancları və mədəniyyəti haqqında məlumat verir. Roma ilə artan əlaqələr nəticəsində Venetik dili zamanla Latın dili ilə əvəz olundu və eramızın ilk əsrində tədricən yox oldu. Bununla belə, Venetik dili, bölgənin qədim mədəni və dil tarixi haqqında vacib məlumat mənbəyidir.[5] Venetik dili, Hind-Avropa dillərinin tarixi inkişafını və İtaliya yarımadasının erkən mədəniyyətini öyrənmək üçün mühüm bir mənbədir. Arxeoloji qazıntılar və dilçilik araşdırmaları vasitəsilə dilin daha çox tərəfi aşkar edilməyə davam edir.[6]
- ↑ Wilkes, J.J. İliriyalılar (1st). Wiley-Blackwell. 9 Yanvar 1996. səh. 77. ISBN 0-631-19807-5 – Google Books vasitəsilə.
- ↑ Woodard, Roger D, redaktorAvropanın Qədim i. Kembric e-kitabları. 2008. doi:10.1017/CBO9780511486814. ISBN 9780511486814. 2016-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-05.
- ↑ de Melo, Wolfgang David Cirilo. "Siqmatik gələcək və Veneticin genetik mənsubiyyəti: Latın faxō "I will make" və Venetic vha.g.s. "o etdi"". Transactions of the Philological Society. 105 (105). 2007: 1–21. doi:10.1111/j.1467-968X.2007.00172.x. 2022-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-05.
- ↑ Silvestri, M.; Tomezzoli, G. Rhaetian, Venetic, Latın və Sloven dilləri arasında linqvistik məsafələr (PDF). Beynəlxalq Aktual Konf. Avropalıların mənşəyi. 2007. 184–190. 2021-07-25 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-12-05.
- ↑ Schrijver, Peter. Köməkçi tədqiqat: Səs Dəyişməsi, İtaliya-Kelt Dil Birliyi və Keltlərin İtalyan Vətəni // Koch, John T.; Cunliffe, Barry (redaktorlar ). Qərbdən 3 Kelt: Metal Əsrlərində Atlantik Avropa – Ortaq Dil Sualları. Oksford, Böyük Britaniya: Oksbou kitabları. 2016. 489–502. ISBN 978-1-78570-227-3. İstifadə tarixi: May 12, 2019.
- ↑ Woodard, Roger D., redaktorAvropanın qədim dilləri. Kembric Universiteti Nəşriyyatı. 2008. səh. 139.